‘Inisititiuti
Lēsoni 21 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Ikunaʻi ʻo e Hīkisiá


“Lēsoni 21 Naunau ʻa e Faiakó: Ko Hono Ikunaʻi ʻo e Hīkisiá,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó (2021)

“Lēsoni 21 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 21 Naunau ʻa e Faiakó

Ko Hono Ikunaʻi ʻo e Hīkisiá

Ko ha tefitoʻi kaveinga ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa e angahala ʻi he hīkisiá. ‘Oku faʻa muiaki mai ʻi he vahaʻataimi ʻo e māʻoniʻoní mo e tuʻumālié ha taimi ʻo e hīkisiá mo e fai angahalá. ʻE tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke nau ʻilo ki he ngaahi fakaʻilonga ʻo e hīkisiá ʻi heʻenau moʻuí. ‘E toe fakakaukauʻi foki ʻe he kau akó ʻa e meʻa te nau lava ke fai ke ikunaʻi ʻaki e hīkisiá pea hoko lahi ange ʻo hangē ko e Fakamoʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Na‘e akonaki ʻa Sēkope mo Molonai ʻo kau ki he angahala ʻo e hīkisiá.

Ke kamata e kalasí, mahalo te ke fie maʻu ke fakaʻaliʻali e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā J. Tevini Kōnisi ʻo e Kau Fitungofulú: “Kuo pau ke tuku ʻetau fakafehoanaki kitautolu ki he niʻihi kehé” (“‘Oku ou Lelei Feʻunga Nai? Te u Lava Nai?Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 33). ʻEke ki he kau akó pe ko e hā ʻoku hoko ai ʻeni ko ha faleʻi leleí.

Vahevahe ʻa e tūkunga ko ʻení, pea kole ki he kau akó pe kuo nau ongoʻi pe ʻiloʻi ha taha kuo ongoʻi peheni.

ʻOku ʻikai ke saiʻia ʻa Silei he ʻalu ki he ngaahi fakataha ʻa e Fineʻofá. ʻI heʻene sio takai ʻi he lokí, ko e meʻa pē ʻokú ne lava ʻo sio ki aí ko ha kakai fefine fakaʻofoʻofa, fakalaumālie, mo mohu talēnitiʻia ange ʻiate ia. ʻOkú ne fehiʻa kiate kinautolu ʻi heʻenau maʻu e ngaahi meʻá ni pea ʻoku faʻa mavahe maʻu pē ia mei he Fineʻofá mo ongoʻi ʻita mo loto-meheka.

Faka‘aliʻali ‘a e lea ko ʻeni meia Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, naʻe lea ki he hīkisiá lolotonga ʻene hoko ko ha mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí: “Ko hono ʻelitó, ʻa e hīkisiá ʻo e moʻui fakavahavahaʻá” (“Hīkisiá mo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 56). Hiki ‘i he palakipoé ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: Ko e hīkisiá ko ha angahala ʻo e mo‘ui fakavahavahaʻá.

  • ʻE lava ke iku fēfē hono fakahoa kitautolu ki he niʻihi kehé ki he loto-hīkisiá?

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Fulihi ke ne feau e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó. Neongo ‘oku ʻomi ‘e he naunau fakalēsoní ha ngaahi mo‘oni mahuʻinga, ngaahi ma‘uʻanga tokoni mo ha fakahinohino ʻaonga, ka he ʻikai ke ne lava ʻo ʻiloʻi kotoa e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó. ‘I hoʻo faiakó, fakafanongo fakalelei ki he ngaahi tali, fehuʻi, mo e meʻa ʻoku tokanga ki ai e kau akó koeʻuhi kae lava e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi e meʻa ʻe tukutaha ki ai e tokangá mo fakamuʻomuʻa he lolotonga ha fealeaʻakí.

Fakamanatu ki he kau akó naʻa nau ako mei he konga 1 ʻo e naunau teuteú ki he fakatokanga ʻa Sēkope ki hono kakaí ʻo kau ki heʻenau hīkisiá, tomu‘a mamata mai ʻa Molonai ki he hīkisia ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, mo e lea ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ki he hīkisiá ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí kuo fakafoki maí. Fakaafe‘i e tokotaha ako takitaha ke ne fili ha taha ‘o e kau palōfita ko ʻení pea toe vakaiʻi ʻene pōpoaki ʻi he hīkisiá, ʻo fekumi ki he ngaahi founga ʻoku hoko ai e “hīkisiá ko ha angahala ʻo e mo‘ui fakavahavahaʻá” (“Hīkisiá mo e Lakanga Fakataula‘eikí,” 56).

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke nau ako ai e ngaahi potu folofola ko ʻení, fakaafeʻi ke nau vahevahe e meʻa kuo nau akó. ‘I hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú, fakakaukauʻi pe ko fē ʻi he ngaahi fehuʻí ni ʻe tukutaha ai e tokangá mo ia ke fakamuʻomuʻá:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e “fielahi ʻi he hīkisia homou lotó”? (Sēkope 2:13). Te ke ‘iloʻi fēfē ʻa e taimi ʻokú ke fielahi ai ʻi he hīkisia ho lotó?

  • Ko e hā ha ngaahi angahala kehe ʻe lava ke toe kau mai ki heʻetau moʻuí ʻi he taimi ʻoku tau sio lalo ai ki he niʻihi kehé ʻaki e fakafuofuolahí pe sio hake ki he niʻihi kehé ʻaki e loto-ʻitá? Mei hoʻo aʻusiá, ʻoku uesia fēfē ʻe he ngaahi fakafehoanaki ko ʻení e vā mo e ngaahi kaungāmeʻá, kau mēmipa ʻo e fāmilí, kaungālokí, kaungāngāué, mo e Tamai Hēvaní?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe fakaʻaiʻai ai ʻe he mītia fakasōsialé e fakafehoanakí ʻo iku ai ki he angahala ʻo e hīkisiá? Ko e hā kuó ke fai ke matuʻuaki ai e fakatauele ke fakafehoanaki koe ki he niʻihi kehé?

Fakatokanga‘i ange: Kapau ʻe fakahaaʻi ʻe he kau akó haʻanau hohaʻa ki he ngaahi pole ʻoku ʻomi ʻe he mītia fakasōsialé, mahalo te ke loto ke vahevahe mo aleaʻi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Keuli E. Sitīvenisoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Keuli E. Sitīvenisoni

Ko e konga lahi (pe lahi taha) ʻo e ngaahi tā ʻoku tuku hake ʻi he mītia fakasōsialé, ʻoku fakahehema ia ke fakahaaʻi e moʻuí ʻi hono tuʻunga lelei tahá—ka ʻoku ʻikai faʻa moʻoni. …

ʻI heʻetau fakafehoanaki hotau tuʻunga fakaʻavalisí mo e moʻui haohaoa ʻo e niʻihi kehé ʻo hangē ko ia ʻoku fakafofongaʻi ʻi he mītia fakasōsialé, ʻoku tau faʻa ongoʻi loto-foʻi, meheka, pea taʻelavameʻa ai. …

Hangē ko ia ne fakamanatu mai ʻe Sisitā ʻOsikasoni ʻi he pongipongi ní, ʻoku ʻikai makatuʻunga e lavameʻa ʻi he moʻuí ʻi he lahi ʻo e saiʻia (likes) pe tokolahi ʻo e ngaahi kaungāmeʻa (friends) pe kau muimui (followers) ʻoku tau maʻu he mītia fakasōsialé. Ka neongo ia, ʻoku felāveʻi ia mo e fetuʻutaki ʻaonga mo e niʻihi kehé pea tānaki atu e māmá ki heʻenau moʻuí. (“Mate Fakalaumālié,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2017, 46)

Kole ki he kau akó ke nau ‘alu ki he ngaahi fehuʻi ʻi he fakaʻosinga ʻo e konga 1 ʻo e naunau teuteú. Fakaafe‘i ke nau toe vakaiʻi e ngaahi tali na‘a nau lekooti lolotonga ʻenau ako fakatāutahá pea tānaki mai ha ngaahi fakakaukau kehe pe ngaahi ongo kuo nau maʻu talu mei hono lekooti ʻenau ngaahi talí.

Naʻe ikunaʻi ʻe he kau Nīfaí e hīkisiá ʻaki e loto-fakatōkilaló.

Kole ki ha taha ako ke ne fakamatalaʻi e taumuʻa ʻo ha faitoʻo. (Kapau ‘e fie maʻu, fakamatala‘i ange naʻe ʻomai e faitoʻó ke ne fakafepakiʻi ha faʻahinga meʻa kona fakamate.) Faka‘aliʻali e lea ko ʻeni ‘a Palesiteni Penisoní: “Ko e faitoʻo ki he hīkisiá ko e loto-fakatōkilalo—angamalū, ongongofua. (Vakai, ʻAlamā 7:23.)” (“Beware of Pride,” Ensign, May 1989, 6). Hiki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e loto-fakatōkilaló ʻa e faitoʻo ki he hīkisiá.

  • Ko e hā ha founga ʻe lava ke hangē ai e hīkisiá ko ha meʻa koná?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe Palesiteni Penisoni e loto-fakatōkilaló ko e faitoʻo ia ki he hīkisiá?

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakahā ʻe Sēkope ki hono kakaí ʻi he Sēkope 2:17–21, ʻa e founga ke nau matuʻuaki ai e fakatauele ʻo e hīkisiá ʻi he taimi ʻoku lahi ai e koloá. Toe fakamanatu ki he kau akó naʻa nau ako mei heʻenau kalasi teuteú ʻa hono fakamatalaʻi ʻe he 3 Nīfai 6:12–14 e fakafisi ʻa e kakai loto-fakatōkilaló ke nau hīkisiá. Fakaafe‘i e kau akó ke nau toe vakaiʻi e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo sio ki he meʻa te tau lava ʻo fai ke ikunaʻi ai e hīkisiá.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā te tau lava ʻo fai ke ikunaʻi ai e hīkisiá? (Mahalo te ke fie tohi ʻa e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé. Mahalo ‘e lava ʻo kau ki he ngaahi talí ʻa e meʻá ni: angaʻofa mei he meʻa ʻoku tau maʻú, fuofua kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, maʻu ha ʻamanaki lelei ʻia Kalaisi, tokanga‘i e masivá, sio ki he tokotaha kotoa pē ʻoku mahuʻinga, ʻoua naʻa fakakikihi mo e niʻihi kehé, loto-fakatōkilalo mo loto-fakatomala ‘i he ʻao ‘o e ʻOtuá, pea tauhi e ngaahi fekaú.)

  • ‘Oku fakahaaʻi fēfē ʻe he ngaahi ʻulungaanga mo e tōʻonga moʻui ko ʻení ʻa e loto-fakatōkilaló?

  • Ko e hā kuó ke ako mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e loto-fakatōkilaló? Te tau fakaʻaongaʻi fēfē ʻEne sīpinga ʻo e loto-fakatōkilaló ki heʻetau moʻuí?

Tuku ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi e lea ʻa Palesiteni Penisoni ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú. Poupou‘i ke nau kumi ha founga pau te nau lava ke tanumaki ai ha loto-fakatōkilalo lahi ange ʻi heʻenau moʻuí mo fakakaukauʻi e founga te nau fakahoko ʻaki iá.

Fakakaukau ke fakahoko ha fakamoʻoni te tau lava ʻo hokohoko atu hono ʻilo mo ikunaʻi e hīkisiá mo hoko lahi ange ʻo hangē ko e Fakamoʻuí ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí.

Ki he Kalasi Hokó

ʻEke ki he kau akó pe kuo nau lau pe fanongo ʻi ha ngaahi meʻa kuó ne fakatupu ha veiveiua pe fakafepakiʻi e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí mo ʻEne kau palōfita moʻuí. ‘I hono ako ʻe he kau akó ʻa e naunau teuteú ki he kalasi hokó, fakaafeʻi ke nau kumi ki he ngaahi akonaki te ne lava ʻo tokoniʻi ke maluʻi kinautolu meiate kinautolu ʻoku nau feinga ke fakaʻauha ʻenau tuí.