‘Inisititiuti
Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó: Lotú mo e Fakahā Fakatāutahá


“Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó: Lotú mo e Maʻu Fakahā Fakatāutahá,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó (2021)

“Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 25 Naunau ʻa e Faiakó

Lotú mo e Maʻu Fakahā Fakatāutahá

Naʻe fekauʻi ʻe he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, “Kuo pau ke mou lotu maʻu ai pē ki he Tamaí ʻi hoku hingoá” (3 Nīfai 18:19). ʻOku fakatātaaʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga kau ki he lotú mo e fakahā fakatāutahá. ʻE lava ke tokoni e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke vakaiʻi e tuʻunga ʻo ʻenau lotú mo e kumi e meʻa te nau lava ʻo fai ke fakatupulaki ai ʻenau ngaahi lotú. ʻE maʻu foki ʻe he kau akó ha faingamālie ke fakakaukau ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke fakatupulaki honau tuʻunga malava ke maʻu ha fakahā fakatāutahá.

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Akoʻí

Ko hono akoʻi ʻe ʻAmuleki ki he kakai Sōlamí e mahuʻinga ʻo e lotú.

Fakatokangaʻi ange: ʻI hoʻomou aleaʻi e ngaahi founga ke fakatupulaki ai e lotu fakatāutahá ʻi he lēsoni ko ʻení, fakamanatu ki he kau akó ʻoku taau mo hono vīkivikiʻí ha faʻahinga feinga pē ke fakahoko ʻa e lotú. Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku fakataumuʻa e siviʻi fakatāutaha ko ʻení ke fakalotolahiʻi e kau akó ke nau ʻunu ʻo ofi ange ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he lotú, ke ʻoua ʻe fakalotosiʻiʻi kinautolu ʻi heʻenau feinga ke lotú. ʻE tokoni ʻa e vakaiʻi fakatāutahá ke teuteu e kau akó ke aleaʻi e meʻa ʻoku akoʻi ʻe ʻAmuleki fekauʻaki mo e lotú ʻi he ʻAlamā 34:17–28.

Fakaʻaliʻali e ngaahi fakamatala ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke takitaha vakaiʻi fakatāutaha kinautolu ʻo fakafuofua mei he 1 ki he 5 (1=mātuʻaki ʻikai poupou, mo e 5=poupou mālohi).

  1. ʻOku ou fakahoko fakaʻaho ʻa e lotu fakatāutahá.  

  2. ʻOku ʻuhingamālie mo fakamātoato ʻeku ngaahi lotú. 

  3. ʻOku ou lotua ʻeku ngaahi fiemaʻu fakatuʻasinó mo e fakalaumālié. 

  4. ʻOku ou kolea ha tokoni ke ikunaʻi e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló. 

  5. ʻOku ou lotua e kakai kehé. 

  6. ʻOku ou faifeinga maʻu pē ke fakahoko ha lotu loto pē. 

Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki heʻenau ngaahi talí ʻi hoʻomou aleaʻi e ngaahi akonaki ʻa ʻAmuleki kau ki he lotú.

Fili ha taha ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení:

  1. Fakaʻaliʻali e fakatātā ko ʻeni ʻo ha tangata ʻoku lotu ʻi he Lameiumitomí.

    ʻĪmisi
    ʻoku lotu ha tangata Sōlami ʻi he Lameiumitomí

Fakaafeʻi e kau akó ke fakamatalaʻi fakanounou e feinga ʻa e kakai Sōlamí ke lotú mo vahevahe ʻenau fakakaukau fekauʻaki mo e feinga ko ʻení.

Fakamanatu ki he kau akó ne akoʻi ʻe ʻAmuleki kimui ange ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e lotú ki ha falukunga kakai Sōlami loto-fakatōkilalo. Fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi ʻa e ʻAlamā 34:17–28 mo kumi e ngaahi moʻoni ʻe lava ke fakatatau ki hotau ngaahi tūkunga lolotongá.

Te ke lava ʻo fakakau ʻi he fealēleaʻaki ko ʻení haʻo kole ki he kau akó ke vahevahe e founga te nau toe tohi ai ha niʻihi ʻo e ngaahi veesi ko ʻení ʻi he lea ʻo e onopōní ʻa ia ʻe felāveʻi mo honau ngaahi tūkungá (vakai ki he ʻekitivitī “Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú” ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú).

ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni faitatau mo ʻení: ʻOku finangalo ʻetau Tamai Hēvaní ke tau ui kiate Ia ʻi he lotu ʻi he taimi kotoa pē mo e ngaahi feituʻu kotoa pē. ʻOku totonu ke tau lotua fakatouʻosi ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻoku tau hohaʻa ki aí. ʻOku fie maʻu ʻa e lotú ke ongoʻi moʻoni mo fakamātoato. ʻOku totonu ke tau lotu ʻi he liló. ʻOku totonu ke tau lotua e niʻihi kehé. ʻOku totonu ke ʻikai ngata pē ʻi heʻetau lotua e niʻihi kehé ka ke tau feinga foki ke tokoniʻi kinautolu.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

ʻIloʻi e taimi ʻoku totonu ke ke māmālie hifo ai ke ako fakaʻauliliki ke maʻu ha mahino langi angé. He ʻikai lava ke fakavaveʻi ʻa e ako fakamātoató. ʻI hoʻo fanongo ki he ngaahi fakamatala ʻa e kau akó mo muimui ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, te ke lava ʻo ʻiloʻi e taimi ʻe mahuʻinga ai ke ke māmālie hifo mo tuku ke lava ʻe he kau akó ʻo vakavakaiʻi kakato ʻenau ngaahi fakakaukaú, ongó, fehuʻí, pe hohaʻá. Fakakaukau ki he ngaahi sīpinga ko ʻení:

  • Kapau ʻe pehē atu ʻe ha tokotaha ako kuo liliu lahi ʻe he lotú ʻene moʻuí, te ke lava ʻo kole ange, “ʻE lava ke ke ʻomi ha sīpinga ʻo e meʻa ʻokú ke ʻuhinga ki aí?”

  • Ka fakahaaʻi atu ʻe ha tokotaha ako haʻane hohaʻa ʻokú ne ongoʻi ʻoku mamaʻo mei he Tamai Hēvaní, te ke lava ʻo talaange, “Ko ha meʻa mātuʻaki mahuʻinga ʻeni. Tau fakaʻaongaʻi angé ha taimi ko ha kalasi, ke vahevahe ʻa e meʻa kuó ne tokoniʻi lahi taha kitautolu ke tau ofi ange ki he Tamai Hēvaní.”

  • Ka fai ʻe ha tokotaha ako ha fakamatala ʻoku fakahaaʻi ai ʻokú ne taʻefiemālie ʻi he fealēleaʻaki ʻa e kalasí, te ke lava ʻo talaange, “ʻOku ʻikai ke u fakapapauʻi ʻoku mahino kiate au ʻa e meʻa ʻokú ke tokanga ki aí. Te ke lava ʻo vahevahe mai ha meʻa lahi ange fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke fakakaukau ki ai mo ongoʻí?”

(Vakai, Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí: Ko ha Tohi Tuʻutuʻuni maʻá e Kau Faiako mo e Kau Taki ʻi he Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú [2012], 86.)

ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e meʻa ne nau toe tohi fekauʻaki mo e ngaahi veesi ʻo e ʻAlamā 34, fakakaukau pe ko e fehuʻi fē ʻi he ngaahi fehuʻí ni te ke lava ʻo fai ke tokoni ki hoʻo kau akó ke nau fakahoko ha ngaahi ngāue lelei mo angatonú.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakakau e Tamai Hēvaní ʻi he tafaʻaki kotoa pē ʻo ʻetau moʻuí? Ko e hā ha faikehekehe ʻokú ke lava ʻo fakatokangaʻi ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo fakahoko fakamātoato mo fakahoko maʻu pē ʻa e lotú?

  • Ko e hā ha ngaahi faingataʻa ʻokú ne taʻofi koe mei hono fakahoko fakamaatoato ʻo e lotú? Te ke toʻo fēfē e ngaahi faingataʻa ko ʻení?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke “tangi” pe “fakahā hake” ai ho lotó ki he ʻOtuá, pea ko e hā naʻe hoko aí? Te tau lava fēfē ʻo “tuku ke fonu [hotau] lotó, ʻo ʻunuʻunu atu maʻu ai pē kiate ia ʻi he lotú”? (ʻAlamā 34:27).

  • Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e lotú ko ha ivi mālohi ke ne ikunaʻi e mālohi ʻo e tēvoló? (ʻE ala tokoni ke nau lau ʻa e 2 Nīfai 32:8 mo e 3 Nīfai 18:15, 18.) Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he lotú ke matuʻuaki ʻa e ʻahiʻahí?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo lotua mo tokoniʻi e kakai kehé? Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai hano lotuʻi koe ʻe he niʻihi kehé? Ko hai ʻokú ke ʻilo te nau ala fie maʻu hoʻo tuí, ngaahi lotú mo e tokoní?

ʻE lava ke ke vahevahe e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Tēvita A. Petinā

ʻOku ou ʻamanaki pē ʻoku tau ʻiloʻi kotoa ʻa e mahuʻinga ʻa e lotú ki heʻetau tupulakí mo e malu fakalaumālié. Ka ‘oku ‘ikai ke hā maʻu pē ‘i he meʻa ‘oku tau faí ‘a e meʻa ‘oku tau ‘iloʻí. Pea neongo ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e lotú, ka te tau lava kotoa ʻo fakatupulaki ʻi he founga faitatau mo ʻuhingamālie ʻoku fai ʻaki ʻetau lotú.. (“Kole ʻi he Tuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 94)

Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki heʻenau ngaahi tali ki he sivi fakatāutaha ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Poupouʻi kinautolu ke takitaha siviʻi ʻenau ngaahi ngāue fakatāutahá mo lekooti ʻa e meʻa te nau lava ʻo fakahoko ke fakatupulaki ai ʻenau fetuʻutaki mo e ʻOtuá.

Ko e fekumi mo hono maʻu ʻe Nīfai ha fakahā fakatāutahá.

Fakaʻaliʻali e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Suli B. Peki, Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Fineʻofá, pea mo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, mo kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku nau pehē ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai e ngaahi pōpoaki ko ʻeni fekauʻaki mo e fakahaá, ki he kakai lalahi kei talavou ʻo e ʻaho ní.

ʻĪmisi
Palesiteni Suli B. Peki

Ko e malava ko ia ke feʻunga, maʻu, pea mo ngāueʻi ʻa e fakahā fakatāutahá ko e tahaʻi poto mahuʻinga taha ia ʻe lava ke maʻu ʻi he moʻuí ni. (“Pea ki he Kau Kaunangá Te u Huaʻi Foki Hoku Laumālié ʻi he Ngaahi ʻAho Ko iá,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 11)

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Kuo teʻeki ke ʻi ai ha taimi ʻe hulutuʻa pehē ai hono fiemaʻu ke ʻilo e founga ʻoku folofola atu ai ʻa e Laumālié kiate koé ka ko e taimí ni. …

ʻOku ou fakafoʻou atu ʻeku kolé ke mou fai ha meʻa pē ʻe lava ke fakalahi ai homou ivi fakalaumālie ke maʻu e fakahā fakatāutahá. (“Fanongo Kiate Ia,” Ensign pe Liahona, Mē 2020, 90)

Hiki e ngaahi fakamatala mo e ngaahi veesi folofola ʻikai kakato ko ʻení ʻi he palakipoé:

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ngāue tauhoa pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki ke ako e ngaahi veesi folofola fekauʻaki mo Nīfai pe ko Leimana mo Lēmiuelá pea fakakakato ha taha ʻo e ngaahi fakamatala ʻi he palakipoé. ʻE ala kau he ngaahi tali ʻa e kau akó ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

Naʻe fakatupulaki ʻe Nīfai hono tuʻunga malava ke maʻu fakahaá ʻaki ʻene holi ke ʻilo ʻa e moʻoní, falala ki he meʻa naʻá ne ʻilo fekauʻaki mo e ʻOtuá, ngāue ʻaki ʻene tui kia Sīsū Kalaisí, fakatomala, mo fekumi fakamaatoato ki ha ngaahi tali mei he ʻOtuá.

Naʻe holoki ʻe Leimana mo Lēmiuela hona tuʻunga malava ke maʻu fakahaá ʻaki ʻena fakafefeka hona lotó, ʻikai tui ʻe tali ʻe he ʻEikí [ʻena lotú], fekeʻikeʻi, mo ʻikai ke na ʻeke ki he ʻOtuá ʻena ngaahi fehuʻí.

  • Naʻe tākiekina fēfē nai e moʻui ʻa Nīfai, Leimana mo Lēmiuelá ʻe honau tuʻunga malava ke maʻu fakahaá? ʻE tākiekina fēfē nai hoʻo moʻuí ʻi haʻo fakatupulaki hoʻo tuʻunga malava ke maʻu fakahaá? (ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ʻAlamā 12:9–10.)

ʻOange ki he kau akó ha taimi ke nau fakalaulauloto mo tohi ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení. ʻI heʻenau fakalaulaulotó, ʻe lava ke ke fakaʻaliʻali e fakamatala ʻa Palesiteni Nalesoni mei he konga 2 ʻo e naunau teuteú.

  • Ko e hā kuó ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení mei he ngaahi sīpinga ʻa Nīfai, Leimana mo Lēmiuelá fekauʻaki mo e maʻu fakahaá? Ko e hā ʻoku totonu ke ke taʻofi pe kamata fakahoko ke fakatupulaki ai hoʻo tuʻunga malava ke maʻu fakahaá?

ʻE lava ke ke fakaʻosi ʻaki e lēsoní hano poupouʻi ha tokotaha ako ʻe taha pe ua ke vahevahe e founga kuo tāpuekina ai ʻena moʻuí ʻe he maʻu fakahaá.

Ki he Kalasi Hokó

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha faingataʻa ʻoku nau lolotonga fefaʻuhi mo ia pe ko ha tokotaha ʻoku nau ʻilo. ʻI heʻenau teuteu ki he kalasi hokó, poupouʻi kinautolu ke kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni ke tau fehangahangai mo hotau ngaahi ʻahiʻahí ʻi he tui, loto-toʻa mo e ʻamanaki leleí.