‘Inisititiuti
Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Mali ʻi he vā ʻo ha Tangata mo ha Fefine ko e Tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá


“Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Mali ʻi ha vā ʻo ha Tangata mo ha Fefine ko e Tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha fefine mo ha tangata mali ʻokú na lue ʻi tuʻa ʻi ha temipale

Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Mali ʻi ha vā ʻo ha Tangata mo ha Fefine ko e Tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá

ʻOku kamata e fanongonongo ki he fāmilí ʻaki e fakahā molumalu ko ia “ko e mali ʻi ha vā ʻo ha tangata mo ha fefine naʻe tuʻutuʻuni ia ʻe he ʻOtuá” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). Kuó ke fakakaukau nai ki he ʻuhinga ʻoku hokohoko atu ai hono akoʻi ʻe he kau palōfitá, kau ʻaposetoló, mo e kau taki kehe ʻo e Siasí ʻa e moʻoni ko ʻení? ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻi hoʻo ngāue ʻaki e tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo fakaofi atu ki he malí.

Konga 1

ʻOku tokoni fēfē hono ʻiloʻi e fakakaukau ʻa e Tamai Hēvaní ki he nofo-malí ke mahino kiate au ʻEne palani maʻakú?

ʻI he ngaahi taʻu kimui ní, kuo liliu e ngaahi fakakaukau ki he nofo-malí ʻi ha ngaahi sosaieti lahi. Ko e hā ha ngaahi fakakaukau kuó ke toki fanongo ai?

Naʻe ʻikai fuoloa mei hono fokotuʻu e Siasí, naʻe fie maʻu ʻe Līmani Kopelī ke malangaʻi ʻe he kau faifekaú ʻa e ongoongoleleí ki he kau mēmipa ʻo ʻene kulupu lotu kimuʻá, ʻa e kau Sieká. Naʻe fakafisingaʻi ʻe he kau Sieká ʻa e malí, ka naʻa nau tui ki ha moʻui matuʻaki nofo fakatapui. Naʻe fehuʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he ʻEikí fekauʻaki mo e meʻá ni mo ha ngaahi tui kehe peá ne maʻu ha fakahā.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 49:15–16, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo e malí.

  Naʻe fakamamafaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e mahuʻinga ʻo e mali ʻi he vā ʻo ha tangata mo ha fefiné ʻi heʻene akonaki ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

ʻOku ʻomi ʻe ha fāmili naʻe langa ʻi he mali ʻa ha tangata mo ha fefiné, ʻa e tuʻunga lelei taha ke tupulaki ai e palani ʻa e ʻOtuá—ʻa e tuʻunga ki hono fāʻeleʻi mai e fānaú, ʻoku maʻa mo haohaoa mei he ʻOtuá pea mo e ʻātakai ki he ako mo e teuteu te nau fie maʻu ki ha moʻui fakamatelie lavameʻá mo e moʻui taʻengata he moʻui ka hokó. …

… Ko [e ʻOtuá] ia ʻi he kamataʻangá naʻá Ne fakatupu ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ʻi Hono tataú, ko e tangata mo e fefine, pea fakatahaʻi kinaua ko e husepāniti mo e uaifi. … ʻOku maʻu ʻe he tokotaha fakafoʻituitui takitaha ha ʻīmisi fakalangi, ka ʻoku tau toki maʻu ʻi he mali ʻa e tangatá mo e fefiné ʻa e ʻuhinga kakato hono fakatupu kitautolu ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá—ko e tangata mo e fefine. He ʻikai ke lava ʻe ha taha fakamatelie ʻo kitautolu pe ha toe taha ʻo liliu e tuʻutuʻuni fakalangi ko ʻeni ʻo e malí. ʻOku ʻikai ko ha faʻu ia ʻa e tangatá. Ko e mali peheé, ko e moʻoni ʻoku “mei ʻolunga, mei he ʻOtuá” [vakai, Dietrich Bonhoeffer, Letters and Papers from Prison, ed. Eberhard Bethge (1953), 42–43] pea ko e konga lahi ia ʻo e palani ʻo e fiefiá ʻo hangē pē ko e Hingá mo e Fakaleleí. (“ʻUhinga ʻo e Malí, ʻUhinga ʻo e Fāmilí,” Liahona, Mē 2015, 52)

Ko e malí fakatatau mo e fono ʻa e ʻOtuá ko e vā fetuʻutaki toputapu taha ia ʻe lava ke hoko ʻi he vā ʻo ha tangata mo ha fefine. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Hauati W. Hanitā ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Howard W. Hunter

ʻOku ʻikai kakato ʻa e tangatá ka ʻikai ha fefine. Pe ʻe lava ke fakahoko ʻa e taumuʻa ʻo hona fakatupú taʻe kau fakatouʻosi ai [vakai, 1 Kolinitō 11:11; Mōsese 3:18]. Ko e mali ʻi he vā ʻo ha tangata mo ha fefine ko e tuʻutuʻuni ia ʻa e ʻOtuá [vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 49:15–17]. ʻOkú na toki lava pē ʻi he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí ʻo maʻu ʻa e kakato ʻo e ngaahi tāpuaki taʻengatá [vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15–19]. (“Being a Righteous Husband and Father,” Ensign, Nov. 1994, 49)

Ko kinautolu ʻoku nau fakahoko mo tauhi e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí te nau lava ʻo maʻu e tuʻunga maʻolunga taha ʻo e nāunaú ʻi he puleʻanga fakasilesitialé (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4). Ko e feituʻu ʻeni ʻoku tau “maʻu ʻa e kakato ʻo e ngaahi tāpuaki taʻengatá,” ʻa ia ʻoku ʻiloa foki ko e hākeakiʻí pe moʻui taʻengatá. (Te ke ako lahi ange fekauʻaki mo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí ʻi he lēsoni 10.)

ʻĪmisi
ko ha fefine mo ha tangata mali ʻokú na piki nima

Fakamanatu ʻa e meʻa kuó ke ako ʻi he ngaahi lēsoni kimuʻá fekauʻaki mo e natula ʻo e moʻui taʻengatá. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

ʻOku tofa mai kiate kitautolu ʻa e halá ʻe he palani ʻa e Tamaí ke tau maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá, ʻa e moʻui ʻoku maʻu ʻe heʻetau mātuʻa fakalangí. ʻI he palaní, “ʻoku ʻikai ai ʻa e tangatá kae ʻi he fefiné, pea ʻoku ʻikai ai ʻa e fefiné kae ʻi he tangatá, ʻi he ʻEikí” [1 Kolinitō 11:11]. ʻOku kau ʻi he ʻelito ʻo e moʻui taʻengatá ʻa e mali taʻengata ha tangata mo ha fefine, ʻa ia ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻetau hoko ʻo hangē ko ʻetau mātuʻa fakalangí. (“Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí: Ko Ha Mataʻikoloa Toputapu ʻo e ʻIló ke Tataki Kitautolu,” Liahona, ʻOkatopa 2015, 37)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ʻuhinga ʻoku tuʻutuʻuni ai ʻe he ʻOtuá ʻa e mali ʻi he vā ʻo ha tangata mo ha fefiné pea mahuʻinga ki Heʻene palani taʻengatá?

Konga 2

Fēfē kapau he ʻikai ke u mali ʻi he moʻuí ni pe ʻe ngata ʻeku nofo-malí?

Koeʻuhí ko ha ngaahi tūkunga kehekehe, ʻoku ʻikai mali ha kakai ʻe niʻihi ʻi he moʻuí ni neongo ʻenau ngaahi holi māʻoniʻoní. Ko e niʻihi ko ia ʻoku malí, ʻoku ʻosi ʻenau nofo-malí ʻi he vete-malí. Naʻe lea ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ki he ngaahi tūkunga ko ʻení ʻi heʻene akoʻi ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Dallin H. Oaks

Mahalo ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻoku fanongo mai ki he pōpoaki ko ʻení mo pehē, “Kae fēfē au?” ʻOku tau ʻiloʻi ʻoku tokolahi ha Kāingalotu moʻui taau mo lelei ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e ngaahi faingamālie pea mo e ngaahi fiemaʻu ʻaonga ki heʻenau fakalakalaká. ʻOku uesia ʻe he taʻe-malí, hala fānaú, maté, pea mo e vete malí ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻú mo fakatoloi hono fakahoko ʻo e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofá. … Ka ko e ngaahi uesia ko ʻení ʻoku fakataimi pē. Kuo ʻosi talaʻofa ʻe he ʻEikí he ʻikai taʻofi ha ngaahi tāpuaki mei hono ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻoku tauhi e ngaahi fekaú mo faipau ki heʻenau ngaahi fuakavá, mo fakaʻamua e meʻa ʻoku totonú. (“The Great Plan of Happiness,” Ensign, Nov. 1993, 75)

Neongo he ʻikai aʻusia kakato ha niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki taʻengatá ʻi he moʻuí ni, ka ʻoku ʻikai taʻofi e fiefiá mo e fiemālié meiate kinautolu ʻoku ʻikai malí. (ʻE aleaʻi lahi ange e kaveingá ni ʻi ha lēsoni ʻamui.) ʻE lava ke aʻusia ʻe he tokotaha kotoa pē ʻa e fiefia ʻoku tuʻuloá mo e tupulaki ʻoku mahuʻingamālié pea fai ha ngaahi tokoni ʻoku fie maʻu he taimí ni ʻi heʻenau kau kakato mai ki he palani mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ha meʻa te ke vahevahe mo kinautolu ʻoku nau ongoʻi ʻoku mole honau faingamālie ki he fiefiá mo e moʻui taʻengatá koeʻuhí ko e ʻikai ke nau malí?

Konga 3

ʻE tokoniʻi fēfē au ʻi hono fakaʻaongaʻi e tui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí ke u ikunaʻi ʻa e manavasiʻí pea aʻusia ʻa e fiefia ʻi he nofo-malí?

Fakakaukau ki ha ngaahi fehuʻi pe hohaʻa ʻokú ke maʻu pe ko e niʻihi ʻoku mou feohí fekauʻaki mo e malí. Naʻe lea ʻa ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki ha ʻuhinga ʻe taha ʻoku fakatoloi ai ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻenau feinga ke malí:

ʻĪmisi
ʻEletā Quentin L. Cook

ʻOku toloi ʻe ha niʻihi e malí kae ʻoua kuo ʻosi ʻa e akó pe maʻu ha ngāue. Neongo ʻoku tali lahi ʻi māmani, ka ʻoku ʻikai fakahaaʻi ʻe he ʻuhinga ko ʻení ʻa e tuí, pea ʻoku ʻikai ke muimui ia mo e faleʻi ʻa e kau palōfita ʻo onopōní, pea ʻoku ʻikai fenāpasi ia mo e tokāteline totonú. (“Fili Fakapotopoto,” Liahona, Nōvema 2014, 47)

ʻĪmisi
ko ha tokotaha lahi kei talavou ʻoku sio mohu fakakaukau ki he tō ʻa e laʻaá

ʻOku faʻa fakalahi ʻe he filí ʻa e ilifiá, ʻuhinga fakamatelié, pe ngaahi meʻa te ne lava ʻo tohoakiʻi e tokanga ʻa e kakaí mei he tulifua ki he malí. ʻOku aʻusia ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻa e ilifiá kimuʻa pe ʻi he lolotonga e nofo-malí koeʻuhí kuo nau mamata tonu ʻi he ngaahi faingataʻa ʻoku hoko ʻi he vete malí. (Te ke ako ʻi he ngaahi lēsoni ka hokó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke fakamālohia hoʻo nofo-malí mo fakaʻehiʻehi mei he vete malí.)

Ko e hā te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke vakai ki he malí ʻi he loto-falala?

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau e Lea Fakatātā 3:5–6; 2 Tīmote 1:7; mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:36. Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai e ngaahi akonaki ko ʻení ki hoʻo vakai ki he malí.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sini B. Pingihemi, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Kau Fineʻofá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Jean B. Bingham

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku tau manavasiʻi ke falala ki ha taha, ko e tupu mei he ʻikai mahino kiate kitautolu e ʻofa kānokato ʻa e ʻOtuá mo ʻEne finangalo ke tokoniʻi kitautolú. Ka ʻi heʻetau ako ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní mo e misiona ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku mahino ai ko ʻEna kaveingá pē ʻetau fiefiá mo e fakalakalaka taʻengatá [vakai, Mōsese 1:39]. (“Ke Kakato Ai Hoʻomou Fiefiá,” Liahona, Nōvema 2017, 86)

ʻI he mali ʻa e niʻihi fakafoʻituituí pea hokohoko atu e ongo meʻa malí ke fakaʻaongaʻi e tuí, ʻe hokohoko atu hono tataki mo tāpuekina kinaua ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Hiu W. Painoka lolotonga ʻene hoko ko ha mēmipa ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē, “Naʻe matuʻaki kau ʻa e ʻOtuá ʻi he mali [ʻa ʻĀtama mo ʻIví], pea ʻokú ne hohaʻa tatau pē pea totonu ke kau ʻi he mali kotoa pē he kuongá ni” (“Making a Marriage Work,” Ensign, Sept. 1981, 37). ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tokoniʻi koe ke ola lelei hono faʻu ha mali taʻengatá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Poni H. Kōtoni, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Kau Finemuí, “Ko e fehuʻi ʻeni kuo pau ke tau faí: Te u nofo fēfē ʻi loto mālie pea ʻikai faʻaki ki hoku poto ʻoʻokú? Te u ʻiloʻi fēfē pea muimui ki he leʻo ʻo e Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku taulōfuʻu ai hono tohoakiʻi kita ʻe he māmaní? Te u tanumaki fēfē ʻa e falala ki he Fakamoʻuí?” (“Falala ki he ʻEikí pea ʻOua Naʻá ke Faʻaki ki ho Potó,” Liahona, Mē 2017, 6). Hiki hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi fehuʻi ʻa Palesiteni Kōtoní ʻi heʻene fakafelāveʻi mo e nofo-malí. Fakakaukauʻi foki pe ʻoku ʻi ai ha faʻahinga meʻa ʻokú ne taʻofi koe mei haʻo feinga (pe feinga mālohi ange) ki ha mali taʻengatá.