‘Inisititiuti
Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Fatongia ʻo e Kau Palōfitá ʻi Hono Fakahā e Tokāteline ʻo e Fāmili Taʻengatá


“Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Fatongia ʻo e Kau Palōfitá ʻi Hono Fakahā e Tokāteline ʻo e Fāmili Taʻengatá,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
tangata leʻo ʻi ha taua leʻo maka fakakuongamuʻa

Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Fatongia ʻo e Kau Palōfitá ʻi Hono Fakahā e Tokāteline ʻo e Fāmili Taʻengatá

ʻOku tau monūʻia ke moʻui ʻi ha kuonga kuo toe ui ai ʻe he ʻEikí ha kau palōfita moʻui ke tataki mo maluʻi kitautolu. Kuo tokoni fēfē atu e kau palōfita ʻa e ʻEikí ke mahino kiate koe ʻa e tokāteline ʻo e fāmili taʻengatá? ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo maʻu ha fakamoʻoni lahi ange ki he kau palōfita moʻuí pea falala kakato ange ki heʻenau ngaahi leá ʻi hoʻo moʻuí.

Konga 1

ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he faleʻi ʻa e kau palōfitá?

ʻI he taimi naʻe ui ai ʻe he ʻEikí ʻa ʻIsikeli ke hoko ko ha palōfitá, naʻá Ne fakafehoanaki e fatongia foʻou ʻo ʻIsikelí ki he tangata leʻó. ʻI he kuonga muʻá, naʻe tuʻu e kau tangata leʻó ʻi he funga ʻaá pe ʻi he tauá ke tokoni ke maluʻi e ngaahi koló, ngoue vainé, pe ngoué (vakai, “Kau Tangata Leʻo ʻi he Tauá,” Liahona, ʻEpeleli 2016, 28). Naʻe hanga ʻe heʻenau vakai mei ʻolungá ʻo fakaʻatā ke nau lava ʻo sio ki he ngaahi meʻa he ʻikai lava e niʻihi kehé ʻo sio ki aí mo fai ha fakatokanga taimi totonu ki he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku tuʻunuku maí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e ʻIsikeli 3:17–19, pea fakakaukau ki he founga ʻoku tatau ai e kau palōfita ʻa e ʻEikí mo e kau tangata leʻo ʻi he tauá.

ʻĪmisi
ko ha tangata leʻo ʻi he tauá

ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he kau palōfitá ke tau vakai ki he ngaahi meʻá mei he fakakaukau taʻengata ʻa e ʻOtuá. ʻOkú Ne tāpuakiʻi kinautolu ko e kau tangata kikité ʻaki ha fakakoloa fakalangi ʻo e vakai fakalaumālié. ʻOku nau lava ʻo “ʻilo ki he ngaahi meʻa ʻi he kuohilí, kae ʻumaʻā foki ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko” (Mōsaia 8:17; vakai foki, veesi 15–16). Kuo fokotuʻu kinautolu ʻe he ʻEikí ke maluʻi kitautolu mei he ngaahi fakatuʻutāmaki fakalaumālie mo fakatuʻasinó.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e fakaʻaiʻai mo e fatongia ʻo e kau tangata leʻo ʻa e ʻEikí:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Ko e kau ʻaposetolo kotoa ʻa e ʻEikí ʻoku nau ʻi ha tuʻunga ke vakai mo ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ki Heʻene fānaú, tautautefito kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá. …

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku fakaangaʻi kimautolu ko e kau taki ʻo e Siasí ʻi heʻemau tuʻu maʻu ʻi he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, taukapoʻi e tokāteline ʻa e Fakamoʻuí, mo fakafepakiʻi e ngaahi teke mei he kakai hotau kuongá. Ka ko homau tufakanga ʻi heʻemau hoko ko e kau ʻaposetolo kuo fakanofó ke “ʻalu atu ki he māmaní kotoa pē ke malanga ʻaki [ʻEne] ongoongoleleí ki he kakai kotoa pē” [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:28]. ʻOku ʻuhinga ia ʻoku fekauʻi kimautolu ke akoʻi ʻa e moʻoní.

ʻI heʻemau fai iá, ʻoku faʻa tukuakiʻi ai kimautolu he taimi ʻe niʻihi ʻoku mau taʻetokanga ʻi heʻemau akoʻi e ngaahi fiemaʻu ʻa e Tamaí ki he hakeakiʻi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. Ka he ʻikai nai te mau toe taʻetokanga ange ʻi he ʻikai ke mau fakahā ʻa e moʻoní—ʻo ʻikai akoʻi e meʻa kuo fakahā mai ʻe he ʻOtuá?

Ko hono moʻoní, ʻoku mau talaki e moʻoni ʻa e ʻOtuá koeʻuhí ʻoku mau tokanga moʻoni ki Heʻene fānaú kotoa pē. Mahalo he ʻikai te mau fakahā maʻu pē ki he kakaí ʻa e meʻa ʻoku nau fie fanongo ki aí. ʻOku tātātaha ke manakoa ʻa e kau palōfitá. Ka te mau akoʻi maʻu pē ʻa e moʻoní! (“The Love and Laws of God” [fakataha lotu ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, 17 Sepitema 2019], 3, speeches.byu.edu)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Kuó ke ongoʻi fēfē e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he ngaahi fakatokanga, fakatonutonu, mo e faleʻi ʻa e kau palōfita moʻuí?

Konga 2

ʻOku hoko fēfē ʻa e fanongonongo ki he fāmilí ko ha fakamoʻoni ʻo e hoko ʻa e kau palōfita ʻa e ʻEikí ko e kau tangata leʻo he kuonga ní?

Naʻe fakafeʻiloaki ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī he ʻaho 23 ʻo Sepitema 1995 ʻi ha fakataha lahi ʻa e Fineʻofá, ʻa e “Ko e Fāmili: Ko ha Fanongonongo ki Māmani.” Kimuʻa peá ne fakahoko iá, naʻá ne fakamatalaʻi e ʻuhinga naʻe ongoʻi ai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fie maʻu ke fakahoko ʻa e fanongonongo ko ʻení:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

Kuo mau ongoʻi ʻoku totonu ke mau fakatokanga mo sinaki atu fekauʻaki mo e ngaahi poto kākā fakaemāmani ko ia ʻoku lau ko e moʻoní, pea mo e lahi ʻa e kākaá fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá pea mo e lahi ʻo e fakatauele mo e ʻahiʻahi ʻoku nau ʻuliʻi māmālie ʻa e māmaní. Ko e tahá foki, ko kimautolu ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Fakataha Alēlea ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Hongofulu Mā Uá ke fai ha fanongonongo fakamafaiʻi ki he Siasí pea mo e māmaní kotoa ʻo fakahā pea toe fakapapauʻi atu ai ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni, ngaahi tokāteline mo e ngaahi ngāue ʻoku fekauʻaki mo e fāmilí ʻa ia kuo toutou fakahā atu ʻe he kau palōfitá, kau tangata kikite mo e kau tangata maʻu fakahā ʻo e Siasí ni ʻi hono hisitōliá. (“Stand Strong against the Wiles of the World,” Ensign, Nov. 1995, 100)

ʻĪmisi
ngaahi tā fakafāmili mo e fanongonongo ki he fāmilí kuo fakaʻesia

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he konga ko ʻeni ne toʻo mei he piokālafi ʻo Palesiteni Nalesoní ʻa e meʻa naʻe fakaʻatā ʻe he ʻEikí ke mamata ki ai ʻEne kau ʻAposetoló ʻa ia naʻe iku ai ki hono faʻu ʻo e fanongonongo ki he fāmilí:

ʻI he ʻaho ʻe taha he 1994, ne nofo ai e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi honau loki fakataha alēlea ʻi he Temipale Sōlekí ʻo aleaʻi e ngaahi palopalema fekauʻaki mo e fāmilí. Ne nau fakakaukauʻi e meʻa kotoa mei he fakautuutu mo e mafola lahi ʻa e ponokālafí he ngaahi tafaʻaki kotoa ki ha ngaahi lao kehekehe ʻe ala fokotuʻu ke ne fakafepakiʻi e fāmilí. Ne ʻikai ko ha fealeaʻaki foʻou ʻeni, ka ʻi he ʻaho ko iá ne fai e tokanga ki he tefito mahuʻinga pē ko ʻení.

Ne toe vakaiʻi ʻe he Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tuʻutuʻuní, ʻo fakakaukauʻi e ngaahi meʻa ʻe ʻikai lava ke liliú—ʻa e tokāteliné—mo e ngaahi meʻa ʻe malava ke hoko—ko e ngaahi tuʻutuʻuní. Naʻa nau aleaʻi ha ngaahi palopalema ne nau vakai atu ʻe hoko kau ai hano teke lahi ange ʻe he sosaietí ʻa e mali e tangata mo e tangatá pea mo e ngaahi totonu ʻa e tangata liliu fefiné mo e fefine liliu tangatá. Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Nalesoni ʻo pehē, “Ka naʻe ʻikai ko e ngataʻanga ia ʻo e meʻa ne mau vakai ki aí. Ne mau vakai ki he ngaahi feinga ʻa ha tukui kolo ke fakataʻeʻaongaʻi kotoa ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui mo e fakangatangata ʻo e fetuʻutaki fakasekisualé. Ne mau vakai ki he puputuʻu fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné. Ne mau vakai ki he hoko mai ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa.”

Ne iku e fealeaʻaki fuoloa ko ʻení, fakataha mo ha ngaahi fakataha kehe ʻi ha vahaʻataimi ki he aofangatuku ke teuteuʻi ʻe he Toko Hongofulu Mā Uá ha fakamatala fakapepa ʻe ala hoko ko ha fanongonongo, ʻo fakamatalaʻi ai hono taukaveʻi ʻe he Siasí ʻa e fāmilí ke ʻave ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí. (Sheri Dew, Insights from a Prophet’s Life: Russell M. Nelson [2019], 208)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā naʻá ke mahuʻingaʻia ai ʻi he fakamatala ʻa Palesiteni Hingikelií pea mo e fakamatala fekauʻaki mo Palesiteni Nalesoní? ʻOku fakatātaaʻi fēfē ʻe hono tuku mai ʻo e fanongonongo ki he fāmilí ʻa e ngaahi fatongia ʻo e kau palōfitá ʻi heʻenau hoko ko e kau tangata leʻo ʻi he tauá?

Konga 3

Te u lava fēfē ʻo maʻu mo tali faivelenga ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻa e ʻEikí?

ʻĪmisi
ko ha fefine ʻoku hiki fakamatala lolotonga ʻene mamata ʻi he konifelenisi lahí

Naʻe fakafisingaʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻi Hono kolo tupuʻanga ko Nāsaletí, ʻi Heʻene fakahā ko Ia ʻa e Mīsaia kuo talaʻofa maí. ʻI he tali ki he ngaahi veiveiua lahi, naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí, “ʻOku ʻikai ha palōfita ʻe ʻofeina ʻi hono fonuá” (Luke 4:24).

Ko e meʻa tatau pē, ʻoku fili ha kakai ʻe niʻihi ʻi hotau kuongá ni ke ʻoua te nau tali ʻa e kau palōfita ʻa e ʻEikí. ʻI he taimi ʻe niʻihi, mahalo ʻe faingataʻa ke mahino kiate koe pe muimui ki he faleʻi mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita ʻi onopōní.

ʻI he ʻaho naʻe fokotuʻu ai e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā mei he ʻEikí ʻoku ʻi ai ha fekau mo ha ngaahi talaʻofa ki he kāingalotu ʻo Hono Siasí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 21:4–6 (fakatokangaʻi ange ʻoku ʻuhinga e ngaahi vēsí ni ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá pea ʻi hono fakalahí, ʻe lava ʻo fakaʻaongaʻi ki he Palesiteni lolotonga ʻo e Siasi ʻa e ʻEikí). Fekumi ki he founga ke maʻu ai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e ngaahi lea ʻa e palōfitá pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau fakahoko iá. (Fakatokangaʻi ange: Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi lea ko e ngalulululu ʻi he veesi 6 ke tukuange ha meʻa mei ha meʻa ʻokú ne puke pe ko ha faʻoʻanga meʻa [vakai, Merriam-Webster.com Dictionary, “shake”]. Ko ia ai, ko e fakaʻuhinga ʻe taha ʻo e veesi ko ʻení ko e taimi ʻoku fakatupu ai ʻe he ʻEikí “ke ngalulululu ʻa e ngaahi langí koeʻuhí ko [ʻetau] leleí,” ʻokú Ne tukuange mai ʻa e ngaahi fakahaá mo e ngaahi tāpuakí, ʻo lilingi hifo ia kiate kinautolu ʻoku muimui ki Heʻene kau palōfita moʻuí.)

ʻĪmisi
fakahaaʻi ʻe he kāingalotú ʻenau hikinimá ko e poupou

Fakakaukau ki he ʻuhinga ke tali e folofola ʻa e ʻEikí ʻo fakafou ʻi he kau palōfitá “ʻi he kātaki mo e tui kotoa pē” (veesi 5). Fakakaukau foki ki he ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻi hono fakahoko iá. ʻOku ʻi he folofolá ha ngaahi fakamatala lahi ki ha kakai ʻoku nau fili ke fakaʻaongaʻi e faʻa kātakí mo e tuí ʻi he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá. Fili ha potufolofola ʻe taha pe lahi ange mei he ngaahi potufolofola ko ʻení ke ako:

  • 1 Nīfai 2:11–16 (Ko e mavahe ʻa Nīfai mei Selusalema ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e palōfita ko Līhaí)

  • 1 Ngaahi Tuʻi 17:8–24 (Ko e tali ʻe he uitou ʻo Salifatí ha kole mei he palōfita ko ʻIlaisiaá lolotonga ha honge)

  • 2 Ngaahi Tuʻi 5:9–14 (Ko e feinga ʻa Neamani, ko e tangata Sīliá, ke fakamoʻui mei he kiliá ʻe he palōfita ko ʻIlaisá)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

ʻI hoʻo fakakaukau ki he meʻa naʻá ke toki laú, lekooti hoʻo tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi ha kiʻi pepa pe polokalama hiki fakamatala:

  1. Ko e hā te ke lava ʻo ako mei he feinga ʻa e tokotahá ke tali e ngaahi lea ʻa ha palōfita ʻi he faʻa kātakí mo e tuí?

  2. Ko e hā naʻe mei faingataʻa ai ke tali mo tokanga ki he ngaahi lea ʻa e palōfita ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení?

  3. Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e ʻEikí mei he meʻa naʻá Ne kole mei he tokotaha naʻá ke lau fekauʻaki mo iá?

Naʻe pehē ʻe Sisitā Kalo F. Makongikī lolotonga ʻene hoko ko ha tokoni ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí:

ʻĪmisi
Sisitā Carol F. McConkie

Fakatatau ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e māmaní, ʻe malava ke ʻikai ongoongoa, hala fakapolitikale, pe taʻe tali fakasōsiale ʻa e muimui ia ki he palōfitá. Ka ʻoku tonu maʻu pē ʻa e muimui ʻi he palōfitá. (“Moʻui ʻo Fakatatau mo e Lea ʻa e Kau Palōfitá,” Liahona, Nōvema 2014, 78)

Te tau lava ʻo maʻu ha loto falala ke muimui ʻi he kau palōfita ʻa e ʻEikí.