“Ang mga Ebanghelyo,” Mga Tabang sa Kasulatan: Bag-ong Tugon (2024)

Ang mga Ebanghelyo

Mga Kapanguhaan

Pahinumdom: Ang pagkutlo sa usa ka tinubdan nga wala gimantala sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw wala magpasabot nga kini o ang tagsulat niini gi-endorso sa Simbahan o nagrepresentar sa opisyal nga posisyon sa Simbahan.

Unsa ang mga Ebanghelyo?

Ang mga basahon ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan gitawag og ang mga Ebanghelyo. Ang matag usa ginganlan sunod sa tagsulat niini. “Ang pulong nga ebanghelyo nagpasabot og ‘maayong balita.’” Bisan ang upat ka Ebanghelyo magkalahi sa pipila ka mga detalye ug panlantaw, kining tanan naghisgot sa mga panghitabo sa kinabuhi ug yutan-ong pagpangalagad sa Manluluwas. Ang tanang upat ka Ebanghelyo nagpamatuod nga si Jesukristo mao ang Anak sa Dios ug ang Manluluwas sa kalibotan.

Ang mga rekord ni Mateo, Marcos, ug Lucas susama. Kini sa kasagaran nagpasabot nga sinoptiko nga mga Ebanghelyo, nagpasabot nga “pareho.” Bisan pa, ang matag usa adunay talagsaon nga materyal. “Ang rekord ni Juan medyo lahi gikan sa laing tulo sa bokabularyo, han-ay sa mga pulong, ug pagpresentar sa mga hitabo”.

Pahinumdom: Niini nga kapanguhaan atong gipahiuyon ang mga pagtulun-an sa Manluluwas nga makita sa Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan.

Ang Ebanghelyo ni Mateo

Kinsa si Mateo ug kanus-a niya gisulat ang iyang Ebanghelyo?

Si Mateo usa sa Napulog Duha ka Apostoles sa Manluluwas ug usa ka saksi ngadto sa kadaghanan sa mga panghitabo nga iyang gihulagway. Sa wala pa ang iyang pagkatawag ngadto sa pagkadisipulo, si Mateo usa ka kobrador sa buhis. Nailhan usab siya nga Levi, ang anak ni Alfeo.

Ang pipila ka eskolar ug ang unang mga tinubdan nagsugyot nga si Mateo misulat sa iyang Ebanghelyo tali sa AD 50 ug 60. Ang uban mibutang niini tali sa AD 80 ug 90, mga human gilaglag sa mga Romano ang Jerusalem.

Unsay atong nahibaloan mahitungod sa Ebanghelyo ni Mateo?

Misulat si Mateo aron sa “pagdani sa mga Judeo nga si Jesus mao ang gisaad nga Mesiyas.” Kanunay siya mokutlo sa mga panagna sa Daang Tugon bahin sa Mesiyas ug migamit sa hugpong sa mga pulong “kini unta matuman.” Iyang gipasabot nga si Jesus isip ang Anak ni David aron sa paghatag og gibug-aton ngadto sa mga magbabasa nga Judeo nga si Jesus mao ang ilang Mesiyas ug tinuod nga Hari. Iyang gisubay ang halangdon gigikanan sa Manluluwas pinaagi ni David, Juda, ug Abraham, nagpakita sa katungod ni Jesus sa pagmando sa Israel.

Gilakip usab ni Mateo ang importante nga mga panghitabo ug mga pagtulun-an nga naglakip sa mga Hentil. Tingali gilakip kini niya sa iyang Ebanghelyo aron sa pag-awhag sa mga magbabasa nga Judeo sa pagdawat sa misyonaryo nga buhat nga nahimo diha sa mga Hentil.

Ang mosunod mao ang ubang mga tema ug talagsaon nga mga bahin sa Ebanghelyo ni Mateo:

Si Jesukristo miabot aron sa pagtukod sa Iyang gingharian. Mihisgot si Mateo “sa gingharian sa langit” sa makadaghang higayon, ug siya lamang ang tagsulat sa Ebanghelyo nga milakip sa mga pagtulun-an ni Jesus nga naghisgot og “simbahan”
Ang mga pangalagad ni Moises ug ni Jesukristo adunay daghang kapareha. Ingon og giorganisar ni Mateo ang iyang Ebanghelyo sa paagi sa pagtabang sa mga magbabasa nga Judeo nga makaila nga si Jesukristo nakatuman sa panagna ni Moises: “Ang Ginoo nga inyong Dios magpadala og Propeta sama kanako.”
Dili gayod biyaan sa Dios ang Iyang katawhan. Ang Ebanghelyo ni Mateo mao ang bugtong naghisgot nga si Jesus mao si Immanuel, nga sa ato pa “Ang Dios ania uban kanato.” Ang mga aksiyon, mga pagtulun-an, ug mga milagro sa Manluluwas nga narekord sa Mateo naghulagway nga ang Dios kanunay nga nag-uban kanato.

Ang Ebanghelyo ni Marcos

Kinsa si Marcos ug kanus-a niya gisulat ang iyang Ebanghelyo?

Si Marcos tradisyonal nga gituohan nga mao si Juan Marcos, ang anak ni Maria. Ang ilang panimalay sa Jerusalem nagsilbi nga usa ka dapit sa panagtigom alang sa mga disipulo ni Jesukristo. Unya si Marcos naserbisyo isip usa ka misyonaryo nga kompanyon ngadto ni Apostol Pablo. Sumala sa unang Kristiyano nga mga tinubdan, si Marcos miuban usab ni Apostol Pedro ngadto sa Roma, diin si Marcos misulat sa Iyang Ebanghelyo base sa mga nahinumdoman ni Pedro.

Ang unang mga tinubdan mibutang og petsa sa sinulat ni Marcos human dayon sa pagkamartir ni Pedro, tingali tali sa AD 65 ug 70. Ang iyang Ebanghelyo tingali ang una nga nasulat sa upat.

Unsay atong nahibaloan mahitungod sa Ebanghelyo ni Marcos?

Sa kinatibuk-an sa iyang Ebanghelyo, si Marcos mipasabot sa mga kustombre sa Judeo, hiyograpiya, ug pinulongan sa iyang mga magbabasa. Mao kini ang usa ka rason nga ang pipila ka eskolar nakasulti nga siya misulat alang sa hentil, o dili Judeo, nga mga kinabig ngadto sa Kristiyanismo, ilabi na sa mga Romano.

Ingon og si Marcos misulat sa iyang asoy atol sa panahon nga adunay grabe nga mga pagsulay sa hugot nga pagtuo alang sa daghang miyembro sa Simbahan sa tibuok Gingharian sa Roma. Ang ikatulong bahin sa Ebanghelyo ni Marcos nag-asoy og balik sa mga pagtulun-an ug mga kasinatian sa Manluluwas sulod sa kataposang semana sa Iyang kinabuhi. Si Marcos mihatag og pagsaksi nga ang pag-antos sa Anak sa Dios sa kataposan nagmadaogon batok sa daotan, sala, ug kamatayon. Tingali gisulat ni Marcos ang iyang Ebanghelyo aron giyahan ang mga tumutuo ug lig-onon ang ilang pagtuo atol sa grabe nga pagpanglutos.

Ang mosunod mao ang ubang mga tema ug talagsaong bahin sa Ebanghelyo ni Marcos:

Ang Ebanghelyo ni Marcos mao ang labing mubo ug naghatag og gibug-aton sa mga aksiyon ni Jesus. Nagsugod si Marcos pinaagi sa pagsaysay pag-usab sa bunyag ug mortal nga pangalagad sa Manluluwas. Iyang gimintenar ang lagsik nga gikusgon, nagsaysay pag-usab sa mga panghitabo sa dali nga pagkasunod-sunod. Kanunayng gigamit ni Marcos ang pulong nga diha-diha, ug diha dayon, (diha dayon), nga naghatag og epekto sa kapaspas ug sa paglihok.
Si Jesus wala masabti ug gisalikway. Apil sa importante nga mga tema ni Marcos mao ang mga pangutana kinsa si Jesus ug kinsa ang nakasabot sa Iyang pagkatawo. Si Jesus wala masabti, gisalikway, ug gipatay, apan Siya mibuntog sa tanang butang, lakip sa kamatayon. Bisan og si Jesus mipahigayon og dagkong mga milagro ug mitudlo inubanan sa gahom, siya gisalikway sa Iyang isig ka Judeo, lakip niadtong iyang ka tagilungsod ug mga sakop sa Iyang pamilya. Bisan ang Iyang kaugalingong mga disipulo wala makasabot sa hingpit sa Iyang balaan nga misyon.

Ang Ebanghelyo ni Lucas

Kinsa si Lucas ug kanus-a niya gisulat ang iyang Ebanghelyo?

Si Lucas sa tradisyon gituohan nga mao nga “minahal nga mananambal” nga gihisgotan ni Apostol Pablo. Ang kalidad sa Griyego sa iyang kinatibuk-ang Ebanghelyo nagsugyot nga siya edukado kaayo. Tingali siya usa ka Hentil, o dili Judeo. Human sa iyang pagkakabig, si Lucas nahimong misyonaryo nga kompanyon ni Pablo.

Wala gayod mahibaloi sa eksakto kon kanus-a gisulat ni Lucas ang iyang Ebanghelyo, apan ang mga eskolar miban-bana niini tali sa AD 80 ug 90. Ang mga tinubdan ni Lucas mao kadtong mga tawo kinsa “gikan sa unang mga nakasaksi” sa kinabuhi ug pangalagad sa Manluluwas.

Unsay atong nahibaloan mahitungod sa Ebanghelyo ni Lucas?

Gitumong ni Lucas ang iyang Ebanghelyo ngadto ni Teofilo, nga posible nga usa ka Griyego nga tawo nga adunay sosyal nga kahimtang. “Si Teofilo tingali nahimong patron o usa ka higala ni Lucas ug tumutuo nga gusto ni Lucas nga lig-onon diha sa pagtuo ni Jesukristo.”

Tungod kay ang Teofilo nagpasabot nga “higala sa Dios,” tingali nagrepresentar usab siya ni bisan kinsa nga tumutuo ni Kristo. Kon kini nga sitwasyon, ang trabaho ni Lucas tingali gitumong alang sa mga miyembro sa Simbahan, ilabi na sa hentil nga mga kinabig. Ingon og si Lucas gusto nga kadtong kinsa mobasa sa iyang pagpamatuod “maila ang pagkatinuod” sa Anak sa Dios—Iyang kaluoy, Pag-ula, ug Pagkabanhaw.

Ang Lucas mao ang labing taas sa upat ka Ebanghelyo ug naglakip sa labing talagsaong materyal sa sinoptiko nga mga Ebanghelyo. Ang mosunod mao ang pipila ka tema ug talagsaong bahin sa Ebanghelyo ni Lucas:

Si Jesukristo mao ang Manluluwas sa tanang katawhan. Si Lucas mihatag og gibug-aton sa pagbati sa Manluluwas alang niadtong kinsa nag-antos ug sa Iyang pagpakabana alang niadtong giisip nga mga sinalikway ug mga makasasala. Ang Ebanghelyo ni Lucas mao ra ang bugtong nagrekord sa mga instruksiyon sa Manluluwas ngadto sa Seventy sa pagpahayag sa ebanghelyo ngadto sa tanan.
Ang templo mao ang balay sa Dios. Tungod kay ang Ebanghelyo ni Lucas nagsugod ug nagtapos sa mga asoy sa mga tawo sa templo, nagtimaan sa importansya sa templo isip usa ka importanting dapit sa mga pagpakigsabot sa Dios sa Iyang katawhan.
Ang mga babaye adunay prominente nga tahas sa kinabuhi ni Jesus. Gisugdan ni Lucas sa mga asoy sa duha ka matinud-anong babaye nga gipili sa Dios—Elizabet, ang inahan ni Juan Bautista, ug Maria, ang inahan ni Jesus. Naghisgot siya sa ubang matinud-anon mga babaye kinsa misunod ni Jesus ug misuporta Kaniya. Gihisgotan usab niya nga ang grupo sa matinud-anong mga babaye kinsa unang mipahayag nga si Jesus nabanhaw gikan sa mga patay.
Si Jesus adunay nabanhaw nga lawas sa unod ug mga bukog. Ang kaagi ni Lucas isip usa ka mananambal mahimong adunay asoy sa piho nga mga detalye nga nalakip sa iyang Ebanghelyo. Pananglitan, ang Ebanghelyo ni Lucas mao lang ang naghisgot sa pagdugo sa Manluluwas sa matag lungag sa panit didto sa Getsemani ug adunay nabanhaw nga lawas sa “unod ug mga bukog.”

Ang Ebanghelyo ni Juan

Kinsa si Juan ug kanus-a niya gisulat ang iyang Ebanghelyo?

Ang tagsulat sa Ebanghelyo ni Juan wala gayod maghisgot sa iyang ngalan mismo, bisan og gipasabot siya isip ang “tinun-an nga hinigugma ni Jesus” Ang pagpadayag sa ulahing mga adlaw nagkompirma nga ang “disipulo kinsa hinigugma ni Jesus” mao si Juan ug nga ang Manluluwas mihatag og gahom kaniya nga mopadayon sa pagpangalagad dinhi sa yuta hangtod sa Ikaduhang Pag-anhi.

Ang unang mga magsusulat nga Kristiyano misugyot nga si Juan misulat niini nga basahon didto sa Efeso, nga didto sa Asia Minor (moderno nga Turkey). Ang mga eskolar nagtuo nga si Juan tingali misulat sa iyang Ebanghelyo sa tali sa mga AD 90 ug 110.

Unsay atong nahibaloan mahitungod sa Ebanghelyo ni Juan?

Ang asoy ni Juan gihulagway isip usa ka Ebanghelyo nga gisulat ngadto sa mga miyembro sa Simbahan kinsa aduna nay kahibalo mahitungod ni Jesukristo. Apan sa iyang Ebanghelyo, gidapit ni Juan ang tanan sa “pagtuo nga si Jesus mao ang Kristo.” Kini nga imbitasyon naglakip niadtong kinsa wala pa motuo ni Kristo ingon man usab niadtong nagtinguha sa pagpalig-on sa ilang pagtuo diha Kaniya.

Mga 92 porsyento sa materyal diha sa Ebanghelyo ni Juan dili makita diha sa uban nga mga Ebanghelyo. Pananglitan, sa pito ka milagro nga gireport ni Juan, lima ang wala marekord sa bisan asa sa uban nga Ebanghelyo. Samtang si Mateo, Marcos, ug Lucas mipresentar og ubay-ubay nga mga impormasyon kalabot sa pagpangalagad ni Jesus sa Galilea, si Juan mirekord og daghang mga panghitabo nga nahitabo sa Judea.

Ang Ebanghelyo ni Juan naglangkob og daghan nga mga doktrina, diin pipila sa mahinungdanong mga tema niini mao ang pagkabalaan ni Jesus isip ang Anak sa Dios, ang Pag-ula sa Manluluwas, ang kinabuhing dayon, ang Espiritu Santo, ug ang kahulogan ug kaimportante sa pagtuo.

Ang mosunod mao ang pipila sa ubang mga tema ug talagsaong mga bahin sa Ebanghelyo ni Juan:

Si Juan milista og daghang ngalan ug mga titulo alang ni Jesukristo. Gilakip ni Juan ang pipila ka titulo alang ni Jesus nga dili makita sa ubang mga Ebanghelyo. Pananglitan, gihulagway ni Juan si Jesus isip ang Pulong, ang Kordero sa Dios, ang Kahayag sa Kalibotan, ug ang Maayong Magbalantay.
Si Jesus mao ang mensahero sa Langitnong Amahan ngadto sa kalibotan. Labaw pa kay ni bisan kinsang tigsulat sa Ebanghelyo, gihatagan og gibug-aton ni Juan ang pagkabalaan sa Anak sa Dios. Girekord ni Juan ang kaugalingong pagpamatuod ni Jesus sa Iyang pagkabalaan ug nagpaila isip ang Jehova sa Daang Tugon. Girekord ni Juan ang daghang sitwasyon ni Jesus nga naghisgot sa Iyang Amahan. Ang Ebanghelyo ni Juan naghatag og gibug-aton nga si Jesus gipadala sa Amahan ug nga pinaagi lamang Kaniya nga kita makabalik ngadto sa Amahan.
Ang Manluluwas mitanyag og Pangamuyo sa Pagpataliwala. Ang usa sa dagkong mga natampo ni Juan mao ang iyang paglakip sa mga pagtulun-an sa Manluluwas ngadto sa Iyang mga disipulo sa mga takna sa wala pa ang Iyang kamatayon, lakip sa Pangamuyo sa Pagpataliwala.

Magkat-on pa og Dugang

“Ang Panag-uyon sa mga Ebanghelyo,” Librarya sa Ebanghelyo
Gaye Strathearn ug Frank F. Judd Jr., “Ang mga Ebanghelyo: Upat ka Pagpamatuod sa Manluluwas” (digital lamang nga artikulo), Liahona, Ene. 2023, Librarya sa Ebanghelyo
Gaye Strathearn ug Frank F. Judd Jr., “The Distinctive Testimonies of the Four Gospels,” Religious Educator, vol. 8, no. 2 (2007), 59–85