Mga Tabang sa Kasulatan
Mateo 15–17; Marcos 7–9


“Mateo 15–17; Marcos 7–9,” Mga Tabang sa Kasulatan: Bag-ong Tugon (2024)

Mga Tabang sa Kasulatan

Mateo 15–17; Marcos 7–9

Gisaway sa pipila ka tigsulat (escriba) ug mga Pariseo ang mga disipulo ni Jesus tungod sa pagkaon og pan nga wala manghugas sa ilang mga kamot. Giayo sa Manluluwas ang anak nga babaye sa usa ka hamtong nga babaye nga Hentil ug gipakaon ang upat ka libo ka tawo. Ang mga Pariseo nangita og timailhan gikan ni Jesus. Giayo Niya ang usa ka buta nga lalaki. Mipamatuod si Pedro kabahin ni Kristo. Misaad ang Manluluwas sa paghatag ni Pedro sa mga yawe sa gingharian sa langit. Gipanagna ni Jesus ang Iyang kamatayon ug Pagkabanhaw. Gitudloan Niya ang mga sumusunod sa pagpas-an sa ilang mga krus ug sa paghalad sa ilang mga kinabuhi ngadto sa Iyang kawsa. Nakita nila ni Pedro, Santiago, ug Juan nga nabalhin sa pagkahimaya ang panagway ni Jesus diha sa usa ka bungtod. Mipakita sila si Moises ug Elias ngadto kanila. Giayo ni Jesus ang batang lalaki nga nag-antos gikan sa sakit nga mga pag-atake sa patol. Mihimo og usa ka milagro ang Manluluwas sa pagbayad og buhis.

Mga Kapanguhaan

Pahinumdom: Ang pagkutlo sa usa ka tinubdan nga wala gimantala sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw wala magpasabot nga kini o ang tagsulat niini gi-endorso sa Simbahan o nagrepresentar sa opisyal nga posisyon sa Simbahan.

Kaagi ug Kinatibuk-ang Kahulogan

Mateo 15:4–9

Sa unsang paagi gigamit ang corban sa mga Pariseo sa sayop nga paagi?

(Itandi ngadto sa Marcos 7:9–13.)

Ang paggamit sa corban kabahin sa tradisyon sa mga elder, nga gitawag usab og ang bina-ba nga balaod tungod kay kini nga tradisyon gipasa pinaagi sa ba-ba. Ang tradisyon sa mga elder milakip sa mga lagda nga gituyo sa pagtabang sa mga Judeo sa pagpuyo sa balaod ni Moises.

Ang pulong nga corban nagpasabot og “gihatag ngadto sa Dios.” Ang pulong naghulagway sa bisan unsa nga ipahinungod ngadto sa Dios ug busa dili magamit sa ordinaryo nga mga paggamit.” Niini nga higayon, ang mga Pariseo mipahayag sa ilang mga kabtangan isip corban, o gipahinungod ngadto sa Dios, busa dili sila kinahanglang mogamit niini aron sa pag-amuma sa ilang mga ginikanan. Sa ingon, ilang gilapas ang balaod ni Moises, diin nagpahayag, “Tahora ang imong amahan ug imong inahan.” Gibadlong ni Jesus ang mga Pariseo sa pagtugot sa tradisyon sa mga elder nga molabaw sa pulong sa Dios.

Mateo 15:21–28

Nganong gitandi ni Jesus ang mga Hentil ngadto sa mga iro?

(Itandi sa Marcos 7:25–30.)

Sa dihang usa ka taga-Canaan (dili Israelita, o Hentil) nga hamtong nga babaye mihangyo sa panabang ni Jesus sa pag-ayo sa iyang anak nga babaye, Siya wala motubag sa iyang nag-una nga pangamuyo. Ang Iyang misyon mao ang pag-adto og una ngadto sa mga tawo sa pakigsaad diha sa balay ni Israel. Bisan pa niana, gisimba niya si Jesus ug mipakilooy alang sa Iyang panabang. Samtang ang hamtong nga babaye mipadayon, mitubag si Jesus uban sa usa ka kaagid-agid nga nagtandi sa Israel ngadto sa mga bata ug sa mga Hentil ngadto sa mga iro: “Dili matarung nga kuhaon ang tinapay nga alang sa mga anak [ang mga panalangin sa pakigsaad] ug iitsa ngadto sa iro.” Ang pagtandi sa mga Hentil ngadto sa mga iro ingon og mapintas nga paminawon ngadto sa mga modernong mambabasa. Ang Gresyanhon nga pulong nga gihubad og “mga iro” nagpasabot sa mga itoy nga kasagarang binuhi nga mga hayop sa panimalay. Gigamit ni Jesus kini nga pag-analisar sa pagtudlo sa hamtong nga babaye nga ang Iyang misyon mao ang pag-una ngadto sa Israel.

Gani kining Hentil nga babaye sa dayag misabot sa pag-analisar ug sa kalainan tali sa Israel ug sa mga Hentil. Mipakita siya og pagkamapainubsanon ug dakong hugot nga pagtuo diha ni Jesus sa dihang siya mitubag, “Tinuod kana, Ginoo: ngani bisan pa ang mga iro magakaon man sa mga mumho nga matagak gikan sa lamesa sa ilang mga agalon.” Giila ni Jesus ang iyang talagsaong hugot nga pagtuo ug giayo ang iyang anak nga babaye. Kini nga hitabo naghulagway nang daan sa ebanghelyo nga pagadad-on ngadto sa mga Hentil.

Mateo 16:18

Unsa ang koneksyon tali sa ngalan nga Pedro ug “niini nga bato”?

Si Jesus mihatag ni Simon og dugang nga ngalan nga Cefas. Ang Hubad ni Joseph Smith nagpasabot nga ang Cefas nangahulogan og “usa ka manalagna, o usa ka bato.” Sa kadugayan nadawat ni Simon ang ngalan nga Pedro. Kini usa ka transliterasyon sa Gresyanhon nga pulong petros, usa ka porma sa petra, nga nagkahulogan usab og “bato” o “dakong bato.” Human gihatag ni Simon ang pagpamatuod nga iyang nadawat pinaagi sa pagpadayag, mipahayag si Jesus, “Ikaw mao si Pedro [Petros], ug ibabaw niining bato [petra] pagatukoron ko ang akong simbahan.” Diha niini nga paagi, gitudlo ni Jesus nga Siya motukod sa Iyang Simbahan diha sa bato sa pagpadayag.

Mateo 16:21–23

Nganong gitawag sa Manluluwas si Pedro og Satanas?

(Itandi sa Marcos 8:31–33.)

Sa dihang si Jesus mipamatuod nga Siya mag-antos og daghang butang ug pagapatyon, misulay si Pedro sa pagpugong Kaniya. Gibadlong ni Jesus si Pedro ug mitawag kaniya og Satanas. Si Jesus wala magpasabot nga si Pedro mao si Lucifer. Ang Hebreohanong pulong nga satanas nagpasabut og “kaaway” o “tigsumbong.” Gibutang ni Pedro ang iyang kaugalingon nga supak ngadto sa labing kataposang misyon sa Manluluwas ang pagluwas. Sa asoy ni Mateo, mipahayag si Jesus nga ang mga pulong ni Pedro mga paglapas, o usa ka “babag,” ngadto Kaniya.

Kon misunod pa si Jesus sa tambag ni Pedro ug wala tumana ang Iyang Pag-ula, wala untay pagtubos alang sa katawhan. Ang kang Pedro nga mapugsanong protesta wala tuyoa nga mibutang kaniya dapig sa kaaway.

Mateo 17:1–13

Unsa ang nahitabo didto sa Bungtod sa Transpigurasyon?

(Itandi sa Marcos 9:2–13.)

Ang Manluluwas misaad kaniadto ni Pedro nga Siya mohatag kaniya sa “mga yawe sa gingharian sa langit.” Si Propeta Joseph Smith mitudlo nga “ang Manluluwas, si Moises, ug Elias [Elijah], mihatag sa mga yawe ngadto ni Pedro, Santiago, ug Juan, didto sa bungtod, sa dihang nabalhin sa pagkahimaya ang ilang panagway diha sa iyang atubangan.”

Sa ulahing mga adlaw, ang Manluluwas, si Moises, ug Elias mipakita ngadto ni Joseph Smith ug Oliver Cowdery didto sa Kirtland Temple sa paghatag kanila sa samang mga yawe. Gikan niini nga kasinatian, atong makat-onan kon unsa ang mga yawe sa gingharian sa langit. Naghupot si Moises sa mga yawe sa pagpundok sa Israel, nga nagtugot alang sa pag-organisar sa misyonaryong mga paningkamot sa tibuok kalibotan. Si Elias naghupot sa mga yawe sa gahom sa pagselyo. Kini nga gahom nagtugot sa mga ordinansa nga gipahigayon sa yuta nga mabugkos didto sa langit. Kini nga mga yawe gihuptan sa mga sakop sa Unang Kapangulohan ug sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles sa Simbahan ni Jesukristo ug makahimo kanila sa pagdumala ug pagbantay sa buhat sa kaluwasan ug kahimayaan sa Manluluwas.

Ang Hubad ni Joseph Smith nagpakita nga si Juan Bautista mipakita usab didto sa Bungtod sa Transpigurasyon. Ang pagpakita ni Juan Bautista nagtagna nang daan sa iyang tahas sa ulahing mga adlaw sa panahon nga siya moanhi sa pagpahiuli sa Aaronic nga Pagkapari. Ang mga kasulatan nagpasabot og dugang nga mga kasinatian diha sa Bungtod sa Transpigurasyon.

Mateo 17:2

Unsa ang kahulogan sa nabalhin sa pagkahimaya ang panagway?

Ang Giya ngadto sa mga Kasulatan nagpasabot sa transpigurasyon isip “ang kahimtang sa mga tawo kinsa sa mubo nga panahon nausab ang panagway ug kinaiyahan—nga, gibayaw sa usa ka labaw nga taas nga espirituhanon nga kahimtang—aron sila makalahutay sa atubangan ug himaya sa langitnon nga mga binuhat.”

Marcos 7:1–8

Ngano nga pipila sa mga eskriba ug mga Pariseo nanghinaway sa mga disipulo sa Manluluwas tungod sa wala pagpanghugas sa ilang mga kamot?

(Itandi sa Mateo 15:1–3.)

Ang balaod ni Moises milakip sa mga lagda sa pagpabilin og kaputli sa ritwal, nga gikinahanglan alang sa mga pari sa pagserbisyo diha sa templo. Ang pagkontak sa pipila ka mga sakit, pipila ka mananap, mga tubig sa lawas, o patay nga mga lawas mihimo sa usa ka pari nga dili limpyo. Sa paghimo nga malimpyo pag-usab, ang usa ka pari kinahanglang moagi og usa ka proseso sa ritwal nga paghugas.

Ang mga Pariseo mibarog nga ang tanang mga Judeo, dili lamang mga pari, kinahanglang malimpyo sa ritwal nga paagi. Mituo sila nga ang pagkalimpyo sa ritwal nga paagi motugot kanila sa “pagdala sa kaputli ug kabalaan sa templo ngadto sa ilang mga panimalay.” Sa pagpabilin nga limpyo, gisunod sa mga Judeo ang tradisyon sa mga elder, o ang bina-ba nga balaod, nga naglakip sa mga lagda sa paghugas sa mga kamot, mga tasa, mga kulon, mga pitser, ug mga takori.

Gitudloan ni Jesus ang mga Pariseo nga kinahanglan sila nga mas mabalaka sa espiritwal nga pagkalimpyo kay sa pagkalimpyo sa ritwal nga paagi. Miingon Siya, “Walay bisan unsa diha sa gawas sa tawo, nga sa paghisulod niini kaniya, makapahugaw kaniya: hinonoa ang mga butang nga magagula gikan sa sulod sa tawo, mao ang makapahugaw kaniya. … Kay gikan sa sulod, gikan sa kasingkasing sa tawo, nagagula ang mga dautang mga hunahuna.”

Marcos 8:1–9

Sa unsang paagi nga ang pagpakaon ni Jesus sa upat ka libo ka tawo nag-andam sa agianan alang sa ebanghelyo nga maadto sa mga Hentil?

(Itandi sa Mateo 15:29–38.)

Sumala sa Marcos 7:31, si Jesus mipakaon sa upat ka libo ka tawo diha sa kadaghanan nga kayutaan sa mga Hentil sa Decapolis. Kini mao ang sama nga dapit diin gisalikway ni Jesus ang usa ka lehiyon sa mga yawa ngadto sa usa ka panon sa baboy. Ang gidaghanon sa mga tumutuo niini nga dapit mitubo ngadto sa “dako kaayo” nga pundok sa katawhan, ug kini nga milagro naghulagway nang daan sa ebanghelyo nga moadto ngadto sa mga Hentil.

Marcos 8:34

Unsay buot ipasabot sa pagpas-an sa kaugalingon nga krus?

(Itandi ngadto sa Mateo 16:24; Lucas 9:23.)

Si Jesus mitudlo sa Iyang mga disipulo, “Kon dunay buot mosunod kanako, kinahanglan magadumili siya sa iyang kaugalingon, ug magpas-an sa iyang krus, ug magsunod kanako.”

Ang mga disipulo ni Jesus nahimo untang pamilyar sa kahulagwayan sa pagpas-an sa krus. Ang mga Romano migamit sa paglansang sa krus sa pagpatay sa mga kriminal. Kini nakahimo og dili maagwanta nga pag-antus ug makalungtad sulod sa taas nga panahon. Kini usa ka matang sa pagpakaulaw diha sa publiko. Kasagaran, ang sinilotan kinahanglang mopas-an sa ilang kaugalingong krus ngadto sa dapit nga patyanan.

Sa hugpong sa mga pulong nga “magadumili siya sa iyang kaugalingon,” gigamit ni Mateo ug Marcos ang Gresyanhon nga pulong aparneomai. Kini nga pulong nagsugyot nga ang pagkadisipulo naglakip sa pagbugto sa matag bugkos nga naghigot sa usa ka tawo bisan ngadto sa ilang mga kaugalingon. Kini mahitungod sa pagkamakahimo, sama sa Manluluwas, sa pagtugyan sa atong kabubut-on ngadto sa kabubut-on sa Amahan.” Migamit si Lucas og susama nga Gresyanhon nga berbo, arneomai, ug midugang nga kita kinahanglan gayod nga “mopas-an sa [atong] krus sa matag adlaw.”

Ang Hubad ni Joseph Smith naghatag og dugang nga panabot: “Ug karon alang sa usa ka tawo nga mopas-an sa iyang krus, mao ang pagdumili sa iyang kaugalingon sa tanan nga dili diosnon, ug sa matag kalibotanon nga kahigal, ug paghupot sa akong mga sugo.”

Marcos 9:38–40

Kinsa ang tawo nga misalikway sa mga yawa diha sa ngalan sa Manluluwas?

(Itandi sa Lucas 9:49–50.)

Mipahayag og kabalaka si Juan mahitungod sa usa ka lalaki kinsa nagsalikway sa mga yawa diha sa ngalan ni Jesus apan kinsa wala magsunod kanila. Kang Lucas nga pagkapamulong, “wala siya magasunod uban kanamo,” makahatag og posibilidad nga ang lalaki usa ka sumusunod ni Jesus, dili lamang usa sa mga disipulo kinsa mibiyahe uban Kaniya.

Ang kabalaka ni Juan ingon og mahimong mahitungod sa awtoridad. Tataw nga mihatag si Jesus sa Napulog Duha ka Apostoles og gahom sa pagpasundayag og mga milagro. Mitubag si Jesus ngadto sa kabalaka ni Juan pinaagi sa pag-ingon, “Ayaw ninyo siya pagadid-i: … kay ang dili batok kanato dapig kanato.” Gikan sa tubag sa Manluluwas, kini ingon og nga ang tawo nga nagsalikway sa mga yawa diha sa ngalan ni Jesus usa ka matarong nga tawo naglihok ubos sa hustong awtoridad sa pagkapari. Si Jesus ingon og mas nabalaka sa pagpakigbahin sa Iyang gahom kay sa pagpugong niini.

Laing mga asoy sa kasulatan naghimo niini og tin-aw nga dili tanan kinsa naggamit sa ngalan ni Kristo sa pagsalikway sa dautang mga espiritu nagmalampuson.

Marcos 9:42–48

Unsa ang gibati sa Manluluwas mahitungod niadtong kinsa mopasakit sa Iyang “gagmay nga mga bata”?

(Itandi sa Mateo 18:1–10.)

Niini nga mga bersikulo, ang hugpong sa mga pulong nga “gagmay nga mga bata” nagpasabot ngadto sa mga tumutuo. Ang pulong nga mopasakit nagagikan sa Gresyanhon nga pulong skandalizō, nangahulogan og “hinungdan nga mapandol.” Ang Hubad ni Joseph Smith naghatag sa mosunod nga katin-awan: “Busa, kon ang imong kamot nakasala kanimo, putla kini; o kon ang imong igsoon nga lalaki nakapasipala kanimo ug wala mokumpisal ug wala mag-usab, siya isalikway.”

Migamit si Jesus sa kahulagwayan sa usa ka galingan nga bato nga gibitay diha sa liog ug nagputol sa mga bahin sa lawas sa pagpakita kon unsa ka seryoso kini ang paghimo sa Iyang mga tumutuo nga mapandol sa ilang hugot pagtuo. Kini nga kahulagwayan usa ka ehemplo sa pasulabi—gipasulabi nga mga pahayag nga dili sabton sa literal nga paagi.

usa ka dakong galingan nga bato

Ang usa ka galingan nga bato maoy usa ka dakong bato nga gigamit sa paggaling og lugas ngdto sa harina.

Marcos 9:49

Unsa ang kamahinungdanon sa asin ug sa kalayo?

Sa karaang Israel, ang mga sakripisyo naglakip sa asin ug sa kalayo. Ang asin usa ka simbolo sa pakigsaad tali sa Ginoo ug sa Israel. Ang kalayo usa ka simbolo sa pagputli, mga pagsulay, ug hingpit nga paghalad ngadto sa Dios. Bisan kinsa ang nagtinguha sa pagsulod sa gingharian sa Dios kinahanglan gayod nga andam sa pagsakripisyo pinaagi sa paghimo og mga pakigsaad ug sa paghalad sa tanan ngadto sa Dios.

Pagkat-on pa og Dugang

Mga Yawe sa Pagkapari

  • Russell M. Nelson, “Mga Yawe sa Priesthood,” Liahona, Okt. 2005, 40–44

Pagkadisipulo

Media

Bidyo

“Thou Art the Christ” (1:34)

1:34

Mga Imahe

Si Jesus nagpakaon sa lima ka libo

The Miracle of the Loaves and Fishes [Ang Milagro sa mga Pan ug mga Isda], ni James Tissot

mapa sa Balaang Yuta sa kapanahonan sa Bag-ong Tugon
Nagpakita si Jesukristo sa Iyang himaya ngadto ni Moises ug Elias ngadto ni Pedro, Santiago, ug Juan

Mount of Transfiguration [Bungtod sa Transpigurasyon], ni Robert T. Barrett

Si Jesukristo ug ang uban nagpakita ngadto ni Pedro, Santiago, ug Juan didto sa Bungtod sa Transpigurasyon

The Transfiguration of Christ [Ang Transpigurasyon ni Kristo], ni Greg K. Olsen

Mubo nga mga Sulat

  1. Bible Dictionary, “Corban.”

  2. Exodo 20:12.

  3. Tan-awa sa Mateo 15:24.

  4. Mateo 15:26.

  5. Mateo 15:27.

  6. Tan-awa sa Mateo 28:19–20.

  7. Sa Juan 1:42, atong makat-onan nga si Jesus mihatag ni Simon sa ngalan nga Cefas, nga mao ang Aramaic nga pulong alang sa “bato” (tan-awa sa Tremper Longman III ug Mark L. Strauss, The Baker Expository Dictionary of Biblical Words [2023], 1098).

  8. Tan-awa sa Hubad ni Joseph Smith, Juan 1:42 (sa Juan 1:42, footnote a).

  9. Shon D. Hopkin, “Peter, Stones, and Seers,” sa The Ministry of Peter, the Chief Apostle, ed. Frank F. Judd Jr. ug uban pa (2014), 107–8.

  10. Mateo 16:18; tan-awa usab sa Longman ug Strauss, The Baker Expository Dictionary of Biblical Words, 1124.

  11. Tan-awa sa Mga Pagtulun-an sa mga Presidente sa Simbahan: Joseph Smith (2007), 195.

  12. Si Pedro, sama sa daghan diha sa iyang panahon, mahimong nagdahom sa Mesiyas nga usa ka magbubuntog nga hari, dili usa ka tawo kinsa mag-antos ug mamatay. Ang misyon sa Manluluwas wala kaayo masabti sa wala pa ang Iyang Pagkabanhaw (tan-awa sa Lucas 24:13–27, 36–47; 1 Pedro 2:21–25).

  13. Longman ug Strauss, The Baker Expository Dictionary of Biblical Words, 1135; tan-awa usab sa Kenneth L. Barker ug uban pa, eds., NIV Study Bible: Fully Revised Edition (2020), 1673, pahinumdom alang sa Mateo 16:23.

  14. Longman ug Strauss, The Baker Expository Dictionary of Biblical Words, 1137.

  15. Tan-awa sa 2 Nephi 9:7–11; Alma 34:9.

  16. Mateo 16:19.

  17. Mga Pagtulun-an: Joseph Smith (2007), 105.

  18. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 110.

  19. Tan-awa sa Doktrina ug mga Pakigsaad 110:11.

  20. Gi-summarize ni Joseph Smith ang kaimportante sa misyon ni Elias sama sa mosunod: “Ang espiritu, gahom, ug tawag ni Elias mao, nga kamo adunay gahom sa paghupot sa yawe sa pagpadayag, mga ordinansa, mga orakulo, mga gahom ug mga pagtuga sa kahingpitan sa Melchizedek nga Pagkapari ug sa gingharian sa Dios dinhi sa yuta; ug sa pagdawat, pagkuha, ug sa pagpahigayon sa tanang mga ordinansa nga anaa sa gingharian sa Dios” (Mga Pagtulun-an: Joseph Smith, 376).

  21. Tan-awa sa Mateo 16:19; tan-awa usab sa Doktrina ug mga Pakigsaad 110:12–15.

  22. “Ang matag sakop sa Unang Kapangulohan ug sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles naghupot tanan niining mga yawe sa pagkapari karon. Kini nga mga lider nagtawag ug naghatag og awtoridad sa ubang miyembro sa Simbahan sa paggamit sa awtoridad sa pagkapari sa Dios ug sa gahom sa pagtabang diha sa Iyang buhat sa kaluwasan ug kahimayaan” (Kinatibuk-ang Tamdanan nga Basahon: Pagserbisyo diha sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, 3.1, Librarya sa Ebanghelyo).

  23. Tan-awa sa Hubad ni Joseph Smith, Marcos 9:3 (sa Marcos 9:4, footnote a).

  24. Tan-awa sa Joseph Smith—Kasaysayan 1:68–74.

  25. Tan-awa sa Lucas 9:28–31; 2 Pedro 1:16–19; Doktrina ug mga Pakigsaad 63:21.

  26. Giya ngadto sa mga Kasulatan, “Transpigurasyon,” Librarya sa Ebanghelyo.

  27. Tan-awa sa Matthew J. Grey, “Beholdest Thou … the Priests and the Levites,” sa The Sermon on the Mount in Latter-day Scripture, ed. Gaye Strathearn ug uban pa (2010), 186.

  28. Tan-awa sa Levitico 13–15.

  29. Jennifer C. Lane, “Hostility toward Jesus: Prelude to the Passion,” sa Celebrating Easter, ed. Thomas A. Wayment ug Keith J. Wilson (2007), 141.

  30. Tan-awa sa Barker ug uban pa, eds., NIV Study Bible, 1724, pahinumdom alang sa Marcos 7:3–4.

  31. Marcos 7:15, 21.

  32. Tan-awa sa Mateo 4:23–25; Marcos 5:2–20.

  33. Marcos 8:1.

  34. Tan-awa sa Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary (1972), 1:375.

  35. Marcos 8:34.

  36. Tan-awa sa Gaye Strathearn, “Christ’s Crucifixion: Reclamation of the Cross,” sa With Healing in His Wings, ed. Camille Fronk Olson ug Thomas A. Wayment (2013), 57–59. Tan-awa usab sa Juan 19:16–17.

  37. Strathearn, “Christ’s Crucifixion: Reclamation of the Cross,” 70.

  38. Strathearn, “Christ’s Crucifixion: Reclamation of the Cross,” 70; Lucas 9:23.

  39. Hubad ni Joseph Smith, Mateo 16:26 (sa Mateo 16:24, footnote e).

  40. Lucas 9:49; tan-awa usab sa Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary, 1:417.

  41. Tan-awa sa Marcos 6:7.

  42. Marcos 9:39–40.

  43. Tan-awa sa Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary, 1:417.

  44. Si Moises dihay susama nga tubag sa dihang si Josue mipahayag og kabalaka mahitungod sa duha ka lalaki kinsa nanagpanagna diha sa ilang kampo. Mitubag si Moises: “Nangabugho ba ikaw alang kanako? hinaut unta nga ang tibuok nga katawhan sa Ginoo mga manalagna, nga igabutang sa Ginoo ang iyang espiritu sa ibabaw nila!” (Numeros 11:29).

  45. Tan-awa sa Mga Buhat 19:13–16.

  46. “Sa ibabaw, kini nga panudlo nagpakita nga mahitungod sa kabalaan sa mga bata, apan ingon nga ang [Mateo 18:6] nagsugyot, si Kristo sa kataposan nagpasabot ngadto sa mga tumutuo. … Ang nakapahimo niini nga mahinungdanon mao ang kamatuoran nga ang mga panudlo ni Kristo kalabot sa pagdawat niadtong kinsa ingon og mga gagmay nga mga bata wala gipaila alang sa mga dili tumutuo, apan hinoon molihok isip usa ka pasidaan ngadto sa mga tumutuo kalabot sa ilang kinaiya kauban sa ubang mga tumutuo. Kining linain nga mensahe ngadto niadtong ‘kauban sa hugot nga pagtuo’ nagpakita usab diha sa seksiyon 121, diin kadtong kinsa ‘nakapasakit sa akong gagmay nga mga bata … ipahimulag gikan sa mga ordinansa sa akong balay.’ Sa duha ka tudling, ang panudlo nga dawaton ‘isip usa ka gamay nga bata’ o nga dawaton ang ‘gamay nga bata’ mao, sa kataposan, panudlo kalabot sa hustong pamatasan tali sa mga tumutuo, dili kalabot sa pamatasan tali sa dili tumutuo ug sa tumutuo” (Daniel L. Belnap, “‘Those Who Receive You Not’: The Rite of Wiping Dust off the Feet,” sa By Our Rites of Worship: Latter-day Saint Views on Ritual in Scripture, History, and Practice, ed. Daniel L. Belnap [2013], 225).

  47. Longman ug Strauss, The Baker Expository Dictionary of Biblical Words, 1137.

  48. Hubad ni Joseph Smith, Marcos 9:40 (Librarya sa Ebanghelyo).

  49. Tan-awa sa Levitico 2:13.

  50. Tan-awa sa Malaquias 3:2–3; 2 Nephi 31:13.

  51. Tan-awa sa Mga Taga-Roma 12:1.