‘Inisititiuti
Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Fakatomalá mo e Faʻa Fakamolemolé ʻi he Moʻui Fakafāmilí


“Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Fakatomalá mo e Faʻa Fakamolemolé ʻi he Moʻui Fakafāmilí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó

Fakatomalá mo e Faʻa Fakamolemolé ʻi he Moʻui Fakafāmilí

Te tau lava ʻo fakaafeʻi e mālohi ʻo e ʻEikí ke fakamoʻui mo fakamālohia hotau ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí ʻaki hono fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakatomalá mo e faʻa fakamolemolé. ʻE tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino ki he kau akó ʻa e founga ʻe lava ai ʻe heʻenau fakatomalá ʻo fakaleleiʻi e ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí. ʻE fakakaukau foki e kau akó ki he founga te nau lava ai ʻo maʻu e tokoni ʻa e ʻEikí ke fakamolemoleʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí kuo nau faihala pe fakamamahiʻi kinautolú.

Fakatokangaʻi ange: Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku hoko ʻa e mamahi ʻoku fakahoko ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ko e ngaohikovia. (ʻE aleaʻi eni ʻi he lēsoni hokó ʻa e fakaakeake mei he ngaohikoviá.)

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Tokanga taha ki he meʻa kuo pau ke aʻusia ʻe ha tokotaha ako kae lava ʻo ului lahi angé. ʻOku ako ʻa e kau akó ʻi heʻenau kau longomoʻui ki he founga akó pea mo hono moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí. ʻI hoʻo faiakó, tokanga taha ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ke aʻusia mo fakahoko ʻe hoʻo kau akó ke fakaafeʻi ai ʻa e fakahā fakatāutahá mo fakaloloto ʻa e uluí. ʻI he fakatupulaki ʻe he kau akó ʻenau ʻilo ki he ongoongoleleí pea moʻui ʻo fakatatau mo e meʻa ʻoku nau ʻiló, te nau ului lahi ange ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí.

ʻE lava ʻe heʻetau fakatomala fakatāutahá ʻo fakaleleiʻi ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí.

Fakaʻaliʻali e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé (fakakaukau ke liliu e ngaahi fakamatala ko ʻení ke feau lelei ange e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó):

  1. ʻOku mahuʻinga ke tokanga taha ki hono fakapapauʻi ʻoku fakatomala maʻu pē ʻa e kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí.

  2. Kapau ʻoku lahi ange e fehalaaki ʻa ha mēmipa ʻo e fāmilí ʻiate kitautolu, ʻoku totonu ke tau tatali ke kole fakamolemole mo liliu ʻa e mēmipa ko ia ʻo e fāmilí kimuʻa pea tau toki fakahoko iá.

  3. ʻOku faingofua maʻu pē ke fakatomalaʻi e ngaahi founga te tau ala fakalaveaʻi ai e kau mēmipa ʻo e fāmilí.

  4. ʻOku sai pē ke ngaohikoviʻi e kakai ʻi hotau fāmilí kapau ʻoku nau feinga ke fakaʻitaʻi kitautolu.

Kamata e lēsoní ʻaki hano fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e ngaahi fakamatala ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau fakalongolongo pe ʻoku moʻoni pe hala ʻa e fakamatala takitaha (ʻoua ʻe kole ki he kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi talí). Hili ha taimi feʻunga, fakamatalaʻi ange ʻoku hala kotoa ʻa e ngaahi fakamatalá.

  • Te ke fakatonutonu fēfē ʻa e ngaahi fakamatala takitaha ko ʻení ke moʻoní?

  • Ko e hā ʻoku faingataʻa ai ke fakatomala ʻi he taimi ʻoku tau fakamamahiʻi ai e kau mēmipa ʻo e fāmilí? ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau ngaahi feinga ke fakatomalá?

Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ha taha ʻo e ngaahi fakatātā ʻo e talanoa fakatātā ʻo e foha maumau koloá mei he naunau teuteú pea kole ki ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e talanoa fakatātaá. Fakakaukau ke toe vakaiʻi e Luke 15:17–24 pea fehuʻi ki he kau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne nau ʻilo mei he talanoa fakatātā ko ʻení fekauʻaki mo e fakatomalá ʻi he moʻui fakafāmilí.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mei he tamai ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení? ʻE tākiekina fēfē ʻe he ʻilo ko ʻení ʻa e anga ʻetau vakai ki he fakatomalá?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki hano tāpuekina ha nofomali pe fāmili koeʻuhí ko e fakatomala ha taha ʻo hono kau mēmipá? (Fakamanatu ki he kau akó ke ʻoua ʻe vahevahe ha meʻa ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituitui.)

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke fakamolemoleʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí kuo nau fakaʻitaʻi pe fakamamahiʻi kitautolú.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne fakaʻitaʻi pe fakamamahiʻi ai kinautolu ʻe ha mēmipa ʻo e fāmilí. Te ke lava foki ʻo kole ange ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻenau lava lelei ʻo fakamolemoleʻi ʻa e tokotaha ko iá.

  • Ko e hā ʻoku faʻa faingataʻa ai he taimi ʻe niʻihi ke fakamolemoleʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí kuo faihala mai kiate kitautolú?

Toe vakaiʻi fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:8–11, pea fehuʻi ki he kalasí pe ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻoku nau ako mei he ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e fakamolemolé. Mahalo ʻe kau ʻi he ngaahi moʻoni ʻoku ʻilo ʻe he kau akó ha meʻa hangē ko ʻení: ʻOku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke tau fakamolemoleʻi ʻa e kakai kotoa pē.

Te ke lava ʻo fakaafeʻi e kau akó ke fili ha ngaahi palakalafi pe fakamatala mei he kau taki ʻo e Siasí ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú ke toe vakaiʻi nounou. Fehuʻi ange leva:

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e ngaahi akonaki ko ʻení ki ha taha ke ne fakamolemoleʻi ha mēmipa ʻo e fāmilí kuo faihala kiate ia?

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali e fakamatala ʻa ʻEletā Masimo Ti Fio mei he konga 2 ʻo e naunau teuteú ko ha konga ʻo e fealēleaʻakí, pea lau fakataha ia mo e kau akó. Te ke lava ʻo ʻoange ki he kau akó ha ngaahi miniti siʻi ke fakalaulauloto ai ki he meʻa kuo fai ʻe he Fakamoʻuí maʻanautolú.

  • ʻE tokoni fēfē hono manatuʻi e feilaulau ʻa e Fakamoʻuí ke tau fakamolemoleʻi e niʻihi kehé?

Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e talanoa ʻo Sēkope mo ʻĪsoá ke tokoni ki he kau akó ke fakalahi ʻenau mahino ki he fakamolemolé ʻi he moʻui fakafāmilí, pe faʻu haʻo tūkunga pē ʻaʻau ʻe lava ʻo tokoni ke fakakaukau e kau akó ki he ngaahi ongo, hohaʻa, mo e ngaahi fili ʻoku fekauʻaki mo e fakalelei mo ha mēmipa ʻo e fāmilí kuo tau fakaʻitaʻi pe kuó ne fakaʻitaʻi kitautolú.

Kapau ʻe lava, fakaʻaliʻali e ʻīmisi ko ʻení:

ʻĪmisi
Ko e Tofiʻa ʻo ʻĪsoa ko e ʻUluaki Fānaú, tā ʻe Glen S. Hopkinson

Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e fakamatala ko ʻeni kia Sēkope mo ʻĪsoá pea mo e meʻa naʻá ne uesia e vā fetuʻutaki ʻo e ongo tautehina ko ʻení. Te ke lava ʻo tānaki atu ki he mahino ʻa e kau akó ʻo ka fiemaʻu, ʻaki hano vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi fakaikiiki ko ʻení:

Naʻe ʻi ai ha ongo māhanga tangata ʻa ‘Aisake mo Lepeka, ko ʻĪsoa mo Sēkope. Ko ʻĪsoa naʻe lahi tahá pea naʻá ne ʻi he tuʻunga ke hoko ko e foha te ne maʻu e tofiʻa ʻo e ʻuluaki fānaú. Naʻe ʻuhinga ʻeni te ne maʻu e kelekele ʻa ʻene tamaí, ko e “ʻinasi ʻe ua ʻo e ngaahi koloa ʻa ʻene tamaí,” mo e mafai ke pule ko e taki fakalaumālie ʻo e fāmilí hili e pekia ʻene tamaí (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻUluaki Fānaú”; vakai foki, Ngaahi Folofolá, “ʻInasi ʻo e ʻUluaki Fohá”).

Ka neongo ia, naʻe fakatau ʻe ʻĪsoa ʻa e ʻinasi ʻo e ʻuluaki fohá kia Sēkope ʻaki ha lū (ko ha poulu supo). ʻI he loto ʻa ʻAisake kimui ange ke foaki ʻa e tāpuaki ʻo e ʻuluaki fohá, naʻe feinga ʻa ʻĪsoa ke ne maʻu ia neongo naʻá ne ʻosi foaki ia. Naʻe kau noa ai ʻa Lepeka, pea naʻe maʻu ʻe Sēkope ʻa e tāpuakí. Ko hono olá, naʻe fehiʻa ʻa ʻĪsoa ʻia Sēkope peá ne fakapapau ke tamateʻi ia. Naʻe fekauʻi atu ʻe Lepeka mo ʻAisake ʻa Sēkope ke nofo mo ʻene faʻētangata ko Lēpaní. Naʻe mali ʻa Sēkope pea maʻu mo ha fānau. Hili ha taʻu ʻe 20, naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Sēkope ke foki ki hono fonua tupuʻangá. Naʻe manavasiʻi ʻa Sēkope ki he meʻa ʻe ala fai ʻe ʻĪsoa kiate ia mo hono fāmilí ʻi he taimi naʻá ne ʻilo ai ʻoku haʻu ʻa ʻĪsoa mo ha kau tangata ʻe toko 400 ke fetaulaki mo kinautolú. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe Sēkope ʻene kau tamaioʻeikí ke vahevahe ha konga lahi ʻo ʻene fanga monumanú ki ha ngaahi kulupu kehekehe pea foaki ia ko ha meʻaʻofa kia ʻĪsoa ʻi heʻene fakaofi maí. (Vakai, Sēnesi 25–32.)

Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kalasí ke tauhoa pe ki ha ngaahi kulupu iiki. Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Sēnesi 33:1–11, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hoko he taimi ne fetaulaki ai ʻa Sēkope mo ʻĪsoá. Kole ki he tokotaha ako takitaha ke ne fili ʻa e vakai ʻa Sēkope pe ko ʻĪsoá pea fakakaukauloto ki haʻane aʻusia ʻa e ngaahi meʻa naʻe lekooti ʻi he ngaahi veesi ko ʻení mei he vakai ko iá.

Hili ha taimi feʻunga, kole ki he kau akó ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo honau hoá pe kulupú, ʻo fakaʻaongaʻi e meʻa ne nau ako lolotonga ʻenau fakakaukauloto ki he fakataha ko ʻení mei he fakakaukau ʻa Sēkope pe ko ʻĪsoá:

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau pe ongo naʻá ke mei maʻu ʻi hoʻo fakaofi atu mo talanoa mo ho tokouá?

  • Ko e hā naʻá ke fai ke fakalelei ai mo ho tokouá? Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te ke lava ʻo ako mei hení?

Hili hono fakakakato ʻe he kau akó ʻa e ʻekitivitī ko ʻení, fakakaukau ke aleaʻi fakataha mo e kalasí ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke vakai ki ai ʻi he ngaahi sīpinga ʻa Sēkope mo ʻĪsoá? Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke vakai ai ki he toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻi he fakamatala ko ʻení?

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he ʻOtuá ke ke kamata ke fakaleleiʻi ha fekeʻikeʻi pe fakamolemoleʻi ha taha ʻi ho fāmilí? (Fakamanatu ange ki he kau akó ke ʻoua te nau vahevahe ha meʻa ʻoku fuʻu fakataautaha.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau fakalongolongo ki he founga ʻe ala fie maʻu ai kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakatomalá pe fakamolemolé ʻi honau ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmilí ʻi he taimi ko ʻení. Poupouʻi kinautolu ke ngāueʻi ha faʻahinga ongo pē ʻoku nau maʻu. Te ke lava ʻo ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau fakamoʻoni ai ki he mahuʻinga ʻo e fakatomalá mo e fakamolemolé ʻi he fāmilí.

Ki he Kalasi Hokó

Fakamatalaʻi ange ʻoku fili fakamamahi ha kakai ʻe niʻihi ke ngaohikovia e niʻihi kehé. Poupouʻi e kau akó ke nau ako fakalelei ʻa e naunau teuteu ki he lēsoni hokó. Fakaafeʻi kinautolu ke fakakaukau ki he founga te nau lava ai ʻi he tokoni ʻa e Fakamoʻuí, ʻo fakaakeake pe tokoniʻi e niʻihi kehé ke fakaakeake mei he ngaahi nunuʻa ʻo e ngaohikoviá.