‘Inisititiuti
Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Ohi Hake e Fānaú ʻi he Māʻoniʻoni


“Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Ohi Hake e Fānaú ʻi he Māʻoniʻoni,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó

Ko hono ʻOhake ʻo e Fānaú ʻi he Angatonú

“ʻOku maʻu ʻe he mātuʻá ha fatongia toputapu ke ohi hake ʻenau fānaú ʻi he … māʻoniʻoni” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). ʻE tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino ki he kau akó ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke tokoniʻi ʻenau fānaú ke nau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí. ʻE toe vakaiʻi foki ʻe he kau akó ʻa e founga ke tokoniʻi ai ʻa kinautolu ʻoku nau ʻofa ai, kuo hē mei he hala ʻo e ongoongoleleí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Fakaʻaongaʻi ʻa e nāunau fakalēsoní. ʻI hoʻo teuteu e lēsoni takitaha, toe vakaiʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e naunau ʻa e faiakó pea mo e naunau teuteú fakatouʻosi. ʻI hoʻo fai iá, ʻe lava ke tokoni atu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke fulihi e lēsoní ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó. Te ke lava ʻo fili ke fakaʻaongaʻi kotoa pe ko ha konga pē ʻo e ngaahi fokotuʻu ki hono akoʻí, pe te ke fakamatala fakanounou ha ngaahi konga ʻe niʻihi ʻo e lēsoní pea liliu ʻa e ngaahi fakakaukau naʻe fokotuʻu maí ʻo fakatatau mo e ngaahi fie maʻu mo e ngaahi tūkunga ʻo hoʻo kau akó.

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau ohi hake ʻenau fānaú ʻi he māmá mo e moʻoní.

Fakakaukau ke kamata e lēsoní ʻaki hano fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi ivi tākiekina ʻi hotau kuongá ʻa ia ʻe ala faingataʻa ai ke ohi hake ʻa e fānaú ke nau mālohi fakalaumālie. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau toe vakaiʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:25, 28 mo e 93:40 pea tohiʻi ha sētesi ʻo fakamatalaʻi fakanounou ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu, ʻa e meʻa ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke fakahoko ʻe he ngaahi mātuʻá. Kole ha fānau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau tohí. Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakamatala nounoú, fakaʻaliʻali ʻa e moʻoni ko ʻeni mei he fanongonongo ʻa e fāmilí: ʻOku maʻu ʻe he mātuʻá ha fatongia toputapu ke ohi hake ʻenau fānaú ʻi he māʻoniʻoni.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke hoko e mātuʻá ko e “kau faiako mahuʻinga taha ʻo e ongoongoleleí mo e faʻifaʻitakiʻanga” ki heʻenau fānaú? (Tad R. Callister, “Mātuʻá: Tefitoʻi Kau Faiako ʻo e Ongoongoleleí ki Heʻenau Fānaú,” Liahona, Nōvema 2014, 32). (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻa Palesiteni Teti R. Kalisitā mo Palesiteni Soi D. Sōnasi ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke tohoakiʻi e tokanga ʻa e mātuʻá mei he fatongia toputapu ko ʻení? (Mahalo te ke fie lave ki ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻoku lisi ʻi he palakalafi fakaʻosi ʻe ua ʻo e konga “Ko e Ngaahi ʻOhofi ʻa e Filí ʻi he Fāmilí” ʻi he fakamatala “The Sacred Responsibilities of Parenthood” naʻe fai ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá [Liahona, Mar. 2006, 26–33].)

  • Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he ngaahi fāmilí ke ola lelei ʻenau fakahoko maʻu pē e lotu fakafāmilí, ako folofola fakafāmilí, mo e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí?

Toe vakaiʻi fakataha ʻa e fakamatala ʻa Sisitā Seilili A. ʻEsipilini ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú.

  • ʻE lava fēfē ʻa e mātuʻá ʻo tokoniʻi ʻenau fānaú ke “fakatō ʻa e tokāteliné ki honau lotó ʻi ha founga ʻe hoko ia ko ha konga ʻo ʻenau moʻuí”? (“Ko Hono Akoʻi ke Mahino ki Heʻetau Fānaú,” Liahona, Mē 2012, 10). ʻE tokoniʻi fēfē ʻe he mātuʻá ʻenau fānaú ke nau ongoʻi mo ako mei he Laumālie Māʻoniʻoní?  

  • Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe ha taha ʻo e mātuʻá pe tokotaha ngāue fakaemātuʻa, ʻi he leá pe sīpingá, ke ke ʻiloʻi mo muimui ki he Fakamoʻuí? (Fakakaukau ke toe vakaiʻi fakataha ʻa e 2 Nīfai 25:26 mo e ngaahi fakamatala ʻa ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni mo Palesiteni Soi D. Sōnasi ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú.)

Fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi e meʻa ne nau tohi ko ha tali ki he ueʻi “Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú” ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú. Kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ʻoku nau ongoʻi fiemālie ke vahevahe e meʻa naʻa nau tohí, ke fai e meʻa tatau. Poupouʻi e kau akó ke nau lekooti ha toe ngaahi fakakaukau pe ongo kehe kuo nau maʻu ʻi he kalasí.

ʻOku totonu ke tau ʻofa mo lotua e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku nau mavahe mei he hala ʻo e ongoongoleleí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau pe ʻe ongo fēfē kapau naʻe fili ha taha ʻo ʻenau fānaú ke mavahe mei he hala ʻo e ongoongoleleí.   (Fakaʻaliʻali e fakatātā ʻoku ʻoatu hení, pea lau fakataha ʻa e 1 Nīfai 8:12–18.) Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ongo naʻe maʻu ʻe Līhai ki he ngaahi tali kehekehe ʻa e kau mēmipa hono fāmilí ki heʻene fakaafe ke nau kai e fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

ʻĪmisi
Līhai mo e fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí
  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga kehe mei he folofolá ʻo ha mātuʻa angatonu ne hē ʻenau fānaú mei he hala ʻo e ongoongoleleí? Ko e hā te ke lava ʻo ako mei he ngaahi tali ʻa e mātuʻa ko ʻení te ne lava ʻo tataki koe ʻi hoʻo tali ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻe ala heé?

Toe vakaiʻi fakataha ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā ʻŪlise Soālesi ʻi he konga 3 ʻo e naunau teuteú.

  • Ko e hā ʻoku tau lava ʻo ako meia ʻEletā Soālesi ki he anga hono tali ha mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku mavahe mei he hala ʻo e ongoongoleleí? (ʻOku totonu ke maʻu ʻe he kau akó ha teifitoʻi moʻoni tatau mo ʻení: Kapau ʻe tafoki ha mēmipa ʻo e fāmilí mei he hala ʻo e fuakavá, ʻoku totonu ke tau hokohoko atu ʻi hono ʻofaʻi mo lotua ia pe fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí.)

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki hono fakaʻaongaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí e ngaahi akonaki ʻa ʻEletā Soālesí? Ko e hā ha ola ne maʻu ʻi heʻenau ngaahi ngāué?

Fakakaukau ke lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Henelī B. ʻAealingi

Ki ha niʻihi, …ʻe hangē ʻa e fiefia taʻengatá ia, ko ha ʻamanaki ʻoku taʻe pau pe ʻikai ke hoko. Mahalo ne fai ʻe he mātuʻá, fānaú, ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ha ngaahi fili ʻe ngalingali ke mole ai ʻenau maʻu e moʻui taʻengatá. …

Naʻe akonaki mai ʻe ha palōfita ʻa e ʻOtuá kiate au ʻou maʻu ai ha nonga. Naʻá ku manavasiʻi naʻa hoko e ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé ke taʻemalava ai ke nofo fakataha homau fāmilí ʻo taʻengata. Naʻá ne pehē, “ʻOkú ke hohaʻa ki he palopalema hala. Moʻui taau pē mo e nāunau fakasilesitialé, pea ʻe toe fakaʻofoʻofa ange ʻa e faʻunga ʻo e fāmilí ʻi he meʻa ʻokú ke lava ʻo mafakakaukauʻí.” (“Ko e ʻAmanaki Leleiʻanga ʻo e ʻOfa ʻa e Fāmili Taʻengatá,” Liahona, ʻAokosi 2016, 4, 5)

  • ʻE ʻomi fēfē ʻe he akonaki ko ʻení ha ʻamanaki lelei mo ha fakafiemālie kiate kinautolu kuo hē honau ngaahi ʻofaʻangá mei he hala ʻo e ongoongoleleí?

Fakakaukau ke fakaʻosi e lēsoní ʻaki haʻo fakamoʻoni ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau feinga ke ohi hake ʻetau fānaú ʻi he māʻoniʻoní.

Ki he Kalasi Hokó

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā ʻEnitasení:

ʻĪmisi
ʻEletā Niili L. ʻEnitaseni

ʻOku fuʻu tokolahi ha kakai lalahi mo kei talavou ʻoku nau faivelenga mo mateakiʻi e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí, neongo ko honau tuʻunga lolotongá ʻoku ʻikai ke fenāpasi ia mo e fanongonongo ki he fāmilí. (“Ko e Vakai Atu ʻi he Tuí,” Liahona, Mē 2019, 36)

Fakaafeʻi e kau akó, ke nau fekumi ki he ngaahi akonaki te ne ala tāpuekina e ngaahi fāmilí pe fakafoʻituitui ʻoku nau ʻiloʻi mahalo ko e ngaahi aʻusia fakafāmili lolotongá ʻoku ʻikai ko e meʻa ia ne nau ʻamanaki ki aí, ʻi heʻenau ako ʻa e naunau ki he lēsoni hokó.