2008
Tokotaha Pē ʻi he Haʻofangá
Mē 2008


Tokotaha Pē ʻi he Haʻofangá

Tau laka atu muʻa ki he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi tūkunga kotoa ʻo e moʻuí, ʻi he tui ʻokú ne tokanga mai kiate kitautolu pea ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke fakahaofi mo fakamoʻui kitautolu.

ʻĪmisi
Elder Dennis B. Neuenschwander

ʻI he tohi ʻa Luké, ʻoku tau lau ai ʻo kau ki ha fefine naʻe taʻu ‘e 12 ‘a ʻene ʻautotó. Kuó ne ongosia he fekumi ki ha tokoni fakafaitoʻó ka naʻe ʻikai pē ke maʻu. ʻI ha haʻofanga kakai tokolahi, naʻe fakaofi atu ʻa e fefiné ki he tuʻa ʻo e Fakamoʻuí ʻo Ne ala ki he kapa ʻo Hono kofú. Naʻe fie ʻilo ʻe Sīsū pe ko hai naʻe ala kiate Iá he naʻá Ne ongoʻi kuo mole meiate Ia hono mālohí. Naʻe ʻikai mahino ki he kau ʻAposetoló ʻEne fehuʻí pea nau fehuʻi ange ai, “ ʻEiki, ʻoku [ʻefiʻefi] mo kāpui koe ʻe he kakaí pea ʻokú ke pehē, Ko hai kuo ala kiate aú?”1 ʻI he loto manavahē moʻoni mo tetetete, naʻe fakahā ange ʻe he fefiné ko ia pea kuo fakamoʻui ia. Naʻe fekauʻi ia ʻe he Fakamoʻuí ke ne ʻalu ʻi he melino mo Ne folofola ange kuo fakamoʻui ia ʻe heʻene tuí.

ʻOku lahi ha meʻa ke tau ako mo fakalaulauloto ki ai mei he talanoa mālié ni.

ʻOku ou sioloto atu ki he fuʻu kakaí. ʻOku pau pē naʻe tokolahi ʻi he lolofi mai ʻa e kakaí kia Sīsuú. Mahalo pē naʻe longoaʻa e fuʻu kakaí, ʻi he feteketekeʻi holo ʻa e kakaí ke nau sio lelei kiate Iá. ʻOku ou fifili pe ko e hā ne nau omi ai ki aí. ʻOku ou tui ko e tokolahi naʻe omi pē ko e fieʻilo. Ko e fē pē ha feituʻu naʻá Ne hāʻele holo ai, kuo ʻosi muʻomuʻa pē ʻa e ongoongo ia ʻo ʻEne tūʻuta atú mo e ngaahi talanoa ʻo e ngaahi mana naʻá Ne fakahokó. Mahalo ne nau fakatetuʻa atu ke mamata ki ha meʻa makehe, ʻa ia ko ha meʻa ke te sio tonu pē ai. Neongo naʻe ʻikai hā he fakamatalá, ka ʻoku ngalingali naʻe ʻi ai ha kau Fālesi ʻi he haʻofangá, ʻa ia ne nau ofi atu pē ke maʻu ha faingamālie ke tauheleʻi, fakamaaʻi pe ʻiloʻi ai ha meʻa ke fakahalaiaʻi ʻaki ʻa Sīsū. ʻOku mou pehē naʻe ʻi ai nai ha kakai naʻe omi pē ke manuki?

Naʻe ʻi he haʻofanga tokolahí ni ha fefine. ʻOku ou sioloto atu ki ha fefine loto fakatōkilalo mo loto tailiili, ʻi heʻene ʻunuʻunu atu ki he tuʻa ʻo e Fakamoʻuí peá ne ongoʻi mā heʻene tala ko ia naʻá ne ala ki he kapa ʻo Hono kofú. Ko ha fefine ʻeni naʻe ongosia fau pea lōmekina ʻe hono ngaahi faingataʻaʻiá. Naʻe vivili ʻene fuʻu fie maʻu tokoní. Naʻe ʻikai hā mei hono fōtunga ki tuʻá ha meʻa ke ne makehe ai mei he toenga ʻo e kakaí. Naʻe ʻikai taʻofi ia ʻe ha taha ʻi heʻene ʻunuʻunu atu kia Sīsuú. Pea naʻe ʻikai foki ke fakatokangaʻi pe feinga ʻa e kau ʻAposetoló ke taʻofi ia. Ka naʻe ʻi ai ha meʻa naʻá ne makehe ai mei he toenga ʻo e kakaí ʻi he ʻaho ko iá. Neongo ʻene pulia he fuʻu kakai tokolahí, ka naʻá ne tuiaki loto vilitaki mo fakalongolongo atu ki muʻa ʻi he foʻi taumuʻa pē ʻe taha: ke haʻu ki he Fakamoʻuí, peá ne tui ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke fakamoʻui ia, ʻokú Ne tokanga mai kiate ia pea te Ne tokoniʻi ʻene fie maʻú. ʻI he meʻá ni, naʻá ne fakamavaheʻi ai ia mei he toenga ʻo e kakaí. Naʻe omi ʻa e kakaí ke mamata, ka naʻe haʻu ʻa e fefiné ni ke fakamoʻui ia.

ʻOku ʻi ai mo ha ngaahi fakamatala mālie ʻi he folofolá ʻo kau ki ha tokotaha faivelenga ʻi he haʻohaʻonga ʻo ha kakai tokolahi. Naʻe kau ʻa ʻAlamā he kau taulaʻeiki angakovi ʻa e tuʻi ko Noá. Naʻe fakamatalaʻi e kau tangata ko ʻení ko ha kakai naʻe hiki hake kinautolu ʻe honau loto hikisiá, fakapikopikó, tauhi ʻotua tamapuá pea nau lea loi mo kākā ki he kakaí.2 Kuo nau fakakeheʻi e ngaahi hala ʻo e ʻEikí he naʻe ʻikai ke nau fie maʻu ha loto mahino.3 ʻI hono ʻoatu ʻe ʻApinetai ʻene pōpoaki ʻo e fakatomalá, ne nau taukaeʻi ia pea nau iku ʻo tāmateʻi foki ia. Ko ha kakai kovi moʻoni ʻeni. Kae hangē ko ia ʻoku tuhuʻi mai ʻe he folofolá, “naʻe ʻi ai ha tokotaha ʻiate kinautolu,”4 naʻe tui. Naʻe tukulotoʻi toko taha pē ʻe ʻAlamā ʻa e akonaki ʻa ʻApinetaí. Naʻá ne mavahe lototoʻa mei he tokolahí ʻo ne muimui ki he ʻEikí. ʻOku ʻikai hano tatau ʻo e mālohi ʻo e tākiekina ne fai ʻe he tangata ko ʻeni ʻe toko tahá, ʻi he hisitōlia ʻo e kau Nīfaí.

Ko e taha ʻo e ngaahi haʻofanga tokolahi ʻiloa he Tohi ʻa Molomoná, ko e fuʻu kakai tokolahi ko ia ne nau nofo ʻi he fuʻu fale lahi mo māʻolungá, ʻi he vīsone ʻa Līhai ki he ʻakau ʻo e moʻuí. Naʻe fonu e falé ʻi he kakaí, ʻo tatau pē ki he toulekeleka mo e talavou, ʻa e tangata mo e fefine, ʻa ia ne nau manuki mo tuhu mai ʻo taukae ki he kakai ko ia ne nau feinga ke kai ʻi he ʻakau ʻo e moʻuí.5 Meʻapango he ko e niʻihi ko ia ne nau ʻosi kai ʻi he fuá, naʻa nau fanongo ki he fuʻu kakaí pea nau “tō atu ki ha ngaahi hala tapu ʻo puli.”6 Ka naʻe ʻi ai foki mo ha niʻihi kehe, ne nau kai ʻi he fuá pea ʻikai ke nau tokanga ki he fuʻu kakaí.7 Ko kinautolu ia ne nau fiefia kakato ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí.

Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai fekauʻaki e ngaahi talanoá ni mo e kakai tokolahí, ka ko e niʻihi fakafoʻituitui ko ia ʻi he haʻofanga tokolahí. ʻOku fekauʻaki moʻoni ia pea mo kitaua. ʻOkú ta fakatou kau ki he haʻofanga kakai ʻo e māmani ko ʻení. ʻOku tau meimei hangē kotoa pē ko e fefiné, neongo e tokolahi ʻa e kakaí, naʻá ne haʻu pē ki he Fakamoʻuí. ʻOku tau tui kotoa pē ʻe lava ke fakamoʻui hotau loto mafesí pea fakafiemālieʻi ʻetau ngaahi fie maʻu vivilí ʻe ha kiʻi ala mai pē.8 ʻOku faʻa hangē ʻa e kau mēmipa foʻou ʻo e Siasí ʻi ha ngaahi fonua lahi ko ʻAlamaá. ʻOku nau fanongo ki he ngaahi lea ʻo e fakamoʻuí ka ʻoku ʻikai fanongo ki ai ha toe taha ia ʻi honau fāmilí pe ko honau kaungāmeʻá. Ka ʻoku nau kei loto toʻa pē ke tali ʻa e ongoongoleleí pea nau fai ha palani ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ko ʻení. ʻOku ou pehē ʻoku mahino pē kiate kitautolu takitaha ʻa e ʻuhinga ko ia ke maʻu ʻa e fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí ʻi he lotolotonga ʻo kinautolu ʻoku nau manukí pea mo e ʻuhinga ke feinga mālohi ʻi he loto toʻa ke ʻoua naʻa fai ha tokanga kiate kinautolu.

ʻE lava ke faingataʻa pea tuēnoa ʻa e ngāue mo e kakai ʻi he māmaní. ʻE lava pē ke mālohi pea faingataʻa ke ikunaʻi ʻa honau ivi tākiekina ki ha taha ʻoku fakaʻamu ke mavahe ki ha meʻa ʻoku lelei angé.

Ko hai ʻe toe lelei ange ʻi he Fakamoʻuí, ke ala atu pea fakahaofi ha taha mei he lotolotonga ʻo e kakaí? ʻOku mahino kiate Ia ʻa e kātaki ʻi he uhouhonga ʻo ha kakai anga taʻefakaʻapaʻapa pea kei tuʻu maʻu peé. ʻOku ʻikai ʻiloʻi Ia ʻe he kakai fakaemāmaní pea ʻoku nau pehē, “ ʻoku ʻikai ha sino lelei pe ha toulekeleka ʻiate ia” pea “ ʻoku ʻikai ha fakaʻofoʻofa ke tau manako ai kiate ia.”9 Naʻe pehē ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ʻoku pehē ʻe he māmaní “ko ha tangata pē ia.”10 ʻOku toe fakamatalaʻi ʻe ʻĪsaia ʻa e tuʻunga ʻo Kalaisí ʻi he uhouhonga ko ʻeni ʻo e kakai ʻo e māmaní ʻaki e ngaahi lea ko ʻení:

“ ʻOku fehiʻanekina ia pea liʻaki ʻe he tangatá; ko e tangata ʻo e ngaahi mamahi … ; kuo [manukia] ia, pea naʻe ʻikai ke tau tokanga kiate ia.

“Ko e moʻoni kuó ne toʻo kiate ia ʻa ʻetau ngaahi vaivaí, ʻo ne fua ʻetau ngaahi mamahí: ka naʻa tau mahalo kuo tautea mo taaʻi ia mei he ʻOtuá, pea mamahiʻia.”11

ʻOku tohi ʻa Nīfai ʻo pehē “pea ko e māmaní, ko e meʻa ʻi heʻenau angahalá, te nau fakamāuʻi ia ko e meʻa noa pē.”12

Ka ʻi hono fakamulitukú, Ko e ʻUluaki ʻAlo ko ʻeni ʻo e ʻOtuá ʻa ia ʻoku faʻa fakamāuʻi taʻe totonu mo taʻe ʻilo ki aí ʻe hā makehe mai ia ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí ko e tokotaha Kuo Pani, ko e Fakamoʻui mo e Huhuʻi ʻo e māmaní. ʻOku kikiteʻi ʻi he loto fakatōkilalo ʻa ʻEne hā mai ko ʻeni ʻi he folofola ʻa e Fakamoʻuí ki ha kau taulaʻeiki lahi mo ha kau taulaʻeiki ko e, “maka ko ia ne liʻaki ʻe he kau tufungá, ko ia ia kuo hoko ko e fungani ʻo e tulikí.”13

Siʻoku ngaahi tokoua mo tuofāfine ʻofeina, ʻoku ou lotua te tau lava kotoa ʻo malu ʻi heʻetau fakalaka atu ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻo e māmani ko ʻení. Tau laka atu muʻa ki he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi tūkunga kotoa ʻo e moʻuí, ʻi he tui ʻokú Ne tokanga mai kiate kitautolu pea ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke fakahaofi mo fakamoʻui kitautolu. Tau tokanga muʻa ki Heʻene ngaahi folofola ʻo e moʻuí pea maʻu kakato mo hokohoko ʻi he loto toʻa ʻa e fua ʻoku maʻu mei aí. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

NGAAHI MAʻUʻANGA FAKAMATALÁ

  1. Luke 8:45.

  2. Vakai, Mōsaia 11:5–11.

  3. Vakai, Mōsaia 12:25–27.

  4. Mōsaia 17:2.

  5. Vakai, 1 Nīfai 8:27.

  6. 1 Nīfai 8:28.

  7. Vakai, 1 Nīfai 8:33.

  8. Vakai, Luke 4:18.

  9. ʻĪsaia 53:2.

  10. Mōsaia 3:9.

  11. ʻĪsaia 53:3–4.

  12. 1 Nīfai 19:9.

  13. Mātiu 21:42.