‘Inisititiuti
Lēsoni 13 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Meʻaʻofa Fakalangi mo e Fatongia Toputapu ʻo e Feohi Fafale Fakasekisualé


“Lēsoni 13 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Meʻaʻofa Fakalangi mo e Fatongia Toputapu ʻo e Feohi Fafale Fakasekisualé,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 13 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha ongo meʻa ʻokú na tangutu vāofi

Lēsoni 13 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Meʻaʻofa Fakalangi mo e Fatongia Toputapu ʻo e Feohi Fafale Fakasekisualé

Ko e tōʻonga fakasekisuale ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ko ha meʻaʻofa toputapu ia ʻoku mahuʻinga ki he palani ʻo e fakamoʻuí. Ka neongo ia, ʻi ha māmani ʻoku fonu ʻi he ngaahi ʻīmisi fakasekisualé mo e ngaahi pōpoaki ʻoku fepakipakí, ʻe faingofua ke ongoʻi veiveiua pe puputuʻu fekauʻaki mo e ʻuhinga mo e taumuʻa ʻo e tōʻonga fakasekisualé. ʻI hoʻo akó, feinga ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e fatongia toputapu mo mahuʻinga ʻoku fakahoko ʻe he feohi fafale fakasekisualé ʻi he palani ʻo e fiefia ʻa e Tamai Hēvaní pea fakakaukau ki he founga ʻe lava ke faitāpuekina ai ʻe he ʻilo ko ʻení hoʻo moʻuí.

Konga 1

ʻE tāpuekina fēfē au ʻi he mahino ko ia ʻe lava ke hoko ʻa e feohi fafale fakasekisualé ko ha konga fakaʻofoʻofa mo toputapu ʻo e nofo-malí?

Kuo foaki mai ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ha ngaahi holi fakasekisuale pea mo e mālohi ʻo e fakatupú. Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē, “Ko e mālohi ke fakatupu ha moʻui fakamatelié ʻa e mālohi taupotu taha kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú” (“The Great Plan of Happiness,” Ensign, Nov. 1993, 74). Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá mo Sisitā Lute Laipeti Lenilani, “ʻOku hanga ʻe heʻetau fakahaaʻi totonu e anga fakasekisualé ʻo ʻai ke malava ʻo fakahoko e palani ʻa e ʻOtuá ʻi māmaní pea mo e nofo taʻengatá, ʻo fakafeʻungaʻi ai kitautolu ke tau hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai Hēvaní” (“(Ko e Ngaahi Taumuʻa Fakalangi ʻo e Feohi Fafale Fakasekisualé,” Liahona, ʻAokosi 2020, 16).

ʻI he palani ʻo e fiefia ʻa e Tamai Hēvaní, “ʻoku fakataumuʻa e feohi fakaesino ʻi he husepānití mo e uaifí ke fakaʻofoʻofa mo toputapu. ʻOku fokotuʻu ia ʻe he ʻOtuá ke fakatupu ai ʻa e fānaú mo fakahaaʻi ʻa e ʻofa ʻi he vahaʻa ʻo e husepānití mo e uaifí” (Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoa: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 38.6.4, ChurchofJesusChrist.org). Naʻe fakamatalaʻi foki ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē, “[Ko] e feohi vāofí … ko e meʻa pē ia ʻe taha … ʻokú ne fakahaaʻi ai hotau anga fakalangí mo e meʻa ʻoku tau malavá mo ha founga ke fakamālohia ai e ngaahi haʻi fakaeloto mo fakalaumālie ʻi he vā ʻo e husepānití mo e uaifí” (“ʻOku Mau Tui ki he Angamaʻá,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 42).

Ko e feohi fafale fakasekisualé ko ha founga mahuʻinga ia ke feohi vāofi ange ai ʻa e uaifí mo e husepānití. ʻE lava foki ke toe ʻuhinga ʻa e feohi fafalé ki he vāofi fakaeʻatamai, fakaeloto, mo fakalaumālie.

Naʻe kamata ke ako ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ʻi he ngoue ko ʻĪtení, ki he mahuʻinga ʻo e feohi fafale ʻi he nofo-malí.

ʻĪmisi
ʻĀtama mo ʻIvi, tā ʻe Jay Bryant Ward
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Sēnesi 2:18, 21–24, pea fakakaukau ki he founga ʻoku fakataumuʻa ai ʻa e malí ke fakatahaʻi ha husepāniti mo ha uaifi fakaʻatamai, fakaeloto, fakalaumālie, mo fakaesinó. (Fakatokangaʻi ange: ʻI he tūkunga ko ʻení, ʻe lava ke fakataipe ʻe he hui vakavaká ʻa e vāofi mo e hoa ngāue; ʻoku ʻuhinga ʻa e pīkitaí ke nofo ofi ki ai; pea ʻe lava ke fakahaaʻi ʻe he “kakano taha pē” [veesi 24] ha faaitaha fakaʻatamai, fakaeloto, fakalaumālie, mo fakasekisuale.)

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e hoko ʻo “kakano taha pē” ʻi he nofo-malí:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

ʻOku toki fai pē ʻa e feohi fafale ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻe ha ongo meʻa mali koeʻuhí he ko e fakaʻilonga taupotu taha ia ʻo e fakataha kakato, ne tuʻutuʻuni mo finangalo ki ai ʻa e ʻOtuá. Naʻe fakataumuʻa e malí talu mei he Ngoue ko ʻĪtení ʻo hokohoko atu ai, ki hono fakatahaʻi kakato ʻo ha tangata mo ha fefine—hona lotó, ʻamanaki leleí, moʻuí, ʻofá, fāmilí, kahaʻú, mo e meʻa kotoa pē. Naʻe pehē ʻe ʻĀtama ko ʻIvi ʻa e hui ʻo hono ngaahi huí mo e kakano ʻo hono kakanó, pea naʻe pau ke na hoko ʻo “kakano taha pē” ʻi heʻena moʻui fakatahá [vakai, Sēnesi 2:23–24]. (“Personal Purity,” Ensign, Nov. 1998, 76)

ʻĪmisi
ko ha nima ʻo ha ongo meʻa mali ʻokú na faʻu ha foʻi haati
ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

ʻE tāpuekina fēfē ha husepāniti mo e uaifi ʻi haʻana vakai ki he feohi fafale fakasekisualé ko ha fakataipe ʻo hono fakatahaʻi “hona lotó, ʻamanaki leleí, moʻuí, ʻofá, fāmilí, kahaʻú, meʻa kotoa pē”?

Konga 2

ʻE lava fēfē ʻe he mamata ki he sino fakamatelié ʻo hangē ko e ʻafio mai ki ai ʻa e ʻOtuá ʻo fakatupulaki ʻeku holi mo e tukupā ke moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá?

Koeʻuhí ko e fatongia fakaʻofoʻofa mo toputapu kuo tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ke fakahoko ʻe he feohi fafale fakasekisualé ʻi he nofo-malí, “Kuó [Ne] ʻosi tuʻutuʻuni … ke toki ngāueʻaki pē ʻa e ngaahi mālohi toputapu ʻo e fakatupú ʻe ha tangata mo ha fefine, kuó na ʻosi mali fakalao ko ha husepāniti mo ha uaifi” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). ʻOku fekauʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau moʻui angamaʻa ʻi heʻetau ngaahi fakakaukaú, holí, mo e tōʻongá. ʻOku kau heni ʻa e fakaʻehiʻehi mei he ʻekitivitī fakasekisuale kimuʻa he malí pea mo e anganofo kakato ʻi he nofo-malí (vakai, ʻEkesōtosi 20:14; ʻAlamā 39:3–5; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:6). ʻOku ʻiloa e fekau ko ʻení ko e fono ʻo e angamaʻá.

ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ʻoku ʻikai ke mavahe hotau sinó mei hotau laumālié. Kuo akoʻi ʻe he ʻEikí “ko e laumālié mo e sinó ko e moʻoniʻi laumālie ia ʻo e tangatá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:15). Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Hōlani fekauʻaki mo e fehokotaki ʻa e sinó mo e laumālié ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

Ko e sinó ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e laumālié. ʻOku fakamamafaʻi ʻe he tokāteline mahino mo fuʻu mahuʻinga ko ʻeni ʻa e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e ʻuhinga ʻoku fuʻu mamafa ai ʻa e angahala fakasekisualé. ʻOku mau fakahā heni ko e tokotaha ko ia ʻokú ne fakaʻaongaʻi ʻa e sino ʻo ha taha kehe kuo foaki ʻe he ʻOtuá taʻe maʻu ha fakangofua fakalangí, ʻokú ne ngaohikovia ʻa e laumālie ʻo e tokotaha ko iá, ngaohikovia ʻa e tefitoʻi taumuʻa mo e ngaahi founga ʻo e moʻuí. (“Personal Purity,” 76)

Naʻe ʻomi ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ha toe fakamatala ki he fehokotaki toputapu ʻo e sinó mo e laumālié ʻi heʻene akoʻi “ʻoku ʻikai ki he feʻauakí ʻa e sinó [ʻekitivitī fakasekisuale ʻi tuʻa ʻi he nofo-malí], ka ki he ʻEikí; pea mo e ʻEikí ki he sinó” (1 Kolinitō 6:13).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e 1 Kolinitō 6:19–20, pea vakai ki he founga ʻo e ʻafio mai ʻa e ʻEikí ki hotau sino fakamatelié.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ʻoku hala ai ke fakakaukau ko e feohi fafale fakasekisualé ko ha aʻusia fakatuʻasino pē ia naʻe fakataumuʻa ke ʻomi e fiemālie fakaesinó?

Konga 3

Ko e hā te u lava ʻo fai ke fakatupulaki ʻeku malava ko ia ke moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá?

Hangē ko e ngaahi fekau kotoa ʻa e ʻOtuá, ʻoku fakataumuʻa e fono ʻo e angamaʻá ke ʻomi kiate kitautolu ha nonga mo ha fiefia ʻoku lahi angé. Hangē ko ʻení, ʻoku tokoni ʻa e folofolá ke mahino kiate kitautolu ʻe lava ʻe he moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá ʻo fakalahi ʻetau loto-falala ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, maluʻi kitautolu mei he faingataʻaʻia fakaelotó mo e maumau e ngaahi vā fetuʻutakí, pea taʻofi ha mole ʻa e Laumālié (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:45; Sēkope 2:31–35; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:23; 63:16). ʻE lava foki ʻe hono tauhi ʻo e fono ʻo e angamaʻá ʻo maluʻi kitautolu mei haʻatau puke ʻi ha ngaahi mahaki fakatuʻutāmaki pea fakapapauʻi ʻoku fanauʻi ʻa e fānaú ʻi loto ʻi he ngaahi haʻi ʻo e nofo-malí.

ʻOku angamaheni pē hono aʻusia e ngaahi ongo fakasekisualé. ʻOku mahuʻinga ke ako e founga ke fakahaaʻi ai e ngaahi ongo ko ʻení ʻi he ngaahi founga ʻoku fakangofua ʻe he ʻEikí. Tatau ai pē pe ʻokú ke maʻu ʻa e ʻuhinga lelei tahá, ʻe ʻi ai pē taimi te ke ongoʻi ai ʻoku ʻahiʻahiʻi koe ke ke tukulolo taʻefeʻunga ki hoʻo ngaahi holi fakasekisualé. ʻI he taimi ʻokú ke ongoʻi ai ʻoku ʻahiʻahiʻi koé, tafoki ki he ʻEikí pea te Ne “tofa foki ʻe ia ʻa e hala ke hao ai, koeʻuhí ke mou faʻa kātaki ia” (1 Kolinitō 10:13; vakai foki ʻAlamā 13:28).

ʻĪmisi
ʻĪmisi ʻo Kalaisí, tā fakatātaaʻi ʻe Heinrich Hofmann

Manatuʻi, “Ko Sīsū Kalaisi … ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e vaivai ʻo e tangatá pea mo e founga ke tokoniʻi ai ʻa kinautolu kuo ʻahiʻahiʻí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 62:1). ʻI hoʻo tafoki ki he ʻEikí ke maʻu ha tokoní, fekumi ki Heʻene fakahinohino fekauʻaki mo e ngaahi sitepu te ke lava ʻo fakahoko ke “taʻofi kotoa hoʻo ngaahi holi fakakakanó, koeʻuhi ke ke fonu ʻi he ʻofá” (ʻAlamā 38:12).

Naʻe akoʻi ʻe Sisitā Uenitī W. Nalesoni, ko e uaifi ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Sisitā Wendy W. Nelson

Ko e haohaoa fakatāutahá ʻa e kī ki he ʻofa moʻoní. Ko e maʻa ange ko ia hoʻo ngaahi fakakaukaú, ongó, ngaahi leá mo e ngāué, ko e lahi ange ia ho faingamālie ke maʻu mo foaki ʻa e ʻofa moʻoní. …

… Fai e meʻa kotoa pē te ke malavá, ke hoko ʻa hoʻo ngaahi fakakaukaú, ongó, leá, mo e ngāué ʻo maʻa. Fakaafea ʻa e Laumālié ke tataki koe. Te Ne tokoniʻi koe! …

… Ko hono moʻoní, ko hoʻo maʻa angé, ko e fakaofo ange ia hoʻo feohi fafale ʻi he nofomalí. (“ʻOfá mo e Nofomalí” [fakataha lotu fakaemāmani lahi maʻá e kakai lalahi kei talavoú, 8 Sānuali 2017], ChurchofJesusChrist.org)

Naʻe fai ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e faleʻi ko ʻení ki he niʻihi fakafoʻituitui ʻoku fakaʻau ke fakamātoato ange honau ngaahi vā fetuʻutakí:

ʻĪmisi
ʻEletā Neil L. Andersen

ʻOku mou ʻiloʻi ʻoku mou maʻu ha ngaahi ongo mo e holi fakatuʻasino mālohi kuo pau ke mapuleʻi mo puleʻi lelei. … Fokotuʻu hoʻo ngaahi fakangatangatá. Fokotuʻu ha ngaahi fakangatangata ʻoku matuʻaki mahino ʻi he meʻa kotoa pē ʻokú mo fakahoko fakatahá, ke ʻoua naʻa toe lava ʻo maumauʻi pe tukunoaʻi ʻi he mālohi hoʻomo feongoʻiʻakí. (“Complete Honesty, Unselfish Humility” [fakataha lotu ʻi Brigham Young University–Idaho, Feb. 14, 2017], byui.edu)

ʻĪmisi
ko ha ongo meʻa ʻokú na talanoa

Kapau kuó ke maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá, manatuʻi ʻi hoʻo tui kia Sīsū Kalaisi mo fakatomala fakamātoató, ʻe lava ʻe he ʻEikí ʻo fakamolemoleʻi koe pea toe fakamaʻa koe (vakai, ʻĪsaia 1:16–18; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:42–43). ʻE fie maʻu foki ke ke talanoa mo hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló. ʻOku fakamafaiʻi ia ke ne tokoni atu ke fakaleleiʻi e angahalá mo e ʻEikí, pea te ne lava ʻo ʻoatu ha tokoni mo ha poupou lahi ange.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Lekooti ʻi ha pepa pe app hiki fakamatala ʻa e ngaahi fakangatangata pe ngataʻanga kuó ke fokotuʻú, pe fie maʻu ke fokotuʻú, ke tokoni ki hono tauhi ʻo e maʻa fakasekisualé kiate koe pea mo kinautolu ʻoku mou teití. Kapau kuó ke ʻosi mali, ko e hā ha ngaahi fakangatangata kuó ke fokotuʻu ke fakapapauʻi ʻokú ke anganofo kakato ki ho malí?