Rai ki Muri ka Toso ki Liu
Eda na toso vata ki liu ena noda cakava tiko na Nona cakacaka.
Au vakabauta ni sa dua na soqoni vakasakiti oqo. Era veivakauqeti na itukutuku; sa totoka na ivakatagi, era wasei ena yalodina na ivakadinadina. Au vakabauta ni tamata kece eda tiko rawa ena soqoni oqo eda na sega ni guilecava rawa—ena vuku ni Yalotabu eda vakila.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, sivia na 44 na yabaki sa oti, ena Okotova ni 1963, au a tucake kina ena itutu ni vunau ni Valecavu, niu se qai tokoni walega me lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Ena soqoni o ya au a tukuna kina e dua na ka me baleta e dua na ivakatakilakila lailai au a raica ena dua tale na itutu ni vunau. Oqo na qaqa ni vosa ena ivakatakilakila ko ya: “O koya ena tucake ena itutu ni vunau oqo, me yalomalumalumu.” Au vakadeitaka vei kemuni niu a yalomalumalumu ena noqu kacivi ki na Le Tinikarua ena gauna ko ya. Ia, niu tucake tu ena itutu ni vunau oqo nikua, au vosa yani vei kemuni mai na boto ni yaloqu malumalumu. Au vakila vakaukauwa sara na noqu vakararavi vua na Turaga. Au vakasaqara ena yalomalumalumu na veidusimaki ni Yalotabu ena noqu wasea vei kemuni na nanuma ni yaloqu.
Ena rua ga na vula sa oti eda sa talaca kina na noda itokani lomani ka iliuliu, o Gordon B. Hinckley, na ika 15 ni Peresitedi ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, e dua na mata uasivi ni dina ki vuravura taucoko ka dau lomani mai vei ira na tamata kecega. Eda sa nanumi koya. E sivia na 53,000 na tagane, yalewa kei na gone era a lako yani ki na nodra Tikina na Parofita ena vale oqo me ra solia na iotioti ni nodra vakarokoroko vua na tuwawa oqo ni Turaga, ka sa tiki ni itukutuku makawa ena gauna oqo.
Ena nona sa takali o Peresitedi Hinckley, sa mai oti kina na Mataveiliutaki Taumada. Keirau sa lesu tale kei Peresitedi Eyring, keirau a dau veiqaravi voli vakadaunivakasala vei Peresitedi Hinckley, ki na neirau itutu ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, sa yaco kina me tu na dodonu ni vakatulewa ni Lotu ena kuoramu ko ya.
Ena Vakarauwai, na ika 2 ni Feperueri, 2008, a vakayacori kina na lotu ni veibulu vei Peresitedi Hinckley ena Vale ni Koniferedi talei oqo—e dua na vale ka na tu ga me ivakananumi ni nona raiyawa kei na raivotu. Ena gauna ni veibulu, a tau eso na vosa ni loloma kei na veivakacaucautaki vua na tamata ni Kalou oqo.
Ena siga ka tarava, eratou a soqoni vata kina ena dua na rumu e cake ni Valetabu e Salt Lake o iratou na le 14 na iApositolo tabaki ka bula tiko e vuravura. Keitou a sota ena yalo ni lolo kei na masumasu. Ena soqoni bibi ka tabu ko ya, sa mai vakaduri tale kina na Mataveiliutaki ni Lotu me vaka na ivakarau sa tauyavutaki tu vakavinaka mai liu, ena kena ivalavala sa virikotora tu sara ga vakataki Koya na Turaga.
Ko ni a soqoni vata e nanoa ena dua na soqoni tabu koi kemuni kece sara na lewe ni Lotu e vuravura raraba. Ko ni a laveta na ligamuni ena dua na laveliga ni veitokoni mo ni vakadonuya kina na veika a caka ena soqoni o ya ena valetabu kau se qai vakamacalataka oti. Ni ko ni laveta cake vaka ki lomalagi na ligamuni a yavalati na yaloqu. Au vakila na nomuni loloma kei na veitokoni, ka vakakina na nomuni yalayala vua na Turaga.
Au kila ka sega ni dua na kena taro, kemuni na taciqu kei na ganequ, ni bula tiko na Kalou. Au vakadinadinataka vei kemuni ni oqo na Nona cakacaka. Au vakadinadinataka talega ni noda iVakabula o Jisu Karisito e tu ena ulu ni Lotu oqo ka vakatokai ena Yacana. Au kila ni ka kamikamica duadua ena bula oqo sai koya me da vakila na Nona veivakauqeti ena Nona dusimaki keda ena kena tosoi tiko na Nona cakacaka. Au a vakila na veivakauqeti o ya niu a se dua na bisopi gone, ena noqu tuberi ki na veivale ka vinakati tu kina na veivuke vakayalo—se vakayago. Au a vakila tale niu peresitedi voli ni kaulotu e Toronto, Kenada, niu cakacaka vata kei ira na daukaulotu vakasakiti ka ra ivakadinadina bula tu ki vuravura ena vakalou ni cakacaka oqo ka vakakina ni da liutaki tiko mai vua e dua na parofita. Au sa vakila ena gauna kece ni noqu veiqaravi ena Le Tinikarua kei na Mataveiliutaki Taumada kei na gauna oqo niu sa Peresitedi ni Lotu. Au vakadinadinataka ni da rawa ni vakila na veivakauqeti ni Turaga o keda kece sara ni da sa bula kilikili ka segata me da qaravi Koya.
Au vakilai iratou tu vakavinaka na turaga e lewe 15 ka ratou a liu vei au ena itutu vaka-Peresitedi ni Lotu. E levu vei ira au a kilai ira vakavinaka. Au a vakalougatataki meu veiqaravi vakadaunivakasala vei iratou e tolu vei ira. Au vakavinavinakataka na isolisoli veivauci ka ratou sa dui biuta yadua tu mai na 15 na turaga oqori. E dei na noqu kila, kau yalodei ni vakakina vei iratou, ni dusimaka tiko na Nona parofita na Kalou. Sa noqu masu kina meu na iyaya kilikili tikoga e Ligana meu tomana kina na cakacaka cecere oqo ka vakayacora na itavi vakaitamera e sala vata mai kei na itutu vaka-Peresitedi.
Au vakavinavinaka vua na Turaga me baleti rau na daunivakasala uasivi oqo. O Peresitedi Henry B. Eyring kei Peresitedi Dieter F. Uchtdorf erau turaga gugumatua ka daumaka vakaoti na nodrau kila ka. Erau daunivakasala ena ibalebale dina ni vosa o ya. Au dau vakamareqeta na nodrau vakatulewa. Au vakabauta ni sa vakarautaki rau mai na Turaga me baleta na itutu erau mai tu kina oqo. Au lomani ira ena kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua kau dau vakamareqeta na noqu veitokani vata kei ira. Era yalodina talega ko ira ena cakacaka ni Turaga ka ra sa vakayagataka tiko na nodra bula ena Nona veiqaravi. Au sa vakanamata tu ki na veiqaravi vata kei Elder Christofferson, ka sa kacivi oqo ki na kuoramu ka sa laveligataki ena veitokoni mai vei kemuni. O koya talega e sa vakarautaki mai ki na itutu sa kacivi kina. Sa dua na ka rekitaki talega na veiqaravi vata kei ira ena veikuoramu ni Vitusagavulu ka vakakina o iratou na Matabisopi Vakatulewa. Era sa kacivi ka tokoni talega e nanoa ko ira eso na lewe ni Vitusagavulu vou, kau sa vakanamata tu meu veiqaravi vata kei ira ena nona cakacaka na iVakavuvuli.
E tiko ena kedra maliwa na Vakaitutu Raraba e dua na yalo ni duavata. Sa kaya oti na Turaga, “Kevaka dou sa sega ni duavata dou sa sega ni noqu.”1 Eda na duavata tikoga ena dua na inaki—sai koya, na kena tosoi tiko na cakacaka ni Turaga.
Au gadreva meu vakaraitaka na vakavinavinaka vei Tamaqu Vakalomalagi me baleta na Nona veivakalougatataki sega ni wiliki rawa vei au. Au rawa ni kaya, me vakataki Nifai ni gauna makawa, niu a sucu mai vei rau na itubutubu vinaka, na nodrau itubutubu kei na tubudrau kei na tubudrau vakarua era a vakasoqoni vata mai Suwiteni kei Sikoteladi kei Igiladi mai vei ira na daukaulotu yalodina. Ni ra wasea na daukaulotu oqori na nodra ivakadinadina ena yalomalumalumu era tara na yalodra na tubuqu. Ni ra sa lewena na Lotu, era a lako yani na tagane vakaturaga, yalewa, kei ira na gone oqo ki na bucabuca e Salt Lake. E vuqa na veivakatovolei kei na veika vakamosi yalo era a sotava ena nodra ilakolako.
Ena vulaitubutubu ni 1848, erau a biuta na nodrau vale mai Rutherglen e Sikoteladi, na tubuqu vakatolu, o Charles Stewart Miller kei Mary McGowan Miller, ka rau a curu ki na Lotu mai na nodrau vanua e Sikoteladi ka lako yani ki St. Louis e Missouri, vata kei na dua na ilawalawa Yalododonu, era yaco yani ki kea ena 1849. E dua vei iratou na lewe 11 na luvedrau, a qai buqu vakarua, o Makereta.
Ni ratou tiko na matavuvale oqo mai St. Louis ka cakacaka tiko me ratou rawata na ilavo me vakacavari kina na nodratou ilakolako ki na Bucabuca e Salt Lake, a curuma na vanua ko ya e dua na mate veitauvi, ka biuta tu mai na mate kei na mosi ni yalo ena kena sala. A tarai iratou sara vakalevu na matavuvale na Miller. Ena loma ga ni rua na macawa eratou sa leqa e va na lewe ni matavuvale. Na imatai, ena ika 22 ni June 1849, o William yabaki 18. Ni oti e lima na siga sa mai leqa o Mary McGowan Miller, na buqu vakatolu, ka tina ni matavuvale. Ena rua na siga ka tarava, sa mai takali o Archibald, yabaki tinikalima, ni oti e lima na siga mai na nona mate, sa mai mate talega o Charles Stewart Miller, na tukaqu vakatolu, ka tama ni matavuvale. Eratou sa mai luveniyali kina na vo ni gone, ka okati kina o Makereta na buqu vakarua, e a yabaki 13 tiko ena gauna ko ya.
Baleta ni sa rui levu na mate ena yasayasa ko ya, sa sega kina ni dua na kisi ni mate e kune rawa, se na isau cava ga, me ra bulu kina na lewe ni matavuvale era sa mate. Eratou a seresereka na cauravou eratou se bula tiko na bai ni bulumakau me caka kina na kisi ni mate me baleti ira na lewe ni matavuvale era sa mate.
E lailai na ka e volai tu me baleta na mosi ni yalo kei na dredre eratou sotava na vo ni ciwa na luvedrau na Miller ena nodratou tomana na cakacaka kei na maroroi ilavo me baleta na ilakolako ka ratou sa sega ni rawa ni mai vakacavara na nodratou itubutubu kei na tacidratou. E kilai ni ratou a biuti St. Louis ena vulaitubutubu ni 1850 vata kei na va na bulumakau kei na dua na qiqidreti, ka ratou yaco yani ena Bucabuca e Salt Lake ena yabaki vata o ya.
O ira na vo ni noqu qase era sotava na dredre vata vakaoqo. Ia a tudei tu ga ka sega ni yavalati rawa na nodra ivakadinadina. Au sa rawata kina e dua na isolisoli ni yalodina taucoko ki na kosipeli i Jisu Karisito mai vei iratou kece. Ena vukudra na yalo yalodina oqori, sa rawa kina meu tu e matamuni nikua.
Au vakavinavinaka vua na Tamaqu mai Lomalagi me baleti Frances, na noqu itokani kamica. Ena Okotova oqo keirau na marautaka vata kina na ika 60 ni yabaki vakasakiti ni bula vakamau. E dina ni a tekivu na noqu veiqaravi ena Lotu niu se gone sara toka, e sega vakadua ni se bau vosakudrukudru niu dau lako ki na bose se meu qarava na itavi ni noqu ilesilesi. Ena vuqa na yabaki na noqu ilesilesi vakalewe ni Le Tinikarua sa dau kauti au tani mai Salt Lake vakalevu—ena so na gauna me lima na macawa ena dua ga na lako—ka biuti koya duadua me qaravi ira tiko na luvei keirau lalai kei na neitou itikotiko. Me tekivu mai na gauna au se qai kacivi kina meu bisopi niu se qai yabaki 22, e tu yadua sara na gauna me rawa ni keirau dabe vata ena dua na soqoni ni Lotu. Au na sega beka ni kerea me dua tale na watiqu yalodina, dauloloma, ka dauveiciqomi.
Au vakavinavinaka vua na Tamaqu Vakalomalagi me baleti iratou na luvei keirau e le tolu kei ira na dui watidratou, me baleta na walu na makubui keirau vakasakiti kei na va na makubui keirau vakarua rairai totoka.
E dredre vei au meu kunea na vosa meu vakadewataka kina vei kemuni, na taciqu kei na ganequ, na noqu vakavinavinaka mai vu ni yaloqu me baleta na bula o ni bulataka, na vinaka o ni vakayacora, na ivakadinadina o ni wasea. O ni dau veiqaraqaravi vakataki kemuni ena lomasoli. Ko ni sa yalodina ki na kosipeli i Jisu Karisito.
Ena loma ni 44 na yabaki ni Vakaitutu Raraba, au sa dau veilakoyaki kina ena veiyasai vuravura. Sa dau ka ni marau levu na noqu dau sota vata kei kemuni, na lewenilotu, se na vanua cava ga o ni tu kina—me vakilai na yalomuni kei na nomuni loloma. Au sa vakanamata tu ki na veigauna vivinaka vakaoqo.
Ena loma ni ilakolako ena salatu ni bula, era tu kina o ira era lako sese. Eso era lako tani mai na ivakatakilakila ni gaunisala ka dusimaki ira ki na bula tawamudu, me ra qai kila ni ilesu ni sala era digitaka ena kauti ira ki na muanisala ka sega ni toso tale. Na duidui, vakawelewele, kei na nanumi koya ga vakaikoya era na vakaimawe kece ena bula ni tamata.
E rawa ni yaco vei keda kece na veisau me da vinaka cake. Ena veiyabaki eda sa dau vakarogoya na kerekere vei ira era luluqa tu, o ira era vakacudrui, o ira na lomabibi, na ivalavala ca—me ra lesu mai. “Lesu mai ka kana magiti ena nona teveli na Turaga ka mai tovolea tale mada na vuanikau kamica ka veivakamamautaki ni veiwasei vata kei ira na Yalododonu.”2
Ena ivakaruru yadua ni noda dui lewa e loma e koto kina na yalo ko ya, na gagadre me kau laivi na tamata makawa ka tu me rawata yani na vanua dina e rawa ni yaco kina. Ena yalo oqori, eda sa baci cavuta tale kina na veisureti bibi oqo: Lesu mai. Keimami sasaga yani vei kemuni ena loloma savasava i Karisito ka vakaraitaka na neimami vakavinavinaka me keimami vukei kemuni ka kidavaki kemuni ki na veitokani e taucoko. Kivei kemuni o ni mavoa tu vakayalo se ko ni sotava tiko na dredre kei na nuiqawaqawa, keimami kaya, Vakatara me keimami laveti kemuni ka vakamarautaki kemuni ka vakaruruya na nuiqawaqawa. Taura na nona veisureti na Turaga, “Dou lako mai vei au koi kemudou vakaadua ga sa oca ka colata na icolacola bibi ia kau na vakacegui kemudou. Vakataqara vei kemudou na noqu ivua ka vuli vei au niu sa yalomalua ka yalomalumalumu, dou na kunea kina na vakacegu ni yalomudou. Ni sa rawarawa na noqu ivua ka mamada na noqu icolacola.”3
A tukuni me baleta na iVakabula ni “sa lako voli ka dau caka vinaka … ni sa tiko vata kaya na Kalou.”4 Me da muria na ivakaraitaki uasivi sara ko ya. Ena ilakolako sega ni tudei oqo ni bula vakayago me da muria na ivakasala o ya mai vei Paula na iApositolo, ka na veivuke me da taqomaki ka muadonu tikoga: “A ka kecega sa dina, na ka kecega e vakaturaga, na ka kecega e dodonu, na ka kecega e savasava, na ka kecega e daulomani, na ka kecega e rogorogo vinaka; ia kevaka sa dua na ka e vinaka, se na ka e daudokai, dou nanuma na veika oqo.”5
Au sa vakayaloqaqataki ira na lewe ni Lotu se na vanua cava ga era tu kina me ra dau yalovinaka ka vakarokoroko vei ira na tamata kecega ena veivanua kecega. Na vuravura eda tiko kina sa sinai tu ena meca. E rawa ka dodonu me da vakaraitaka na noda vakarokoroko vei ira e duatani na nodra vakabauta mai vei keda.
Me da vakaraitaka talega na yalovinaka kei na loloma ena loma ni noda veimatavuvale. Me cecere cake mai na ivakaruru walega na noda veivale; sa dodonu me ra vanua ka na rawa ni tiko kina na Yalo ni Kalou, na vanua me na tu kina vakadua e katuba na cava, na vanua me veiliutaki kina na loloma ka vakaitikotiko kina na sautu.
Na vuravura e rawa ni yaco ena so na gauna me vanua vakarerevaki me da tiko kina. Na veika vakamareqeti ni bula vakatamata sa rerevaki sara na totolo ni kena sa vakacacani sobu. E sega ni dua—se gone se qase se tu e loma—me galala mai na kena tadravi koya na veika oqo ka rawa ni dreti keda sobu ka vakarusai keda. O ira na noda itabagone, na noda itabagone vakamareqeti, era dau sotava na veivakatovolei ka da sega ni rawa ni vakasamataka. Na meca kei ira na nona lewevuqa e sega ni cegu na nodra cakacaka me ra dretaki keda sobu.
Eda vala tiko ena dua na ivalu vata kei na ivalavala ca, kemuni na taciqu kei na ganequ, ia me da kakua ni guce. Oqo e dua na ivalu eda na qaqa kina. Sa solia vei keda na Tamada mai Lomalagi na iyaragi me da rawata kina. E tu ena iuli ko Koya. E sega ni dua na ka me da rerevaka. O Koya na Kalou ni rarama. O Koya na Kalou ni vakanuinui. Au vakadinadinataka ni lomani keda o Koya—o keda yadua.
Na bula vakayago e gauna ni vakatovolei, na gauna me da vakadinadinataki keda kina ni da sa kilikili me da lesu tale ki na nona iserau na Tamada Vakalomalagi. Me rawa ni da vakatovolei, sa dodonu me da na sotava na veika dredre kei na bolebole ena so na gauna. Ena so na gauna sa dau vaka ni sega ni dua na rarama e tu ena mua ni ikeli—sega ni dua na malawa ni mataka me takosova na butobuto ni bogi. Eda vakavolivoliti ena mosi ni uto e kavoro, na rarawa ni tadra sega ni vakavotukana kei na yaluma ni vakanuinui mate wale. Eda duavata ena kena cavuti na kerekere vakaivolatabu, “Sa sega beka na ibotani mai Kiliati?”6 Eda sa vakauqeti me da raica na noda kalouca ena iloilo sukusukura ni vakanuinui. Eda nanuma ni da sa guilecavi, kavoro na yaloda, ka galili. Kevaka o tu ena dua na ituvaki vakaoqo, au kerei iko mo goleva na Tamada Vakalomalagi ena vakabauta. Ena laveti iko ka tuberi iko ko koya. Ena sega ni dau kauta tani mai vei iko na nomu rarawa ena veigauna, ia ena vakacegui iko ka liutaki iko ena loloma ena cava kecega o sotava.
Mai vu ni yaloqu kei na gagadre ni lomaqu, au sa laveta kina na domoqu ena vakadinadina nikua ka kaya ni bula dina tiko na Kalou. E Luvena ko Jisu, na Le Dubau ga nei Tamana ena yago. O koya na noda Dauveivueti; o Koya na noda Dautataro vei Tamana. E lomani keda o Koya ena dua na loloma eda na sega ni rawa ni kila taucoko sara, ia me vaka ni lomani keda, sa solia na Nona bula ena vukuda. Na noqu vakavinavinaka Vua e sega ni tukuni rawa.
Au sa solia kina na Nona veivakalougatataki vei kemuni, na taciqu kei na ganequ lomani, ena nomuni veivale, ena nomuni cakacaka, ena nomuni veiqaravi vakataki kemuni ka vakakina vua na Turaga, vakataki Koya. Eda na toso vata ki liu ena noda cakava tiko na Nona cakacaka.
Au sa yalataka na noqu bula, na noqu igu—na veika kece e tu meu solia—ena noqu qaravi Koya kei na kena liutaki na cakacaka ni Nona Lotu me vaka na Nona lewa ia ena nona veivakauqeti, kau vakayacora vakakina ena Yacana tabu—io na Turaga ko Jisu Karisito—emeni.