Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 46: Ko Hono Huhuʻi ʻo Hotau Kau Pekiá ʻo Fakafou ʻi he Ngāue Fakatemipalé


Vahe 46

Ko Hono Huhuʻi ʻo Hotau Kau Pekiá ʻo Fakafou ʻi he Ngāue Fakatemipalé

ʻOku tau hoko ko ha kau fai fakamoʻui ʻi he Moʻunga ʻo Saioné maʻanautolu kuo pekiá, ʻo fakafou ʻi he ngāue fakatemipalé.

Mei he Mo’ui ‘a Siosefa F. Sāmitá

“ ʻOku mamahi hoku laumālié. ʻOku kafo pea ʻoku feinga ʻa hoku lotó ke moʻui! ʻA hoku foha ʻofaʻanga, ko hoku fiefia ʻanga mo ʻeku ʻamanakí!… ʻE ʻOtua, ʻaloʻofa mai kiate au!”1 ko e tangilāulau ia ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi he mālōlō fakafokifā ʻa hono foha lahi tahá, ko Hailame M. Sāmita, ʻa ia naʻá ne hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Naʻe taʻu 45 pē ʻa Hailame. Hili ha māhina ʻe ono mei heni, naʻe tokangaʻi ai ʻe Palesiteni Sāmita ha ouau naʻe fakahoko ʻi Sōleki Siti ko hano fokotuʻu ha maka fakamanatu ʻo ʻene tamai ko Hailamé. Ko e ʻaho 27 ia ʻo Sune 1918, ʻa ia ko e ʻaho ia naʻe fakapoongi ai ʻa ʻene tamaí mo hono tokoua ko e Palōfita ko Siosefa Sāmitá.

Kuo pau pē naʻe ueʻi ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí ʻa hono laumālié ʻi heʻene fakalaulauloto atu ki he mālōlō ʻa kinautolu naʻá ne ʻofa aí. Hili pē ha ngaahi māhina siʻi mei ai, ʻa ia ko ha uike pē ia ʻe taha peá ne pekiá, naʻá ne hiki ai ʻeni: “Naʻa ku nofo ʻi hoku lokí ʻo fifili ki he folofolá; Peá u fakakaukau ai ki he feilaulau maʻongoʻonga lahi fau ʻa ia naʻe fai ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻi heʻene huhuʻi ʻa māmaní… .Lolotonga ʻeku fifili ki he ngaahi meʻa ko iá, naʻe toe foki ʻa ʻeku fakakaukaú ki he ngaahi tohi ʻa e ʻaposetolo ko Pitá [vakai, 1 Pita 3:18–20; 1 Pita 4:6]… Lolotonga ʻa ʻeku fifili ki he ngaahi meʻa ko ʻeni kuo tohí, naʻe fakaava ʻa e mata ʻo ʻeku ʻiló, pea naʻe nofoʻia ʻiate au ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí, pea naʻa ku mamata ki ha fuʻu kakai taʻefaʻalaua ʻa ia kuo pekiá, ʻa e iiki mo e lalahi fakatouʻosi” (T&F 138:1–2, 5, 11).

Naʻá ne maʻu heni ʻa e meʻa hā mai ʻo kau ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá ʻoku hā ʻi he tohi Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138, ʻa ia naʻá ne ako ai ʻo ʻiloʻi ha ngaahi moʻoni foʻou mo fakapapauʻi ʻa e ngaahi tokāteline naʻá ne tui ki ai mo akonaki ʻaki ʻi ha ngaahi taʻu lahí.

Ngaahi Akonaki ‘a Siosefa F. Sāmitá

Naʻe tomuʻa fakanofo pē mo pani ʻa Sīsū Kalaisi ke ne fakamoʻui ʻa e kakai moʻuí mo e kakai kuo pekiá.

Naʻe fekauʻi mai [ʻa e Fakamoʻuí] ke ʻikai ngata pē ʻi hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí kiate kinautolu ʻoku lolotonga moʻui ʻi he māmaní, ka naʻe tomuʻa fakanofo mo pani foki ia ʻe he ʻOtuá ke ne fakaava hake ʻa e ngaahi matapā ʻo e fale fakapōpulá kiate kinautolu ʻoku nofo pōpula aí pea malangaʻi ʻa ʻene ongoongoleleí kiate kinautolu.2

ʻI he ʻaho tolu ʻo ʻOkatopá, ʻi hono taha afe hivangeau hongofulu mā valu ʻo e taʻú, naʻá ku nofo ʻi hoku lokí ʻo fifili ki he folofolá;

Peá u fakakaukau ai ki he feilaulau maʻongoʻonga lahi fau ʻa ia naʻe fai ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻi heʻene huhuʻi ʻa māmaní;

Pea mo e ʻofa haohaoa mo taʻefilifilimānako ʻa ia naʻe fakahā ʻe he Tamaí mo e ʻAló ʻi he hāʻele hifo ʻa e Huhuʻí ki māmaní;

Tuʻunga ʻi heʻene feilaulau mo ʻene talangofua ki he ngaahi fono ʻo e ongoongoleleí, ʻe lava ke fakamoʻui ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá…

ʻI he lolotonga ʻa ʻeku fifili ki he ngaahi meʻa ko ʻeni kuo tohí, [ vakai, 1 Pita 3:18–201 Pita 4:6], naʻe fakaava ʻa e mata ʻo ʻeku ʻiló pea nofoʻia au ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí, pea naʻá ku mamata ki ha fuʻu kakai taʻefaʻalaua kuo pekiá, ʻa e iiki mo e lalahi fakatouʻosi.

Pea naʻe fakatahataha kātoa hake ki ha potu pē ʻe taha ʻa e ngaahi laumālie taʻefaʻalaua ʻo e kau anga-tonú, ʻa ia ne nau tuʻu-maʻu ʻi heʻenau fakamoʻoni kia Sīsuú lolotonga ʻenau ʻi he maama ko ʻení…

ʻI he lolotonga e talitali mo e fetalanoaʻaki ʻa e ngaahi laumālie tokolahi ko ʻení, ʻi heʻenau fiefia ʻi he feituʻulaʻā ʻe fakahaofi ai ʻa kinautolu mei he ngaahi haʻi ʻo e maté, naʻe hā mai ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻo ne tala fakahāhā e tauʻatāina ʻa e kau pōpula naʻe anga-tonú;

Pea naʻá ne malangaʻi ai kiate kinautolu ʻa e ongoongolelei taʻengatá, mo e tokāteline ʻo e toetuʻú pea mo hono huhuʻi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he hingá, mo e ngaahi angahala fakatāutaha ʻa e tangatá, ʻo kapau te nau fakatomala….

Pea ʻi he lolotonga ʻa ʻeku fifilí, naʻe fakaava ʻa hoku matá, pea fakaake ʻa ʻeku ʻiló, pea naʻe mahino kiate au naʻe ʻikai ke hāʻele tonu ʻa e ʻEikí ʻo akoʻi ʻa e kau angahalá mo e kau talangataʻá ne nau fakasītuʻaʻi ʻa e moʻoní;

Kae vakai, naʻá ne ui mo fokotuʻu haʻane kau ngāue peá ne fili ha kau talafekau mei he kau anga-tonú, ʻo foaki kiate kinautolu ha mālohi pea mo ha mafai, pea tuʻutuʻuni ke nau ʻalu atu ʻo ʻave ʻa e maama ʻo e ongoongoleleí kia kinautolu naʻe ʻi he fakapoʻulí, pea ki he ngaahi laumālie kotoa pē ʻo e tangatá; pea naʻe anga pehē ʻa hono malangaʻaki ʻo e ongoongoleleí ki he kakai pekiá.

Pea naʻe ʻalu atu ʻa e kau talafekau naʻe fili ke tala fakahāhā ʻa e ʻaho ʻo e Eikí, ʻo nau talaki ʻa e tauʻatāina ki he kau pōpula naʻe haʻisiá, pea kia kinautolu kotoa pē te nau fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá mo talaki ʻa e ongoongoleleí.

Pea naʻe anga pehē ʻa hono malangaʻaki ʻo e ongoongoleleí kiate kinautolu kuo pekia ʻi heʻenau ngaahi angahala ʻanautolu peé, ka ne teʻeki ke nau ʻilo ki he moʻoní, pea kia kinautolu kuo pekia ʻi heʻenau ngaahi angahalá, ʻi heʻenau fakaʻikaiʻi ʻa e kau palōfitá.3

Naʻe teʻeki ai ʻosi e ngāue ʻa Sīsuú ʻi he taimi naʻe kalusefai ai hono sinó, pea naʻe teʻeki ai pē ʻosi ia hili ʻene toetuʻu mei he pekiá; neongo kuó ne ʻosi fakakakato ʻa e taumuʻa naʻá ne hāʻele mai ai ki he māmaní, ka kuo teʻeki ai ke ne fakaʻosi ʻa hono kotoa ʻo ʻene ngāué. Ka te ne fakaʻosi ia ʻafē? ʻi he taimi ko ē kuó ne huhuʻi mo fakahaofi ai ʻa e foha mo e ʻofefine kotoa pē ʻo ʻetau tamai ko ʻĀtamá ʻa ia kuo ʻosi fanauʻi mai pe ʻe fanauʻi mai ki he māmaní ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo taimí, tuku kehe pē ʻa e ngaahi foha ʻo e malaʻiá. Ko hono misioná ia.4

ʻOku ngāue fakataha ʻa e kakai moʻuí mo e kakai pekiá ki hono ʻave ʻo e ongoongoleleí ki hono kotoa ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá.

He ʻikai ke ʻosi ʻa ʻetau ngāué kae ʻoua pē kuo tau fakahaofi ʻa kitautolu, pea tau fakahaofi mo e kakai kotoa ʻoku fakafalala mai kiate kitautolú; he ʻoku fie maʻu ke tau hoko ko ha kau fai fakamoʻui ʻi he Moʻunga ko Saioné ʻo hangē ko Kalaisí. Kuo ui kitautolu ki he ngāue ko ʻení. ʻOku ʻikai haohaoa ʻa e kakai pekiá taʻe kau ai ʻa kitautolu, pea ʻoku ʻikai ke tau haohaoa taʻe kau ai ʻa kinautolu [vakai, T&F 128:18]. ʻOku ʻi ai ha ngāue ke tau fai maʻanautolu; ʻoku ʻi ai ha ngāue pau ke tau fai kae lava ke fakatauʻatāinaʻi ai ʻakinautolu koeʻuhí ko ʻenau taʻe ʻiló pea mo e ngaahi meʻa naʻe hoko kiate kinautolu lolotonga ʻa ʻenau ʻi he māmaní, ʻo tupu ai ʻa ʻenau taʻe malava ke mateuteu atu ki he moʻui taʻengatá; ʻoku fie maʻu ke tau fakaava atu ʻe kitautolu ʻa e matapaá kia kinautolu, ʻaki ʻetau fakahoko ʻa e ngaahi ouau ko ia ʻoku ʻikai ke nau malava ke fai maʻanautolu peé, pea ʻoku fie maʻu ʻeni kae lava ke tuku ange mai ai kinautolu mei he “fale fakapōpulá,” koeʻuhí ke nau moʻui ʻo fakatatau ki he ʻOtuá ʻi he laumālie, pea fakamāuʻi ʻa kinautolu ʻo fakatatau ki he tangata ʻi he kakanó [vakai, T&F 138:33–34].

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko e taha ʻeni ʻo e ngaahi fatongia mahuʻinga taha kuo hilifaki mai ki he Kāingalotu ʻo e Siasí. Pea ko e hā nai hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ko e kuonga ʻeni ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá, ʻa ia te ne tataki mai ʻa e kamataʻanga ʻo e afeʻi taʻú, ʻa e taimi kuo pau ke fakahoko ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē naʻe lea ʻaki ʻe he kau palōfita māʻoniʻoni talu mei he kamataʻanga ʻo māmaní, pea ʻe fakatahaʻi ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, ʻa e ngaahi meʻa ʻi he langí pea mo ia ʻi māmaní fakatouʻosi. Ko ʻetau ngāue ia ke faí; pe ko e hā pē hono lahi ʻo e meʻa te tau lavá, pea tuku ʻa e toengá ki heʻetau fānaú, ʻa ia ʻoku totonu ke tau fakatō ki honau ngaahi lotó ʻa hono mahuʻinga ʻo e ngāué ni, pea tau ʻohake kinautolu ke nau ʻofa ʻi he moʻoní mo ne ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení, koeʻuhí ka tau ka mālōlō atu ʻi he hili ʻetau fakahoko ʻa e meʻa kotoa pē te tau lavá, te nau hoko atu leva ʻa e ngāué pea hokohoko atu ai pē kae ʻoua kuo ʻosi.5

Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ia ʻoku ʻuhinga mai ki he kakai moʻuí ʻoku tatau pē ki he kakai kuo pekiá…. Ko ia ʻoku tau papitaiso ai maʻanautolu kuo pekiá. He ʻoku ʻikai lava ke fakahaohaoaʻi ʻa e kakai moʻuí taʻe kau ai ʻa e kakai pekiá, pe ko e kakai pekiá taʻe kau ai ʻa e kakai moʻuí. Kuo pau ke fai hano fakahoko mo hano fakamaʻu fakataha ʻo e mātuʻá ki he fānaú pea mo e fānaú ki he mātuʻá kae ʻoua kuo hokohoko fakataha ʻa e seini kakato ʻo e fāmili ʻo e ʻOtuá ke hoko ko ha seini pē ʻe taha, pea te nau hoko kotoa pē ko ha fāmili ʻo e ʻOtuá pea mo Hono Kalaisí.6

Ko e ongoongolelei ko ʻeni naʻe fakahā ki he Palōfita ko Siosefá ʻoku lolotonga malangaʻi atu ia ki he ngaahi laumālie ʻi he fale fakapōpulá, kiate kinautolu naʻa nau mavahe atu mei he moʻui ʻi he māmaní ki he maama ʻo e ngaahi laumālié taʻe te nau ʻiloʻi ʻa e ongoongoleleí. ʻOku lolotonga malangaʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa e ongoongoleleí kiate kinautolu. Pehē kia Pilikihami ʻIongi, mo e kau ʻaposetolo moʻui anga-tonu kotoa naʻa nau moʻui ʻi he kuonga ko ʻeni lolotonga e taki ʻa e Palōfita ko Siosefá [vakai, T&F 138:36–37, 51–54]. ʻOku nau ʻi ai, he naʻa nau ʻave mo kinautolu mei heni ʻa e Lakanga Fakataulaʻeiki māʻoniʻoni ʻa ia ne fakamafaiʻi ke nau maʻú, ʻa ē naʻe foaki kiate kinautolu lolotonga ʻenau kei ʻi he kakanó; ʻoku nau malangaʻi ʻa e ongoongoleleí ki he ngaahi laumālie ʻi he fale fakapōpulá; he ko e taimi ko ē naʻe ʻi he fonualotó ai ʻa e sino ʻo Kalaisí, naʻá ne hāʻele ia ke fakatauʻatāinaʻi ʻa e kau pōpulá mo fakaava ʻa e ngaahi matapā ʻo e fale fakapōpulá kiate kinautolu naʻe nofo pōpula aí [vakai, T&F 138:2–30].ʻOku ʻikai ko kinautolú ni pē ʻoku nau kau ki he ngāué ni, ka ʻoku kau ki ai mo ha kakai kehe ʻe toko lau ngeau mo lau afe; ko e kau faifekau ko ia ne mate lolotonga ʻenau ʻi he malaʻe ʻo e ngāue fakafaifekaú, kuo teʻeki ai ke ʻosi ʻa ʻenau ngāué, ka ʻoku nau hoko atu ia ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié [vakai, T&F 138:57]. Mahalo naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí naʻe fie maʻu pe naʻe totonu ke ui kinautolu ia ki ai ʻo hangē ko ia naʻá ne faí. He ʻikai ke u toe fehuʻia ʻe au ʻa e foʻi fakakaukau ko iá pe te u toe fakakikihiʻí. ʻOku ou tuku pē ia ki he toʻukupu ʻo e ʻOtuá, he ʻoku ou tui ʻe fakahoko ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa koeʻuhí pē ke lelei kiate kinautolu, koeʻuhí ʻe ʻikai tuku ʻe he ʻEikí ke hoko ki hono kakai ʻi he māmaní ha meʻa ʻa ia te ne taʻe puleʻi ʻa mui ke toe lelei ange kia kinautolu.7

Naʻá ku tui maʻu pē, pea ʻoku ou kei tui pē ʻaki ʻa e kotoa ʻo hoku laumālié, ko e kau tangata hangē ko Pita mo Semisi mo e kau ākonga ʻe toko hongofulu mā ua naʻe fili ʻe he Fakamoʻuí ʻi hono taimí, naʻa nau ngāue ʻi he ngaahi senituli kotoa ko iá, talu mei hono fakapoongi kinautolu koeʻuhí ko ʻenau fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū Kalaisí ʻi hono malangaʻi ʻo e tauʻatāiná kiate kinautolu naʻe nofo pōpula ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié pea mo hono fakaava ʻo e ngaahi matapā ʻo honau ngaahi fale fakapōpulá [vakai, T&F 138:38–50]. ʻOku ʻikai ke u tui au naʻe lava ke nau fai ha ngāue ne toe mahuʻinga ange he ngāue ko ʻení. Naʻe uiuiʻi makehe mo pani kinautolu ʻe he ʻEikí ke nau fakahaofi ʻa e māmaní, ke nau malangaʻi ʻa e tauʻatāiná kiate kinautolu naʻe nofo pōpulá, pea ke nau fakaava ʻa e ngaahi matapā ʻo e fale fakapōpulá kia kinautolu ʻoku haʻi ʻaki ʻa e ngaahi seini ʻo e fakapoʻulí, ʻa ia ʻoku nau nofo ʻi he manavaheé, mo e taʻe ʻiló….

… Ko e ngaahi meʻa ko ia ʻoku tau aʻusia hení, ko e fakataipe pē ia ʻo e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá pea mo e moʻuí hili ʻa e moʻui ʻi he māmaní. ʻOku ʻi ai ha fuʻu faitatau lahi ʻaupito ʻi he ngaahi ngāue ʻa e ʻOtuá kuo fakahā mai ki he māmaní pea mo ʻene ngaahi ngāue ʻoku fakahoko ʻi hono ʻaó mo hono puleʻangá. He ʻikai nofo noa heni ʻa kinautolu ʻoku fakamafaiʻi ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea mo tuʻutuʻuni ke nau fai ʻa e ngāue ko iá ʻi he hili ʻenau maté, ko ia te nau kei hokohoko ngāueʻaki ai pē ʻa e ngaahi totonu ko ia ne nau maʻu heni ʻi he Lakanga Fakataulaʻeiki ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ke nau malanga ke maʻu ʻa e fakamoʻui ʻo kinautolu ne nau mate ʻoku teʻeki ai ke nau ʻiloʻi ʻa e moʻoní.8

ʻE lava ke tau hoko ko ha kau faifakamoʻui ʻi he Moʻunga ʻo Saioné ʻaki ʻetau fakahoko ʻi he ngaahi temipalé ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui maʻá e kakai pekiá. Akoʻi ʻa hoʻomou fānaú pea tuku ke akonekina foki kimoutolu ʻi he foʻi moʻoni ko ia ʻoku fie maʻu ke mou hoko ko ha kau fai fakamoʻui ʻi he Moʻunga ʻo Saioné maʻanautolu kuo pekia teʻeki ai ke nau ʻiloʻi ʻa e ongoongoleleí, pea ko e ngaahi temipale ko ia ʻo e ʻOtuá kuo langa ʻi he ʻotu moʻungá ni pea ʻi he ngaahi fonua kehé, ʻoku fakataumuʻa pē ia ki hono fakahoko ʻo e ngaahi ouau toputapu ko ʻeni ʻoku fie maʻu ke fai maʻanautolu kuo nau pekia teʻeki ke nau maʻu iá. ʻOua naʻa ngalo ʻa e ngaahi meʻa ni ʻiate kimoutolu. Manatuʻi maʻu pē kinautolu he ʻoku ʻaonga ia kiate kitautolu.9

Ko e ngāue mahuʻinga ko ʻeni ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá, ʻa hono fakatahaʻi ʻo e kakai moʻuí mo e kakai pekiá, ʻa e mālohi ki he fai fakamaʻú… .pea mo hono kotoa ʻo e ngaahi ouau kuo ʻosi fakahā mai ke fakahoko ʻi he ngaahi fale toputapu ʻoku ui ko e ngaahi temipalé, ʻa ia kuo fekauʻi maʻu pē kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau langa hake ki Hono huafa māʻoniʻoní,… kuo ʻosi fakahā mai ʻa e ngaahi meʻá ni kiate kitautolu ʻi he kuonga ko ʻení ʻo kakato ange ia mo mahinongofua ange ʻi ha toe taimi ʻi muʻa ʻi he hisitōlia ʻo māmaní ʻa ia kuo tau ʻilo ki ai.10

ʻOku mau ʻamanaki atu ke mamata ki he ʻaho ko ia ʻe langa ai ʻa e ngaahi temipalé ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻo e fonua ʻoku fie maʻu ke fakafaingofua ki he kakaí; he ʻoku mau ʻiloʻi ko e taha ʻo e ngaahi fatongia mahuʻinga taha ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho ní ko hono fakatafoki ʻa honau lotó ki heʻenau ngaahi tamaí [vakai, Malakai 4:5–6; T&F 2], pea mo ʻenau fakahoko ʻa e ngāue ʻoku fie maʻu ke fai maʻanautolú kae lava ke fakahoko fakataha kinautolu ʻi he haʻi ʻo e Fuakava Foʻou mo Taʻengatá mei he toʻu tangata ki he toʻu tangata. He kuo folofola mai ʻa e ʻEikí ʻi he Palōfitá ko e taha ʻeni ʻo e ngaahi fatongia mahuʻinga taha kuo tuku mai kiate kitautolu ʻi he ʻaho fakaʻosí ni.11

Ko e moʻoni, ʻoku tau tui ko e ngāue ko ia fekauʻaki mo hono fakatauʻatāinaʻi ʻo e ngaahi laumālié mei honau fale fakapōpulá, ʻe toki lava pē ke fai ia ʻi ha hili hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí kiate kinautolu ʻi he laumālié, pea kuo nau tali ʻa e ongoongoleleí, pea fai ʻa e ngāue ʻoku fie maʻu ki honau huhuʻí maʻanautolu ʻe kinautolu ʻoku moʻuí. Koeʻuhí ke fakavave ange hono fakahoko ʻo e ngāué ni ke fakatauʻatāinaʻi ʻa kinautolu ʻoku tuíʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié, kuo fakahā mai ko e ngāue lahi ʻe fai ʻi he Nofotuʻí ko e ngāue ʻoku fakahoko ʻi he ngaahi temipalé ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá; pea ʻoku tau ʻamanaki atu leva ke fiefia ʻi hono maʻu ʻo e ngaahi fakahaá…. ʻa ia ko e founga ia ʻe fakahā mai ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi meʻa fekauʻaki mo kinautolu ʻe fai ki ai ʻa e ngāué…ʻE ʻuhinga mālie pē ke tau pehē, ko e meʻa tatau pē ʻe hoko ʻi he māmaní, ʻi he lolotonga hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ki he kakai kotoa peé, ʻa e kakai anga-lelei mo angakoví, pe ko kinautolu te nau fakatomala mo ʻikai ke nau fakatomala ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié, ʻa ia kinautolu pē ʻoku fakatomala mo talangofuá ʻe maʻu ʻa honau huhuʻí.12

Kuo fakahā mai ha fuʻu ngāue lahi … ke fakahoko ʻe he kāingalotú ʻi he ngāue fakatemipale ʻoku nau faí. ʻOku hilifaki mai kiate kinautolu ʻa e laumālie ke ngāue ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá, pea kuo hā mai ha fuʻu tokanga lahi ʻoku fai ki he ngāue ko ʻeni ʻo e ʻofa faka-ʻOtuá. ʻOku tala mai ʻe he Palōfita ko Siosefá kiate kitautolu ko e ngāue ko ʻení “ ʻoku fie maʻu ia ki hotau fakamoʻuí, ʻo hangē ko e lea ʻa Paula ʻoku kau ki he ngaahi tamaí, ʻʻoku ʻikai fakahaohaoaʻi ʻa kinautolu taʻe kau ai ʻa kitautolu, pea ʻoku ʻikai lava foki ke fakahaohaoaʻi ʻa kitautolu taʻe kau ai ʻa hotau kau pekiá” (T&F 128:15). Ko e fekau ia kuo tuku mai ʻe he ʻOtuá ki he kāingalotú ke nau ngāue ʻaki ʻa e kotoa ʻo honau iví ki hono huhuʻi ʻo ʻenau kau pekiá….

Ko e laumālie ʻokú ne ueʻi ʻa e kāingalotú ke nau ngāue ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá, ko hono tō ʻi he loto ʻo e fānaú ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ki he ngaahi tamaí. Hangē ko e laumālie tatau pē ʻeni ʻoku ngāue ʻi he loto ʻo e kakai anga-tonu ʻo e māmaní ʻa ia ʻoku nau fakamoleki ʻa honau taimí pea mo ʻenau paʻangá ki hono tānaki mai mo hono fakatahatahaʻi ʻo e ngaahi lekooti fakatohihohokó…. ʻOku totonu ke fakaʻaongaʻi ʻe he kāingalotú ʻa e faingamālie kotoa pē ke kumi mai ai ʻa e ngaahi lekooti ʻo ʻenau ngaahi kui mamaʻo ʻaupito mei muʻá, koeʻuhí ke lava ʻo fakahoko honau huhuʻí ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau ʻo e Fale ʻo e ʻEikí. ʻOku mau fakamālō atu ki he kāingalotú koeʻuhí ko ʻenau faivelenga ʻi hono fakahoko ʻo e ngāue mahuʻinga ko ʻení.13

ʻOku tau ʻoatu ki māmani ʻa e vaʻa ʻōlive ʻo e melinó. ʻOku tau fakahā ki māmani e fono ʻa e ʻOtuá, ʻa e folofola ʻa e ʻEikí, ʻa e moʻoní, ʻo hangē ko ia naʻe fakahā ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ni ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá pea mo hono fakamoʻui ʻo e kakai moʻuí.14

Ngaahi Fokotu’u ki he Akó

  • Ko e hā e “ngāue” mo e “misiona” ʻo e Fakamoʻuí? Ko e hā e meʻa naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié ke tokoni ki hono fakahoko ʻo e ngāue mahuʻinga ko ʻení? (Vakai, T&F 138:11–12, 18–19, 29–30.)

  • ʻOku fakahoko fēfē ʻa e ngāue fakafaifekaú ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié? Ko hai ʻa e kau faifekaú? (Vakai, T&F 138:29–34, 57–59.)

  • Ko e hā e meʻa te tau lava ʻo fai ke fakaava ʻaki ʻa e “ngaahi matapā ʻo e fale fakapōpulá kiate kinautolu [ʻoku] haʻi ʻaki ʻa e ngaahi seini ʻo e fakapoʻulí, manavaheé, mo e taʻe ʻiló”? Ko e hā ha meʻa kuó ne tokoniʻi koe ʻi hoʻo ngaahi feinga ko ia ʻoku faí ke maʻu mai ha ngaahi fakamatala kau ki hoʻo ngaahi kuí pea fakahoko ʻa honau ngaahi ouaú ke kakató?

  • ʻE lava fēfē ke tau “hoko ko ha kau fai fakamoʻui ʻi he Moʻunga ʻo Saioné”? Ko e hā nai hono ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e ngāué ni ko ha “taha ʻo e ngaahi fatongia mahuʻinga taha ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá he ngaahi ʻahó ni”?

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa ʻo e ngaahi temipalé? Ko e hā ha tāpuaki kuó ke maʻu koeʻuhí ko haʻo fai ha ngāue maʻa ha niʻihi kehe ʻi he temipalé pe ko haʻo fakahū atu ha ngaahi hingoa ke fai ki ai ha ngāue?

  • Ko e hā e “ngāue lahi ʻe fakahoko ʻi he Nofotuʻí”? Te tau lava fēfē ʻo kau ki he ngāue ko ʻení he taimí ni?

  • Kuo tāpuekina fēfē nai hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ʻiloʻi ʻa e palani ʻa e ʻOtuá ki hono huhuʻi ʻo e kakai pekiá? Ko e hā e meʻa ʻoku fakahā mai ʻe he palani ko ʻení ʻo kau ki he ʻofa ʻa e ʻOtuá ki hono kotoa ʻo ʻEne fānaú?

Ngaahi Ma’u’anga Fakamatalá

  1. Life of Joseph F. Smith, comp. Joseph Fielding Smith (1938), 474.

  2. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 5th ed. (1939), 460.

  3. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–4, 11–12, 18–19, 29–32.

  4. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 442.

  5. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 442.

  6. “Discourse by President Joseph F. Smith,” Millennial Star, 4 ʻOka. 1906, 628–29.

  7. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 471–72.

  8. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 460–61.

  9. In Conference Report, ʻEpe. 1917, 6.

  10. In Conference Report, ʻOka. 1913, 9–10.

  11. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 471.

  12. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 438.

  13. In James R. Clark, comp., Messages of the First Presidency of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 6 vols. [1965–75], 4:193–94.

  14. Tokāteline ‘o e Ongoongoleleí, 74.

ʻĪmisi
Hyrum M. Smith

Naʻe mālōlō ʻa e foha ʻo Palesiteni Siosefa F. Sāmitá, ko ʻEleta Hailame M. Sāmita ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he 1918, ʻa ia ko ha taimi nounou pē ia ki mu’a pea maʻu ʻe Palesiteni Sāmita ha meʻa hā mai fekauʻaki mo hono huhuʻi e kakai pekiá, ʻa ia ʻoku hoko ko e vahe 138 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

ʻĪmisi
Cardston, Alberta Temple

Naʻe fakatapui ʻe Palesiteni Sāmita ʻi he 1913 ha konga kelekele ke langa ai ʻa e temipale ʻi Katesoni, ʻAlapeta ʻi Kānatá.