‘Inisititiuti
Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Ikunaʻi ʻo e Loto-Hīkisiá


“Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Ikunaʻi ʻo e Loto-Hīkisiá,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó (2021)

“Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Ikunaʻi ʻo e Loto-Hīkisiá

ʻĪmisi
finemui ʻoku nofo ʻo fifili lahi

Ko e taha ʻo e fakatuʻutāmaki fakalaumālie ʻoku fakamamafaʻi ʻi he Tohi ʻa Molomoná ko e angahala ʻo e loto-hīkisiá. ʻOku tau ako mei he lekooti ko iá hono hanga ʻe he loto-hīkisiá ʻo veuki e nofo melino ʻa e fāmili ʻo Līhaí, fakatupu ha māvahevahe ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí, fakatupunga ha ngaahi tau taʻe-faʻa-laua, pea iku ai ki hono fakaʻauha e sivilaise ʻa e kau Nīfaí. Naʻe fakatokanga ʻa Palesiteni ʻĒsela Tafu Penisoni ko e “hīkisiá ko ha angahala fakaleveleva, ko e anga lahi” (“Beware of Pride,” Ensign, May 1989, 6). ‘I hoʻo ako ‘o teuteu ki he kalasí, sio ki he ngaahi akonaki te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke ʻilo ki he ngaahi fakaʻilonga ʻo e loto-hīkisiá ʻi hoʻo moʻuí. Toe fakakaukau foki ki he founga ʻe lava ai e ngaahi akonaki mo e sīpinga ‘a Sīsū Kalaisí ʻo tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ʻa e loto-hīkisiá.

Konga 1

ʻE anga fēfē haʻaku lava ʻo ʻiloʻi lelei ange e ngaahi ola fakatuʻutāmaki ʻo e loto-hīkisiá ʻi heʻeku moʻuí?

Hili e pekia ʻa Nīfaí, naʻe faingataʻaʻia ʻa Sēkope ʻi he fakautuutu e fai angahala ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Sēkope ke lea ki he fai angahala ʻa e kakaí (vakai, Sēkope 1:152:4, 11). Naʻe talangofua ʻa Sēkope ʻo lea ki he kakaí ʻi he temipalé ʻo kau ki heʻenau fai angahalá, ʻo kau ai hono hanga ʻe heʻenau koloá ʻo fakaheeʻi kinautolu mei he ʻEikí.

ʻĪmisi
Ko hono akoʻi ʻe Sēkope ʻa e kau Nīfaí
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ‘a e Sēkope 2:12–16. ʻI hoʻo fakahoko iá, vakai ki he anga hono tākiekina ʻe he loto-hīkisiá e fengāueʻaki ʻa e kau Nīfai ko ʻení.

ʻI he fakaʻosinga ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻe fakamoʻoni ʻa Molomona mo Molonai ki he anga hono tataki ʻe he taʻe fakatomala mei he loto-hīkisiá ʻa hono fakaʻauha ʻo e kau Nīfaí ʻo ʻosiʻosingamālie (vakai, Molonai 8:27). Hili hono fakamoʻoniʻi honau fakaʻauhá, ne mamata ʻa Molonai ʻi ha visione ki he hoko ʻa e loto-hīkisiá ko ha palopalema ki he kakai ʻi hotau kuongá ni.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ‘a e Molomona 8:35–37, pea sio ki he anga hono fakatupu ʻe he loto-hīkisiá ha ngaahi angahala kehe.

ʻĪmisi
tokotaha kei talavou ‘oku kole paʻanga

Naʻe fai ʻe Palesiteni Penisoni ha lea mahuʻinga ʻi he 1989 ki he loto-hīkisiá. ʻI hoʻo lau ʻa e konga ko ʻeni mei heʻene leá, fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea tefito ʻoku nau fakamatalaʻi e ʻuhinga totonu ʻo e hīkisiá.

ʻĪmisi
Palesiteni ʻĒsela Tafu Penisoni

ʻOku lau ʻe hatau tokolahi ʻa e hīkisiá ko e siokita, ʻulu-pupula, pōlepole, fie-ʻeiki, pe ko e anga fiemeʻa. Ko e ngaahi meʻá ni kotoa ko e ngaahi ʻelemēniti ia ʻo e fai angahalá, ka ko e mafú pe ʻelitó, ʻoku kei puliá.”

Ko e tefitoʻi fōtunga ʻo e hīkisiá ko e loto-tāufehiʻa—tāufehiʻa ki he ʻOtuá pea mo hotau kāingá. ʻOku ʻuhinga ʻa e tāufehiʻá ko e “fehiʻa ki ha taha, fakafili ki ha taha, pe tuʻunga fakafepaki.” Ko e mālohi ia ʻoku fakaʻamu ʻa Sētane ke ne puleʻi ai kitautolú.

Ko e hīkisiá ʻoku natula feʻauʻauhi. ʻOku tau fehangahangai hotau lotó mo e finangalo ʻo e ʻOtuá. …

He ʻikai lava ke tali ʻe he hīkisiá ʻa e mafai ʻo e ʻOtuá ke fai tuʻutuʻuni ange ki heʻenau moʻuí. (Vakai, Hilamani 12:6). …

ʻOku ʻai ʻe he hīkisiá ʻa e taha kotoa ko hono fili ʻaki hono fuatautau honau potó, fakakaukaú, ngāué, koloá, talēnití, pe ngaahi meʻa fakaemāmani pē ke ke fehangahangai mo e niʻihi kehé. ʻI he fakalea ʻe C. S. Luisí: “ ʻOku ʻikai fiefia ʻa e hīkisiá ʻi he maʻu ʻo ha faʻahinga meʻa, ka ʻi he maʻu ʻo lahi ange pē ʻi he meʻa ʻoku maʻu ʻe he taha hokó. … Ko e fakatataú ʻokú ne ʻai ke ke hīkisiá: ko e fiefia ʻi he māʻolunga ange ʻi he toengá. Ko ʻene mole pē ʻa e ʻelemēniti ʻo e feʻauʻauhí, kuo mole mo e hīkisiá.” (Mere Christianity, New York: Macmillan, 1952, pp. 109–10.) …

ʻOku fakafōtunga ʻe he ilifia ki he fakamaau ʻa e tangatá ia ʻi he feinga ke maʻu e loto ʻo e kakaí. …

… Ko hotau tokolahi ʻoku tau lau ʻa e hīkisiá ko ha angahala ʻiate kinautolu ʻoku ʻi ʻolungá, hangē ko e kau tuʻumālié mo e kau potó, ʻo sio hifo ki hotau toengá. (Vakai, 2 Nīfai 9:42.) Ka, ʻoku ʻi ai ha fokoutua tatau ʻiate kitautolu—ʻa ia ko e hīkisiá ʻoku sio hake mei lalo ki ʻolunga. ʻOku hāsino ia ʻi ha ngaahi founga kehekehe, hangē ko e loto-fakamāú, laú, fakaangá, lāungá, fakamole noaʻiá, loto-meheká, mānumanú, taʻofi ʻo e fakahoungaʻi mo e fakahīkihiki naʻá ne mei hiki hake ha tahá, pea mo e loto-taʻefiefakamolemolé mo e loto-meheká. (“Beware of Pride,” 4, 5).

ʻĪmisi
finemui ʻoku sio ki hono toʻú
ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Penisoni, “Ko e hīkisiá ko ha angahala ‘oku faingofua ke fakatokangaʻi ‘i he niʻihi kehé ka ‘oku tātāitaha ke tau fakahaaʻi ʻiate kitautolu” (“Beware of Pride,” 5). Fili ‘a e ngaahi fehuʻi ‘i lalo ʻoku kaunga lelei taha ki ho‘o moʻuí, pea lekooti ho‘o ngaahi talí ʻi ho‘o tohinoá pe pepá.

  • ‘Oku ou maʻu nai ha ongoʻi tāufehiʻa (ʻita, angakovi, pe fakafepaki) ʻi hoku lotó ki he ‘Otuá pe ha taha kehe? Kapau ko iá, ʻoku uesia fēfē ʻe he ngaahi ongo ko ʻení hoku lotó mo ʻeku ngaahi vā fetuʻutakí?

  • Ko fē ʻa e taimi ʻoku ngalingali ke lahi taha ai ʻeku fakatatau au ki he niʻihi kehé? Ko e hā ʻeku ongó, ʻi he taimi ʻoku ou fakatatau ai au ki he niʻihi kehé?

Konga 2

Te u lava fēfē ʻo ikunaʻi ʻa e angahala ʻo e hīkisiá?

Hili e fakatokanga ‘a Sēkope ki hono kakaí fekauʻaki mo e angahala ‘o e hīkisiá, naʻá ne ako‘i kiate kinautolu ha ngaahi moʻoni mahu‘inga ki he anga hono ikunaʻi iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

ʻI hoʻo lau e Sēkope 2:17–21, fekumi ki he akonaki te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ʻa e hīkisiá.

ʻĪmisi
ko ha tokotaha ‘okú ne foaki ha meʻakai ki ha taha tukuhausia

Naʻe tuʻo lahi e loto-hīkisia ʻa e kau Nīfaí ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Hangē ko ‘ení, hili hano ikunaʻi ha tau fuoloa mo e kau kaihaʻa ʻa Katianetoní, naʻe tuʻumālie e kau Nīfaí pea vave e kamata ke nau hīkisiá, ʻo fakatuʻutuʻunga kinautolu ʻo fakatatau ki heʻenau koloá mo e tuʻunga fakaakó. Naʻe kamata fakatangaʻi ʻe ha niʻihi ʻa kinautolu naʻe ʻi ha tuʻunga maʻulalo ange ʻiate kinautolú. (Vakai, 3 Nīfai 6:4–12.)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

‘I hoʻo lau e 3 Nīfai 6:12–14, fakatokangaʻi e ngaahi faikehekehe ʻi he kakai ʻoku loto-hīkisiá mo e kakai ko ia ʻoku ʻikai ke loto-hīkisiá. Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga naʻá ne fakafaikehekeheʻi e ongo falukunga kakai ko ʻeni?

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Penisoni ʻa e founga ko ʻení ki hono ikunaʻi ʻo e loto-hīkisiá:

ʻĪmisi
Palesiteni ʻĒselā Tafu Penisoni

Ko e faitoʻo ki he hīkisiá ko e loto-fakatōkilalo—angamalū, ongongofua. (Vakai, ʻAlamā 7:23.) …

Tau fili muʻa ke tau loto-fakatōkilalo.

Te tau lava ʻo fili ke tau loto-fakatōkilalo ʻaki haʻatau ikunaʻi ʻetau tāufehiʻa ki hotau kāingá, fakaʻapaʻapaʻi kinautolu ʻo hangē ko kitautolú, pea hiki hake kinautolu ke māʻolunga pe māʻolunga ange ʻiate kitautolu. (Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:24.]

Te tau lava ʻo fili ke fakavaivaiʻi kitautolu ʻaki hono tali e akonakí mo e valokí. [Vakai, Sēkope 4:10.]

Te tau lava ʻo fili ke fakavaivaiʻi kitautolu ʻaki hano fakamolemoleʻi kinautolu ʻoku fai kovi mai kiate kitautolú. [Vakai, 3 Nīfai 13:11, 14; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 64:10.]

Te tau lava ‘o fili ke tau fakavaivaiʻi kitautolu ‘aki ‘etau fai ha ngāue tokoni taʻesiokita. (Vakai, Mōsaia 2:16–17.)

Te tau lava ‘o fili ke tau fakavaivaiʻi kitautolu ‘aki haʻatau ō ‘o ngāue fakafaifekau mo malangaʻi ‘a e folofola te ne lava ʻo fakavaivaiʻi ʻa e niʻihi kehé. [Vakai, ʻAlamā 4:19.]

Te tau lava ʻo fili ke tau loto-fakatōkilalo ʻaki haʻatau toutou ō maʻu pē ki he temipalé.

Te tau lava ʻo fili ke tau fakavaivaiʻi kitautolu ʻaki haʻatau vete mo siʻaki ʻetau ngaahi angahalá pea fanauʻi foʻou ʻi he ʻOtuá. [Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:43.]

Te tau lava ʻo fili ke tau loto-fakatōkilalo ʻaki haʻatau ʻofa ki he ʻOtuá, tukulolo hotau lotó ki Haʻaná, pea fakamuʻomuʻa Ia ʻi heʻetau moʻuí. [Vakai, 3 Nīfai 11:11.] (“Beware of Pride,” 6–7)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

Fakalaulauloto ki he moʻui ʻa e Fakamoʻuí. Ko e hā te ke lava ʻo ako fekauʻaki mo e loto-fakatōkilaló meiate Iá? Teuteu ke vahevahe ha sīpinga ʻi he kalasí.