‘Inisititiuti
Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Maluʻi Kitautolu Mei He Ngaahi Tokāteline Hala ʻo e Ngaahi ʻAho Fakaʻosí


“Lēsoni 22 Naunau ‘a e Faiakó: Ko Hono Malu‘i Kitautolu mei he Ngaahi Tokāteline Hala ʻo e Ngaahi ‘Aho Fakaʻosí,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ‘a e Faiako ʻo e Tohi ʻa Molomoná (2021)

“Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 22 Naunau ʻa e Faiakó

Ko Hono Maluʻi Kitautolu mei he Ngaahi Tokāteline Hala ʻo e Ngaahi ʻAho Fakaʻosí

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni “ʻOku fakahaaʻi ʻe he tohi ʻa Molomoná ʻa e ngaahi fili ʻo Kalaisí [mo] veuveuki ‘a e ngaahi tokāteline halá” (Ko e Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: ʻEselā Tafu Penisoni [2014],154). ʻI he lēsoni ko ʻení, ʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó e ngaahi founga ʻoku ngāue ʻaki ʻe he filí ke fakaʻauha ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí. ‘E toe fakakaukauʻi foki ʻe he fānaú pe ʻe anga fēfē haʻanau lava ke maʻu e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ke fakamālohia ai kinautolu mei he ngaahi founga pehení.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻOku kikiteʻi ʻe Nīfai ha ngaahi akonaki hala ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi (pe ko ha taha ‘oku nau ʻilo‘i) naʻe hoko ki ai e ngaahi fakakaukau pe ngaahi akonaki ʻokú ne fakavaivaiʻi pe fakafepakiʻi ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí. Fakaafeʻi ha tokotaha pe toko ua ʻo e kau akó ke vahevahe nounou ʻena ngaahi aʻusiá.

  • ‘Okú ke pehē ʻe lava ke maluʻi fēfē kitautolu ʻe he Tohi ʻa Molomoná mei he ngaahi fakakaukau pe ngaahi akonaki te ne lava ʻo fakavaivaiʻi ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí? (Fakakaukau ke toe vakai‘i e lea ‘a Palesiteni Penisoni mo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻi he konga 1 ‘o e naunau teuteú.)

Tohiʻi ʻa e kupuʻi lea Ngaahi Akonaki Halá ʻi he palakipoé. Fakaafe‘i e kau akó ke nau toe vakaiʻi e 2 Nīfai 28:7–9, 20–22, 29–30 pea fekumi ki he ngaahi akonaki ʻe fe‘unga mo e ʻuluʻi tohi ko ʻení. Hili ia pea hiki ‘a e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi lalo ʻi he ʻuluʻi tohi ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ‘o e ngaahi akonaki ko ʻení kuó ke fakatokangaʻi ʻi hotau kuongá ni? Ko e hā ha ngaahi founga ‘oku feinga ai e ngaahi akonaki ko ‘ení ke ne fakaʻauha e tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí?

  • Ko e hā kuó ke fai ke maluʻi ai koe mei he ngaahi fakakaukau hala ko ʻení?

Naʻe feinga ʻa Seialemi, Nēhoa, mo Kolihola ke fakaʻauha e tui kia Sīsū Kalaisí.

Fakamahino‘i ange naʻe kau ‘i he toko tolu mei he Tohi ʻa Molomoná naʻa nau akoʻi e ngaahi tokāteline halá e kau fakafili ʻo Kalaisí ʻa ia ko: Seialemi, Nēhoa, mo Kolihola. Naʻa nau feinga takitaha ke fakaʻauha e tui ʻa kinautolu naʻe tui kia Sīsū Kalaisí.

ʻOange ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi e fakamatala naʻa nau tokanga taha ki ai ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú. Fakaafe‘i e kau ako naʻe teʻeki ai ke nau ako ha taha ʻo e ngaahi fakamatalá ni ke fakahoko leva ia he taimi ko ʻení.

Hili ha taimi fe‘unga, fakaafeʻi e kau akó ke nau fokotuʻu ha ngaahi kulupu iiki mo kinautolu na‘a nau ʻosi ako ʻa e fakamatala tatau pē. Kole ki he kulupu takitaha ke nau fokotuʻu mai ha mēmipa ʻo e kulupú ke hoko ko ha taki ʻo e kulupú. ʻOange ki he taki kulupu takitaha ha tatau ʻo e laʻipepa tufa ko e “Ko Hono Fakahaaʻi e Ngaahi Founga ʻa Sētané” ʻa ia ʻoku ʻoatu hení.

Ko Hono Fakahaaʻi e Ngaahi Founga ʻa Sētané

Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó—Lesson 22

Fakahinohino ki he taki ‘o e fealēleaʻakí: Tataki hoʻo kulupú ki hono alea‘i ʻo e ngaahi fehuʻi ko ‘ení. Fakaafe‘i e kau mēmipa ʻo e kulupú ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú. Poupouʻi e kau mēmipa kotoa pē hoʻo kulupú ke nau kau mai. Neongo ia, ʻoku ʻikai totonu ke fakamālohiʻi ha taha ke vahevahe ʻenau fakakaukaú.

  1. Ko e hā ha ngaahi founga naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he fili ko ʻeni ʻo Kalaisí ke fakaʻauha ʻaki e tui ʻa e kakaí kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí?

  2. Ko e hā ha ngaahi sīpinga fakaeonopooni ʻo e ngaahi fakakaukau hala ʻoku akoʻí pe ngaahi founga ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he fili ʻo Kalaisí ʻi he fakamatala ko ʻení? ‘Oku fēfē hono fakamafola ʻe Sētane ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení ʻi hotau kuongá ni?

Mateuteu ke vahevahe ha founga ʻe taha mo ha sīpinga fakaeonopooni ʻo e founga ko iá ki he toenga ʻo e kalasí.

Ko Hono Fakahaaʻi e Ngaahi Founga ʻa Sētané

ʻĪmisi
laʻipepa tufa ʻa e faiakó

Hili hono alea‘i ʻe he kau akó ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he laʻipepa tufá, fakaafeʻi e taki kulupu takitaha ke ne hiki ʻi he palakipoé ha founga ʻe taha pe lahi ange ʻa Sētane naʻe ʻiloʻi mo aleaʻi ʻe heʻenau kulupú. Poupou‘i e taki kulupu takitaha ke ne vahevahe nounou ha sīpinga fakaeonopooni ʻo e taha e ngaahi founga ko ʻení. Mahalo te nau hiki ha ngaahi mo‘oni ʻoku fai tatau mo ʻeni:

  • ‘Oku fakaʻaongaʻi ʻe Sētane ʻa e lea fakahekeheké mo e mālohi ʻo e leá ke ne taki halaʻi e kakaí mei heʻenau fakaʻaongaʻi e tui kia Kalaisí mo muimui ki Heʻene kau palōfitá (vakai, Sēkope 7:4). (‘E ala tokoni ke fakamahinoʻi ko kinautolu ʻoku nau faʻa ʻohofi ʻetau tuí ʻoku nau fakahoko ʻaki ia ha ngaahi moʻoni fakakonga, lea fakamanamana, ngaahi fakakikihi taʻe moʻoni, fakaʻuhinga hala, mo e ngaahi moʻoni kuo fulihi ke ʻuhinga kehe. ʻOku fakaʻohovaleʻi ʻe he ngaahi fakakikihi ko ʻení e kau fanongó pea ongo ngali tonu ka ʻoku fakataumuʻa ke ne fakatupu ha loto-tālaʻa. [Vakai, Tāleni H. ʻOakesi, “Reading Church History” (lea ki he kau faiako ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí, Aug. 16, 1985), 1–27])

  • ‘Oku fakaʻaongaʻi ʻe Sētane ʻa e ngaahi loi ʻoku fio ʻaki ha moʻoni ke kākaaʻi ʻaki e kakaí (vakai, ʻAlamā 1:4; vakai foki, Sēkope 7:7).

  • ‘Oku fakaʻaongaʻi ʻe Sētane ʻa e ngaahi tokāteline loi ke fakataueleʻi ʻaki kitautolu ke tau liʻaki ʻa e ʻOtuá mo fakatonuhiaʻi e fai angahalá (vakai, ‘Alama 1:4; 30:17–18).

  • ‘Oku feinga ʻa Sētane ke toʻo e tui ʻa e kakai kia Sīsū Kalaisí ʻaki hono manukiʻi ʻenau potó pe ko ʻenau tuí (vakai, ‘Alamā 30:13–16, 27–28).

Fakatokanga‘i ange: Kapau ʻoku vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi sīpinga fakaeonopooni te ne fakatupu ha fetaʻemahinoʻaki pe fekeʻikeʻi, muimui ʻi he Laumālié ʻo fakamaʻalaʻala ha faʻahinga fakamatala hala mo tataki e fealeaʻakí ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku akoʻi ʻi he lēsoni ko ʻení.

Hili e lea ʻa e kau taki kulupú, fakakaukau ke ʻeke ange:

  • Ko e hā naʻe makehe taha kiate koe ki he anga e tali ʻa Sēkope, Kitione, mo ʻAlamā ki he ngaahi lea mo e tōʻonga ʻa e kau fili ʻo Kalaisí?

Fakakaukau ke hiki ‘a e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE lava ke tau ikunaʻi e ngaahi pole ki heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí ʻaki e …

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Ko hono ʻiloʻi mo mahino e ngaahi tefitoʻi moʻoní mo e tokāteliné. Tuku ki he kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi moʻoni mei he folofolá mo e lea ʻa e kau palōfitá. Fakaafe‘i ke nau fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku makehe ai ha ngaahi moʻoni pau kiate kinautolu. Kole foki ki he kau akó ke nau fakakaukauʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e tokāteline naʻe akoʻi kiate kinautolu fekauʻaki mo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ‘E tokoni hono fai iá ke mahino kiate kinautolu e mahuʻinga ʻo e moʻoní mo ongoʻi ha tataki fakalaumālie ke fakaʻaongaʻi kinautolu.

Fakaafe‘i e kau akó ke nau fakakakato e lea ko ʻení ʻo fakaʻaongaʻi e meʻa ne nau ako mei he ngaahi lea mo e tōʻonga ʻa Sēkope, Kitione, mo ʻAlamaá. ʻE lava ke fakakakato ʻe he kau akó e lea ko ʻeni ʻi he ngaahi founga ko ʻení:

  • …ko hono manatua e ngaahi aʻusia mei he kuohilí kuó ne fakamālohia ʻetau tui kiate Iá (vakai, Sēkope 7:5).

  • … falala ki he fakahinohino mei he Laumālie Mā‘oniʻoní (vakai, Sēkope 7:8).

  • … falala ki he ngaahi lea ‘a e kau palōfitá pea vahevahe ʻetau ngaahi fakamo‘oni kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí (vakai, Sēkope 7:9–12; ʻAlamā 1:7; 30:39–44).

  • … falala ki he ‘Otuá pea tuku e olá ki Hono toʻukupú (vakai, Sēkope 7:13–14).

Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi lea kuo fakakakato ʻi he palakipoé kuo nau ʻausia fakatāutahá. Fakaafe‘i ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻilo mo ongoʻi ʻo kau ki he lea kuo nau filí.

Ke poupou‘i e kau akó ke nau fakahoko ha tōʻonga ʻoku māʻoniʻoní, fakakaukau ke fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻí ni pea fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi fehu‘i ʻoku kaunga tonu taha ki honau tūkungá. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ongó.

  • ʻOku ʻi ai nai ha taha, blog pe uepisaiti ʻokú ne fakavaivaiʻi ʻeku tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí? ʻI he fakakaukau ki he meʻa kuó u ako mo ongoʻi ʻi he ʻaho ní, ko e hā te u fai ke maluʻi ai ʻeku tuí meiate kinautolu ʻoku nau feinga ke fakaʻauha iá?

  • Ko hai ʻoku ou ʻiloʻi ʻoku fefaʻuhi mo ʻene tuí koeʻuhi ko e tākiekina ʻa ha ngaahi pōpoaki pe kakai ʻoku nau fakafepakiʻi ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí? ʻI he fakakaukau ki he meʻa kuó u ako mo ongoʻi ʻi he ʻaho ní, ko e hā te u lava ʻo lea ʻaki pe fai ke tokoni ki he tokotahá ni ke fakamālohia ʻene tuí?

  • ʻE fakalahi fēfē ʻe ha ako faivelenga lahi ange ʻo e Tohi ʻa Molomoná hoku ivi ke ne matuʻuaki e kakai pe ngaahi pōpoaki ʻoku feinga ke holoki ʻeku tuí? Ko e hā te u lava ʻo fai ke fakatupulaki ai ʻeku founga lolotonga ki hono ako ʻo e Tohi ʻa Molomoná?

  • Ko e hā ha ngaahi founga pau ʻe niʻihi te u lava ai ʻo fakaafeʻi e Fakamoʻuí ke ne tokoniʻi au ke langa hake pe fakamālohia ʻeku tui kiate Iá mo ʻEne ongoongoleleí?

Ki he Kalasi Hokó

Fakaafe‘i e kau akó ke nau fakakaukau pe ko e hā ʻa e sivi faingataʻa taha ʻo e talangofuá ʻi heʻenau moʻuí. Pea fakaʻaliʻali kiate kinautolu ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ʻi Ketisemani, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau ako e naunau teuteu ʻo e lēsoni hokó ʻaki e taumuʻa ko e ako meia Sīsū Kalaisi ki he founga ke falala mo talangofua ki he ngaahi fakahinohino mei he Tamai Hēvaní.