2008
ʻOku Fiefia Hoku Laumālié ʻi he Ngaahi Meʻa ʻa e ʻEikí
Mē 2008


ʻOku Fiefia Hoku Laumālié ʻi he Ngaahi Meʻa ʻa e ʻEikí

[Ko e] fiefia ʻi he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí … te ne “langaki hake” hotau lotó pea tau “fiefia ai.”

ʻĪmisi
Susan W. Tanner

ʻOku faʻa fakamatala ʻa Nīfai ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ʻo kau ki he fiefiá. ʻOkú ne fiefia ʻi he “ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí,” “ ʻi he folofolá,” pea mo e “palani lahi mo taʻengata” ʻa ʻetau Tamai Hēvaní (vakai, 2 Nīfai 4:15–16; 11:2–8). ʻIkai ngata aí, naʻe faʻa manatu foki ʻa Nīfai ki he tupuʻanga ʻo ʻene fiefiá ʻi he uhouhonga ʻo e ngaahi faingataʻá, ʻo ne ngāue ke langaki hake hono laumālié mo tokanga taha pē ki he ngaahi tāpuaki taʻengatá.

ʻOku totonu foki ke tau fiefia ʻi he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí he ʻe “hiki hake” ai hotau lotó pea tau “fiefia” ai (2 Nīfai 11:8). Tuku muʻa ke u lave atu ki ha fanga kiʻi meʻa ʻoku ou fiefia ai.

ʻOku ou fiefia ʻi hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Hangē ko Nīfaí, “ ʻOku ou vikiviki ʻi hoku Sīsuú” (2 Nīfai 33:6), ʻi Heʻene ngāue fakafaifekau mo fai fakamoʻui ʻi he māmaní. Naʻá Ne ʻomi ʻa e māmá mo e ʻamanaki leleí pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní ke toe tataki mo fakafiemālieʻi kitautolu ʻi he hala ʻoku totonu ke tau fou aí. Ko Ia pē ʻe taha ʻe lava ke tau toe foki ai ki heʻetau Tamaí. “ ʻE lava ʻo hoko ai ʻa e fakamoʻuí ki he fānau ʻa e tangatá, kae fou pea ngata pē ʻi he huafa ʻo Kalaisí” (Mōsaia 3:17).

ʻOku ou fiefia ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí, ʻa ia kuo langa ʻi he fakavaʻe ko e kau ʻaposetolo mo e kau palōfita pea kuó u monūʻia ke tokoni ki ai. ʻOku ou fakamoʻoni ko Palesiteni Tōmasi S. Monisoní, ko e palōfita ia ʻa e ʻEikí ʻi he māmaní he ʻahó ni. ʻOku ou fiefia he ko ha faifekau anga faka-Kalaisi moʻoni ia pea ʻokú ne fietokoni ʻi he ʻofa ki he tokotaha fakafoʻituitui kotoa pē.

ʻOku ou fiefia ʻi he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea mo e ngaahi temipalé ʻi heʻenau mafola he funga ʻo e māmaní, ʻo lava ai ke tau takitaha maʻu ʻa e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava taʻengatá. Ne u toki aʻusia ha fiefia fakalangi ʻi he mali temipale ʻeku fānaú pea fakahoko ʻe heʻeku tangataʻeikí ʻa e ouau māʻoniʻoni ko iá.

ʻOku ou fiefia ʻi he mālohinga ʻo e toʻu tupú ʻi heʻeku mamata ki heʻenau fakateholo atu ki he temipalé ke fakahoko ʻa e papitaiso maʻá e pekiá. ʻOku ou saiʻia heʻenau moʻui taau ʻo talangofua ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻoku fakatau ki he temipalé pea pehē ki heʻetau teuteu atu ke hoko ko ha kau faifekau faivelenga mo ha ngaahi faʻē mo e tamai angatonú.

ʻOku ou fiefia he ko ha ʻofefine au ʻo e Tamai Hēvaní pea ʻokú Ne ʻofa ʻiate au. ʻI heʻeku kei siʻí, naʻá ku ako mei heʻeku faʻeé ʻo kau ki hoku tupuʻanga taʻengatá. Ne u toki mamata kimuí ni mai ki hono ʻilo ʻe hoku mokopuna taʻu tolú ʻa hono tupuʻangá mei heʻene faʻeé. Naʻe ʻalu loto mamahi pē ʻa ʻĪlisa ʻo mohe. Naʻá ne toki fiemālie pē ʻi hono fai ange ʻe heʻene faʻeé ʻa e talanoa ʻokú ne manako taha aí, ʻo fekauʻaki mo e pō makehe ko ia naʻe fanafana mahino ange ai ʻa e Tamai Hēvaní ki heʻene faʻeé ko ha kiʻi laumālie makehe ʻa ʻĪlisa pea ʻoku ʻi ai hano misiona fakaʻeiʻeiki ʻi he kahaʻú.

ʻOku ou fiefia ʻi hoku fatongia ko e lehilehiʻí, ʻa ia ʻoku lava ke u fakahaaʻi ai ʻa hoku tupuʻanga maʻongoʻonga ko e fefiné. Kuo teʻeki ai pē ke hōloa ʻeku ofo he founga ʻoku mahuʻingaʻia makehe mo malava ai ʻe he kakai fefiné, kau finemuí pea mo e longaʻi fānau fefiné ʻo fakahoko ʻa e lehilehiʻí. ʻOku ʻikai ngata pē heʻene hoko ko e tefitoʻi fatongia ia ʻo e faʻeé ka ko e konga foki ia ʻo hotau “tupuʻangá mo ʻetau taumuʻa fakafoʻituitui ʻi he maama fakalaumālié, māmaní pea mo e taʻengatá” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmaní,” Liahona, ʻOkatopa 2004, 49). Ko e lehilehiʻí, ko hono akoʻi, fakaili ke fakalakalaka, fakaʻaiʻai ke tupulaki, fafangaʻi pea mo tauhi. He ko hai ʻe taʻe kalanga fiefia ʻi hano foaki ange ʻo ha fatongia mohu tāpuekina pehē?

ʻOku fakaʻaongaʻi tuʻo ua pē ʻe he folofolá ʻi he lea faka-Pilitāniá ʻa e foʻi lea ko e nurture pe ko e lehilehiʻi pea ʻoku fakatou fakamatala ia ki he fatongia ʻo e ngaahi mātuʻá ʻi hono ʻohake ʻena fānaú “ ʻi he akonaki mo e enginaki ʻa e ʻEikí” (ʻEfesō 6:4; ʻĪnosi 1:1).

Kuo naʻinaʻi mai foki ʻe Palesiteni Hingikelī ke fakatou fakahoko pē ʻe he tangatá mo e fefiné ʻa e lehilehiʻí. Naʻá ne pehē: “ ʻIkai ʻe toe fakaʻofoʻofa lahi ange ʻa e … sosaieti ʻoku tau nofo aí, kapau ʻe lau ʻe he tamai mo e faʻē kotoa ko [ʻena] fānaú ko e meʻa mahuʻinga taha ia ʻi [heʻena] koloá, … ko ha ngaahi meʻaʻofa mei he ʻOtua ʻo e langí, … peá ne ohi hake kinautolu ʻi he ʻofa moʻoni pea ʻi he fakapotopoto mo e naʻinaʻi ʻa e ʻEikí” (“Ko ʻEni ʻEtau Fānau Īkí,” Liahona, Tīsema 2007, 7).

ʻOku ou fiefia ʻi he ngaahi fāmilí. Ne u toki fiefia lahi kimuí ni mai ʻi hono fāʻeleʻi mai ʻo ha mokopuna foʻou ki ha fāmili ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku maʻu ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e tufakanga toputapu ke lehilehiʻi hake ʻenau fānaú ʻi he ʻofa mo e anga māʻoniʻoni. Naʻe fakanatula pē foki e fieʻilo ʻa e fānau lalahí ki he fāʻeleʻi mai ʻa honau kiʻi tehiná ki he māmaní. Naʻe akoʻi ange ʻenau fuofua lēsoni ʻi he kaveinga māʻoniʻoni ko ʻení, ʻe ha mātuʻa ʻofa ʻi ha feohi fakafāmili toputapu pea mo ha ʻātakai fakalangi naʻe fakafeʻao mai ai ʻa e kiʻi laumālie foʻoú ni ki he moʻui fakamatelié, ʻi he palani taʻengata ʻa ʻetau Tamaí. Neongo ia, ʻi he foki mai homa mokopuna fefiné he ʻaho hono hokó mei he akó, naʻá ne fakahā mai naʻá ne ako he ʻaho ko iá ʻi he kalasí, “ha foʻi lea foʻou ʻoku ui ko e ngaohikovia fakasekisuale.” Ne u hohaʻa ʻi heʻene ʻilo kei siʻi ki aí, neongo ko ha ʻuhinga ke malu ange ai, ka ko e tafaʻaki kovi ia ʻo ha kaveinga ne na talanoa lelei ki ai he pō kimuʻa angé. Ne toe fakalalahi ange ʻeku fiefiá koeʻuhí ko ha fāmili naʻe fakavaʻe ʻi he ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí.

Naʻe akonaki mai ʻa Sēkope ʻoku fiefia ʻa e ʻEikí “ ʻi he angamaʻa ʻa e kakai fefiné” (Sēkope 2:28). ʻOku ou fiefia ʻi he angamaʻa mo e haohaoa ʻa e kakai fefine mo tangata kotoa pē. He toki meʻa fakatupu houhau ia ki he ʻEikí ʻa ʻEne ʻafio mai ki hono maumauʻi ʻo e angamaʻá, manukiʻi ʻa e teunga tāú ʻi he tapa kotoa pē ʻo e māmani angakoví ni. Kuo ʻomi ʻe he ʻEikí ki Heʻene fānaú ha fiefia lahi ʻo fakafou ʻi he feohi fafale mo ʻofá, ʻo hangē ko ia ne ako ki ai hoku makapuná. ʻOku ou fiefia ʻi he fakatokanga ko ia ʻoku fakamaʻalaʻala mai ʻe he fanongonongo ki māmani ʻi he fāmilí, ʻo pehē: “ko e niʻihi fakafoʻituitui ko ia ʻoku nau maumauʻi ʻa e ngaahi fuakava ʻo e angamaʻá, ʻa kinautolu ʻoku nau ngaohikoviʻi ʻa e malí pe fānaú pe ʻoku ʻikai ke nau fakahoko ʻa honau ngaahi fatongia fakafāmilí, te nau tuʻu ʻi ha ʻaho ʻo fai ha fakamatala ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.”

ʻOku ou fiefia ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ha kakai ʻi he folofolá ne nau ʻaʻeva ʻi he tuí ʻi heʻenau fononga he māmaní. Ko e taimi kotoa pē ʻoku ou ʻaʻeva fakataha ai mo ʻĒpalahame mo ʻAisake ʻi he hala ki he Moʻunga Mōliá, ʻoku ou tangi heʻeku ʻilo naʻe ʻikai ʻiloʻi ʻe ʻĒpalahame ia ʻe ʻi ai ha ʻāngelo mo ha lami he vaó, he fakaʻosinga ʻo ʻene fonongá. ʻOku tau lolotonga ʻi he hala ʻo ʻetau fononga he māmaní pea ʻoku ʻikai ke tau ʻiloʻi e meʻa ʻe hoko he toenga ʻo ʻetau moʻuí. Kae hangē ko ʻĒpalahamé, ʻoku faitāpuekina kitautolu ʻaki ha ngaahi mana.

ʻOku ou fiefia ʻi he ngaahi ʻaloʻofa mo e ngaahi mana ʻa e ʻEikí (vakai, “Bless Our Fast, We Pray,” Hymns, no. 138). ʻOku ou ʻilo ʻoku moʻoni ʻEne ngaahi ʻaloʻofa ongongofuá mo ʻEne ngaahi maná, neongo pe ʻoku lalahi pe iiki. ʻOku hoko mai ia ʻi Heʻene foungá mo ʻEne taimí. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai hoko mai ia kae ʻoua kuo fai hotau tūkuingatá. Naʻe pau ke ʻaʻalo mālohi e kau ākonga ʻa Sīsuú he Tahi Kālelí ʻi heʻenau fetaulaki mo ha matangi mālohi he poó kotoa, ki muʻa pea toki tokoniʻi kinautolu ʻe Sīsū. Naʻá Ne toki haʻu pē kuo mei mafoa e atá. Ka naʻá Ne haʻu. (Vakai, Maʻake 6:45–51.) Ko ʻeku fakamoʻoní ia, ʻoku hoko mai ʻa e ngaahi maná, neongo ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku toki hoko mai pē he meimei ʻosi ʻete kātakí.

ʻOku ou lolotonga ngāueʻi ʻeku tuí mo lotu pea tokanga naʻa hoko ha mana ki hoku ngaahi ʻofaʻanga ʻoku puke fakatuʻasino mo fakaelotó pea pehē kiate kinautolu kuo hē fakalaumālié. ʻOku ou fiefia he ʻofa ʻa e ʻEikí ki he tokotaha kotoa pē ʻo ʻEne fānaú pea pehē ki Heʻene poto ʻo tuku mai ke tau ngāue fakatāutaha ke maʻu ha ngaahi taukei he māmaní.

Fakaʻosí, ʻoku ʻikai ha lea feʻunga ke fakamatalaʻiʻaki ʻeku fiefia ʻi he ʻofa taʻengata mo e tokoni lahi ʻa hoku husepānití, pea pehē ki he ngaahi lotu mo e poupou ʻa ʻeku fānaú mo ʻeku mātuʻá ʻi he ngaahi taʻu ko ʻeni ʻo ʻeku faifatongia, ko e palesiteni lahi ʻo e Kau Finemuí.

“ ʻOku fiefia ʻa hoku laumālié ʻi he ngaahi meʻa ʻa e ʻEikí” (2 Nīfai 4:16)—ʻa ʻEne fonó, ʻEne moʻuí mo ʻEne ʻofá. Ko e fiefia ʻiate Iá, ko hono fakahaaʻi ia e kau mai ʻa Hono toʻukupú ki heʻetau moʻuí. Ko hotau tufakanga ʻi he ongoongoleleí ke fakahoko mo ʻofa pea fiefia ʻi he meʻa ʻoku totonú. ʻI heʻetau fiefia ke tauhi kiate Iá, ʻoku fiefia leva ʻetau Tamai Hēvaní ke tāpuakiʻi ʻa kitautolu. “Ko au ko e ʻEikí, ʻoku ou … fiefia ke fakalāngilangiʻi ʻa kinautolu ʻoku tauhi kiate au ʻi he māʻoniʻoní pea ʻi he moʻoní ʻo aʻu ki he ngataʻangá” (T&F 76:5). ʻOku ou fakaʻamu maʻu pē ke u moʻui taau ke fakahōifua kiate Ia. “ ʻOku ou ʻofa ʻi he ʻEikí pea ʻoku fiefia ʻa hoku laumālié ʻiate Ia” (“I Love the Lord,” Jackman Music Corporation). ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.