‘Inisititiuti
Lēsoni 20 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Tauʻatāina Fakalotú


“Lēsoni 20 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Tauʻatāina Fakalotú,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó (2021)

“Lēsoni 20 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 20 Naunau ʻa e Faiakó

Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Tauʻatāina Fakalotú

Ko ha tefito‘i totonu fakaetangata ʻa e tauʻatāina fakalotú. ‘Oku lahi ha ngaahi sīpinga ʻi he Tohi ʻa Molomoná ki he ngaahi tāpuaki ʻo e tauʻatāina fakalotú mo e ngaahi nunuʻa ʻo hono fakangatangata ʻo e tauʻatāina fakalotú. ʻI he lēsoni ko ʻení, ʻe maʻu ʻe he kau akó ha faingamālie ke sio ki he ngaahi tāpuaki ʻo e tauʻatāina fakalotú pea vakaiʻi e meʻa te nau lava ke fai ke tokoni ai ki hono fakatolonga mo maluʻi ia ʻi hotau kuongá ni.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻOku fokotuʻu ʻe he Tuʻi ko Mōsaiá ha faʻunga puleʻanga ʻokú ne maluʻi e tauʻatāina fakalotú.

Fakatokanga‘i ange: ʻOku lahi e faikehekehe lahi e tuʻunga ʻo e tauʻatāina fakalotú ʻi he funga ʻo e māmaní. ʻI hoʻomou aleaʻi e tauʻatāina fakalotú, mātuʻaki tokanga ki he ngaahi tūkunga makehe ʻi he feituʻu ʻokú ke nofo aí. Poupouʻi e kau akó ke nau lea fakaʻapaʻapa ki he puleʻangá, ngaahi siasi kehé, mo e ngaahi tukufakaholo fakalotu kotoa pē.

Fakamanatu ki he kau akó ʻi heʻenau teuteu ki he kalasí, naʻe fakaafeʻi kinautolu ke fepōtalanoaʻaki mo ha taha pe kakai tokolahi ange ʻo ha tui fakalotu kehe. Naʻe poupouʻi e kau akó ke ʻeke ki he niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate kinautolu ʻenau tui fakalotú pea kuo nau ʻosi foua nai hano fakatangaʻi ʻenau tui fakalotú . Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe e meʻa ne nau ako mei heʻenau fepōtalanoaʻakí pe ngaahi aʻusia mei he kuohilí mo kinautolu ʻo e tui fakalotu kehé.

Fakakaukau ke ke fai ha fehuʻi ʻe taha pe lahi ange mei he ngaahi fehuʻí ni:

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e tauʻatāina fakalotú? (Kapau ʻe fie maʻu, fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi e talateú mo e konga 1 ʻo e naunau teuteú.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ʻe he kakai kotoa pē ʻa e totonu ke nau fakahaaʻi mo ngāue ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi tui fakalotú? (‘E ala tokoni ke toe vakaiʻi ʻa e tefito ‘o e tuí hono hongofulu mā tahá mo e lea ʻa Siosefa Sāmita ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú.)

  • ʻE uesia fēfē ʻetau moʻuí kapau naʻe ʻikai ke tau maʻu ʻa e tauʻatāina ke fakahaaʻi pe ngāue ʻo fakatatau mo ʻetau ngaahi tefitoʻi tuí, ʻo kau ai ʻetau ngaahi fakakaukau ki he tui fakalotú? Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e tui fakalotú ʻoku fakamanamanaʻi ʻi hotau kuongá ni?

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fokotuʻu ʻe he Tuʻi ko Mōsaiá ha fono ke maluʻi e kakai ʻo hono puleʻangá naʻe fakatangaʻi koeʻuhi ko ʻenau tuí. Mahalo te ke toe vakaiʻi ʻa e Mōsaia 27:1–4 mo e kau akó pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e tauʻatāina fakalotú mei he fanongonongo ʻa e Tuʻi ko Mōsaiá?

ʻĪmisi
Ko Hono Fakafepakiʻi ʻe Kolihola ʻa ʻAlamaá, tā ʻe Robert T. Barrett

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ko ʻení, pea fakaafeʻi ha kau ako ke nau fakanounouʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fakakaukau naʻe akoʻi ʻe Koliholá (vakai, konga 1 ʻo e naunau teuteú). Fakaafe‘i e kau akó ke nau toe vakaiʻi ‘Alamā 30:7–9, 11 pea sio ki he meʻa ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kau ki he tauʻatāina fakalotú. Fakakaukau pe ko fē ʻi he ngaahi fehuʻi ko ʻení te ke lava ʻo ʻeke te ne tokoniʻi lahi taha hoʻo kau akó ke nau ako lahi ange:

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻeni kau ki he mahuʻingaʻia ʻa e Tamai Hēvaní ki he tauʻatāina fakalotú? (Mahalo ‘e ʻiloʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni ʻoku tatau mo e ngaahi meʻá ni: ʻOku finangalo e ʻOtuá ke maʻu ʻe Heʻene fānaú kotoa e ngaahi totonu mo e faingamālie tatau koeʻuhi ke nau tauʻatāina ke fili ke tauhi kiate Ia ʻo ʻikai fakakounaʻi, pea maʻu mo e tauʻatāina ke ʻoua naʻa tauhi kiate Ia.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻi he palani ʻa e ʻOtuá ke ʻoua naʻa fakamālohiʻi kitautolu ke tui pe muimui kiate Iá?

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e ʻikai ke teitei fakamālohiʻi koe ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tui pe muimui kiate Kinaua? Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he meʻá ni ʻo kau ki Hona ʻulungāangá?

  • ‘Oku ʻaonga fēfē ʻa e tauʻatāina fakalotú ki he kau mēmipa kotoa pē ʻo e sosaietí? ʻOku ʻaonga fēfē ia kiate koe?

ʻOku hiki hake ʻe he ʻEikitau ko Molonaí e fuka ʻo e tauʻatāiná mo uki e kakaí ke fakatolonga e tauʻatāiná.

Fakaafe‘i ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻe lava ke fakamanamanaʻi ai e tauʻatāina fakalotú. (Kapau ʻe fie maʻu, te ke lava ʻo kole ke nau toe vakaiʻi e konga 2 ʻo e naunau teuteú.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau e ‘Alamā 46:4, 10, pea fakamatalaʻi e anga hono fakamanamanaʻi ʻe ʻAmalekaia e tauʻatāina ʻa e kau Nīfaí, ʻo kau ai ʻenau tauʻatāina fakalotú. ʻEke ki he kau akó pe ko e hā e founga ne tali mai ai ʻe he ʻEikitau ko Molonaí ʻa e fakamanamana ko ʻení. (Kapau ‘e fie maʻu, kole ki he kau akó ke toe vakaiʻi e ʻAlamā 46:12–13, 19–20.) Fakakaukau ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi tefiitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí fekauʻaki mo e tauʻatāina fakalotú te tau lava ke ako mei he ngāue ʻa e ʻEikitau ko Molonaí mo hono kakaí? (Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni tatau mo e ngaahi meʻá ni: ‘I he taimi ʻoku tau ui ai ki he ʻOtuá mo teuteuʻi kitautolu ke ngāué, te Ne fakamālohia kitautolu ʻaki hono maluʻi hotau ngaahi fāmilí, ʻetau tui fakalotú, mo ʻetau tauʻatāiná.)

  • Ko e hā e ola ʻo e ngāue ʻa e ʻEikitau ko Molonaí mo e fuka ʻo e tauʻatāiná ʻi he kakaí? Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai e tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ki heʻetau ngaahi feinga ke maluʻi e tauʻatāina fakalotú?

  • Ko e hā ha founga ʻoku faitatau ai hono maluʻi ʻe he ʻEikitau ko Molonaí e tauʻatāina fakalotú mo hono hanga ʻe Sīsū Kalaisi ʻo maluʻi ʻetau tauʻatāina ke filí?

Ke tokoni ki he kau akó ke fakakaukau ki he anga ʻo e anga fakaʻapaʻapá he taimi ʻoku taukapoʻi ai e tauʻatāina fakalotú, mahalo te ke fakaʻaliʻali e lea ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi

ʻOku totonu ke tau ʻofa ʻi he kakai kotoa pē, fakafanongo lelei, pea fakahaaʻi ha loto tokanga ki he meʻa ʻoku nau tui fakamātoato ki aí. ʻOku totonu ke tau fakapotopoto ʻi hono fakamatalaʻi mo taukapoʻi hotau tuʻungá mo tākiekina e niʻihi kehé. ‘Oku totonu ke tau fekumi ki he mahino mo e poupou ʻa e kau ta‘e tuí. Pea kuo pau ke tau faka‘aongaʻi foki ʻa e ngaahi ngāue totonu ʻa e ngaahi puleʻangá mo e ngaahi sino fakatuʻapule‘anga totonú. ʻOku fie maʻu ʻa e meʻa kotoa ko ʻení ke paotoloaki e lelei lahi ʻe lava ke fakahoko ʻe he ngaahi kautaha fakalotú mo e kakai tuí ki he lelei ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá . (“Challenges to Religious Freedom” [lea ʻi he Argentina Council for Foreign Relations (CARI), Apr. 23, 2015], newsroom.ChurchofJesusChrist.org)

Ke tokoni ki he kau akó ke nau ako ki hono maluʻi ʻo e taʻuʻatāina fakalotú, fakaafeʻi ke nau ngāue mo hano hoa pea aleaʻi e founga te nau tali ʻaki e tūkunga ko ʻení:

ʻOku ʻi ai haʻo kaungāmeʻa Mosilemi ʻi he ngāué ʻokú ne maʻu ha feituʻu lilo ke lotu ai he taimi mālōlō ʻene ngāué. Naʻe kamata manukiʻi ʻe ha kaungāngāue tokolahi e foungá ni. Ne faifai pea pehē ʻe ha kaungāngāue ʻe taha, “ʻOku totonu ke ne tuku pē ʻene tui fakalotú ʻi ʻapi pea ʻoua ʻe haʻu ia ʻo fakahoko ʻi he ngāué.” ʻOkú ne tafoki atu leva kiate koe ʻo pehē atu, “Ko e hā hoʻo fakakaukaú?”

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke aleaʻi ai ʻenau talí mo honau hoá, fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke nau vahevahe ʻa e anga ʻenau tali ki he meʻa ʻoku hokó.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Fakaafe‘i e kau akó ke nau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa. Naʻe pehē ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “‘Oku ou ʻilo fakapapau kapau he ʻikai ke tau fokotu‘u ha ngaahi taumuʻa ʻi heʻetau moʻuí pea tau ako ke tau poto ʻi he ngaahi founga moʻui te tau lava ʻo aʻusia ai ʻetau ngaahi taumuʻá, ʻo ka tau toulekeleka pea tau vakai mai ki mui ki he anga ʻo ʻetau moʻuí ʻo ʻilo ai ta ko e konga siʻi pē ʻo e meʻa naʻa tau mei lava ke fakahokó naʻa tau aʻusiá” (“Do Things That Make a Difference,” Ensign, June 1983, 69–70). ʻOange ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke nau fakakaukau mo fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa pau ʻe lava ke tokoniʻi kinautolu ke nau fakahoko ha fanga kiʻi ngāue lelei, mo anga māʻoniʻoni. Tukukehe kapau ‘oku fuʻu fakataautaha ʻenau ngaahi taumuʻá ke vahevahe, fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi taumuʻá mo koe, pea fakakaukauʻi e founga te ke lava ke muimuiʻi ai mo e kau akó ʻenau ngaahi taumuʻá.

Fakaafe‘i e kau akó ke nau fokotuʻu ha taumuʻa pau ʻo e meʻa te nau lava ke fai ke mateuteu lelei ange ai ke maluʻi e totonu toputapu ʻo e tauʻatāina fakalotú. (‘E ala tokoni hano fakaʻaliʻali mo toe vakaiʻi e lea ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú.) Fakakaukau ke fakaafe‘i e kau akó ke nau tohi ha palani ngāue faingofua ke fakahoko ʻaki ʻenau taumuʻá. Fakakaukau ke fai hoʻo fakamoʻoní ki hono mahuʻinga ʻo e tauʻatāina ke lotú ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoní.

Ki he Kalasi Hokó

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku hoko ai e loto-hīkisiá ko ha kaveinga angamaheni ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Fakamahino‘i ange naʻe lea ʻa Palesiteni ʻĒsela Tafu Penisoni ʻo pehē, “Ko e hīkisiá ko ha angahala ʻoku faingofua ke fakatokanga‘i ʻi he ni‘ihi kehé ka ʻoku tātāitaha haʻatau tala ʻoku tau hīkisia” (“Beware of Pride,” Ensign, May 1989, 5). Fakaafe‘i e kau akó ke fakalahi ʻenau mahino ki he ngaahi akonaki ʻi he hīkisiá ʻoku ʻi he Tohi ʻa Molomoná mo e founga ʻoku uesia ai ʻe he hīkisiá ʻenau moʻuí.