Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 48: Maʻu ha Mālōlō ʻia Kalaisí


Vahe 48

Maʻu ha Mālōlō ʻia Kalaisí

Ko kinautolu ko ia ʻoku nau maʻu ʻa e fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, ʻoku nau maʻu ha mālōlō pea mo ha nonga ʻi honau ngaahi laumālié.

Mei he Moʻui ʻa Siosefa F. Sāmitá

Naʻe pekia ʻa Siosefa F. Sāmita ʻi he ʻaho 19 ʻo Nōvema 1918, hili ia ʻene hoko ko ha Palesiteni ʻo e Siasi mei he 1901. Ko ha tokotaha longomoʻui, tuʻu taʻe ueʻia, mo loto ʻaki moʻoni ia ʻi hono fai ʻo e ngāue ʻa e ʻEikí, pea kuó ne foaki ʻa ʻene moʻuí ki hono akoʻi ʻo e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko ha tokotaha ia naʻá ne malangaʻi ʻa e anga māʻoniʻoní, ko ha palōfita ʻa e ʻOtuá ʻa ia naʻá ne fakaʻaiʻai e kāingalotú ke nau “Muimui mai ʻiate au lolotonga ʻeku muimui ki hotau ʻulú, ʻa e Huhuʻi ʻo e māmaní.”1

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Hiipa J. Kalānite, ʻa ia naʻá ne fetongi ʻa Siosefa F. Sāmita ʻi heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Siasi, ʻi hono malangaʻi ʻo hono meʻa fakaʻeikí ʻi faʻitoká: “Kuó u ngāue fakataha mo ia ʻi he taʻu ʻe 36, ʻuluakí ʻi he taimi naʻá ne hoko ai ko ha tokoní, pea ki mui mai ʻi he taimi naʻá ne hoko ai ko ha Palesiteni ʻo e Siasí. Lolotonga ʻa e ngaahi taʻu kotoa ko ʻení, kuo teʻeki ai ke u ʻiloʻi ha meʻa ʻe taha ʻi heʻene moʻuí, tatau pē ʻi he leá mo e ngāué, naʻe ʻikai taau mo ha tangata moʻoni. Te u lava ke pehē ʻi he loto moʻoni, ʻKo e faʻahinga tangata ia ʻoku ou loto ke u hoko ʻo tatau mo iá.’ ʻI heʻeku tuʻu ko ʻeni ʻi hono veʻe faʻitoká, ʻoku mahulu ange ʻa e holi ʻoku ʻi hoku lotó ʻi he meʻa ʻoku lava ke u lea ʻakí, ke u maʻu ʻa e ha mālohi mo ha poto ke u manavaʻofa, faʻa fakaʻatuʻi, faʻa fakamolemole, loto-toʻa mo anga fakaʻeiʻeiki, pea mo moʻoni, pea ke u ʻaʻeva ʻo molomolo muivaʻe ʻiate ia. Ko e meʻa pē ia ʻoku ou fie maʻú.

“… He kuo teʻeki ai ha tangata moʻui te ne maʻu ha fakamoʻoni mālohi ange ki he ʻOtua moʻuí pea mo hotau Fakamoʻuí ʻo hangē ko Siosefa F. Sāmitá. Talu pē mei heʻeku kei tupu hake mo e fakafiefia ki hoku laumālié ʻa e fakamoʻoni kuó ne fai kiate kinautolu kotoa pē naʻa nau fetuʻutakí, ʻa ʻene fakamoʻoniʻi ʻene ʻiloʻi ʻoku moʻui ʻa e ʻOtuá pea ko e Kalaisí ʻa Sīsū, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ko e Huhuʻi ʻo e māmaní. Naʻe nofo ʻi hoku lotó pea ʻi he loto ʻo ha kakai tokolahi kehe ʻa e laumālie ʻo e ueʻi fakalaumālie naʻe maʻu ʻe he tangatá ni. Naʻá ku ʻofa ʻia Siosefa F. Sāmita pea naʻe ʻikai tatau ia mo ha ʻofa naʻa ku maʻu ki ha toe taha kehe kuó u ʻiloʻi. Ke tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e manatu ʻofa ʻoku fai kiate iá.”2

Ko e fakamoʻoni hono hokó ʻoku toʻo ia mei ha lea naʻe fai ʻe Palesiteni Sāmita ʻi Polovo, ʻi ʻIutaá, ʻi he ʻaho 13 ʻo Sānuali 1907.3

Ngaahi Akonaki ‘a Siosefa F. Sāmitá

ʻOku tau hū ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tukulolo ai hotau laumālié kiate Ia mo ʻEne ongoongoleleí.

ʻOku ou fie lau atu mei he ngaahi meʻa naʻe tohi ʻe Molonaí, ʻa ia naʻá ne hiki ai ʻa e ngaahi akonaki ʻa ʻene tamai ko Molomoná.

“Pea ko ʻeni, ko au Molonai, ʻoku ou tohi ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi lea ʻa ʻeku tamaí, ko Molomona, ʻa ia naʻá ne lea ʻaki ʻi he Tui mo e ʻAmanaki mo e ʻOfa….

“… ʻOku ou fie lea kiate kimoutolu ʻa ia ʻoku kau ʻi he Siasí, ʻa ia ko e kau muimui anga fakamelino ʻo Kalaisí, ʻa ia kuo maʻu ʻa e ʻamanaki feʻunga ke mou hū ai ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻEikí, ʻo fai atu mei he kuongá ni, kae ʻoua ke mou mālōlō fakataha mo ia ʻi langi.” [Molonai 7:1,3.]

ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e hū ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻEikí? Kiate au, ko hono ʻuhingá kuó u ului ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi Heʻene ʻofá, ʻou lava ai ke u ongoʻi ʻoku ou mālōlō ʻia Kalaisi, ke ʻoua naʻa toe fakahohaʻasi au ʻe he akonaki kotoa pē, ʻe he poto kākā ʻo e tangatá mo e olopotó, ʻa ia ʻoku nau toka tataʻo mai ke kākaaʻí; pea ʻoku ou tuʻu maʻu ʻi hono ʻiloʻi mo hono fakamoʻoniʻi ʻo Sīsū Kalaisí, pea he ʻikai ha mālohi te ne lava ke fakatafoki au mei he hala hangatonu mo fāsiʻi ʻoku taki atu ke foki ki he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá, ke fiefia ʻi he hakeakiʻi ʻi Hono puleʻanga nāunauʻiá; pea mei he taimí ni ʻo fai atu te u fiefia ʻi he mālōlōʻanga ko iá kae ʻoua kuó u mālōlō fakataha mo ia ʻi langi.

ʻOku ou loto ke fakatō mamafa ki homou ʻatamaí ʻa e fakakaukau ko ʻení, he ʻoku ou fie maʻu ke mahino kiate kimoutolu ko e ʻuhinga ʻeni naʻe fakataumuʻa ke fakahoko atu ʻe he ngaahi lea ko ʻení, “hū ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻOtuá.” Tuku ke u tala fakapapauʻi atu kiate kimoutolu ko e tangata ko ia ʻoku ʻikai ke tuʻumaʻu moʻoni ʻi he tokāteline ʻa Kalaisí ʻa ia ʻoku ʻikai tukulolo kakato hono laumālié ki he ʻeikí mo e Ongoongolelei kuó Ne akoʻi mai ki he māmaní, kuo teʻeki ai ke ne hū ia ki he mālōlōʻanga ko iá. ʻOku kei hēhē holo pē ia, ʻikai ke pau ʻa ʻene moʻuí, ʻikai ke ne maʻu ha fakapapaú, pea ʻoku faingofua pē ke ikunaʻi ia ʻe he kākā mo e olopoto ʻoku toka tataʻo ke kākaaʻi mo takihalaʻi ia ki he meʻa ʻoku halá pea mo e fakapoʻulí. Lolotonga iá, ko e tokotaha ko ia kuó ne maʻu ʻi hono lotó ʻa e fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, ko ia ia kuó ne tukulolo kakato ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea mo e finangalo ʻo e Tamaí, kuo fakatuʻumaʻu ia. Kuo maʻu ʻa hono lotó; kuó ne fakapapauʻi e meʻa ke faí; kuo toʻo atu ʻa e ngaahi fakaveiveiuá; kuo matoʻo atu mo e manavahē kotoa pē; ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e tokotaha ke ne falala ki aí; kuo fakatuʻumaʻu moʻoni ia ʻi heʻene ngaahi taumuʻá pea mo ʻene fakapapauʻi te ne tauhi mo hono falé ki he ʻOtuá, tauhi ʻa ʻEne ngaahi fekaú pea moʻui ʻi he tōʻonga moʻui ʻe lava ke moʻui ʻaki ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá, ʻi he angamaʻa, ngeia, mateaki, pea mo e angatonu ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.

ʻOku ou fakafetaʻi ki hoku ʻOtuá kuo toʻo atu ʻa e laumālie mo e ongoʻi taʻe fiemālie ko ʻení mei heʻeku ngaahi fakakaukaú mo hoku ʻatamaí ʻo fekauʻaki mo e ngāue ko ia ʻoku tau faí; pea kuo ʻosi fakahā fakapapauʻi mai ʻe he ʻEikí, ʻo hulu tuʻa atu ia ʻi he ngaahi meʻa kehe ʻoku felāveʻi mo e meʻá ni. ʻOku ou fiefia ʻi he Ongoongoleleí; ʻoku ou fiefia ʻi he fakamoʻoni ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtuá ʻa ia ʻoku ʻi hoku lotó; ʻoku ou fiefia ʻi he fakamoʻoni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá; ʻoku ou fiefia ʻi he tefitoʻi moʻoni kotoa pē ʻo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻa ia kuo tau maheni mo iá. ʻOku ʻikai lava ke u kole pea ʻoku ʻikai ke u fie maʻu ha meʻa lelei ange ka ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni kau ki he moʻuí mo e fakamoʻuí, ʻa ia kuo fakahā mai ʻi he palani lahi ko ʻeni ʻo e huhuʻí ne toe fakafoki mai ki he māmaní ʻi he ngaahi ʻaho ki mui ní….

ʻOku tau feinga ke muimui ki he tuʻunga māʻolunga ʻo e moʻui anga-maʻa naʻe fokotuʻu ʻe hotau Fakamoʻuí.

… Kapau kuo tau ʻosi fakapapauʻi ʻi hotau lotó mo fakataumuʻa totonu ke tauhi ki he ʻOtuá pea fai ki Heʻene ngaahi fekaú, ko e hā leva hono ngaahi fuá? Ko e hā e meʻa ʻe hoko aí?… ʻE fakafonu e tangatá ʻaki ʻa e laumālie ʻo e faʻa fakamolemolé, ʻofa faka-Kalaisí, ʻaloʻofá, mo e ʻofa taʻe mālualoí. He ʻikai ke nau kumi ha ngaahi ʻuhinga ke nau fekeʻikeʻi ai; pea he ʻikai ke nau fakamālohiʻi ʻa e vaivaí, ʻa kinautolu ʻoku ʻikai ke nau ʻamanaki ki ha meʻa ʻe hoko maí pea mo kinautolu ʻoku taʻe ʻiló; ka te nau tokaʻi ʻa e ngaahi totonu ʻa kinautolu ʻoku taʻe ʻiló, ʻa e vaivaí, ʻa kinautolu ʻoku moʻui fakafalala mo fakaongoongó, ʻo hangē pē ko haʻanau fai kiate kinautolú; te nau tauhi ʻa e tauʻatāina ʻa honau kāingá ke toputapu tatau pē mo ʻenau tauʻatāina ʻanautolú; te nau mahu ʻingaʻia ʻi he ʻulungāanga maʻá, fakaʻapaʻapá mo e anga-tonu ʻa honau ngaahi kaungāʻapí mo honau ngaahi tokouá, ʻo hangē tofu pē ko haʻanau fakahoungaʻi, fakamahuʻingaʻi pea mo tauhi ke toputapu ʻa ʻenau ngaahi meʻa ʻanautolú.

He ʻikai pehē hake pē pea tau aʻusia leva ʻa e tuʻunga fakaeangamaʻa māʻolunga ʻo e haohaoá ʻa ia naʻá ne fakahā maí. Pea lolotonga ʻetau ʻiloʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, ʻoku ʻikai ke tau lava ke maʻu ʻa e haohaoa ko iá ʻi he lolotongá ni, pea ʻikai ke tau lava ke maʻu ʻa hono kakató ʻo hangē ko ia ʻoku totonu ke tau maʻú, ka kuo ʻi ai ha taumuʻa pea ʻoku ʻi muʻa ʻiate kitautolu ʻa e taumuʻa ko iá. ʻOku tau hanganaki atu ki ha taimi te tau aʻusia ai ʻa e taumuʻa nāunauʻia mo hakeakiʻi ko ia kuo fokotuʻu maʻatautolu ʻe he faʻifaʻitakiʻanga, moʻui, pea mo e misiona ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Neongo ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo aʻusia ʻa e taumuʻa haohaoa kuo fakahā mai ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí, ka te tau fakatomala mei heʻetau taʻe lavameʻá, fakafoʻou ʻetau feingá, pea tau ngāue tōtōivi ke toe lahi ange ʻapongipongi. ʻIo, te tau liunga ua ʻa ʻetau faʻa ngāué ʻi he taimí ni pē, tau feinga ke tau lavaʻi hotau ngaahi vaivaí, pea tau toe fakaofiofi ange ki he sīpinga kuo tā ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá maʻatautolú.

Ko e Ongoongolelei ʻeni ʻo Sīsū Kalaisí, pea ko e tokāteline moʻoní ia. Ko e tangata ko ia ʻe talangofua ki aí, ʻo ne tali mo moʻui ʻaki ʻa e laumālie ʻo e ongoongolelei, peá ne tauhi ʻa hono laumālié ʻi hono lotó; ʻa e tangata ʻokú ne maʻu ʻa e holi ko ʻeni ʻi hono laumālié peá ne feinga ke lahi taha ʻa e holi ko iá ʻi he ngaahi holi kotoa pē, peá ne hoko atu mei he tui ki he tui, mei he ʻamanaki leleí ki he ʻiló, mei he mahinó ki he potó mo e mālohí, pea faka ʻosi ʻaki ki he hakeakiʻi mo e nāunau ʻi he puleʻanga ʻo hotau ʻOtuá; pea ʻoku ʻikai mo ha toe mālohi ʻi lalo hifo ʻi he puleʻanga fakasilesitialé te ne lava ke taʻofi ʻa ʻene fakalakalaká ʻo kapau te ne feinga ke tauhi ʻa e ngaahi fono mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá… .

… Ko ʻetau fakapapauʻi pē te tau tauhi ʻa e ʻOtuá he ʻaho ní, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sosiua he kuonga motuʻá, pea ke tau tauhi kiate Ia mo fai ki Heʻene ngaahi fekaú mei he ʻahó ni ʻo fai atu, ta ʻoku kamata leva ke tau lava ʻo vaheʻi ʻa e fakapoʻulí mei he māmá, ʻa e leleí mei he koví, ʻa e totonú mei he meʻa halá, ʻa e meʻa ʻoku haohaoá mei he meʻa ʻoku ʻikai ke haohaoá; pea mei he momeniti pē ko ia ʻe fakaʻau ke tupu ʻo mālohi ange ʻa hoʻo holi ke fai leleí, pea ʻe hoko ʻo ke toe poto ange ʻi he fai leleí mo hono fakahoko ʻo e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá, ʻi hono lavaʻi ho ngaahi vaivaiʻangá, ʻo hoatatau ia mo hoʻo ngāue tōtōivi ke siʻaki ʻa e koví pea fili ke fai leleí, ʻaki hoʻo holi ki he leleí kae fakaʻehiʻehi mei he koví, pea sītuʻa mei he māmaní mo e ngaahi holi ʻoku maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá kuo hingá, pea tokoni ʻi hono fakahoko ʻa e meʻa te ne hakeakiʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ke hakeakiʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku kakapa ki ai ʻa e tangatá, hakeakiʻi ʻa ʻene ngaahi taumuʻá pea ngaohi ke lahi ange ʻa ʻene ʻofa faka-Kalaisí, ʻa ʻene ʻofá mo ʻene faʻa fakamolemolé. ʻOkú ke toki lava leva ke fakafaikehekeheʻi ʻa e maama ʻo e ʻahó mei he fakapoʻuli ʻo e poó. [Vakai, Molonai 7:14–15.]…

ʻOku tau tupulaki mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa kae ʻoua kuo tau maʻu ʻa hono fonú pea tau hoko ko ha kau ʻea hoko fakataha mo Sīsū Kalaisi.

Tuku muʻa ke u lau atu ʻeni kiate kimoutolu:

“Ko e moʻoni, ʻoku folofola ʻe he ʻEikí, ʻe hoko ʻo pehē ko e tangata kotoa pē ʻe liʻaki ʻene ngaahi angahalá pea haʻu kiate au ʻo ui ki hoku hingoá pea talangofua ki hoku leʻo mo tauhi ʻeku ngaahi fekaú, te ne mamata ki hoku matá pea ʻiloʻi ʻoku ou ʻi ai.” [T&F 93:1.]

Ko e folofola ʻeni ʻa e ʻEikí. ʻOku ʻikai faingofua ki ha tangata ʻoku ʻikai ke ne liʻaki ʻene ngaahi angahalá, ʻikai haʻu ki he ʻOtuá, ʻikai ke ne ui ki Hono huafá, ʻikai talangofua ki he leʻo ʻo e ʻOtuá, pea ʻikai ke ne tauhi ʻa ʻEne ngaahi fekaú, ke ne mamata ki he fofonga ʻo e ʻOtuá pea ʻiloʻi ʻokú ne ʻi ai. Te ne mamata nai ki he fofonga ʻo e ʻOtuá peá ne ʻiloʻi ʻokú ne ʻi ai? ʻIkai, ʻoku ʻikai ha tala ʻofa pehē ia; ka ʻoku mafuli ia. Ko e tangata ko ia ʻokú ne “haʻu kiate au;” ʻa ia ʻoku “liʻaki ʻene ngaahi angahalá”; ʻa ia ʻoku “ui ki hoku hingoá;” ʻa ia ʻoku “talangofua ki hoku leʻó;” ʻa ia ʻoku “tauhi ʻeku ngaahi fekaú”. ʻOku folofola ʻe he ʻOtuá, ko ia ia te ne “mamata ki hoku matá, pea ko ia ia te ne “ ʻiloʻi ʻoku ou ʻi aí,” pea ʻikai ngata pē ʻi heʻene “ ʻiloʻi ʻoku ou ʻi aí,” ka te ne ʻiloʻi “ko e maama moʻoni au ʻoku fakamaama ki he tangata kotoa pē ʻoku haʻu ki māmaní.” [T&F 93:2.]

Toki talaʻofa nāunauʻia moʻoni ia ʻoku fai mai ki he fānau ʻa e ʻOtuá…. Kapau naʻe ʻikai maʻu ʻe Sīsū Kalaisi, ko e ʻAlo pē Taha ʻo e Tamaí naʻe fakatupu ʻi he kakanó, ʻa ia naʻe ui ko e ʻAló, ʻa hono fonú ʻi he kamataʻangá, ka naʻe hokohoko atu ʻene maʻu ʻa e ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofá, pea toe tānaki atu mo e ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofá kae ʻoua kuó Ne maʻu ʻa hono fonú, ta ʻoku mahino mai ko e tokotaha ko iá ʻe molomolo muivaʻe ʻiate iá, ʻo ne talangofua ki heʻene ngaahi akonakí, mo ne moʻui ʻaki ʻa ʻEne palani ki he moʻuí mo e fakamoʻuí, te ne maʻu ʻe ia ʻa e ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa, pea kei hokohoko atu ai pē mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofa; pea te ne tupulaki mei he taʻe haohaoá ki he haohaoá, pea te ne maʻu ʻa hono kiʻi konga siʻi ʻi heni mo e siʻi ʻi hena kae ʻoua kuó ne maʻu ʻa hono fonú ʻo hangē ko hono maʻu ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻa hono fonú; pea te ne hoko ʻo hangē ko Kalaisi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ko e ʻea ʻo e ʻOtuá, pea ko e ʻea hoko fakataha mo Sīsū Kalaisi. [Vakai, T&F 93:11–14.] ʻOku ʻikai te u lava ke leaʻaki ʻa e fakakaukau mo e ongo ko ia ʻoku vela ʻi hoku lotó, kuo fakaʻaaki ʻe he folofola ʻa Kalaisí, ʻa e faingamālie nāunauʻia ko ʻeni kuo foaki kiate aú ko e tupu mei heʻeku talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ʻi heʻeku tauhi ki he folofola ʻa e ʻEikí, ʻa e faingamālie nāunauʻia ʻo ʻeku hanga atu ke u maʻu ʻa hono kakato ʻo e nāunau ʻo e ʻOtuá, ha ʻilo kakato ʻo e moʻoní, ha mālohi ʻoku kakató, ha poto ʻoku kakató, ʻo hano maʻu ʻo e mālohi mo e puleʻanga pea mo e nāunau ʻo e Tamaí.

ʻIkai ʻoku ʻoatu ʻe he meʻá ni ha ʻuhinga ki hoʻo moʻuí, ha meʻa ke ke ʻamanaki atu ki ai? ʻIkai ʻoku fakahā atu heni ha pale mahu- ʻinga lahi maʻau; ʻoku ʻoatu ke ke maʻu ʻi haʻo talangofua, fai-totonu, tali ʻa e māmá, pea ʻaʻeva ʻi he māmá ʻo hangē ʻoku ʻi he māmá ʻa Kalaisí; ke ke feohi mo Ia, pea ke fakamaʻa koe ʻe he taʻa-taʻa ʻo Sīsū Kalaisí mei hoʻo ngaahi angahalá? ʻOku ou fakafetaʻi ki hoku ʻOtuá koeʻuhí ko e Ongoongolelei māʻoniʻoni ko ʻení; ʻoku ou fakafetaʻi kiate Ia koeʻuhí ko e holi mo e ʻamanaki ko ʻeni ʻokú ne ueʻi ʻa hoku laumālié ke u taau mo feʻunga mo ʻeku Tamaí pea mo hoku ʻOtuá; taau ke nofo fakataha mo Iá, taau ke u maʻu ʻa e hakeakiʻí ʻi Hono puleʻangá, pea ke u fiefia ʻi Hono ʻaó mo Hono finangaló ʻi he ngaahi taʻu taʻefaʻalaua ʻo e taʻengatá.

ʻOku ou ʻiloʻi ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí te u lava ai ke aʻusia ʻa e hakeakiʻi ko ʻení, pea ʻoku ʻikai mo ha toe founga kuo foaki mai ʻe lava ke fakamoʻui ai ʻa e tangatá; ʻikai mo ha toe palani kehe kuo fakahā mai ki māmani ʻa ia ʻe lava ke hakeakiʻi ai ʻa e tangatá mo ne toe foki atu ai ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻOku ʻikai pē ha toe founga….

Kuo fakahā mai koā ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē? ʻIkai. ʻOku ʻi ai koā mo ha ngaahi meʻa kehe ʻoku teʻeki fakahā mai ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú? ʻIo, ʻa e ngaahi meʻa lahi; ka ʻoku teʻeki ai ke tau mateuteu kitautolu ke maʻu ha toe maama lahi ange ʻi he maama kuo tau maʻú; he ʻoku ʻekeʻi ʻa e meʻa lahi meiate ia kuo foaki ki ai ʻa e meʻa lahí; pea kuo ʻosi foaki mai ʻa e ngaahi meʻa lahi kiate kitautolu, pea ʻoku lahi ange ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá meiate kitautolu he ‘aho ní ʻi he meʻa ʻoku tau foaki ange kiate Iá. He ʻikai ke tau ʻaʻeva ʻi he māmá ʻo hangē ʻoku ʻi he māmá Ia; ʻoku ʻikai ke tau fie talangofua ki he moʻoní ʻo hangē ko Hono finangalo ke tau talangofua ki aí. ʻOku tau tukulolo kitautolu ki hotau ngaahi vaivai pē ʻotautolú; ʻoku tau tukulolo ki he ngaahi ʻahiʻahi ʻoku nau kāpui kitautolú, ki hotau ngaahi uʻá, ki heʻetau ngaahi siokitá, pea ki heʻetau ngaahi holi fakaetangatá kae ʻikai ke tau lavaʻi ʻa hotau ngaahi vaivai fakamatelié pea tau pehē ʻi hotau lotó, “Ka ko au, te u tauhi ʻa hoku ʻOtuá, fai ki Heʻene ngaahi fekaú, pea ʻaʻeva taʻe halaia ʻi Hono ʻaó.” ʻOku ʻikai ke tau fai ia; neongo iá, ko e Kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e kakai lelei taha ʻi he māmaní. ʻOku tau moʻui ofi ange kitautolu ki he taumuʻa ko ʻení ʻi ha toe kakai kehe ʻi he māmaní he ʻahó ni, neongo ʻa hotau ngaahi vaivaí pea mo ʻetau taʻe haohaoá.

ʻOku lava ke maʻu ʻa e nonga mo e fiefia kotoa pē ʻo fakafou ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ke tāpuakiʻi ʻakimoutolu ʻe he ʻEikí. Fakatauange ke ʻiate kimoutolu ʻa e nonga, ʻe hoku ngaahi tokoua mo e tuofāfine. Puke ʻa e tui ʻo e Ongoongoleleí ʻi homou lotó. Ako ke mou ʻiloʻi ko e tui fakalotu ko ʻeni ʻoku ʻoatu kiate kimoutolu ʻo fakafou ʻia Siosefa Sāmita ko e palōfitá, ko e lotu mo e fono ia ʻa e ʻOtuá pea mo e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá mei Heʻene fānaú ʻi he funga ʻo māmaní, pea ʻoku mahuʻinga ange ʻeni ʻi ha toe meʻa kehe. ʻOku mahuʻinga taha ange ia ʻiate kita; ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi māmani; ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he koulá mo e silivá, ngaahi falé, mo e ngaahi konga kelekelé; ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he moʻui taʻe faʻa maté, koeʻuhí he ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻetau nofo malu ai pea malu ai mo ʻetau ngaahi totonú mo hotau ngaahi faingamālié, ka ʻoku tau malu ʻi he meʻa foaki ʻo e moʻui taʻengatá, ʻa ia ko e meʻaʻofa mahuʻinga taha ia ʻa e ʻOtuá.

ʻOku ʻikai mo ha meʻa ke fakatataua ʻaki ia. Ko e meʻa lahi taha ia ʻi he māmaní–ko e meʻa mahuʻinga taha ia ʻi māmaní–ko e meʻa mamafa taha ia kiate kitautolu ʻi he māmaní hono kotoa—ko e moʻoni [ia] ʻa e ʻOtuá, ko e lotu ʻa Sīsū Kalaisí, ko e tokāteline ʻo e huhuʻí mo e fakamoʻui mei he fai angahalá, mei hotau ngaahi vai-vaí, pea mo hono fakahoko ʻo e laumālie, ngāue, ʻilo, mālohi, mo e poto ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne foaki mai ʻa e lelei kotoa peé. Ke ʻi-ate kimoutolu ʻa e nonga, pea ke ʻiate kimoutolu ʻa e ngaahi tāpu- aki ʻo e moʻui leleí mo e ʻofá ʻi ha faʻahinga ngāueʻanga pē ʻoku mou ʻi aí, ʻi he ngaahi fatongia kotoa pē ʻoku mou fuesiá, koeʻuhí ke mou maʻu ʻa e manavahē ki he ʻOtuá ʻi homou ʻaó ʻi he taimi kotoa pē.

Ka ʻoku ʻikai ke u loto ke mou pehē ʻoku fakakavenga pē mafa-sia kiate kimoutolu ʻa e lotu ʻa Sīsū Kalaisí. ʻIkai. Kuo folofola mai ʻa e ʻOtuá, “ ʻOku faingofua ʻeku haʻamongá pea maʻamaʻa ʻa ʻeku kavengá.” [Mātiu 11:30.] Ko e huhuʻi ia mei he angahalá. ʻOku ʻikai ko e pōpulá ʻa e tokotaha ko ia kuo huhuʻi pea toʻo atu mei he haʻi ʻo e angahalá, ka ko ia ʻoku kei moʻua mo hoko ko e pō- pula ki he fai angahalá. Ko e pōpulá ia; ko e tamaioʻeikí ia; ʻoku fie maʻu ʻe he tokotaha peheé ʻa ʻetau ʻofa fie kaunga mamahí, pea mo ʻetau manavaʻofá. ʻOku totonu ke tau feinga ke mavahe ʻa e tokotaha peheé mei he haʻi ʻo e pōpulá mo e angahalá, ke ne fie-fia ʻi he tauʻatāina mei he fai angahalá mo e maumau-fonó.

ʻOku lava ʻe Sīsū Kalaisi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, pea naʻá ne lava lolotonga ʻene ʻi he kakanó, pea ʻokú ne lava he ʻahó ni, ke fiefia ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku lava ke fiefia ai ʻa e kakai angatonú, pea ʻoku ʻikai ke mahuʻinga ha meʻa ia ʻe taha naʻe ʻikai ke Ne maʻu. ʻE lava ke hoko pehē pē ki he Kāingalotu ʻo e Siasí. ʻOku pehē ʻe ha tokotaha,“Kapau naʻá ku moʻui ʻaki hoʻomou tui faka-lotú ʻo hangē ko ia naʻá ke fakahinohino maí, he ʻikai ke toe maʻu haʻaku fiefia ʻaʻaku ia , ʻe ngata ʻeku fiefiá.” ʻAkoe ko e vale. Te u lava pē au ʻo fiefia ʻi he ngaahi meʻa fakafiefia kotoa pē ʻoku faka-lao mo māʻoniʻoní, ʻa ia ʻe lava ke fiefia ai ha taha pē ʻi he māmani ʻo e ʻOtuá; pea kapau ʻoku ou faivelenga ange au ʻi hoku tokouá ʻi hono tauhi ʻo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ʻe lahi ange ʻa ʻeku fie-fiá ʻi he fiefia te ne maʻú. Te ke lava ke maʻu ʻa e fiefia ʻoku maʻa mo haohaoá ʻo fakatatau mo hoʻo moʻui mateakí, faitotonú, pea mo e laka ki muʻa ʻi he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá, he ʻoku ʻomi ʻe he Ongoongoleleí ʻa e fiefia mo e tauʻatāina moʻoni mei he ngaahi haʻi ʻo e angahalá pea mo e ʻahu ʻo e māmaní.

ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau mamata ki he moʻoní pea mo e māmá ʻo hangē ko ia ʻi he taimi ʻahó pea ke tau lava ʻo fakafaikehekeheʻi ia ʻo hangē pē ko haʻatau lava ke fakafaikehe-keheʻi ʻa e maama ʻo e ʻahó mei he fakapoʻuli ʻo e poó, ko ʻeku lotú ia, ʻi he huafa ʻo Sīsuú, ʻēmeni.

Ngaahi Fokotu’u ki he Akó

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “hū ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻEikí”? Te tau lava fēfē ke maʻu ʻa e mālōlōʻanga ko ʻení?

  • ʻE lava fēfē ke tukulolo hotau ngaahi laumālié ki he ʻEikí mo ʻEne ongoongoleleí?

  • Ko e hā e meʻa te tau lava ʻo fai ke tau toe aʻu lelei ange ai ki he “tuʻunga hakeakiʻi” kuo fokotuʻu ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e tupu “mei he ʻaloʻofa ki he ʻaloʻofá”? Ko e hā ha meʻa te tau lava ʻo fai ke fakapapauʻi ʻoku tau tupu-laki ai ʻi he founga ko ʻení kae ʻoua kuo tau maʻu ʻa hono fonú?

  • Ko e hā e ngaahi talaʻofa nāunauʻia naʻe fai kiate kinautolu ʻoku feinga mālohi ke hangē ko e Fakamoʻuí?

  • ʻI he tupulaki ko ia ʻa hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí, kuó Ne fakamaʻa-maʻaʻi fēfē ʻa hoʻo ngaahi kavengá mo ʻoatu kiate koe ha mā- lōloó? (Vakai foki, Mātiu 11:28–30.)

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ne ke aʻusia ʻa ia ne tokoni ke mahino kiate koe ʻe lava pē ke ke maʻu e nonga mo e fiefia kotoa pē ʻo fakafou ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí?

  • Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe hoʻo ako ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, hangē ko ia ne akonaki ʻaki ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmitá, ke ke ako ʻo toe ʻilo ange ai ki he ʻOtuá? ongoʻi ʻa e fie-fia mo e nonga moʻoní? pea hoko ʻo toe hangē ai ko e Fakamoʻuí?

Ngaahi Ma’u’anga Fakamatalá

  1. In Conference Report, ʻEpeleli 1915, 5.

  2. Quoted in Preston Nibley, The Presidents of the Church (1947), 260–61.

  3. “At Rest in Christ,” Millennial Star, 30 Mē 1907, 337–49; naʻe fetongi hono fakapalakalafí.

ʻĪmisi
Joseph F. Smith

Ko Palesiteni Siosefa F. Sāmita, 1838–1918. Naʻá ne akonaki ʻo pehē, “Fakatatau mo hoʻo mateakí, faitotonú pea mo hoʻo fakalakalaka ʻi hono ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá, te ke lava ai ke maʻu ʻa e fiefiá, maʻá mo e haohaoá, he ko e Ongoongoleleí ʻokú ne ʻomai ʻa e fiefia moʻoní.”(Millennial Star, 30 Mē 1907, 349).