‘Inisititiuti
Lēsoni 27 Naunau ʻa e Faiakó: Tuí, ʻAmanaki Leleí mo e Manavaʻofá


“Lēsoni 27 Naunau ʻa e Faiakó: Tuí, ʻAmanaki Leleí mo e Manavaʻofá,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó (2021)

“Lēsoni 27 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 27 Naunau ʻa e Faiakó

Tui, ʻAmanaki Lelei, mo e Manavaʻofa

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, naʻe ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí he taimi ko iá, “ʻOku fepoupouaki ʻa e tuí, ʻamanaki leleí mo e [manavaʻofá], pea ʻi he tupu ʻo lahi ange ʻa e tahá, ʻoku tupulaki kotoa pē ai” (“Ko e Mālohi Taʻefakangatangata ʻo e ʻAmanaki Leleí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 23). ʻI he lēsoni ko ʻení, ʻe lava ʻe he kau akó ʻo fakamatalaʻi e founga ke fakatupulaki mo fakalahi ai ʻenau tui mo e ʻamanaki lelei ki he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí. Te nau lava foki ʻo ʻiloʻi ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke toe fakatupulaki ange ai honau ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻo e manavaʻofá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi founga ʻoku tāú. Ke fakatupulaki e aʻusia fakaako ʻa e kau akó, fakaʻaongaʻi ha ngaahi founga fakafaiako kehekehe, hangē ko e ngaahi fehuʻí, alēlea fakakalasí, ngaahi talanoá, ngaahi ngāue fakaetohí, ngaahi sīpinga ʻoku hoko tonú, ngaahi fakakata ʻoku tāú, naunau, fakatātā, lea, ngāue fakakulupu, ngaahi ako ʻa e faiakó mo e palakipoé pe ngaahi ako ʻoku lava ʻo fanongo mo mamata ki aí. Fakamanatu maʻu pē ko e ngaahi founga fakafaiakó ko ha ngaahi founga ia ke fakatupulaki ʻa e akó pea ʻoku ʻikai totonu ke ngata pē ʻiate kinautolu. (Vakai, Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí: Ko ha Tohi Tuʻutuʻuni maʻá e Kau Faiako mo e Kau Taki ʻi he Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú [2012], 66

Ko e akoʻi ʻe Molomona e fehokotaki ʻo e tuí mo e ʻamanaki leleí.

Fakaʻaliʻali e fakatātā ʻoku ʻoatu heni ʻo ha maea lanu kehekehe mo ha fanga foʻi poloka vaʻingá. Fakamatalaʻi ange ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi lanu kehekehe ʻi he ngaahi meʻa ko ʻení ʻa e tuí, ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá.

ʻĪmisi
ko e maeá mo e fanga kiʻi foʻi poloka vaʻingá
  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke hoko ai ʻa e tuí, ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá ʻo faitatau ange mo ha ngaahi tuʻoni afo ʻoku fetuiaki fakataha ʻi ha ngaahi foʻi poloka ʻoku fokotuʻutuʻu fakatahá?

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sī Hongi (Semi) Uongo ʻo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
ʻEletā Sī Hongi (Semi) Uongo

ʻOku [fetuiaki] … ʻa e tuí, ʻamanaki leleí, mo e manavaʻofá. ʻOku ʻikai ke toki ʻosi ʻetau langa e tuí, pea tau toki maʻu e ʻamanaki leleí, pe toki ʻosi hono maʻu e ʻamanaki leleí, pea toki fakatupulaki e manavaʻofá. ʻOku nau ngāue fakataha kotoa. Pea ʻi heʻenau fetuiakí, ʻoku nau tokoni fakataha ke faʻu hotau ʻulungāngá mo ʻetau fakamoʻoní. (“Tuí, ʻAmanaki Leleí, mo e [Manavaʻofá]: Ko ha Ngaahi ʻUlungaanga Fekauʻaki,” Liahona, Tīsema 2016, 19)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e Molonai 7:33, 38, 40–43, ʻo kumi e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e fehokotaki ʻi he tuí mo e ʻamanaki leleí.

  • Ko e hā ʻoku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e fetuʻutaki ʻi he vahaʻa ʻo e tuí mo e ʻamanaki leleí? (ʻE lava ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni lahi, ʻo kau ai ʻeni: ʻI heʻetau fakatupulaki ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, ʻoku tau maʻu ha ʻamanaki lelei te tau lava ʻo toe tuʻu ki he moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí mo e Toetuʻú.)

  • Ko e hā ʻoku fehokotaki ofi ai ʻa e ʻamanaki leleí ki he tuí pea mo e falala ki he Fakalelei mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e fakamatala ʻa Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú.

  • Te ke lava ʻo fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga kuó ke fakatokangaʻi ʻi he moʻui ʻa e kakaí ʻokú ne fakahaaʻi e ngaahi moʻoni ne akoʻi ʻe Palesiteni Pālatí?

ʻE lava ke ke vahevahe ʻa e konga fakamatala ko ʻení ʻo ha tohi naʻe ʻave kia Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni mei ha kaungāmeʻa naʻá ne fefaʻuhi mo ha palopalema fakatāutaha:

“ʻOku meimei hanga ʻe he ongoʻi halaiá mo e tōnounoú ʻo ʻai ke u loto-siʻi ke fakatomala. ʻOku fakaʻau ke mole ʻeku tuí. Ne muʻomuʻa e ngaahi angahalá; pea hoko mai ʻa e loto-veiveiuá. …

“Kuo hanga ʻe heʻeku loto-lotouá, momoú, ʻikai ha fakahinohinó, loto-vaivai ke fakahoko ha filí, ʻikai ha loto-falalá ʻo fakatupu ha mamahi mo ha loto-mafasia. ʻOku tuʻu laveangofua hoku fāmilí, hoku kahaʻú mo ʻeku tuí. ʻOku fakaʻau ke mole ʻeku ʻamanaki leleí.” (“A More Excellent Hope,” Ensign, Feb. 1997, 60)

Fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi ʻa e ʻEta 12:4, 32 mo e fakamatala ʻa Palesiteni ʻUkitofa ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú, mo aleaʻi e meʻa ʻe lava ke fai ʻe he tokotaha naʻá ne fakahoko e tohi ko ʻení ke toe maʻu ʻa e ʻamanaki leleí.

  • Ko e hā kuó ne tokoniʻi lahi taha koe ke fokotuʻu ʻa e ʻamanaki leleí ko e tafaʻaki lelei taha ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó?

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke fakakaukau mo ongoʻi lolotonga e lēsoni ko ʻení, ko e hā ha ngaahi liliu ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke fakahoko ke fakatupulaki ho tuʻunga malava ke aʻusia ʻa e ʻamanaki leleí? (ʻE lava ke ke ʻoange ki he kau akó ha taimi ke lekooti ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ongó.)

Ko e akoʻi ʻe Molomona e mahuʻinga ʻo e fekumi ki he meʻa-foaki ʻo e manavaʻofá.

ʻEke ki he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení:

  • Mei hoʻo akó mo e aʻusiá, te ke fakamatalaʻi fēfē nai e ʻuhinga ʻo e manavaʻofá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Molonai 7:43–44, 48, pea fehuʻi ange:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku fehokotaki fēfē nai ʻa e tuí mo e ʻamanaki lelei ʻia Sīsū Kalaisí ki he meʻa-foaki ʻo e manavaʻofá?

  • Ko e hā naʻe akonaki mai ʻe Molomona ke tau fai kapau ʻoku tau fie maʻu moʻoni e meʻa-foaki ʻo e manavaʻofá? (Tokoni ki he kau akó ke nau ʻilo ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau te tau lotu ʻaki e ivi kotoa ʻo hotau lotó mo muimui kia Sīsū Kalaisi, ʻe lava ke tau fonu ʻi he manavaʻofá.)

ʻE lava ke ke ʻoange ki he kau akó ha ngaahi miniti siʻi ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi taimi ne nau lotu ai ki ha tokoni ke maʻu ʻa e manavaʻofá pea mo e meʻa ne tupu mei aí.

Fakaafeʻi e kau akó ke faʻu ha fanga kiʻi kulupu iiki, pea ʻoange ki he kulupu takitaha ʻa e laʻipepa tufa ko ʻení.

Ngaahi Sīpinga ʻo e Manavaʻofá ʻi he Moʻui Fakaʻahó

Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó—Lēsoni 27

Feinga fakakulupu ke fakaloloto e mahino ʻoku mou maʻu kau ki he manavaʻofá ʻaki haʻamou fakakakato ha ʻekitivitī ʻe taha pe ua mei he ngaahi ʻekitivitī ko ʻení:

  1. Toe vakaiʻi ʻa e Molonai 7:45–47, mo kumi e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e manavaʻofá. Taufetongi leva hono fakakakato e fehuʻi ko ʻení: “ʻOku fēfē nai ʻa e manavaʻofá ʻi he taimi ʻokú ke …” (Hangē ko ʻení, “ʻOku fēfē nai ʻa e manavaʻofá ʻi he taimi ʻokú ke fetōʻaki ai mo ha tahá? ʻi he taimi kuo fakamamahiʻi ai koe ʻe ha tahá?”) ʻI hono fakaʻaongaʻi e ngaahi akonaki ʻi he Molonai 7:45–47, tali e ngaahi fehuʻi naʻá ke faʻú.

  2. Toe vakaiʻi e fakamatala ʻa Palesiteni Sini B. Pingihemi ʻi he konga tolu ʻo e naunau teuteú, pea vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e “sīpinga haohaoa ʻo e [manavaʻofá]” (“Te u ʻOmi e Maama ʻo e Ongoongoleleí ki Hoku ʻApí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 6). ʻI hoʻomou aleaʻi ha ngaahi sīpinga kehekehé, ʻe lava ke mou feʻekeʻaki ha ngaahi fehuʻi ʻe lava ʻo tokoni atu ke mou fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa ʻoku mou ako mei he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí.

  3. Toe vakaiʻi e fakamatala ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻi he konga 3 ʻo e naunau teuteú, pea vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e manavaʻofá kuó ke aʻusia ʻi he moʻui ʻa e kakai ʻokú ke ʻiloʻí. Aleaʻi e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení fekauʻaki mo e manavaʻofá pea mo e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení ke tau ʻofa faka-Kalaisi ange ʻi heʻetau moʻui fakaʻahó.

Ngaahi Sīpinga ʻo e Manavaʻofá ʻi he Moʻui Fakaʻahó

ʻĪmisi
laʻipepa tufa ʻa e faiakó

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau ako ʻi heʻenau ngaahi kulupú.

Fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻi ko ʻení, pea fakaafeʻi ha kau ako ke fili e fehuʻi ʻoku nau ongoʻi ʻoku felāveʻi taha mo honau ngaahi tūkunga lolotongá. Poupouʻi e kau akó ke lekooti ha faʻahinga ongo pe fakakaukau pē ʻoku nau maʻu.

  • Ko hai ʻoku fie maʻu ke ne ongoʻi e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻiate aú? Ko e hā te u lava ʻo fai ke tokoniʻi e tokotahá ni ke ne ongoʻi ʻEne ʻofá?

  • Kuo faitāpuekina fēfē nai au ʻe he ngaahi lea mo e ngaahi tōʻonga faka-Kalaisi ʻa ha tokotaha kehe?

  • Ko e fē ha taimi kuó u vāofi ange ai mo Sīsū Kalaisi mo e Tamai Hēvaní ʻi hono fakahaaʻi ʻo e ʻofa faka-Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku ou lolotonga fakahoko (pe ʻikai fakahoko) ʻokú ne taʻofi au mei heʻeku fekumi (pe maʻu) ʻa e meʻa-foaki ʻo e manavaʻofá?

Poupouʻi e kau akó ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ki he founga ʻe lava ke ngāue ai ke maʻu e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻo e tuí, ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá kae lava ke nau hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí.

Ki he Kalasi Hokó

Kole ki he kau akó ke nau omi mateuteu ki he kalasi hokó ke talanoa fekauʻaki mo e founga ʻoku tataki ai ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa e kakaí kia Sīsū Kalaisí. Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi aʻusia kuo nau maʻu fekauʻaki mo e Tohi ʻa Molomoná ʻi he kalasí ni, ʻa ia kuó ne fakamālohia ʻenau fakamoʻoní mo honau vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.