‘Inisititiuti
Lēsoni 19 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Ngaahi Fatongia Toputapu ʻo e Ngaahi Faʻeé


“Lēsoni 19 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Ngaahi Fatongia Toputapu ʻo e Ngaahi Faʻeé,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 19 Naunau ʻa e Faiakó,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 19 Naunau ʻa e Faiakó

Ko e Ngaahi Fatongia Toputapu ʻo e Ngaahi Faʻeé

Naʻe pehē ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku ʻikai ha fatongia ʻe ʻaonga mo taʻengata ange ʻi he moʻuí, ka ko e fatongia ʻo e faʻeé” (“Ngaahi ʻOfefine ʻo e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2008, 108). ʻI he lēsoni ko ʻení, ʻe fakamatalaʻi ʻe he kau akó ʻa e natula taʻengata mo e mahuʻinga ʻo e tuʻunga fakaefaʻeé pea mo hono tokangaʻi ʻo e niʻihi kehé. Te nau aleaʻi ʻa e anga hono fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fakalekesí. ʻE akoako fakahoko foki ʻe he kau akó hono fakamatalaʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e tuʻunga fakafaʻeé ki he niʻihi kehé.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Fakapapau‘i e vavé Fakaʻehiʻehi mei hono fakaʻaongaʻi ha fuʻu taimi lahi ʻi he konga ʻuluaki ʻo ha lēsoni ʻo iku fakavavevaveʻi ai e toengá. ʻI hoʻo teuteú, fakafuofuaʻi e taimi ʻe fie maʻu ke ngāueʻi ai ʻe he kau akó ʻa e konga takitaha ʻo e lēsoní ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi founga fakafaiako kuó ke filí. Fakafeʻungaʻi e ngaahi foungá ʻo fakatatau ki he ngaahi fie maʻú mo e meʻa ʻoku saiʻia ai hoʻo kau akó.

ʻOku maʻu ʻe he ngaahi faʻeé ha fatongia toputapu ke fakalekesi.

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Lolotonga ʻeku ngāue maʻuʻanga moʻui fakapalofesinale ko ha toketā fakafaitoʻó, naʻe faʻa ʻeke mai kiate au pe ko e hā ne u fili ai ke fai e ngāue faingataʻa ko iá. Naʻá ku tali ange ʻaki ʻeku fakakaukaú, ko e ngāue māʻolunga mo fakaʻeiʻeiki taha ʻi he moʻuí ni ko e ngāue ʻa ha faʻē. Koeʻuhí naʻe ʻikai ke u maʻu ʻa e fili ko iá, naʻá ku fakakaukau ai ko e ofi taha ki he fatongia ko iá ko hono tokangaʻi e mahakí. …

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuo hilí, naʻe tuku mai ai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ha fakamatala naʻe ʻi ai hano ivi tākiekina mālohi mo tuʻuloa kiate au. Naʻa nau tohi ʻo pehē, “ʻOku ofi ʻa e tuʻunga fakaefaʻeé ki he anga faka-ʻOtuá. Ko e ngāue māʻolunga mo māʻoniʻoni taha ia ke fai ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOkú ne ʻai ʻa ia ʻokú ne fakaʻapaʻapaʻi hono uiuiʻi māʻoniʻoní mo e tokoní, ke ofi ki he kau ʻāngeló” [ʻi he James R. Clark, comp., Messages of the First Presidency of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (1975), 6:178]. (“Our Sacred Duty to Honor Women,” Ensign, Mē 1999, 38)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga kiate koe ʻi he fakamatala ʻa Palesiteni Nalesoní, pea ko e hā hono ʻuhingá?

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē nai ʻa e natula taʻengata ʻo e fatongia ʻo e tuʻunga fakaefaʻeé?

  • ʻOku fekauʻaki fēfē nai ʻa e fatongia ʻo e tuʻunga fakafaʻeé mo e houʻeiki fafine kotoa pē, kau ai ʻa kinautolu ʻoku teʻeki ai maʻu fānaú? (Kapau ʻe fiemaʻu, fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻa Sisitā Seli L. Tiu mo Palesiteni Nalesoni ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú. Tokoniʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ha moʻoni ʻoku tatau mo ʻení: Ko e fefine kotoa pē ko ha faʻē ʻi hono ikuʻanga fakalangi taʻengatá [vakai Russell M. Nelson, “Kau ʻa e Houʻeiki Fafiné ki Hono Tānaki ʻo ʻIsilelí,” Liahona, Nōvema 2018, 68].)

  • Ko e hā hono ʻuhinga e foʻi moʻoni ko ʻení kiate koe mo e houʻeiki fafine ʻokú ke ʻiló?

Fakakaukau ke ʻomi ki he kalasí pe fakaʻaliʻali ha ngaahi ʻīmisi ʻo ha fuʻu ʻakau moʻui lelei mo ha fuʻu ʻakau ne mae.

ʻĪmisi
ko ha lose maʻuiʻui
ʻĪmisi
ngaahi matalaʻi lose mae

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau pe ko e hā naʻe fai ki he fuʻu ʻakau moʻui leleí ʻa ia naʻe ʻikai fai ki he fuʻu ʻakau ne maté.

  • ʻE lava fēfē ke fakafehoanaki hono tokangaʻi ʻo e ʻakaú ki hono ʻohake ʻo e kakaí? (Kapau ʻe fiemaʻu, toe vakaiʻi mo e kau akó ʻa e ʻuhinga ʻo e lehilehiʻí ʻa ia naʻe ʻomi ʻe Palesiteni Susan W. Tanner ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú.)

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni mei he fanongonongo ki he fāmilí: Ko e tefitoʻi fatongia ʻo e ngaahi faʻeé ke lehilehiʻi hake ʻa ʻenau fānaú (vakai, ChurchofJesusChrist.org).

  • Ko e hā ha ngaahi meʻafoaki kuo foaki ʻe he Tamai Hēvaní ki he houʻeiki fafiné ke tokoni ki heʻenau fakahoko e fatongia toputapú ni? (Mahalo te ke fie vakaiʻi mo e kau akó ʻa e ngaahi fakamatala ʻa Sisitā Nila F. Malioti mo Palesiteni Henelī B. ʻAealing ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú, ko ha konga ʻo e fealēleaʻakí.)

Fakamatalaʻi ange ko Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga haohaoa ʻo e fakalekesí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ʻū potufolofola ne nau ako ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú, ʻo fekumi ki he meʻa te nau lava ʻo ako ʻo kau ki he fakalekesí mei he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

ʻOku fakahoko ʻe he ngaahi faʻeé ha fatongia toputapu mo mahuʻinga ʻi he palani ʻa e ʻOtuá.

Fakaafeʻi e houʻeiki fafine ʻi he kalasí ke nau tali e fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau, ongo, pe hohaʻa ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e hoko ko ha faʻeé?

Pea ʻeke ki he kalasí e ngaahi fehuʻí ni:

  • Ko e hā ha ngaahi lōmekina ʻi hotau anga fakafonuá ʻe ala ongoʻi ʻe ha fefine ʻoku kaunga ki he tuʻunga fakafaʻeé?

  • Ko e hā ha ngaahi faikehekehe te ke lava ʻo fakatokangaʻi ʻi he anga e vakai ʻa e kakai ʻe niʻihi mo e anga e vakai ʻa e ʻOtuá, ki he tuʻunga fakafaʻeé? (Te ke ala tataki e fānaú ki he ngaahi fakamatala ʻa Palesiteni Nalesoni mo ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻi he konga 3 ʻo e naunau teuteú, ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení. Tokoni ke ʻiloʻi e he kau akó ha moʻoni hangē ko ʻení: Ko hono fanauʻi mo tokangaʻi e fānau ʻa e ʻOtuá ʻoku matuʻaki mahuʻinga ia ki he ngāue mo e nāunau ʻa e ʻOtuá.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e fanauʻi ha fānaú (ʻi he taimi ʻe malava aí) mo hono tokangaʻi ʻo e fānaú, ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní ki he fiefiá?

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e kau tau kei talavoú. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e tui ʻa e kau talavou ko ʻení (vakai ki he ʻAlamā 56:45–48; 57:21–26).

ʻĪmisi
Kau Tau Kei Talavou ʻe Toko Ua Afé, tā ʻe Arnold Friberg
  • Ko e hā ha mālohi ʻo e ngāue e ngaahi faʻē ʻa e kau tau kei talavoú, ʻi he moʻui ʻa honau ngaahi fohá pea mo e malu ʻo e fonua e kau Nīfaí?

ʻI he teuteu ki he kalasí, naʻe fakaafeʻi e kau akó ke nau ʻave ha kiʻi tohi ki heʻenau faʻeé pe ko ha taha ʻoku tokoni fakaefaʻē kiate kinautolu ʻa ia kuó ne tāpuekina ai ʻenau moʻuí. Mahalo te ke fie fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau vahevahe ʻa e founga kuo tokoniʻi ai ʻe he kau fafine ne nau tohi ki aí, ʻa ʻenau moʻuí. Pe, kapau naʻe ʻikai fai ʻe he tokolahi taha ʻo e kau akó ha kiʻi tohi, te ke lava ʻo fakaafeʻi kinautolu ke tuku ha ngaahi miniti siʻi ke faʻu ai ha text pe ko ha ʻīmeili lolotonga e kalasí.

Kole ki he kau akó ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi sīpinga ko ʻení, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi e ngaahi fakakaukau pe tōʻonga fakakaukau te nau lava ʻo maʻu ʻi he mītia fakasōsialé. Fakaafeʻi ke nau tohi ha tali ʻoku nau pehē ʻe lava ke ne fakamatalaʻi lelei ʻa e ongo ko ʻení. (Kapau ʻoku maʻu ʻe he kau akó ha sīpinga moʻoni ʻi he moʻuí te nau fie fakaʻaongaʻi, fakaafeʻi ke nau fakaʻaongaʻi e sīpinga ko iá.) Poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuo nau ako ʻi he naunau teuteú pea mei heʻenau aʻusia fakatāutahá, kae pehē foki ki hono vahevahe ʻenau fakamoʻoní, ʻi heʻenau faʻu ʻenau talí.

  • ʻOku fakakaukau ʻe ha kaungāmeʻa ko e tuʻunga fakaefaʻeé ko ha taimi mole noaʻia ia ki he tuʻunga lavameʻa ʻa ha fefine, ʻo ne pehē ko e fili ko ia ke maʻu ha fāmilí kae ʻikai ko ha ngāue maʻuʻanga moʻuí, te ne fakangatangata e meʻa ʻe lava ke fai mo aʻusia ʻe ha fefine ʻi he moʻuí.

  • ʻOku ongoʻi ʻe ha kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ke fakahoungaʻia ia—ʻokú ne ongoʻi ʻoku ʻikai mahuʻinga e meʻa ʻokú ne fai maʻa ʻene fānaú pea ʻoku ʻikai ke ne feʻunga ke hoko ko ha faʻē.

  • ʻOku hohaʻa ha kaungāmeʻa, “Fēfē kapau ko ha taha au ʻoku ʻikai ke u poto au ʻi hono lehilehiʻi hake ha taha? Te u hoko fēfē ko e faʻē ʻoku finangalo ki ai e ʻEikí?”

  • ʻOku ongoʻi loto mamahi lahi ha kaungāmeʻa koeʻuhí he naʻe ʻikai ke ne lava mo hono husepānití ʻo maʻu ha fānau.

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻungá, fakaafeʻi ha niʻihi ʻoku nau fie vahevahe e meʻa ne nau tohí, ke nau vahevahe.

Ke fakaʻosi e lēsoní, mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke fakahoko ai honau fatongia toputapu ko e ngaahi faʻeé, pe ko e poupouʻi e houʻeiki fafine ʻoku ofi kiate kinautolú, ʻi he fatongia ko ʻení. Poupouʻi e kau akó ke nau falala ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau fai e ngaahi ngāue ko ʻení. Fakamoʻoni pe fakaafeʻi ha tokotaha ako ke fakamoʻoni, ki he mahuʻinga ʻo e tuʻunga fakafaʻeé ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní.

Ki he Kalasi Hokó

Fakaafeʻi ha kau ako ke nau fakakaukau ki he ngaahi fatongia ʻo e ngaahi tamaí ʻi heʻenau ako ʻa e naunau teuteu ki he lēsoni 20. Mahalo ʻe loto e kau akó ke fai ha kiʻi tohi fakamālō ki heʻenau tamaí pe ko ha tamai kuó ne tāpuekina ʻenau moʻuí.