2008
Ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí
Mē 2008


Ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

ʻOku akoʻi mai ʻe he ongoongoleleí ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ke tau ʻilo ke toe foki ai ʻo nofo mo ʻetau Tamai Hēvaní.

ʻĪmisi
Elder L. Tom Perry

Naʻe pehē lototoʻa ʻe he ʻAposetolo ko Paulá: “He ʻoku ʻikai te u mā ʻi he ongoongolelei ʻo Kalaisí: he ko e mālohi ia ʻo e ʻOtuá ki he fakamoʻuí, kiate kinautolu kotoa pē ʻoku tuí” (Loma 1:16). Ko e lototoʻa tatau ʻeni ʻoku fakahaaʻi ʻe heʻetau kau faifekau taimi kakató, ʻi heʻenau ngāue he ngaahi feituʻu lahi ʻo e māmaní.

ʻI hono fakalūkufuá, ko e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ko ha founga konga ʻe nima ia ki he moʻui taʻengatá. ʻUluakí, tau fakakaukau angé pe ko e hā ʻe lava ke hoko kiate kitautolu ʻo kapau te tau muimui ki he founga ko ʻení, pea te tau toki lava leva ʻo fakakaukau atu ki he faʻunga ʻo e founga taki taha.

Ko e hā ʻoku tau ʻilo ʻo kau ki he moʻui taʻengatá? ʻOku tau ako mei he Mōsese 1:39 ko e ngāue mo e nāunau ʻo e ʻEikí ke fakahoko ʻa e moui taʻefaʻamaté mo e moʻui taʻengatá. ʻOku akoʻi mai ai ʻoku māvahevahe mo kehekehe pē ʻa e moʻui taʻefaʻamaté mei he moʻui taʻengatá. Ko e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá, ʻa ia ʻoku toki talaʻofa mai pē ʻo kapau ʻe aʻusia ha ngaahi tūkunga paú, ʻoku maʻongoʻonga ange ia ʻi he meʻaʻofa ko e moʻui taʻe-faʻa-maté. Hangē ko e fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikií: “Ko e moʻui taʻengatá ʻoku ʻikai ko ha hingoa pē ia ʻoku ʻoange ki ha vahaʻa taimi taʻe fakangatangata ʻo ha moʻui ʻi he kahaʻú; ko e moʻui taʻe-faʻa-maté ko e moʻui ia ʻo ʻikai toe ngata ʻi ha tuʻunga toetuʻu, pea tuʻunga ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá, ʻe maʻu ʻe he tangata kotoa pē ʻa e tuʻunga hokohoko atu ko ʻeni ʻo e moʻuí. Ka ko kinautolu pē ʻoku talangofua ki hono kakato ʻo e fono ʻo e ongoongoleleí, te nau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá… . Ko e ʻmeʻaʻofa maʻongoʻonga taha ia ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa ʻa e ʻOtuá… . He ko e faʻahinga moʻui, tuʻunga moʻui pea mo e moʻui fisifisimuʻa ia ʻoku maʻu e he ʻOtuá. Ko ia ko kinautolu te nau maʻu e moʻui taʻengatá, te nau maʻu foki mo e hakeakiʻí; ko e ngaahi foha kinautolu ʻo e ʻOtuá, kaungā ʻea-hoko mo Kalaisi, kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo e ʻUluaki Fānaú; ʻoku nau ikunaʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, ʻo maʻu ʻa e mālohi kotoa pē pea maʻu mei hono fonu ʻo e Tamaí …” (Mormon Doctrine, 2nd ed., [1966], 237).

Ko e fatongia ia ʻo ʻetau kau faifekaú ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he peesi 1 ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ke: “fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke haʻu kia Kalaisi ʻaki hano tokoniʻi kinautolu ke nau tali ʻa e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, ʻo fakafou ʻi he tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, fakatomalá, papitaisó, maʻu ʻo e … Laumālie Māʻoniʻoní pea kātaki ʻo aʻu ki he ngataʻangá” (2004).

ʻOku lahi ha ngaahi tohi feimeʻatokoni ʻoku hā ai ha ngaahi fakatātā ʻo ha ngaahi meʻakai ifo—ʻa ia ko ʻene kakato ia e fiefia ʻo e ngaohi meʻatokoní. ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi fakatātā ko ʻení, he ʻoku nau tokoni ke tau sioloto atu ki hono olá, ʻo kapau te tau muimui pau ki he ngaahi fakahinohino ʻoku ʻomi ʻi he founga hono ngaohí. ʻOku mahuʻinga ke kamata ʻaki hano fakakaukauʻi e olá, ka ʻe malava ke toki maʻu e ola ʻoku hā he ngaahi fakatātā ʻi he ʻū tohi feimeʻatokoní, ʻo kapau ʻe tonu hono fai ʻo e meʻa kotoa pē. Kapau he ʻikai fai ha muimui ki he ngaahi fakahinohinó pe ʻi ai ha meʻa ʻe tuku pe hala hono fuá, ʻe tātātaha leva ke aʻusia ʻa e ifo pe fōtunga ko ia ʻoku fie maʻú. Ka neongo ia, ʻe lava ke hoko ʻa e fakatātā ʻo ha meʻatokoni haohaoá, ko ha founga ke fakalotoa ʻaki kitautolu ke tau toe feinga ke ngaohi ha meʻa ʻoku ifo mo fakaʻofoʻofá.

ʻI heʻetau fakakaukau atu ki he moʻui taʻengatá, ko e hā leva ʻa e fakatātā ʻoku tau fakakaukau atu ki aí? ʻOku ou tui ʻo kapau te tau faʻufaʻu ʻi hotau ʻatamaí ha fakatātā mahino mo moʻoni ʻo e moʻui taʻengatá, ʻe kamata leva ke kehe ʻa ʻetau tōʻonga moʻuí. He ʻikai fie maʻu ke toki fakakounaʻi pē kitautolu ke fai ha ngaahi meʻa lahi ʻoku fekauʻaki mo e kātaki ki he ngataʻangá, ʻo hangē ko e faiako fakaʻapí pe faiako ʻaʻahí, ʻalu ki heʻetau ngaahi fakatahá, ʻalu ki he temipalé, moʻui angamaʻá, fai ʻetau ngaahi lotú pe lau ʻo e folofolá. Te tau fie fakahoko kotoa e ngaahi meʻá ni pea toe mahulu ange ai, koeʻuhí ʻoku tau ʻiloʻi te nau teuteuʻi kitautolu ke tau ʻalu ki ha faʻahinga feituʻu pē ʻoku tau fie ʻalu ki ai.

Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke kamata e taumuʻa ʻa ha faifekau, ʻaki hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé ke nau maʻu ha tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí? Ke tali ʻe ha taha ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, kuo pau ke ne tomuʻa tali ʻa e Tokotaha ʻoku ʻAʻana ʻa e ongoongoleleí. Kuo pau ke nau falala ki he Fakamoʻuí mo e meʻa kuó Ne akoʻi mai kiate kitautolú. Kuo pau ke nau tui ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke tauhi ʻEne ngaahi talaʻofa kiate kitautolú, ʻo fakafou ʻi he Fakaleleí. ʻI he tui ko ia ʻa e kakaí kia Sīsū Kalaisí, ʻoku nau tali ai mo fakaʻaongaʻi ʻEne Fakaleleí mo ʻEne ngaahi akonakí.

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa ʻEne kau ākongá, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he vahe 27 ʻo e 3 Nīfaí, ʻo kau ki he fefakafalalaʻaki ʻa ʻEne ongoongoleleí pea mo ʻEne ngāue he māmaní pea mo e Fakaleleí, ʻi Heʻene folofola:

“Vakai, kuó u [ʻoatu] kiate kimoutolu ʻa ʻeku ongoongoleleí pea ko e ongoongolelei ʻeni ʻa ia kuó u ʻoatu kiate kimoutolú—kuó u haʻu ki he māmaní ke fai ʻa e finangalo ʻo ʻeku Tamaí, koeʻuhí naʻe fekauʻi au ʻe heʻeku Tamaí… .

“Pea ʻe hoko ʻo pehē, ko ia ia ʻe fakatomala mo papitaiso ʻi hoku hingoá, ʻe fakafonu ia; pea kapau te ne kātaki ki he ngataʻangá, vakai, te u lau ia ʻoku ʻikai haʻane angahala ʻi he ʻao ʻo ʻeku Tamaí ʻi he ʻaho ʻa ia te u tuʻu ai ke fakamāuʻi ʻa e māmaní” (veesi 13, 16).

ʻOku hanga ʻe he tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, ʻo fakatafoki kitautolu kiate Ia. ʻOku akoʻi mai ʻe he māmaní ko e tuí ʻa e meʻa ʻokú te sio ki aí, ka ʻoku hanga ʻe heʻetau tui ki hotau ʻEikí, ʻo tataki kitautolu ke tau tui kae lava ke tau mamata kiate Ia mo e palani ʻa e Tamaí maʻatautolú.

ʻOku iku foki ʻetau tuí ki he ngāue—ʻo iku ki he ngaahi tukupā mo e ngaahi liliu ʻoku fekauʻaki mo e fakatomala moʻoní. Hangē ko ia naʻe akoʻi mai ʻe ʻAmuleki ʻi he ʻAlamā vahe 34:

“Ko ia pē ʻokú ne maʻu ʻa e tui ki he fakatomalá, ʻoku ʻaonga ki ai ʻa e palani lahi mo taʻengata ʻo e huhuʻí.

“Ko ia, ʻofa ke tuku mai ʻe he ʻOtuá kiate kimoutolu, ko hoku kāinga, ke mou kamata ke ngāueʻaki hoʻomou tuí ke fakatomala, ke mou kamata ai ke ui ki hono huafa māʻoniʻoní, koeʻuhí ke ne ʻaloʻofa mai kiate kimoutolu;

“ ʻIo, tangi kiate ia ke maʻu ʻa e ʻaloʻofá; he ʻoku māfimafi ia ke fakamoʻui” (veesi 16–18).

Ko e hā hono ʻuhinga kuo pau ke fakatomala ai ʻa e kakaí ki muʻa pea nau papitaiso mo maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní? Naʻe fakahā ʻe he leʻo ʻo Kalaisí ki he kau Nīfaí ʻa e ngataʻanga ʻo e fono ʻo e feilaulaú, peá Ne pehē: “Pea te mou ʻoatu kiate au ʻa e feilaulau ko e loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomala. Pea ko ia ia ʻe haʻu kiate au mo e loto mafesifesi mo e laumālie fakatomalá, te u papitaiso ia ʻaki ʻa e afi mo e Laumālie Māʻoniʻoní” (3 Nīfai 9:20).

ʻOku toe fakamatalaʻi pē ʻa e fie maʻu tatau ko ʻení ʻi he vahe 20 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻi ha veesi ʻoku tau faʻa fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e ngaahi fie maʻu ki he papitaisó. ʻOku pehē ʻi he veesi 37: “Ko kinautolu kotoa pē ʻoku nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻo nau holi ke papitaisó, ʻo nau ō mai mo e loto mafesifesi mo e laumālie fakatomala, pea fakamooniʻi ʻi he ʻao ʻo e siasí kuo nau fakatomala moʻoni mei heʻenau ngaahi angahalá, … ʻe tali ʻa kinautolu ʻi he papitaiso ki hono siasí.”

ʻOku akoʻi mai ʻe he ongo potu folofola ko ʻení, ha ngaahi lēsoni mahuʻinga ʻo fekauʻaki mo e natula ʻo e fakatomalá, ʻi he teuteu atu ki he papitaisó mo hono maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻUluakí, ʻoku kau he fakatomalá ʻa e loto fakatōkilaló. Ke mateuteu atu ke papitaiso pea toʻo kiate kitautolu ʻa e huafa ʻo Kalaisí, kuo pau ke tau fakavaivaiʻi ʻa kitautolu ki Hono finangaló—ʻo fai ʻetau feilaulaú ʻi he loto mafesifesi mo e laumālie fakatomala pea tau tali ʻa Hono finangaló. Uá, kuo pau ke fakamoʻoniʻi ʻe ha taha ʻi he ʻao ʻo e Siasí pe ko ha fakafofonga ʻo e Siasí, kuó ne fakatomala mei heʻene ngaahi angahalá. Fakaʻosí, ʻoku tau ʻiloʻi ko e fakatomalá, ʻa ia ko ha founga ʻo e fakamaʻá, ʻoku muʻomuʻa ia ʻi he papitaisó, ʻa ia ko e ouau fai fakamaʻá ia, kae lava ʻo teuteu ai ha taha ke ne maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ko e mēmipa fika tolu ia ʻo e Toluʻi ʻOtuá. ʻOku toki maʻu pē ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe kinautolu pē kuo fakamaʻa ʻe he fakatomalá mei he ngaahi angahala ʻo e māmaní.

Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke tau papitaiso pea maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní? Naʻe akonaki mai ʻa ʻOasoni F. Uitenei ʻo pehē: “ ʻOku faʻahi ʻe ua ʻa e papitaisó pea ʻoku ʻi ai hano misiona konga-ua ke fakahoko. ʻOku ʻikai ngata pē heʻene fakamaʻá—ka ʻokú ne [fakamaama] foki ʻa e laumālié, ʻo ne fakahaaʻi mai ʻa e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá, ʻi he kuohilí, lolotongá mo e kahaʻú mo ne tuku mai ha fakamoʻoni pau ʻo e Moʻoní. ʻOku ʻi ha tuʻunga leva ʻa e laumālié, ʻi hono fakamaʻa mei he angahalá, ke ne fiefia ai ʻi he tākiekina tuʻuloa ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻoku ʻikai ʻte ne ʻafio ʻi he ngaahi temipale taʻemāʻoniʻoni.’ ʻOku kamata ʻe he papitaiso ʻi he vaí, ʻa ʻene ngāue ke fakamaʻa mo fakamāmá. ʻOku fakakakato leva ia ʻe he papitaiso ʻi he Laumālié” (BaptismThe Birth of Water and of Spirit [n.d.], 10).

Naʻe fakamatalaʻi mai ʻe Nīfai ko e ouau ʻo e papitaisó, ʻoku hangē ko ha matapaá (vakai 2 Nīfai 31:17). Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e papitaisó ko ha matapaá? He ko ha ouau ia ʻokú ne fakataipe ʻa e hūʻanga ki ha fuakava toputapu mo tuʻuloa ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtuá mo e tangatá. ʻOku palōmesi ʻa e tangatá ke siʻaki ʻa e māmaní, ke ʻofa mo tokoni ki hono kāingá, ʻaʻahi kiate kinautolu ʻoku ʻikai haʻanau tamai pe husepānití ʻi honau ngaahi mamahí, talaki ʻa e melinó, malangaʻaki ʻa e ongoongoleleí, tokoni ki he ʻEikí pea mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú. ʻOku talaʻofa mai ʻa e ʻEikí te ne “huaʻi hifo ʻa hono Laumālié ʻo lahi ʻaupito [kiate kitautolu]” (Mōsaia 18:10), huhuʻi fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa Hono Kāingalotú, lau fakataha ʻa kinautolu mo e niʻihi ʻi he ʻUluaki Toetuʻú pea foaki ange mo e moʻui taʻengatá. Ko e papitaisó mo hono maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ko e ongo founga ia kuo kotofa mai ke hū ai ʻi he hala “hangatonu mo e lausiʻi” ʻoku fakatau ki he moʻui taʻengatá.

Fakatatau mo e ʻAposetolo ko Paulá, ʻoku fakataipe foki ʻe he papitaisó ʻa ʻetau hū atu ki ha faʻitoka vai, ʻa ia ʻoku tau tuʻu hake mei ai mo ha “moʻui ʻoku foʻou,” ʻia Kalaisi (Loma 6:4). ʻOku fakataipe ʻe he ouau ʻo e papitaisó ʻa e pekia mo e Toetuʻu ʻa Kalaisí—ʻoku tau mate fakataha mo Ia kae lava ke tau moʻui fakataha mo Ia. ʻI he foungá ni, ʻoku hoko ai ʻa e papitaisó ko e fuofua ouau fai fakamoʻuí ia pea tokoni ʻa hono maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke tau vilitaki atu ki muʻa pea kātaki ki he ngataʻangá.

ʻOku tau kātaki fēfē ki he ngataʻangá? Ko e kātaki ki he ngataʻangá, ʻoku fie maʻu ki ai ʻa e faivelenga ki he ngataʻangá, ʻo hangē ko Paula ʻi heʻene fakahā kia Tīmoté, “Kuó u tau ʻa e tau lelei, kuó u lavaʻi ʻa e fakapuepué, kuó u tauhi maʻu ʻa e tuí” (2 Tīmote 4:7). ʻOku mahino pē ia ʻoku ʻikai ko ha ngāue faingofua ʻeni. Naʻe fakataumuʻa pē ia ke fihituʻu mo faingataʻa pea siviʻi ai kitautolu ʻi heʻetau teuteu atu ke toe foki ʻo nofo mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengatá.

Ko e kātaki ki he ngataʻangá, ʻoku ʻikai ko ha ngāue ia ʻokú te lava ʻo fai ʻiate kita pē. ʻUluakí, ʻoku fie maʻu ki ai e mālohi huhuʻi ʻo e Fakamoʻuí. He ʻikai lava ke tau toe foki ki he ʻao ʻo ‘etau Tamai Hēvaní kae ʻoua kuo tau maʻa, pea kuo pau ke hokohoko atu ʻetau fakatomalá. Ko hono moʻoní, ʻoku tau fakatomala ʻi he momeniti kotoa pē, ka ʻoku tau ʻalu foki ki he houalotu sākalamēnití he uike takitaha ke maʻu ʻa e sākalamēnití mo fakafoʻou ʻetau ngaahi fuakava ʻo e papitaisó. Uá, ʻoku fie maʻu e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he kātaki ki he ngataʻangá, ʻa ia te ne tataki mo fakamāʻoniʻoniʻi ʻa kitautolu. Tolú, kuo pau ke tau hoko ko ha konga ʻo e faʻunga mahuʻinga ʻo e feohi ʻa e Kāingalotú, ʻo fakatou ngāue pea mo maʻu tokoni mei hotau ngaahi tokoua mo e tuofāfine ʻi he ongoongoleleí. ʻI he papitaisó, ʻoku tau hoko ai ko ha konga ʻo e sino ʻo Kalaisí (vakai, 1 Kolinitō 12:11–13); ʻo tau takitāuhi ʻa e fatongia ke fakahoko pea ʻoku tau mahuʻinga kotoa pē, ka kuo pau ke tau fāitaha ʻi he Fakamoʻuí ka tau ikuna. Faá, kuo pau ke tau vahevahe ʻa e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé. ʻOku mahuʻinga fau pea taʻengata ʻa e ngaahi talaʻofa ki hono ʻomi ʻo ha foʻi laumālie pē ʻe taha ki he ʻEikí (vakai, T&F 18:15). He ʻoku toe aka loloto ange ʻa e ongoongoleleí ʻiate kinautolu ʻoku nau toutou vahevahe atu iá. Fakaʻosí, kuo pau ke tau paotoloaki maʻu pē ʻa e tui mo e ʻamanaki lelei ʻia Kalaisí, ke kātaki ai ki he ngataʻangá, pea ʻoku kau he ngaahi founga lahi ke fakahoko ʻaki ʻení, ʻa e lotú, ʻaukaí mo hono lau ʻo e folofolá. ʻE hanga ʻe he ngaahi tōʻongá ni, ʻo maluʻi ʻa kitautolu mei he ngaahi founga olopotó mo e ngahau vela ʻa e filí.

ʻOku ou ʻofa ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, he ʻokú ne fakamahinoʻi mai ʻa e founga ʻe lava ke tau kai ai ʻi he ngaahi fua ʻo e ongoongoleleí, ke tau aʻusia ai ha “fiefia lahi” ʻaupito (1 Nīfai 8:12), pea kātaki ki he ngataʻangá, ʻo fakafou ʻi he ngaahi faingataʻa kotoa pē ʻo e moʻui fakamatelié. ʻOku akoʻi mai ʻe he ongoongoleleí ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ke tau ʻilo ke toe foki ai ʻo nofo mo ʻetau Tamai Hēvaní, ko ha kakai sino toetuʻu mo nāunauʻia. ʻOfa ke tau pukemaʻu ʻi hotau ʻatamaí ʻa e vīsone ʻo e moʻui taʻengatá. ʻOfa ke tau faivelenga ʻi he muimui ki he founga ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá, ʻa ia ko e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOfa ke tau kātaki ʻo aʻu ki he ngataʻangá. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisi, ʻēmeni.