‘Inisititiuti
Lēsoni 5 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví pea mo e Meʻaʻofa ʻo e Tauʻatāina ke Filí


“Lēsoni 5 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví pea mo e Meʻaʻofa ʻo e Tauʻatāina ke Filí,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó (2021)

“Lēsoni 5 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 5 Naunau ʻa e Faiakó

Ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví pea mo e Meʻaʻofa ʻo e Tauʻatāina ke Filí

Naʻe akonaki e palōfita ko Līhaí naʻe ʻomi ʻe he Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví e taumuʻa taʻengata ʻa e ʻOtuá maʻa ʻEne fānaú (vakai, 2 Nīfai 2:15–25). ʻE maʻu ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení ha faingamālie ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví, tauʻatāina ke filí pea mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ki he palani ʻo e huhuʻi ʻa e Tamai Hēvaní. ʻE fakakaukau foki e fānaú ki he meʻa te nau lava ʻo fakahoko ke lelei ange ai ʻenau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke hoko ʻo hangē lahi ange ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ko e akoʻi ʻe Līhai hono foha ko Sēkopé kau ki he ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá.

Fakamahinoʻi ange ʻoku kamataʻi ʻe he kalasí ha ʻiuniti foʻou fekauʻaki mo e palani ʻo e huhuʻi ʻa e Tamai Hēvaní. ʻE ala ʻaonga ke fakamatalaʻi mei he ngaahi hingoa lahi ne ʻai ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní, ko e taha ʻo e ngaahi hingoa ʻoku fakaʻaongaʻi lahi taha ʻi he Tohi ʻa Molomoná “ko e palani ʻo e huhuʻí” (ki ha sīpinga, vakai Sēkope 6:8; ʻAlamā 12:30, 32–33; 34:31).

Fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke siviʻi ia ʻo fakatatau mo e ngaahi akonaki ʻa e Tohi ʻa Molomoná: Ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví ko ha fehalaaki fakamamahi ia naʻe fehangahangai mo e palani ʻa e ʻOtuá.

Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, fakaʻaliʻali e foʻi moʻoni ko ʻení: Ko e Hinga ʻa ʻĀtama mo ʻIví ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻa ʻEne fānaú.

Ke fakatōloloto e mahino ʻa e kau akó kau ki he foʻi moʻoni ko ʻení, hiki e ongo fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé (fakakau ha ʻatā feʻunga ʻi he vahaʻa ʻo e ongo sētesí):

Kapau ne ʻikai kai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi e fuaʻiʻakaú, …

Koeʻuhí ne na kai e fuaʻiʻakaú …

Fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi e 2 Nīfai 2:19–25 pea kumi e ngaahi ola pe nunuʻa ʻo e Hingá te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke fakakakato ʻaki e fakamatala takitaha. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. Lisi ʻenau ngaahi talí ʻi he palakipoé ʻi lalo ʻi he kupuʻi lea takitaha.

Fakaʻaliʻali pea lau e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā ʻOasoi F. Uitenei ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā ʻOasoni F. Uitenei

Ko e hinga ʻa ʻĀtamá ko ha tōnounou ia, ka naʻe hoko foki ia ko ha tupulakiʻanga—ko ha sitepu ʻi he tulifua taʻengata ʻo e fakalakalaka ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. (ʻI he Conference Report, Apr. 1908, 90)

  • Naʻe hoko fēfē ʻa e Hingá ko ha “tōnounou” mo ha “tupulakiʻanga” ʻi heʻetau fakalakalaka fakalaumālié? ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kau akó ko ha konga ʻo hoʻomou fealēleaʻakí, ke nau toe vakaiʻi e fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi Heifeni mo Eletā Sefilī R. Hōlani ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú pea ke vahevahe e meʻa ne makehe kiate kinautolú.)

  • ʻOku tokoni fēfē atu ʻa e ʻilo fekauʻaki mo e Hingá ke mahino kiate koe ko e ngaahi faingataʻa ʻo e matelié, ko ha konga pē ia ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní?

  • ʻOku fakaʻatā fēfē kitautolu ʻe he ngaahi tūkunga ne tupu mei he Hingá ke tau maʻu ʻa e faingamālie ke tupulaki fakalaumālie ai mo fiefiá? (Vakai, 2 Nīfai 2:25.)

ʻE lava ke ke fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní ko ha konga hoʻomou fealēleaʻakí, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Ne maheni ʻaupito ʻa Līhai mo e fakafepakí, hohaʻá, loto-mamahí, mamahí, fakameʻapangoʻiá, mo e faingataʻá. Neongo ia, naʻá ne lea mālohi ʻo ʻikai momou ki ha tefitoʻi moʻoni ne fakahā ange ʻe he ʻEikí: “Pea ʻoku ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá koeʻuhi ke nau maʻu ʻa e fiefiá” [2 Nīfai 2:25]. Fakalaulauloto pehē! Mei he ngaahi lea kotoa naʻá ne mei lava ʻo fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki e anga mo e taumuʻa ʻo ʻetau moʻui fakamatelié, naʻá ne fili ʻe ia e foʻi lea ko e fiefia!

ʻOku fonu e moʻuí he takihalá, mamahí mo e faingataʻá, ʻahiʻahí mo e ngaahi pole kotoa pē ʻo e moʻuí. Ne meimei ke lomekina kotoa kitautolu ʻe ha ngaahi taimi faingataʻa, mamahi, mo fakaloloma. Ka ʻoku tau ʻi hení koā ke fiefia?

ʻIo! Ko e tali totonú ko e ʻio!” (“Fiefiá mo e Moʻui Fakalaumālié,” Liahona, Nōvema 2016, 82)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi fakalongolongo ha faingataʻa pau ʻoku nau fehangahangai mo ia. Fakaʻaliʻali e fehuʻi ko ʻení, pea kole ki he kau akó ke fakalaulauloto ki heʻenau tali ki he fehuʻi ko ʻení pea mo lekooti ʻenau ngaahi fakakaukaú. ʻO ka faingamālie, fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe taha pe ua ke vahevahe e meʻa ne na tohí. Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai totonu ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakataautaha pe pelepelengesi.)

  • ʻE lava fēfē ke tokoniʻi au ʻe he ngaahi taumuʻa ʻo e Hingá ke u vakai ki he aʻusia ko ʻení ko ha faingamālie ki ha fakalakalaka fakalaumālie mo fiefia?

Ko e akoʻi ʻe Līhai ʻoku tau tauʻatāina ke fili ʻa e tauʻatāiná mo e moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.

Fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “Naʻe fakangofua [ʻe he Hingá] ha toe ongo meʻafoaki mei he ʻOtuá ʻokú na fekauʻaki vāofi, ʻa ia ʻoku meimei mahuʻinga tatau pē mo e moʻuí—ʻa e tauʻatāina ke fili mo e ʻekeʻi meiate kita e meʻa ʻokú te fai pe taʻe faí” (“Constancy amid Change,” Ensign, Nov. 1993, 34).

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi tūkunga ne ʻiloʻi ʻe Līhai ʻokú ne fakafaingamālieʻi ʻa e tauʻatāina ke filí mo e ʻekeʻi meiate kita ʻa e meʻa ʻokú te fai mo taʻe faí? (ʻO ka faingamālie, fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi e konga 2 ʻo e naunau teuteú. ʻE lava ke ke kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi nounou e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e ngaahi tūkunga takitaha ko ʻení kae lava ke ngāue ʻa e tauʻatāina ke filí?

Lau fakataha ʻa e 2 Nīfai 2:26–29 ʻo kumi ha ngaahi founga kehe ʻoku liliu ai ʻetau tauʻatāina ke filí ʻe he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne huhuʻi kitautolu mei he ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe maʻu ʻe he kau akó mei he potufolofola ko ʻení ʻa e meʻá ni: ʻOku hanga ʻe he feilaulau huhuʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakaʻatā maʻatautolu ʻa e tauʻatāina ke fili ki he moʻui taʻengatá. ʻOku ʻomi ʻe he palani ʻa e Tamai Hēvaní e ngaahi tūkunga mahuʻinga maʻatautolu ke tau fili ai ʻa e tauʻatāiná mo e moʻui taʻengatá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi pe fili ʻa e pōpulá mo e maté ʻo fakafou ʻi he tēvoló.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Poupouʻi e kau akó ke nau fakahoko ha ngaahi ngāue maʻoniʻoni. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: ʻo pehē: “Oku fakataumuʻa ʻa e tui moʻoní ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea ʻoku iku maʻu pē ia ki he ngāue māʻoniʻoní” (“Kole ʻi he Tui,” Liahona, Mē 2008, 95). ʻI hoʻo faiakó, ʻoange ki he kau akó ha ngaahi faingamālie ʻuhingamāllie ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke nau ngāue ai ʻi he tui mo fakaʻaongaʻi e meʻa ʻoku nau akó. ʻI hoʻo poupouʻi maʻu pē e kau akó ke fakalaulauloto mo fakaʻaongaʻi e meʻa ʻoku nau akó, te ke lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke tupulaki ʻenau tuʻunga malava ke fakahoko ha ngāue māʻoniʻoní.

Fakakaukau pe ko e fē ʻi he ngaahi fehuʻí ni ʻe ala tokoni lahi taha ki hoʻo kau akó ke mahino ʻa e tauʻatāina ke filí mo fili maʻanautolu pe ko e hā ha ngāue māʻoniʻoni ʻoku totonu ke nau fakahoko ʻi heʻenau moʻuí. (Te ke lava ʻo fili ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo poupouʻi e kau akó ke lekooti ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ongó.)

  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻetau hoko ʻo “tauʻatāina ʻo taʻengata … ke fili [maʻatautolu] pē kae ʻikai fakamālohiʻi ke ngāue ʻi ha faʻahinga founga, tuku kehe pē ʻi hono tauteaʻi ʻe he fonó ʻi he fuʻu ʻaho lahi mo fakaʻosí”? (2 Nīfai 2:26). Ko e hā ha meʻa ʻoku ueʻi koe ke ke fai kae lava ke ke fakahoko ha ngāue māʻoniʻoni ʻi he ʻahó ni?

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi fili iiki ʻokú ke fakahoko fakaʻahó ʻe lava ke ʻi ai hano nunuʻa fuoloa? Ko e faʻahinga fili fakaʻaho fē ʻe tokoni kiate koe ke ke ofi ange ai kia Sīsū Kalaisi mo e moʻui taʻengatá? Ko e hā ha ngaahi fili ʻokú ke lolotonga fakahoko te ne ala taʻofi pe holoki hoʻo tupulaki fakalaumālié pe ngaahi faingamālié?

  • Kuo fakaʻatā fēfē koe ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ke ke ako mei hoʻo ngaahi fehalaakí? (Toe vakaiʻi e fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi C. Heifeni ʻi he konga 3 ʻo e naunau teuteú ʻo ka fie maʻu.) Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo ako mei ha angahala pe fehalaaki kuó ke fakahoko?

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha faʻahinga tokotaha ako pē ʻokú ne fie vahevahe ʻene ngaahi fakakaukaú pe fakamoʻoní ke ne fakahoko ia. Fakamatalaʻi ki he kau akó ʻoku ʻikai totonu ke nau vahevahe ha faʻahingameʻa ʻoku fuʻu fakataautaha pe talanoa fekauʻaki mo ha ngaahi angahala pau kuo nau ala fakahoko. Poupouʻi e kau akó ke ngāueʻi e meʻa kuo nau hiki mo fakalaulauloto ki ai he ʻaho ní. Fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi mooni ʻi he lēsoní pea mo e finangalo ʻa e ʻEikí ke tokoni ki he kau akó ʻi he ngaahi fili ʻoku nau fakahoko ʻi he moʻuí.

Ki he Kalasi Hokó

Fakamahinoʻi ange te tau aleaʻi ʻi he kalasi hokó e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Poupouʻi e kau akó ke nau ako tokanga e naunau teuteú mo fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻoku taʻefakangatangata mo taʻengata e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, 2 Nīfai 9:7; ʻAlamā 34:10).