“Mateo 5; Lucas 6,” Mga Tabang sa Kasulatan: Bag-ong Tugon (2024)

Mga Tabang sa Kasulatan

Mateo 5; Lucas 6

Mga hapit na magsugod ang Iyang publiko nga pagpangalagad, gitudlo sa Manluluwas ang Wali sa Bukid nga makita sa Mateo 5–7. Iya usab nga gitudlo ang Wali sa Kapatagan nga makita sa Lucas 6:17–49. Ang uban nagtuo nga pareho ra kadto nga wali nga girekord pinaagi sa lainlaing mga tagsulat. Mahimo usab nga gihatag kini nga wali ni Jesus o ang mga bahin niini sa laing nga mga okasyon. Ang Manluluwas mihatag sa sama nga wali ngadto sa Iyang mga katawhan sa Amerika human sa Iyang Pagkabanhaw. Gisugdan sa Ginoo ang Iyang Wali sa Bukid pinaagi sa pagtudlo sa mga Kabulahanan. Siya namahayag nga ang balaod ni Moises natuman na pinaagi kaniya ug mitudlo sa Iyang mas labaw nga balaod.

Mga Kapanguhaan

Background ug Konteksto

Mateo 5:3–12

Unsa ang mga Kabulahanan?

(Ikompara ngadto sa Lucas 6:20–26.)

Ang Manluluwas misugod sa Iyang Wali sa Bukid pinaagi sa pag-ila sa mga hiyas nga magdala ngadto sa tinuod nga kalipay. Kini nga mga panudlo nailhan nga mga Kabulahanan, usa ka pulong nga naggikan sa Latin nga pulong beatus, nangahulogan nga “aron mapanalanginan” o “aron malipay.”

Si Presidente Harold B. Lee mitudlo “Sa iyang Wali sa Bukid ang Magtutudlo naghatag kanato ingon og usa ka pagpadayag sa iyang kaugalingong kinaiya, nga hingpit, … ug sa pagbuhat sa ingon naghatag kanato sa usa ka sundanan alang sa atong kaugalingon nga mga kinabuhi. …

“Nianang dili ikatandi nga Wali sa Bukid, si Jesus mihatag kanato og walo ka tataw nga mga paagi diin mahimo nga atong madawat ang [tinuod] nga hingpit nga kalipay. … Kini sa pagkatinuod naglangkob sa katukoran sa hingpit nga kinabuhi.”

Mateo 5:13

Unsay ipasabot sa pagkahimo nga “asin sa yuta”?

Ang asin gigamit na sa mga liboan ka tuig aron magpalami sa templa, pagpreserbar sa pagkaon, ug makaayo sa mga samad. Ubos sa balaod ni Moises, ang asin gigamit sa mga sakripisyo. Ang mga Esraelita nga mga pari mowisik sa asin ngadto sa trigo (pagkaon) ug sa karne nga mga sakripisyo sa dili pa ibutang sa altar. Ang Daang Tugon migamit sa hugpong sa mga pulong nga “asin sa pakigsaad” aron sa pagpakita sa mahangturong kinaiyahan sa mga pakigsaad tali sa Ginoo ug sa Iyang mga anak. Ang asin may kalambigitan sa pagpreserbar, pag-ayo, ug paghimo og pakigsaad.

Ang modernong pagpadayag nagtudlo nga kadtong kinsa mihimo ug mituman sa mga pakigsaad uban sa Ginoo mao ang “asin sa yuta.” Samtang sila naningkamot sa pagtuman sa ilang mga pakigsaad, ang mga disipulo ni Kristo nahimong usa ka maayong impluwensiya sa kalibotan. Nagtabang sila sa pagpreserbar sa kalibotan gikan sa pagkakunhod sa moral nga mithi sa katilingban. Nagtabang usab sila sa pagdala sa pagkaayo ug kaluwasan sa mga anak sa Dios.

Mahimong ang asin mawad-an sa lami tungod sa pagsagol ug sa kontaminasyon. Kon ang asin madunot, wala na kini pulos. Dili pareho sa asin, kon ang mga disipulo ni Jesukristo masayop, bisan seryoso pa kini, mobalik ra ang ilang “lami,” o kaputli, pinaagi sa kaluoy sa Manluluwas ug mga gasa sa paghinulsol ug pagpasaylo.

Mateo 5:17

Sa unsang paagi gituman ni Jesukristo “ang balaod [ug] ang mga propeta”?

“Ang balaod” nagpasabot sa unang lima ka basahon ni Moises sa Daang Tugon. “Ang mga propeta” nagpasabot sa mga basahon sa Daang Tugon nga gisulat ug gipangalan sa ngalan sa mga propeta. Kauban, “ang balaod” ug “mga propeta” nagpasabot sa duha ka dagkong mga seksiyon sa Daang Tugon. Ang duha nagpunting ug nangita sa ilang katumanan ngadto ni Jesukristo.

Gipasabot ni Presidente Jeffrey R. Holland: “Labing mahinungdanon nga masabtan kini nga ang balaod ni Moises nataklapan, ug sa ingon niana gilakip, ang daghang importanteng mga bahin sa ebanghelyo ni Jesukristo, nga diha na sa wala pa kini. Wala gayod tuyoa kini nga mahimong usa ka butang nga lahi o bulag, ug sa tinuod dili usa ka butang nga masinupakon, sa ebanghelyo ni Jesukristo. Kini mas yano kaysa tibuok ebanghelyo… apan ang katuyoan niini wala gayod himoa nga lahi sa mas taas nga balaod. Ang duha mga pagdala sa mga katawhan ngadto ni Kristo.” Sa wala madugay si Jesukristo mitudlo sa mga Lamanita ug mga Nephita nga “ang balaod nga gihatag ngadto kang Moises adunay kataposan pinaagi kanako.”

Mateo 5:18

Unsa ang mga jot ug tittle?

Ang jot mao ang labing gamay nga letra sa alpabeto sa Griyego. Ang title usa ka gamay nga porma o marka sa sinulat nga pinulongan. Gipasabot sa Manluluwas nga ang jot ug title nagpasabot nga Siya motuman sa kada bahin sa balaod ni Moises hangtod sa labing gamay nga detalye.

Mateo 5:22

Unsay gipasabot sa “kuwanggol”?

Ang pulong nga kuwanggol gikan sa pulong nga Aramaic nagkahulugan nga bogo, kuwang-kuwang, o tawo nga walay sulod ang utok. Ang mga pulong nga kuwanggol ug kuwang-kuwang usa ka insulto nga gigamit isip mga termino sa pang-abuso o pagpakaulaw.

Mateo 5:25

Unsa ang gipasabot sa “pakighigala dayon sa [atong] magsusumbong”?

Ang Griyegong hugpong sa mga pulong alang sa “pag-uyon” nagpasabot nga kinahanglan kitang “adunay mabinationg hunahuna alang sa, o maayo ang disposisyon ngadto sa” kaaway. Mao nga ang Manluluwas mitambag kanato niini nga usbon dayon ang atong hunahuna ngadto sa mabination nga mga hunahuna ngadto sa usa ka tawo nga dili nato igkasabot.

Mateo 5:27–30

Unsa ang ipasabot sa “[motan-awg] babaye uban sa [kahigal] kaniya”?

Ang balaod ni Moises nagkondina sa pagpanapaw, nga mao ang pakighilawas nga relasyon sa usa ka tawo nga gawas sa pakigsaad sa kaminyoon. Si Jesus mitudlo sa mas taas nga balaod, nga ang mga babaye ug mga lalaki walay kahigal sa matag usa. Ang Griyego nga pulong sa “kahigal” nagpakita nga nangandoy alang o kaibog nga makapukaw sa tinguha sa pakighilawas. Gisundan ni Jesus ang Iyang pasidaan batok sa kahigal, uban sa imahenasyon nga pagtangtang sa mata o kamot nga makaingon kanato nga makasala. Ang Ginoo wala magsugyot og panakit sa kaugalingon. Hinoon, si Jesus migamit sa sumbingay aron hatagan og gibug-aton ang kaimportante sa pagsalikway sa atong mga sala ug pagpugong sa atong mga hunahuna ug mga tinguha.

Sa dihang ang Ginoo mipasidaan batok sa kahigal diha sa Basahon ni Mormon, yano Niyang gitudlo, “Ta-awa, Ako mohatag nganha kaninyo ug usa ka sugo, nga kamo dili motugot nga kini nga mga butang mosulod sa inyong mga kasingkasing.”

Mateo 5:33–37

Unsa ang gitudlo sa Manluluwas mahitungod sa gipanumpaan?

Ang mga Judeo sa panahon ni Jesukristo nagtuo nga sayop ang paglapas sa panumpa o saad nga gipanumpaan sa ngalan sa Ginoo. Og gitan-aw kini nga dili kaayo seryoso ang paglapas sa panumpa nga gipanumpaan sa ngalan sa templo, ang siyudad sa Jerusalem, o pipila sa ubang butang. Si Jesus mitudlo nga sa atong mga inter-aksyon sa ubang mga tawo kinahanglang dili kita manumpa sa bisan unsa o ni bisan kinsa. Kinahanglang tumanon nato ang atong mga saad mihimo man kita og saad o wala. Kon kita moingon og oo o kon kita moingon og dili, igo na kana. Ang mga disipulo ni Jesukristo kinahanglan adunay integridad ug motuman sa ilang saad.

Mateo 5:38–42

Unsa ang gitudlo ni Jesus dinhi niini nga mga bersikulo mahitungod sa pagpanimalos?

Atol sa mga panahon sa Daang Tugon, adunay balaod sa pag-atubang niadtong kinsa nakasakit sa uban, nailhan nga “mata sa mata.” Ang tumong niini nga balaod aron maseguro nga ang silot sa nakahimo og sayop sakto ug patas, lakip na ang dili madagmalon. Gituyo kini aron malikayan sa mga tawo ang naghinubrang panimalos. Apan, si Jesus mipaila sa mas taas nga balaod nga nagtudlo nato sa pag-atubang sa dili patas ug walay respeto uban sa kamaayo.

Mateo 5:43

Ang Daang Tugon ba mipatunhay ug pagdumot sa atong mga kaaway?

(Ikompara sa Lucas 6:27.)

Ang sugo nga “higugmaa ang imong silingan” anaa sa Levitico 19:18, pero walay kasulatan sa Daang Tugon ang nagsugo nga “dumtan ang atong kaaway.” Makita nga gipamulong sa Manluluwas ang unsay komon sa Iyang panahon. Ang pagdiskobre sa mga Dead Sea Scroll sa 1946 nagpadayag nga labing menos pipila sa mga Judeo niadtong panahona ni Kristo nagtudlo nga kinahanglang higugmaon ang mga isig ka mga sakop sa komunidad apan kasilagi ang dili sakop.

Mateo 5:48

Unsa ang sugo sa Manluluwas nga mahimong hingpit?

Daghan ang nabug-atan sa sugo sa Manluluwas nga mahimong hingpit. Murag imposible kini nga kinahanglanon. Apan ang pulong nga Griyego gihubad isip “hingpit” nagpasabot nga “kompleto, humana, [o] naporma na.”

Bahin nianang pulong nga Griyego, si Presidente Russell M. Nelson mitudlo, Palihog hinumdomi nga ang pulong wala nagpasabot nga ‘dili masayop’; kini nagpasabot nga ‘paglampos sa umaabot nga tumong.’” Siya mipadayon sa pag-ingon: “Ang kahingpitan nga gipanglantaw sa Manluluwas alang kanato mas labaw pa kay sa walay sayop nga pagbuhat. Kini usa ka mahangtoron nga pagpaabot … nga tingali kita mahimong hingpit ug makapuyo uban sa [Dios ug ni Jesukristo] sa umaabot nga kahangtoran [tan-awa sa Juan 17:23–24].”

Ang mga kasulatan nagtudlo nga kita mahimong hingpit pinaagi ni Jesukristo. Ang propeta Moroni midapit sa iyang mga magbabasa nga “[mo]duol ngadto kang Kristo, ug [mag]hingpit diha kaniya.” Siya mipadayon sa pagtudlo nga kita “mahimong balaan, nga walay lama” pinaagi sa grasya ug kaluoy ni Jesukristo. Si Joseph Smith nakat-on nga kadtong manununod sa celestial nga gingharian kadto kinsa mga “makiangayong mga [indibidwal] mahimo nga hingpit pinaagi ni Jesus.” Ang pagkahimong hingpit sama sa Manluluwas ug sa Langitnong Amahan usa ka gasa nga naggikan Kanila.

Pagkat-on pa og Dugang

Wali sa Bukid

Russell M. Nelson, “Gikinahanglan ang mga Tigpasiugda og Kalinaw,” Liahona, Mayo 2023, 98–101
Dallin H. Oaks, “Higugmaa ang Inyong mga Kaaway,” Liahona, Nob. 2020, 26–29
Jeffrey R. Holland, “Busa Kamo Kinahanglan Magmahingpit—sa Katap[o]san,” Liahona, Nob. 2017, 40–42
Elder Dieter F. Uchtdorf, “Mga Tighupot sa Langitnong Kahayag,” Liahona, Nob. 2017, 78–81

Media

Mga Bidyo

Mga Imahe

ang Manluluwas nagtudlo — Wali sa Bukid, ni Harry Anderson

Jesus nagtudlo — Wali sa Bukid,, ni Carl Bloch

ang Dagat sa Galilea ug ang tradisyonal nga dapit sa Bukid sa mga Kabulahanan