‘Inisititiuti
Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Ngaahi Fatongia Toputapu ʻo e Ngaahi Tamaí


“Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Ngaahi Fatongia Toputapu ʻo e Ngaahi Tamaí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha tamai mo hono uaifí mo e ngaahi fohá

Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Ngaahi Fatongia Toputapu ʻo e Ngaahi Tamaí

Kuo tuku ʻe he Tamai Hēvaní ki Hono ngaahi fohá ʻa e ngaahi fatongia “ke nau puleʻi honau fāmilí ʻi he ʻofa mo e māʻoniʻoni pea … ke tokonaki ʻa e ngaahi fie maʻu ʻo e moʻuí pea mo ha maluʻi maʻa honau ngaahi fāmilí” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga kuo tāpuekina ai koe ʻe he ngaahi tamaí mo ha kau tangata kehe kuo nau feinga ke fakahoko e ngaahi fatongia toputapú ni.

Fakatokangaʻi ange: Te tau tokanga taha ʻi he lēsoni ko ʻení ki he fatongia ke maluʻí. Naʻe aleaʻi ʻi he ngaahi lēsoni kimuʻá ʻa e ngaahi tefito ki he puleʻí mo e tokonakí.

Konga 1

ʻE lava fēfē ʻe he houʻeiki tangatá ʻo fakafenāpasi ʻenau ngaahi ngāue ko ha ngaahi tamai ke muimui ʻi he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi?

Lolotonga e ngāue ʻa Palesiteni Linitā K. Peatoni ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá, naʻá ne lea fekauʻaki mo ha ngaahi pole ʻe niʻihi ʻoku fehangahangai mo e houʻeiki tangatá:

ʻĪmisi
Palesiteni Linitā K. Peatoni

Pau pē ʻoku faingataʻa ki he kau tangata tauhi fuakavá ke nau moʻui ʻi ha māmani ʻoku ʻikai ngata pē heʻene fakasiʻia honau ngaahi ngafa mo e fatongia fakalangí, ka ʻokú ne toe ʻoatu foki ha ngaahi pōpoaki hala fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e hoko ko ha “tangata moʻoní.” Ko e pōpoaki hala ʻe taha ʻoku peheni, “Ko au pē ʻoku mahuʻingá.” Ko e pōpoaki hala ʻe tahá ko hono tukuhifoʻi mo manukia ʻoku ʻikai toe fie maʻu ha ngaahi husepāniti ia mo ha ngaahi tamai. ʻOku ou kole atu kiate kimoutolu ke ʻoua te mou fanongo ki he ngaahi loi ʻa Sētané! Kuó ne tukuange ʻa e faingamālie toputapu ko ia ke hoko ko ha husepāniti mo e tamaí. Ko ʻene taumuʻá ke “mamahi ʻa e tangata kotoa pē ʻo hangē ko iá” koeʻuhí ko ʻene meheka kiate kinautolu ʻoku nau maʻu e ngaahi ngafa toputapu he ʻikai ke ne teitei lava ʻo fakahokó, ko ʻene taumuʻá ke “mamahi ʻa e tangata kotoa pē ʻo hangē pē ko iá” [2 Nīfai 2:27]! (“Te ta Kaka Fakataha,” Liahona, Mē 2015, 30)

Te tau lava ʻo matuʻuaki ʻa e ngaahi pōpoaki hala fekauʻaki mo e tuʻunga fakaetamaí ʻaki ʻetau hanga ki he Tamai Hēvaní, ko e sīpinga haohaoa ʻo e tuʻunga fakaetamai angatonú. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni

ʻOku fakahaaʻi heʻetau Tamai Hēvaní e haohaoa mo hono fakalangi e tuʻunga fakaetamaí. ʻOku kau ʻi Hono ʻulungāngá mo e angá ha lelei lahi mo ha ʻofa haohaoa. Ko ʻEne ngāué mo e nāunaú ʻa e fakalakalaka, fiefia, mo e moʻui taʻengata ʻo ʻEne fānaú [vakai, Mōsese 1:39]. He ʻikai lava ke fakatataua e ngaahi tamai ʻi he māmani hinga ko ʻení ki he Tuʻi Fungani Māʻolungá, ka ʻoku fai honau lelei tahá, ke faʻifaʻitaki kiate Ia, pea ʻoku nau fakahoko moʻoni ʻEne ngāué. ʻOku fakalāngilangiʻi kinautolu ʻaki ha falala maʻongoʻoga mo fakamātoato. (“Ngaahi Tamai,” Liahona, Mē 2016, 94)

ʻOku tau ako foki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e tuʻunga e tamai angatonú mei he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí. ʻI he taimi ʻoku tau toe fanauʻi foʻou fakalaumālie aí, ʻokú Ne hoko ko e Tamai ʻo ʻetau moʻui foʻoú (vakai ki he Mōsaia 5:7; ʻEta 3:14; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 25:1).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lolotonga e ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní, naʻá Ne akoʻi Hono kau muimuí fekauʻaki mo Hono fatongia ko e Tauhi Sipi Leleí. Lau ʻa e Sione 10:11–15, pea fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ke fakahoa ʻa e sīpinga ʻo e hoko e Fakamoʻuí ko e Tauhi Sipi Leleí ki he ngaahi ngāue ʻa ha tamai angatonu ʻi ha fāmili.

ʻĪmisi
Ko e Tauhi Sipi Leleí, tā ʻe Del Parson
ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fekumi ki ha potufolofola pe talanoa ʻokú ne akoʻi mai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo ha tuʻunga ʻo e tamai angatonú mei he sīpinga ʻo e Tamai Hēvaní pe ko Sīsū Kalaisí. Lekooti ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku mou maʻú, pea tohi ʻo kau ki he founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ʻe he houʻeiki tangatá ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hotau kuongá. Teuteu ke vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi he kalasí.

Konga 2

ʻE lava fēfē ke tokoniʻi ʻe he ʻofa mo e ʻi ai kakató, ki hono maluʻi ʻe he ngaahi tamaí honau ngaahi fāmilí?

Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻoku kau ʻi he fatongia ʻo e tamaí ke maluʻi hono fāmilí, ʻa e maluʻi fakatuʻasinó mo e fakalaumālié fakatouʻosi:

ʻĪmisi
Palesiteni M. Lāsolo Pālati

ʻOku fie maʻu ʻe he ʻOtuá mo ʻEne kau palōfitá ke ʻoua ʻe ngata pē ʻa e ngaahi tamaí ʻi he tokonaki maʻa honau ngaahi fāmilí, ka ke maluʻi foki mo kinautolu. ʻOku lahi e ngaahi fakatuʻutāmaki kehekehe ʻi he māmani ʻoku tau nofo aí. ʻOku mahuʻinga ʻa e maluʻi fakatuʻasino mei he ngaahi fakatuʻutāmaki fakanatulá pe fakatuʻutāmaki fakatupu ʻe he tangatá. ʻOku ʻākilotoa foki kitautolu ʻe he ngaahi fakatuʻutāmaki fakaeangamaʻá, ʻo fehangahangai mo ʻetau fānaú ʻi heʻenau kei īkí. ʻOku ʻi ai ha fatongia mahuʻinga ʻo e ngaahi tamaí ʻi hono maluʻi ʻo e fānaú mei he ngaahi tauhele peheé. (“The Sacred Responsibilities of Parenthood,” Ensign, Māʻasi 2006, 30)

ʻĪmisi
tamai ʻokú ne akoʻi ʻene fānaú mei he folofolá

Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni Hauati W. Hanitā, ʻi heʻene tānaki ki he ngaahi founga ʻoku lava ke maluʻi ʻaki ʻe he ngaahi tamaí ʻenau fānaú:

ʻĪmisi
Palesiteni Hauati W. Hanitā

ʻOku maluʻi e he tamai angatonú ʻa ʻene fānaú ʻaki hono taimí mo ʻene kau ʻi heʻenau ngaahi ʻekitivitī mo e ngaahi fatongia fakasosialé, fakaakó, mo e fakalaumālié. Ko e fatongia mamafa ʻo e tamaí mo e faeʻé ko hono fakahaaʻi ʻo e ʻofá mo e ongoʻí manavaʻofa ki he fānaú. Talaange ki hoʻo fānaú ʻokú ke ʻofa ʻiate kinautolu. (“Being a Righteous Husband and Father,” Ensign, Nov. 1994, 51)

ʻOku fie maʻu ʻa e loto ʻakí mo e feinga maʻu peé ka te hoko ko ha tamai ʻoku ʻofa mo feohi maʻu pē mo e fānaú. Fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo ako mei he sīpinga ko ʻeni ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Ko ʻeku ngāué ke tokoniʻi hoku uaifí mo ʻeku fānaú, kae ʻikai ko ʻenau tokoniʻi au. … ʻI hoʻo ʻi ʻapí, tuku hoʻo tokangá ki he ngaahi meʻa ʻi ʻapí. Tukuange e ngaahi meʻa ʻoku hoko lolotonga e ʻahó. ʻOange ki ho fāmilí ʻa e peseti ʻe 100 hoʻo tokangá ʻi hoʻo ʻi aí. Naʻá ku faʻa pehē loto pē, “Lāsolo, ʻoua te ke hū ki he fale ko iá, kae ʻoua kuó ke lava ʻo faitāpuekina e moʻui hoʻo fānaú mo e uaifí.” (ʻI he Vivian S. Lee, “Elder Russell M. Nelson, M.D., ’47,” Good Notes (blog), University of Utah Health, Sept. 12, 2014, uofuhealth.utah.edu/notes)

ʻE lava ke maʻu ʻe he ivi tākiekina lelei ʻa ha tamai ki heʻene fānaú, ha ngaahi ola fakaofo ki heʻenau tupulakí. Hangē ko ʻení, ʻoku fokotuʻu mai ʻe he fakatotoló ʻe lava ʻe ha tamai ʻofa mo feohi ʻo:

  • Tanumaki ʻa e fakatupulaki ʻo e fakaʻapaʻapaʻi kitá, mapuleʻi kitá, matuʻuaki e loto-mafasiá, mo e ongoʻi ʻo e tuʻunga tangata pe fefiné (ʻoku fakaʻuhingaʻi ʻeni ko e tangata pe fefine totonu ʻi hono fāʻeleʻí) ko hono ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefiné.

  • Fakatupulaki ʻa e malava ko ia ke ongoʻi malu fakaeloto mo loto-falala ʻene fānaú pea faʻu ha ngaahi vā fetuʻutaki lelei ange mo e niʻihi kehé.

  • Holoki e lahi ʻo e masiva ʻa e fānaú, faihiá, mo e ngāue hala ʻaki e faitoʻo konatapú. (Vakai, James E. Faust, “Fathers, Mothers, Marriage,” Ensign, Aug. 2004, 3–7; Sarah Keenan, “Elephants, Fathers, and Families,” Ensign, Sept. 2018, 54–58; vakai foki ki he ngaahi fakamoʻoni ʻoku ʻasi atu ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení.)

Ko e ivi maluʻi ko ia ʻo ha tamaí, ko ha fengāueʻaki mālohi ia mo e ivi tākiekina mahuʻinga ʻo e lehilehiʻi ʻa ha faʻē. ʻI he hoko ha hoa ngāue tuʻunga tatau ʻi he nofo-malí, ʻoku vahevahe ʻe he ngaahi uaifí mo e ngaahi faʻeé ʻa e fatongia ke maluʻi honau ngaahi fāmilí. ʻE lava ke ngāue mo fealēleaʻaki fakataha ʻa e husepānití mo e uaifí ʻi heʻena fakahoko ʻa e fatongia toputapu ko ʻení.

ʻĪmisi
ko ha tamai ʻokú ne hulohula mo hono ʻofefine kei siʻí

Ko e fatongia fakaetamaí mo e fatongia toputapu ke maluʻí, ʻoku fakaʻaongaʻi ia ki he ngaahi foha kotoa ʻo e Tamai Hēvaní ʻaki e ivi ʻo honau natula mo e ikuʻanga taʻengata fakalangí. Neongo ʻoku fakahoko ʻe he houʻeiki tangatá ʻa e fatongia mahuʻinga taha ʻi honau fāmili tonú, ka te nau toe lava pē foki ke fakahoko ʻa e fatongiá ni ʻi ha ngaahi tūkunga kehe. Fakakaukau ki he ngaahi sīpinga ʻa Setelō mo hono foha ʻi he fono ko Mōsesé (vakai ʻEkesōtosi 18) mo Hilamani mo e kau tau loto toʻa kei talavoú (vakai ʻAlamā 56–57). Ko e hā mo ha toe ngaahi sīpinga fakafolofola ʻoku lava ke ke fakakaukau ki ai?

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ha ngaahi founga kuo tāpuekina mo maluʻi ai koe ʻe he ʻofa mo e feohi ʻa ha tamai angatonu pe tangata ʻoku ngāue fakaetamai kiate koe, ʻi hoʻo moʻuí?

Konga 3

ʻE tokoni fēfē ʻa e fakahā fakalangí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke maluʻi ʻe he ngaahi tamaí honau ngaahi fāmilí?

Te tau lava ʻo ako mei he aʻusia ʻa Siosefa ʻo Nāsaletí, ha tefitoʻi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e founga ke maluʻi ʻaki hotau ngaahi fāmilí, .

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Mātiu 2:13–15, ʻo fekumi ki he meʻa naʻá ne tokoniʻi ʻa Siosefa ke ne maluʻi ʻaki ʻa e pēpē ko Sīsuú mo Mele, mei he fakatuʻutāmakí.

ʻĪmisi
Ko hono ʻave ʻe Siosefa ʻa Mele mo e valevale ko Sīsuú ki ʻIsipite

ʻE lava ke tokoni pehē ʻa e fakahaá ki he ngaahi tamai ʻi hotau kuongá ke nau maluʻi mo tāpuekina honau ngaahi fāmilí. Hangē ko e faleʻi ʻa Palesiteni Pālatí, “ʻOku totonu ke fekumi maʻu pē ʻa e ngaahi tamaí ki ha fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní koeʻuhí ke nau ʻilo ʻa e meʻa ke faí, meʻa ke lea ʻakí, pea ʻiloʻi foki ʻa e meʻa ke ʻoua ʻe faí pea mo e meʻa ke ʻoua naʻa nau lea ʻakí” (“The Sacred Responsibilities of Parenthood,” 30s).

ʻOku maʻu ʻe he kau tangata tauhi fuakava ʻo Sīsū Kalaisí ha meʻafoaki toputapu ʻe taha te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke maluʻi ʻaki honau ngaahi fāmilí. ʻI he lea ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he houʻeiki tangatá, naʻá ne akoʻi fekauʻaki mo e meʻafoaki ko ʻení:

ʻĪmisi
Palesiteni Poiti K. Peeka

ʻOku mou maʻu fakahangatonu e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei he ʻEikí ke maluʻi homou ʻapí. ʻE ʻi ai e taimi ko e maluʻanga pē ʻe tuʻu ʻi he vahaʻa homou fāmilí mo e olopoto ʻa e filí ko e mālohi ko iá. (“The Power of the Priesthood,” Liahona, Mē 2006, 9)

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoni e founga ʻe lava ai e houʻeiki tangatá ʻo fakatupulaki honau mālohi ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ke maluʻi honau ngaahi fāmilí:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Tokanga taha ki he fakatomala fakaʻahó he ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki hoʻo moʻuí ke ke lava ʻo fakaʻaongaʻi e lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha mālohi lahi ange ʻi ha toe taimi kimuʻa. Ko e founga pē ʻeni te ke lava ʻo maluʻi fakalaumālie ai koe mo ho fāmilí ʻi he ngaahi ʻaho faingataʻa ka hoko maí. (“Te Tau Lava ʻo Fai Lelei Ange pea Toe Lelei Ange,” Liahona, Mē 2019, 69)

ʻĪmisi
ko ha finemui ʻokú ne maʻu ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngāue

Ngāue

Fakakaukau ke tohi mo ʻoatu ha kiʻi tohi fakamālō ki hoʻo tamaí pe ko ha tangata kuó ne hoko ko ha ivi maluʻi pe fakavaʻe mālohi ʻi hoʻo moʻuí.