Pāpa’ira’a mo’a
’Ōmuara’a


’Ōmuara’a

Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a ’o te hō’ē ïa buka ha’aputuputura’a nō te mau heheura’a a te Atua ’e nō nā fa’a’itera’a mana fa’auruhia i hōro’ahia mai nō te fa’ati’ara’a ’e nō te arata’ira’a i te bāsileia o te Atua i ni’a iho i te fenua nei i te mau mahana hope’a nei. Noa atu ā ē ’ua hōro’ahia te pae rahi o te mau tufa’a i te mau melo nō Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a Nei, ’ua riro te mau parau poro’i, te mau fa’aarara’a, ’e te mau a’ora’a ’ei maita’i nō te mau nūna’a ta’ata ato’a, ’e tei roto ho’i i te reira te anira’a i te mau nūna’a ta’ata ato’a i te mau vāhi ato’a ’ia fa’aro’o i te reo o te Fatu ra ’o Iesu Mesia, ’o tē paraparau mai nei ia rātou nō tō rātou maita’i pae tino ’e nō tō rātou fa’aorara’a mure ’ore.

Te pae rahi o te mau heheura’a i roto i teie buka ’ua fāri’ihia ïa nā roto mai ia Iosepha Semita, tamaiti, te peropheta ’e peresideni mātāmua nō Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a Nei. ’Ua hōro’ahia mai te tahi pae nā roto i te tahi o tōna mau mono i roto i te Peresidenira’a (’a hi’o i te mau upo’o parau nō H&F 135, 136 ’e 138, ’e nā fa’a’itera’a mana 1 ’e te 2).

Te buka nō te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a ’o te hō’ē ïa o te mau buka tumu a te ’Ēkālesia ma te ’āpitihia atu i te Bibilia Mo’a, te Buka a Moromona, ’e te Poe Tao’a Rahi. Terā rā, e mea ta’a ’ē roa te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a, nō te mea e ’ere te reira i te ’īritira’a nō te hō’ē pāpa’ira’a tahito, nō teie ’anotau ’āpī ho’i te reira, ’e ’ua hōro’ahia mai e te Atua nā roto mai i tōna mau peropheta i mā’itihia nō te fa’aho’i mai i tāna ’ohipa mo’a ’e nō te fa’ati’a i te bāsileia o te Atua i ni’a i te fenua nei i teie mau mahana hope’a nei. I roto i te mau heheura’a, e fa’aro’o te hō’ē ta’ata i te reo marū ’e te pāpū o te Fatu ra ’o Iesu Mesia, i te parau-fa’ahou-ra’a mai i teie tau tu’ura’a ’evanelia nō te ’īra’a o te mau tau ato’a ; ’e te ’ohipa i fa’a’itehia mai i roto i te reira nō te fa’aineinera’a ïa nō te Tae-piti-ra’a mai, ’ei fa’atupura’a ’e mai te au ho’i i te mau parau a te mau peropheta mo’a ato’a mai te ha’amatara’a mai ā o te ao nei.

’Ua fānauhia Iosepha Semita, tamaiti, i te 23 nō Tītema 1805, i Sharon, i te mata’eina’a nō Windsor, i Vermont. I tōna ’āpīra’a, ’ua fa’anu’u atu ’oia nā muri iho i tōna ’utuāfare i te ’oire e parauhia nei i teie mahana ’o Manchester, i te pae tō’o’a o te rā nō New York. I te taime ’a ora ai ’oia i reira, i te ha’amatara’a nō te tau fa’atupura’a rā’au i te matahiti 1820, ’e i te ’ahuru ma maha o tōna matahiti, ’ua fāri’i ’oia i tāna ’ōrama mātāmua, ’e i roto i te reira ’ua fā tino mai te Atua, te Metua mure ’ore, ’e tāna Tamaiti ’o Iesu Mesia, iāna. ’Ua fa’a’itehia mai ’oia i roto i teie ’ōrama ē, ’aita te ’Ēkālesia mau a Iesu Mesia i ni’a iho i te fenua nei, ’oia ho’i, te ’Ēkālesia ’o tei fa’ati’ahia i te mau tau nō te Faufa’a ’Āpī ’e ’o tei fa’atere i te ’īra’a nō te ’evanelia. ’Ua tae mai te tahi atu mau fa’a’itera’a iāna nō ’ō mai i te Atua ra, ’e i roto i te reira ’ua ha’api’ihia ’oia e te mau melahi e rave rahi ; ’ua fa’a’itehia ’oia ē tē vai nei tā te Atua ’ohipa ta’a ’ē i fa’ata’a nāna e rave i ni’a i te fenua nei, ’e nā roto iāna e fa’aho’ihia mai ai te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i ni’a i te fenua nei.

I te tahi mau taime i muri mai, ’ua fa’ati’ahia Iosepha Semita nā roto i te tauturura’a a te Atua ’ia ’īriti ’e ’ia nene’i i te Buka a Moromona. I taua ato’a ra taime ’ua fa’atōro’a Ioane Bāpetizo iāna ’e ia Oliver Cowdery (Oliver Cowdery) i te Autahu’ara’a a Aarona i te ’āva’e Me 1829 (hi’o i te H&F 13), ’e i muri noa iho i te reira ’ua fa’atōro’a-ato’a-hia rāua i te autahu’ara’a a Melehizedeka e teie mau ’āpōsetolo nō te ’anotau tahito, Petero, Iakobo, ’e Ioane (hi’o i te H&F 27:12). ’Ua tupu te tahi atu mau fa’atōro’ara’a i muri iho ’e nā roto i te reira ’ua hōro’ahia mai te mau tāviri nō te autahu’ara’a nā roto ia Mose, Eliaha te peropheta, Elia, ’e e te tahi atu mau peropheta tahito (hi’o i te H&F 110 ; 128:18, 21). ’Ua riro mau teie mau fa’atōro’ara’a ’ei rāve’a nō te fa’aho’ira’a mai i te ha’amanara’a a te Atua i te ta’ata nei i ni’a i te fenua nei. I te 6 nō ’Ēperēra 1830, nā roto i te arata’ira’a nō te ra’i mai, ’ua fa’ati’a te peropheta Iosepha Semita i te ’Ēkālesia, ’e nō reira ’ua fa’atere-fa’ahou-hia te ’Ēkālesia mau a Iesu Mesia i rotopū i te ta’ata nei, ma te ha’amanara’a nō te ha’api’i i te ’evanelia ’e nō te rave i te mau ’ōro’a nō te fa’aorara’a. (Hi’o H&F 20 e Te Poe Tao’a Rahi, Iosepha Semita—’Ā’amu 1).

’Ua fāri’ihia teie mau heheura’a mo’a ’ei pāhonora’a i te pure, i te mau taime mau i hina’arohia ai te reira, ’e ’ua tupu mau iho ā te reira i roto i te orara’a o te ta’ata, e mau ta’ata mau. ’Ua tītau te Peropheta ’e tōna mau tauturu i te arata’ira’a nō ’ō mai i te Atua ra, ’e te fa’a’ite pāpū nei teie mau heheura’a ē, ’ua fāri’i iho ā rātou i te reira. I roto i te mau heheura’a, e ’ite te hō’ē ta’ata i te fa’aho’ira’ahia mai e te ha’amāramaramara’ahia mai te ’evanelia a Iesu Mesia, ’e te fa’ataera’ahia mai te tau tu’ura’a ’evanelia nō te ’īra’a o te mau tau ato’a. ’Ua fa’a’ite-ato’a-hia mai i roto i teie mau heheura’a te fa’anu’ura’a mai o te ’Ēkālesia i te pae tō’o’a o te rā mai New York ’e Pennsylvania i Ohio, ē tae atu i Missouri, ’e i Illinois, ’e i te pae hope’a i te Ha’apuna rahi ra i te pae tō’o’a o te rā nō te fenua Amerika, ’e te mau ’ati rahi i fāri’ihia e te feiā mo’a ’a tāmata ai rātou ’ia patu ia Ziona i ni’a i te fenua nei i teie mau ’anotau hope’a nei.

Tē fa’a’ite ra te mau tufa’a mātāmua i te mau mea nō ni’a iho i te ’īritira’a ’e te nene’ira’a o te Buka a Moromona (’a hi’o i te mau tufa’a 3, 5, 10, 17, e 19). I roto i te tahi mau tufa’a i muri mai, tē fa’a’ite ra te reira i te ’ohipa a te peropheta Iosepha Semita nō ni’a i te ’īritira’a fa’auruhia o te Bibilia, ’e i taua taime ra ho’i ’ua fāri’ihia te mau tufa’a e rave rahi nō ni’a i te ha’api’ira’a tumu (’a hi’o i te fa’ahōho’ara’a i roto i te mau tufa’a 37, 45, 73, 76, 77, 86, 91, ’e 132 ; i roto i teie mau tufa’a tāta’itahi tē vai ra te tū’atira’a nō te reira i roto i teie ’īritira’a nō te Bibilia).

I roto i te mau heheura’a, ’ua ha’apāpūhia mai te mau ha’api’ira’a tumu nō te ’evanelia nā roto i te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te mau mea tumu nō ni’a i te huru o te Atuara’a, te ha’amatara’a o te ta’ata, te huru mau ’o Sātane, te ’ōpuara’a nō te orara’a tāhuti nei, te faufa’a rahi nō te ha’apa’o-maita’i-ra’a, te tumu nō te tātarahapara’a, te mau ’ohipa a te Vārua Mo’a, te mau ’ōro’a ’e te mau ’ohipa nō ni’a i te fa’aorara’a, te pae hope’a o te fenua nei, te huru o te ta’ata i muri iho i te Ti’afa’ahoura’a ’e te Ha’avāra’a, te huru mure ’ore nō te fa’aipoipora’a, ’e te huru mure ’ore nō te ’utuāfare. ’Oia ato’a, ’ua fa’a’itehia mai te huru pāpū nō te fa’aterera’a o te ’Ēkālesia, ma te pi’ira’a o te mau ’episekōpo, te Peresidenira’a Mātāmua, te ’āpo’ora’a nō te Tino ’Ahuru Ma Piti, ’e te Hitu ’Ahuru, ’e te fa’anahonahora’a nō te tahi atu mau tōro’a peresideni ’e te mau pupu autahu’ara’a peresideni. ’E i te pae hope’a, te ’itera’a pāpū i hōro’ahia mai nō ni’a ia Iesu Mesia—tōna huru Atua, tōna hanahana, tōna parauti’a, tōna here, ’e tōna mana fa’aora—’o tē fa’ariro nei i teie buka ’ei mea faufa’a rahi roa i te ’utuāfare o te ta’ata nei ’e « ’ei mea hau roa atu i te faufa’a nō te ’Ēkālesia i te mau tao’a o te ao tā’āto’a nei » (hi’o i te upo’o parau nō H&F 70).

Nā mua roa, nā te mau pāpa’i parau a Iosepha Semita i pāpa’ipa’i i te mau heheura’a, ’e ’ua ’ana’anatae roa te mau melo o te ’Ēkālesia i te ’ōpere-haere-ra’a i te tahi ’e te tahi i teie mau parau tei pāpa’i-rima-hia. ’E nō te hāmani i te tahi parau vai maoro a’e, ’ua papa’i te mau pāpa’i parau i teie mau heheura’a i roto i te tahi mau buka, ’o tā te feiā fa’atere ïa i fa’a’ohipa nō te fa’aineine i te mau heheura’a ’ia nene’ihia. ’Ua hi’o Iosepha ’e te feiā mo’a mātāmua i te mau heheura’a mai tā rātou i hi’o i te ’Ēkālesia : e mea ora, e mea pe’epe’e ’e e nehenehe e ha’amaita’i atu ā nā roto i te tahi fa’ahou ā heheura’a. ’Ua ’ite ato’a rātou ē, e mau hapehape ri’i tei ō mai nā roto i te pāpa’ipa’i-fa’ahou-ra’a i te mau heheura’a ’e te fa’aineinera’a i te reira nō te ha’apararera’a. Nō reira, ’ua tupu te tahi ’āmuira’a a te ’Ēkālesia i te matahiti 1831, ’e ’ua anihia ia Iosepha Semita ’ia « fa’atanotano i te mau hapehape ’o tāna e ’ite mai nā roto i te Vārua Mo’a ».

I muri iho te mau heheura’a i te hi’opo’ara’ahia ’e te fa’atanora’ahia, ’ua ha’amata te mau melo o te ’Ēkālesia i Missouri i te nene’i i te hō’ē buka tei tōpahia te i’oa, A Book of Commandments for the Government of the Church of Christ (E buka fa’auera’a nō te fa’aterera’a i te ’Ēkālesia a te Mesia), ’e tei roto e rave rahi o te mau heheura’a mātāmua a te peropheta. Are’a rā, ’ua ’ore roa teie ’ōpuara’a mātāmua ha’apararera’a i te mau heheura’a i te vāvāhira’ahia te fare nene’ira’a i te mata’eina’a nō Jackson i te 20 nō Tiurai 1833.

I tō rātou fa’aro’ora’a i te parau nō te vāvāhira’ahia te fare nene’ira’a i Missouri, ’ua ha’amata Iosepha Semita ’e vetahi mau feiā fa’atere o te ’Ēkālesia i te mau fa’aineinera’a nō te ha’aparare i te mau heheura’a i Kirtland, i Ohio. Fa’ahou ā, nō te fa’atano i te mau hapehape, ha’apāpū te papa’ira’a e fa’a’ite i te mau nuura’a i roto i te ha’api’ira’a tumu e te fa’anahora’a o te ’Ēkālesia, ’ua ha’apa’o Iosepha Semita i te fa’atanora’a o te papa’ira’a i roto i te tahi mau heheura’a ’ei fa’aineinera’a nō te ha’apararera’a i te matahiti 1835 ra i raro a’e i te i’oa, Doctrine and Covenants of the Church of the Latter Day Saints (Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a a te ’Ēkālesia i te mau Mahana Hope’a Nei). ’Ua fa’ati’a fa’ahou Iosepha Semita i te tahi nene’ira’a o te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a ’e ’ua ha’apararehia te reira i te tahi noa ma’a ’āva’e i muri mai i te maratiri o te Peropheta, i te matahiti 1844 ra.

’Ua ha’afaufa’a rahi roa ’ino te mau feiā mo’a mātāmua i te mau heheura’a ma te hi’o i te reira ’ei mau poro’i nō ’ō mai i te Atua. I te hō’ē taime, i te hope’a matahiti 1831, e rave rau peresibutero o te ’Ēkālesia tei fa’a’ite pāpū roa ē, ’ua fa’a’ite pāpū roa mai te Fatu i tō rātou vārua i te parau mau o te mau heheura’a. ’Ua ha’apararehia te reira ’itera’a pāpū i roto i te nene’ira’a o te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a nō te matahiti 1835, mai te ’itera’a pāpū a te Tino ’Ahuru Ma Piti ’āpōsetolo tei pāpa’ihia.

Te ’itera’a pāpū o
te mau ’āpōsetolo hō’ē ’ahuru ma piti nō ni’a i te parau mau o
te Buka nō Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a

Te ’itera’a pāpū o te mau ’ite nō te buka nō te mau fa’auera’a a te Fatu, ’oia ho’i, te mau fa’auera’a tāna i hōro’a mai i tāna ’Ēkālesia nā roto ia Iosepha Semita, tamaiti, ’o tei fa’ata’ahia e te reo o te ’Ēkālesia nō te fa’atupu i teie ’ōpuara’a :

Nō reira, tē hina’aro nei mātou ’ia fa’a’ite atu i tō mātou ’itera’a pāpū i tō te ao pā’āto’a nei, i te mau ta’ata ato’a i ni’a i te fenua ato’a nei ē, ’ua fa’a’ite pāpū mai te Fatu i tō mātou nei vārua, nā roto i te Vārua Maita’i i nīni’ihia mai i ni’a iho ia mātou nei ē, ’ua hōro’ahia mai teie mau fa’auera’a nā roto i te fa’aurura’a a te Atua, ’e e mea maita’i ho’i teie mau parau nō te mau ta’ata ato’a ’e e parau mau roa ho’i.

Tē fa’a’ite nei mātou i teie nei ’itera’a pāpū i tō te ao nei, ’o te Fatu ho’i ïa tō mātou tauturu ; ’e nā roto ïa i te maita’i o te Atua te Metua, ’e tāna Tamaiti ra, ’o Iesu Mesia, mātou i fa’ati’ahia ai ’ia rave i teie nei ’ohipa, ’oia ho’i, ’ia fa’a’ite i teie nei ’itera’a pāpū i tō te ao nei, i roto i te reira tē ’oa’oa roa nei mātou, ma te pure tāmau noa i te Fatu ’ia maita’i te mau tamari’i a te ta’ata nei nā roto i te reira.

Te mau i’oa o te Tino ’Ahuru Ma Piti :

  • Thomas B. Marsh

  • David W. Patten

  • Brigham Young

  • Heber C. Kimball

  • Orson Hyde

  • William E. McLellin

  • Parley P. Pratt

  • Luke S. Johnson

  • William Smith

  • Orson Pratt

  • John F. Boynton

  • Lyman E. Johnson

I roto i te tahi atu mau nene’ira’a nō te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a i muri iho, ’ua ’āmuihia mai te tahi atu ā mau heheura’a ’e te tahi atu ā mau mea nō te pāpa’a parau, mai te au i tei hōro’ahia mai ’e mai te au ho’i i tei fāri’ihia e te mau ’āpo’ora’a ’e ’aore rā te mau ’āmuira’a mana o te ’Ēkālesia. I roto i te nene’ira’a nō te matahiti 1876, tei fa’aineinehia e Orson Pratt i raro a’e i te fa’aterera’a a Brigham Young, ’ua ’āpapahia te mau heheura’a ’ia au i te pāpa’ara’a parau ’e ’ua tu’uhia te tahi mau upo’o parau ’āpī ’e te tahi mau parau ’ōmuara’a tei fa’ata’a i te ’ohipa i tupu.

Ha’amata ma te nene’ira’a nō te matahiti 1835, ’ua ’āmui-ato’a-hia mai te tahi mau ha’api’ira’a pae fa’aro’o e hitu ; ’ua parauhia te reira te Lectures on Faith. ’Ua fa’aineinehia te reira nō te fa’a’ohipa i roto i te Fare ha’api’ira’a a te mau peropheta i Kirtland, i Ohio, mai te matahiti 1834 ē tae atu i te matahiti 1835. Noa atu e mea faufa’a te reira nō te mau ha’api’ira’a tumu ’e te arata’ira’a, ’ua vaiihohia te reira mau a’ora’a i rāpae i Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a i roto i te mau nene’ira’a nō te matahiti 1921 ē tae mai i teienei, nō te mea ’aita te reira i hōro’ahia atu ’e ’aore rā i tu’uhia atu ’ei mau heheura’a i mua i te ’Ēkālesia pā’āto’a.

I roto i te nene’ira’a reo peretāne nō te matahiti 1981, e toru parau tei ’āmuihia i roto i te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a nō te taime mātāmua. ’O teie ïa, te mau tufa’a 137 ’e te 138, ’ei ha’amaura’a i te mau parau tumu rahi nō ni’a i te fa’aorara’a o te feiā pohe ; ’e te fa’a’itera’a mana 2, ’ei fa’aarara’a ē, e ti’a i te mau tāne ti’amā ato’a o te ’Ēkālesia ’ia fa’atōro’ahia i te autahu’ara’a noa atu te nūna’a ta’ata nō reira mai rātou ’e ’aore rā te ’ū o te ’iri.

Pauroa te mau nene’ira’a ’āpī o te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a, ’ua fa’atanotanohia ïa te mau hapehape nō nā mua atu ’e ’ua tu’uhia te tahi mau ha’amāramaramara’a ’āpī, nō ni’a iho ā rā i te ’ohipa i tupu tei vauvauhia i roto i te mau upo’o parau. Te ha’amaita’i fa’ahou atu nei teie nene’ira’a i te mau tai’o mahana e te i’oa o te mau vāhi e te tahi ato’a mau fa’atanotanora’a. ’Ua ravehia te reira nō te ha’apāpū maita’i atu ā i te mau ’ohipa i tupu. I roto i teie nene’ira’a hope’a nei, tē vai ra te mau hōho’a fenua tei fa’atanohia, ’o tē fa’a’ite i te mau vāhi faufa’a rahi i reira te mau heheura’a i fāri’ihia, nā reira ato’a te tahi mau hōho’a maita’i atu ā nō te mau vāhi o te ’ā’amu o te ’Ēkālesia, ’e te mau fa’ahorora’a, ’e te mau upo’o parau o te mau tufa’a, ’e te mau ha’amāramaramara’a poto nō te mau tumu parau, ’ei tauturura’a nō te ta’ata tai’o nō te māramarama ’e nō te pōpou i te poro’i a te Fatu i hōro’ahia i roto i te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a. Te mau ha’amāramaramara’a i roto i te upo’o parau o te mau tufa’a, nō roto mai ïa i te mau parau papa’i rima nō ni’a i te ’ā’amu o te ’Ēkālesia ’e te History of the Church (’Ā’amu o te ’Ēkālesia) i ha’apararehia (tei parauhia ’ei ’ā’amu nō Iosepha Semita i roto i te mau upo’o parau tufa’a) ’e tae noa atu te Joseph Smith Papers.