‘Inisititiuti
Lēsoni 10 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Fuakava Foʻou mo Taʻengata ʻo e Malí


“Lēsoni 10 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Fuakava Foʻou mo Taʻengata ʻo e Malí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 10 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha ongomeʻa mali ʻi tuʻa he Temipale Manila Philippines

Lēsoni 10 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Fuakava Foʻou mo Taʻengata ʻo e Malí

Naʻa tau ako ʻi he lēsoni 6, ko e malí ko e tuʻutuʻuni ia ʻa e ʻOtuá. Naʻe toe akoʻi foki ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ko e mali fakasilesitialé “ko e faʻahinga mali lelei mo tolonga taha ia ‘oku lava ke ‘omi ʻe hotau Tupuʻangá ki Heʻene fānaú,” ʻo maʻu ai ha “ngaahi faingamālie lahi ki he fiefiá, ‘o mahulu ange ia ʻi ha toe faʻahinga feohi” (“Ko e Mali Fakasilesitialé,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 92, 93). ʻI hoʻo ako ʻa e naunau ko ʻení, fakakaukau ki hoʻo ngaahi ongo fekauʻaki mo e mali taʻengatá pea mo e meʻa te ke lava ʻo fai ke ke moʻui taau ai mo iá.

Konga 1

Ko e hā ʻoku totonu ai ke u feinga ke fakahoko ha mali ʻoku taʻengatá?

ʻI hoʻo fakakaukau ki he mali ʻa e kakai ʻokú ke ʻiló, mahalo te ke fifili pe ʻoku kehe fēfē ʻa e mali ʻi he temipalé mei he mali fakapuleʻangá.

ʻOku tau tui “ʻoku fakangofuaʻi ʻe he palani fakalangi ʻo e fiefiá ʻa e feohi fakafāmilí ke tolonga atu ʻo ʻoua naʻa ngata pē ʻi he faʻitoká” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). ʻOku malava ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmili taʻengatá tuʻunga ʻia Sīsū Kalaisi. Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Nalesoni ʻo pehē, “Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí … naʻe hoko ai e toetuʻú ʻo moʻoni ki he taha kotoa pea malava ke maʻu e moʻui taʻengatá ʻe kinautolu ʻoku fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá pea fakahoko mo tauhi e ngaahi ouau mo e fuakava mahuʻingá” (“Ko Hono Tohoakiʻi mai e Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki Heʻetau Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 40). ʻI he ngaahi ʻaho kimui ní, kuo fakafoki mai ʻe he ʻEikí ʻa e mafai, ngaahi ouau, mo e ngaahi fuakava ʻoku malava ai ke fokotuʻu ʻa e mali taʻengatá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 131:1–4, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e fuakava ʻo e mali taʻengatá. (Fakatokangaʻi ange: Ko e tuʻunga māʻolunga taha ʻo e puleʻanga fakasilesitialé ko e moʻui taʻengatá, pe hakeakiʻí.)

Hangē ko hono fakaʻaongaʻi ʻi he veesi 2, ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea foʻou kuo toki fakafoki mai ʻa e fuakavá ʻi hotau kuonga fakakosipelí ni. ʻOku tuʻuloa foki ʻa e fuakavá koeʻuhí he ʻoku taʻengata ia pea kuo ʻi ai talu mei he “teʻeki ai ke ʻai ʻa e tuʻunga ʻo e māmaní” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:5). Ko ha konga ia ʻo e fuakava naʻe fakahoko ʻe he ʻOtuá mo ʻĒpalahame mo hono uaifi ko Selá ʻi he kuonga muʻá.

ʻOku tau ako mei he Bible Dictionary “naʻe fuofua maʻu ʻe ʻĒpalahame ʻa e ongoongoleleí ʻi he papitaisó (ʻa ia ko e fuakava ʻo e fakamoʻuí). Pea naʻá ne maʻu leva kiate ia ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻolunga angé, peá ne fakahoko e mali fakasilesitialé (ʻa ia ko e fuakava ʻo e hakeakiʻí), ʻo maʻu ai ha fakapapau te ne maʻu e tupulaki taʻengatá [ko ha hako taʻefaʻalaua]” (Bible Dictionary, “Abraham, covenant of”).

Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia ʻĒpalahame, “Te u fakatokolahi ho hakó ke tatau mo e ngaahi fetuʻu ʻo e langí, mo e ʻoneʻone ʻoku ʻi he matātahí” (Sēnesi 22:17). ʻOku kau ʻi he mali fakasilesitialé ʻa e tāpuaki ʻo hono “maʻu ha fānau ʻi he … nāunau fakasilesitialé” (Siosefa Sāmita, ʻi he Hisitōliá, 1838–1856 [Manuscript History of the Church], voliume D-1, 1551 [josephsmithpapers.org]).

Naʻe toe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia ʻĒpalahame ʻe foaki kotoa e ngaahi tāpuaki ko ʻení ki hono hako ʻi he matelié (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:29–31; ʻĒpalahame 2:6–11). ʻOku fakafoʻou ʻa e konga ʻo e fuakava faka-ʻĒpalahame fekauʻaki mo e mali taʻengatá pea mo e tupulaki taʻengatá, fakataha mo e tokotaha kotoa pē ʻokú ne fakahoko e “fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava131:2). ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻoku talaʻofa mai kiate kitautolu ʻi he ouau sila ʻo e malí, ʻa e ngaahi tāpuaki tatau mo ʻĒpalahamé.

ʻĪmisi
loki sila ʻo e temipale ʻi Loma, ʻĪtalí

ʻI he taimi ʻoku silaʻi ai ha tangata mo ha fefine ʻi he temipalé, ʻokú na fakahoko ha ngaahi fuakava toputapu mo e ʻOtuá pea ʻiate kinaua. ʻOku kau heni ʻa e ngaahi fuakava ke na fetauhiʻaki ʻiate kinaua pea ki he ʻOtuá, ke moʻui ʻi ha ngaahi founga faka-Kalaisi, ke tauhi ʻa e ngaahi fuakava kotoa pē ʻo e ongoongoleleí kuó na fakahokó, pea ke fakatokolahi mo fakakakai ʻa māmani.

ʻĪmisi
fakatātaaʻi e fuakava ʻo e malí ʻe ha tapa tolu

Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e fakatātā ko ʻení ʻi heʻene fekauʻaki mo e fuakava ʻo e mali taʻengatá. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, fekauʻaki mo e fuakava ʻo e vā fetuʻutakí ni ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

Ko e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻa e tefitoʻi taumuʻa ʻo ha vā fetuʻutaki ʻi ha mali fuakava. Kātaki ʻo fakatokangaʻi ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e Fakamoʻuí ʻi he tumuʻaki ʻo e tapa tolu ko ʻení, fefiné ʻi he tuliki ʻe taha ʻi laló pea tangatá ʻi he tuliki ʻe tahá. Fakakaukau leva ki he meʻa ʻoku hoko ʻi he vahaʻa ʻo e tangatá mo e fefiné ʻi heʻena “haʻu [fakafoʻituitui] kia Kalaisi” pea feinga ke hoko ʻo “haohaoa ʻiate Iá” (Molonai 10:32). Tuʻunga ʻi he Huhuʻí, ʻoku fakaʻau ʻo vāofi ange ʻa e fefiné mo e tangatá. (“Marriage Is Essential to His Eternal Plan,” Ensign, June 2006, 86)

ʻĪmisi
ko ha ongomeʻa kei talavou ʻokú na piki nima ʻi tuʻa he temipalé
ʻĪmisi
fakaʻilonga, aleaʻi

Aleaʻi ke Teuteu ki he Kalasí

Kapau ʻe lava, aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo ha taha kuo ʻosi sila ki hono malí ʻi he temipalé, ʻo hangē ko ha mātuʻa, kui, taki ʻo e Siasí, pe kaungāmeʻa. Kapau kuó ke ʻosi mali, mahalo te ke fakahoko ʻa e fepōtalanoaʻaki ko ʻení mo ho malí. Haʻu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe ha meʻa kuó ke ako.

  • Naʻe fēfē hoʻo sila ʻi he temipalé?

  • Kuo tāpuekina fēfē koe mo ho malí ʻi hoʻomo fakahoko e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí?

  • Kuo tokoni fēfē hoʻo feinga fakafoʻituitui ke ofi ange ki he ʻOtuá ke ke vāofi ange ai mo ho malí?

Konga 2

Ko e hā ha ngaahi fili ʻoku fie maʻu ke u fakahoko ke taʻengata ai ʻeku nofo malí?

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kapau he ʻikai mali ha tangata mo ha fefine ʻo fakatatau mo ʻEne fonó (kau ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí) pea ʻi Hono mafaí, ta ko ʻena malí he “ʻikai mālohi … ʻo ka na ka mate” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15). Ka neongo ia, ʻoku ʻikai foki ke fakapapauʻi mai ʻe he sila ʻi he temipalé ha mali taʻengata.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19–20, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu makehe mei he ouau sila ʻi he temipalé ke maʻu ai ha mali taʻengatá.

ʻĪmisi
ko ha ongomeʻa mali fiefia ʻokú na piki nima

Mahalo kuó ke fakatokangaʻi ʻi he veesi 19 ko e mali temipalé kuopau ke “fakamaʻu … ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá” ke taʻengata. ʻOku tau ako mei he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá “ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní (Ngāue 2:33). ʻOkú ne hanga ʻo fakapapauʻi ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá ʻa e ngaahi ngāue ʻo e māʻoniʻoni, ngaahi ouau, mo e ngaahi fuakava ʻa e tangatá. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ki he Tamaí kuo fakahoko totonu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻuí, pea kuo tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo iá” (“Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org).

ʻI he “nofo maʻu ʻi [he] fuakavá” ʻa e ongo meʻa malí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19) ʻe fakapapauʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní, ʻi Hono fatongia ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá, ki he ʻOtuá kuó na tauhi ʻena ngaahi fuakavá, pea hoko ʻena nofomalí ʻo taʻengata. Ke “nofo maʻu ʻi [he] fuakavá,” kuo pau ke fakatou tauhi faivelenga ʻe he ongomeʻa malí ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni mo e makatuʻunga ʻo e ngaahi fuakava ʻo ʻena silá. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki he mahuʻinga ʻo hono tauhi ʻo e ngaahi fuakava ko ʻení:

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

Hangē ko hono akoʻi ʻi he potufolofola ko ʻení [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19], ʻoku ʻikai hoko noa pē ha haʻi taʻengata ko ha ola ʻo e ngaahi fuakava sila ʻoku tau fakahoko ʻi he temipalé. ʻE fakapapauʻi ʻe heʻetau tōʻonga moʻui ʻi he moʻui ko ʻení ʻa e meʻa te tau aʻusia ʻi he kotoa ʻo e nofo taʻengata ka hoko maí. Ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e silá ʻa ia kuo foaki mai ʻe heʻetau Tamai Hēvaní, kuo pau ke tau tauhi e ngaahi fekaú pea tau moʻui ʻi ha founga ʻe fie nofo fakataha ai hotau ngaahi fāmilí mo kitautolu ʻi he nofo taʻengatá. (“The Eternal Family,” Ensign, Nov. 1996, 65)

ʻI heʻetau faifeinga ke hoko ko e kakai lelei taha te tau lava ʻo aʻusiá mo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá, te tau lava ʻo vakai ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí. Hangē ko ia ne akoʻi ʻe ʻEletā Lōnolo A. Lasipeni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Ronald A. Rasband

ʻOku hoko hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí ko hotau Faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi hono fakahoko mo tauhi e ngaahi palōmesí mo e ngaahi fuakavá. Naʻá Ne hāʻele mai ki māmani ʻo talaʻofa ke fai e finangalo ʻo e Tamaí. Naʻá Ne akoʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi he lea mo e ngāue. Naʻá Ne fakalelei maʻa ʻetau ngaahi angahalá ke tau toe lava ʻo moʻui. Kuó Ne tauhi pau ʻa e kotoa ʻo ʻEne ngaahi talaʻofá.

… ʻOku ʻikai ko ha tōʻonga angamaheni hono tauhi e ngaahi palōmesí; ko ha ʻulungaanga ia ʻo e hoko ko ha ākonga ʻo Sīsū Kalaisí. …

Ko ʻeku fehuʻi ʻi he ʻaho ní pe ʻoku tau tauhi pau nai ki heʻetau ngaahi palōmesí mo e ngaahi fuakavá pe ko ha ngaahi tukupā ia ne ʻikai fai fakamātoato, ne fakahoko noa pē pea maumauʻi ngofua? (“Ko e Tauhi Pau ki Heʻetau Ngaahi Palōmesí mo e Ngaahi Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2019, 53, 54)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Te ke hoko fēfē ʻo tatau ange mo e Fakamoʻuí ʻi hono tauhi ʻo e ngaahi fuakava mo e palōmesi toputapu kuó ke fakahoko mo e ʻOtuá? Ko e hā mo ha toe meʻa te ke lava ʻo fai ke tauhi pe teuteu ai ke tauhi hoʻo ngaahi fuakava ʻi he silá?