2008
Ko e Ngāue Tokoní ko ha ʻUlungāanga Fakalangi
Mē 2008


Ko e Ngāue Tokoní ko ha ʻUlungāanga Fakalangi

Ko kinautolu ʻoku tokoní, te nau feinga ke hākeakiʻi, langaki pea hiki hake honau kāingá.

ʻĪmisi
Elder Carlos H. Amado

ʻOku makehe ʻa e ngaahi meʻa kotoa ne fakahoko ʻe Kalaisi ke fakamoʻui kitautolú. Naʻá Ne lava ʻo fakahoko ʻEne ngāue huhuʻí ʻi Heʻene ngāue fakafaifekau pē ʻi ha taʻu ʻe tolu. ʻOku ou fie fakamamafaʻi ha ngaahi taumuʻa ʻe tolu ʻo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní.

1. Ko ʻEne Feilaulau Fakaleleí

Ko e taumuʻa ʻuluaki mo maʻongoʻonga tahá ko e ngāue taʻe-hano-tatau ko ia ne vahe ki ai ʻe Heʻene Tamaí: ke fakahoko ha feilaulau taʻe fakangatangata mo taʻengata maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá.

ʻI Heʻene hoko ko e ʻAlo Tofu Pē ʻe Taha ʻo e Tamai Hēvaní ʻi he kakanó, naʻá Ne maʻu ai ʻa e ngaahi ʻulungāanga fakalangi kotoa ʻo ʻEne Tamaí pea naʻá Ne maʻu mei Heʻene faʻē ko Melé ʻa Hono ngaahi ʻulungāanga fakamatelié.

Ko ʻEne feilaulaú pē te ne lava ke fakahaofi kitautolu mei hotau tuʻunga fakamatelie mo hingá (vakai, ʻAlamā 34:8–14). Naʻá Ne hāʻele mai ki he māmaní mo ha taumuʻa pau ke foaki ʻa ʻEne moʻuí, he ko ʻEne moʻuí pē ʻe malava ai ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

ʻOku ʻikai ha toe taha matelie, ʻo tatau pē ʻi he kuohilí, lolotongá pe ko e kahaʻu ʻo e māmaní, kuó ne moʻui pe ʻe moʻui, ke fakahoko ʻa e Fakalelei maʻa ʻetau angahalá. Ko Ia hotau Fakamoʻuí mo e Huhuʻí (vakai, Sione 3:16).

Te Ne toe hāʻele mai ke angi mo pule ʻi hotau lotolotongá ʻi he mālohi lahi mo e nāunauʻia.

2. Ko ʻEne Tokāteliné

Ko e taumuʻa hono ua ʻo ʻEne hāʻele mai ki hotau lotolotongá, ko hono akoʻi ʻa e tokāteline naʻá Ne ako mei Heʻene Tamaí, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e ngaahi ouau mo e fuakava ʻo e fakamoʻuí mo e hākeakiʻí (vakai, Maʻake 1:27; Sione 7:16).

Ko ʻEne tokāteliné ko e tokāteline ʻo e ʻofa, faʻa fakamolemole mo e manavaʻofa. Ko e founga ia ki he nofo melino mo e uouangataha ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá pea ko e founga ia ke tau toe foki ai ʻo nofo mo e ʻOtuá.

3. Ko ‘Ene Tokoni ki he Fānau ʻa e ʻOtuá

Ko ʻEne taumuʻa hono tolú, ke langa hake ʻa e puleʻangá ʻo fakafou ʻi hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé. Ko ha founga fakatakimuʻa foʻou ʻeni. Ko e ngāue tokoní, ko ha ʻulungāanga ia ʻo e kau muimui kiate Iá—ko ha ʻulungāanga faka-ʻOtua.

“ ʻOku mou ui au ko e Takimuʻa mo e ʻEiki: pea ko hoʻomou lea totonu ia; he ko au ia.

“Pea kapau ko au, ko e ʻEiki mo e Takimuʻa, kuó u fufulu homou vaʻé; ʻoku totonu hoʻomou toutou fefufuluʻaki homou vaʻé.

“He kuó u tuku kiate kimoutolu ʻa e fakatātā, koeʻuhí ke mou fai ʻo tatau mo ia kuó u fai kiate kimoutolú” (Sione 13:13–15).

Naʻá Ne moʻui ke malangaʻaki ʻa e ongoongolelei ʻo e puleʻangá peá Ne fakamoʻui ha ngaahi mahaki kehekehe (vakai, Mātiu 4:23–24). ʻI heʻetau papitaisó, ʻoku tau tali ai ke tau akoʻi ʻa ʻEne tokāteliné pea tokoni ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku liliu kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau hoko ko e kau tamaioʻeiki moʻoni ‘a Kalaisi.

Ne ʻi ai ha taimi hili hono akoʻi ʻEne tokāteliné, naʻá Ne manavaʻofa ai ki he kakaí ʻo fakahoko ʻa e mana ki hono fakalahi ʻa e maá mo e iká ʻo fafangaʻaki ʻa e fuʻu kakaí pea fakahaaʻi mai ai ʻa Hono ʻulungāanga ʻofa mo fietokoní. ʻI he ʻaho hokó, ne toe tokolahi ange ʻa e kakaí koeʻuhí ko e meʻatokoni ne nau maʻú. Naʻá Ne akoʻi kinautolu ʻi he loto fakapapau pea mo ha vīsone ʻoku taʻengatá.

“ ʻOku ʻikai te mou kumi au koeʻuhí ko hoʻomou mamata ki he ngaahi maná, ka ko e meʻa ʻi hoʻomou kai ʻi he ngaahi foʻi maá, pea mākoná.

“ ʻOua ʻe ngāue ki he meʻakai ʻoku ʻauhá, ka ki he meʻakai ʻoku tolonga ki he moʻui taʻengatá, ʻa ia ʻe foaki ʻe he Foha ʻo e tangatá kiate kimoutolú” (Sione 6:26–27).

ʻI heʻetau hoko ko e Siasí, ʻoku totonu ai ke tau fafanga ʻa e fiekaiá, fakafiemālieʻi ʻa e mahamahakí, fakakofu ʻa e telefuá pea ʻoange ha nofoʻanga moʻó e masivá. ʻOku tau fakafiemālieʻi ʻa e ngaahi fie maʻu tefito mo vivili ʻa e kāingalotú ʻi he foaki ʻaukaí pea tokoni ʻa e uelofeá ke feau ʻenau ngaahi fie maʻu taimi lōloá. ‘I he taimi ‘oku hoko ai ha ngaahi fakatamaki fakanatula, ʻoku tau fai ha tokoni ʻo fakafou atu ʻi he tokoni ʻofa fakaetangatá ki hotau kāinga ʻoku ʻikai ke tau tui fakalotu tataú.

ʻI ha fekau mei he ʻEikí pea ʻikai ke liʻaki ai e ngaahi fie maʻu fakatuʻasino ko ʻení, ʻoku paotoloaki ai ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ha ngāue fisifisimuʻa mo māʻolunga te ne faitāpuekina ʻa e tangata kotoa pē ʻaki hono akoʻi kiate kinautolu ʻa e tokāteline ʻo Kalaisí pea fakaafeʻi kinautolu ke nau tali ʻa e ngaahi ouau fakamoʻuí kae lava ke nau maʻu ʻa e “moʻui taʻefaʻamaté mo e moʻui taʻengatá” (Mōsese 1:39).

Ko ha Liliu ʻi he Fakakaukaú mo e Tōʻonga Moʻuí

ʻOku ou ʻilo ʻoku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu. ʻOkú Ne fakaʻatā kitautolu ke tau fakaʻaongaʻi ʻa ʻetau tauʻatāina ke filí, ʻo aʻu pē ki he taimi te tau fakaʻaongaʻi hala ai iá. ʻOkú Ne tuku ke tau fai pē ʻetau ngaahi filí.

He ʻikai lava ʻa Kalaisi ʻo tokoniʻi kitautolu ʻo kapau ʻoku ʻikai ke tau falala kiate Ia; he ʻikai te Ne lava ʻo akoʻi kitautolu kapau he ʻikai ke tau tauhi kiate Ia. He ʻikai te Ne fakamālohiʻi kitautolu ke tau fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, ka te Ne fakahā mai ʻa e halá ʻi he taimi te tau fili ai ke tauhi kiate Iá. ʻE fie maʻu moʻoni ha liliu ʻi heʻetau fakakaukaú mo ʻetau tōʻonga moʻuí kae lava ke tau tokoni ki Hono puleʻangá.

“He ʻoku ʻilo fēfē ʻe ha tangata ʻa e ʻeiki kuo ʻikai te ne tauhí, pea ko ha muli ia kiate ia, pea ʻoku mamaʻo ia mei he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi holi ʻa hono lotó?” (Mōsaia 5:13).

Ngaahi Tāpuaki ʻo e Tokoní

ʻOku ou fakamoʻoni ʻe lava ke tau ʻilo ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau tokoni ki he kakaí.

ʻOku fakamālohia ʻe he ngāue tokoní ʻa ʻetau tuí pea ʻoku ʻaonga ia ʻi Hono puleʻangá. ʻOku ʻomi ʻe he ngāue tokoní ha taumuʻa mo ha lototoʻa ʻi he moʻuí. ʻOkú ne ʻoatu kitautolu ke tau ofi ange ki he ʻOtuá pea ʻoku tokoni ia ke fakaleleiʻi hotau natula fakalangí. ʻOkú ne akoʻi kitautolu ke tau ʻofa pea maʻu ha loto mahino ki he faʻahinga ʻo e tangatá pea ʻoku tokoni ia ke tau fakangaloʻi ʻa ʻetau ngaahi holi fakafoʻituituí pea toʻo atu ʻa e siokitá, hīkisiá mo e loto taʻehoungaʻiá. ʻOkú ne akoʻi mai ke tau fakaʻatuʻi e fie maʻu ʻa e niʻihi kehé pea lava ke tau fakatupulaki ʻa e ʻulungāanga fisifisimuʻa ʻoku maʻu ʻe he Fakamoʻuí.

ʻE tupulaki ai ʻa e angaleleí, ʻofá, faʻa kātakí, mahinó pea mo e uouangatahá ʻi heʻetau ngāue tokoní, ka ʻe fakasiʻisiʻi atu pe mōlia leva ʻa e taʻe faʻa kātakí, meheká, lotokoví mo e mānumanú. Ko e lahi ange ko ia ʻetau foakí, ko e lahi ange ia e tupulaki hotau ivi ke tokoní, loto mahinó mo ʻetau ʻofá.

Ko kinautolu ʻoku tokoní, te nau feinga maʻu pē ke fakahōifua ki he ʻOtuá pea moʻui ʻo fakatatau mo Hono finangaló. Te nau nonga; te nau maʻu ʻa e fiefiá ʻi honau fofongá pea mo e laumālie angaleleí.

Ko kinautolu ʻoku tokoní, te nau feinga ke hākeakiʻi, langaki pea hiki hake honau kāingá; ko ia te nau ʻilo ʻa e lelei ʻi he niʻihi kehé pea ʻikai kumi ʻuhinga pe ʻi ai ha taimi ke ʻita ai. ʻOku nau fakatupulekina ʻa e ʻulungāanga fisifisimuʻa ko ia ko hono lotua ʻo kinautolu ʻoku fakaangá. ʻOku ʻikai ke nau ʻamanaki ki ha fakalāngilangi pe pale. ʻOku nau maʻu ʻa e ʻofa ʻa Kalaisí.

ʻE loto lelei maʻu pē ʻa e niʻihi ʻoku tokoní ke vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau maʻú mo ia ʻoku nau ʻiló ʻi he taimi, feituʻu mo e kakai kotoa pē.

Ko kinautolu ʻoku tokoni neongo e faingataʻá, te nau paotoloaki ha ʻamanaki lelei ki ha kahaʻu fiefia. Te nau kei tuʻu maʻu pē neongo ʻa e ngaahi faingataʻá koeʻuhí he ʻoku nau ʻamanaki lelei kia Kalaisi.

ʻE tali loto fakatōkilalo ʻe kinautolu ʻoku tokoní ʻa e ngāue kuo vahe angé mo ʻiloʻi honau ngataʻangá ʻi he loto fakapapau ʻe lava ʻe ha toko ua ʻo fai ʻa e meʻa kotoa ʻokú na loto ke faí, kaekehe pē ko e tokotaha ʻiate kinaua ko e ʻOtuá.

Naʻe lea ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ʻi hano ueʻi fakalaumālie ia, ʻo pehē, “ ʻO ka mou ʻi he tauhi ʻo homou kāingá, ʻoku mou ʻi he tauhi pē ʻo homou ʻOtuá” (Mōsaia 2:17). ʻE maʻu ʻe kinautolu ʻoku tokoní ha mahino lahi ange ki he ʻulungāanga mo e natula ʻo e ʻOtuá.

He ʻikai loto-foʻi ngofua, helaʻia pe puputuʻu ʻa kinautolu ʻoku tokoni faivelenga neongo ʻoku ʻikai hoko e meʻa ne nau fakakaukau ki aí, he te nau maʻu maʻu pē ʻa e talaʻofa ʻo e ʻatamai nongá mo e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Tokoni Fakaemāmani Lahi mo Fakalotofonua

ʻOku lauiafe ha kāingalotu ʻoku nau ngāue tokoni taʻe siokita ʻi he Siasí ʻi ha ngaahi fonua ʻe 170 neongo ʻenau kehekehe faka-matakalí mo e lea fakafonuá. ʻOku nau foaki taʻe siokita ʻo fakafou ʻi he tokoni fakatakimuʻá, faiakó pea mo hono tokangaʻi ʻo e niʻihi kehé ʻo ʻikai ha totongi pe pale, ʻikai fakamālōʻia pe maʻu ha fakalāngilangi fakaemāmani. ʻOku nau foaki honau taimí, talēnití mo ʻenau maʻuʻanga tokoní; ʻoku nau feilaulauʻi ʻa e meʻa kotoa ʻoku nau maʻú pea nau fai ha tokoni lelei ʻaupito. ʻOku tukuange kinautolu hili ha taimi pau kae ʻoange ki ha niʻihi kehe e faingamālie ke tokoní.

ʻOku toutou faitāpuekina ʻe he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí, ʻa e moʻui ʻa hono Kāingalotú ʻo fakafou Heʻene tokāteliné mo ʻEne tokoní. ʻOku mau fakamālō ki he ʻOtuá koeʻuhí ko kimoutolu Kāingalotu faivelenga kuo mou ongoʻi ʻa e fiefia ʻi he ngāue tokoní, ʻoku mou ongoʻi ia he taimí ni pea te mou ongoʻi ʻa e fiefia ko ʻení ʻi hoʻomou tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. ʻOku mau lotua ke faitāpuekina maʻu ai pē kimoutolu ʻe he ʻOtuá. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.