Ngaahi Talanoa ʻo e Folofolá
Ngaahi Lea ke ʻIloʻí


Ngaahi Lea ke ʻIloʻí

ākonga

ko ha taha ʻoku tui kia Sīsū Kalaisi mo feinga ke hangē ko Iá

angahalá

ko e talangataʻa ki he ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní

angakovi

ko ha taha ʻoku anga kovi

angatonu

talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá

faifekau

ko ha tokotaha ʻoku ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau; taimi ʻe niʻihi ʻoku uiuiʻi e tokotahá ke ʻalu ki ha ngaahi fonua kehe

fakafonuʻaki e Laumālie Māʻoniʻoní

ko e fakafonu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ha ʻatamai mo ha loto ʻo ha taha ʻaki ʻa e moʻoní

fakahā

ko ha meʻa ʻoku talaange ʻe he ʻOtuá ki Heʻene fānaú

fakahaofi

ke fakahaofi mei he fakatuʻutāmakí. Naʻe pekia ʻa Sīsū ke fakahaofi kitautolu mei he mate fakatuʻasinó mo e fakatuʻutāmaki ʻo e angahalá.

fakahīkihikiʻi

ke lea ʻaki ha ngaahi meʻa lelei ʻo kau ki ha taha

fakamaau

ko ha meʻa ne hoko pea fakamāuʻi e kakaí ke fakamoʻoniʻi pe naʻa nau maumauʻi e laó pe ʻikai

fakamolemole

ke tuku e ʻita ki ha taha kuó ne fai atu ha kovi pe ngaahi meʻa fakatuʻutāmaki

fakamoʻoni

ko e fakahā ki he kakai kehé ʻoku tau ʻilo ha meʻa ʻoku moʻoni

fakamoʻoni

ko ha ongo pe fakakaukau mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí

fakamoʻui

ko e ʻai ke sai ha taha puke pe taha lavea

fakamoʻuí

ko e fakamoʻui mei he angahalá mo e maté koeʻuhí ke tau lava ʻo toe nofo fakataha mo e Tamai Hēvaní

fakanofó

kau tangata ʻoku nau maʻu e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku hilifaki honau ngaahi nimá ʻi he ʻulu ʻo e tangata ʻe taha ke foaki ange kiate ia ʻa e mālohi mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

ʻĪmisi
ordination
fakapikopiko

ʻikai fie ngāue

fakatomala

ko e ongoʻi mamahi koeʻuhí ko ha faʻahinga meʻa naʻá ke fai pea ke fakapapau he ʻikai te ke toe fai ia

fale lotu lahí (faka-Siu)

ko ha fale ʻoku fakataha ki ai ʻa e kakai Siú ke lotu ki he ʻOtuá

fale tali-fononga

ko ha feituʻu ʻe lava ke kai mo mohe ai ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻoku nau fononga ai ki ha feituʻú

feilaulau

ke foaki ha faʻahinga meʻa mahuʻinga maʻá e ʻOtuá pe kakai kehé

fekau

ke tala ki ha tokotaha pe ko ha meʻa ke fai

fekau

ko ha meʻa ʻoku fakahā ʻe he ʻOtuá ki he kakaí ke fai ke nau fiefia ai

fili

ke fili pe filifili

fokotuʻutuʻu

ke ʻai ke maau ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí

folofolá

ngaahi tohi ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku fakafou mai Heʻene kau palōfitá

fonongá

ke ʻalu mei he feituʻu ʻe taha ki he feituʻu ʻe taha

fonualotó

ko ha feituʻu ʻoku tanu ai e kakai maté

ʻĪmisi
tomb
foʻi mā [ngaahi foʻi mā]

ʻoku lolotonga taʻo e foʻi mā kuo fakafuó ʻi ha

ʻĪmisi
loaf
hā fakakehé

ko ha liliu ʻoku hā ʻi ha taha ʻi ha kiʻi taimi nounou ke faingofua ia ke ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní

Hāʻele ʻAnga Ua Maí

ko e taimi ia ʻe toe hāʻele mai ai ʻa Sīsū ki he māmaní ke fakahaofi ʻa e kakai angatonú mo fakaʻauha ʻa e kakai angakoví

hēvani

ko e feituʻu ia ʻoku ʻafio ai ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí

heʻe

ko ha ʻinisēkite lahi ʻoku puna, ʻoku fakaʻaongaʻi ko e meʻakai he taimi ʻe niʻihi

ʻĪmisi
locust
himi

ko ha hiva ʻa e siasí pe hiva fakalangilangiʻi ʻo e ʻOtuá

honge

ko ha siʻisiʻi ʻo e meʻakaí koeʻuhí ko e ʻikai ha meʻakai feʻunga ke fafanga ʻaki e tokotaha kotoa pē

ke fakalāngilangiʻi, ʻofa, mo talangofua ki he ʻOtuá

kaihaʻa

ko e ʻave ha meʻa ʻa ha taha kehe

kalauni talatala

ko e ʻakau talatala māsila ne ʻai fakafuopotopoto ʻa ia naʻe hili he ʻulu ʻo Sīsuú

ʻĪmisi
crown of thorns
kātoanga kai

ko ha houakai lahi ʻoku angamaheni ʻaki ke fai ha ʻaho mahuʻinga

kātoangaʻi

ke fakamanatu ha ʻaho mahuʻinga ʻaki hano fai ha meʻa makehe

kau

ke hoko ko ha konga ʻo ha kulupu

kaungāʻapi

ko ha taha ʻoku nofo ofi ho ʻapí; ko ha taha pē ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá

Kau Tangata Potó

kau tangata ne omi mei he Hahaké ke ʻaʻahi kia Sīsū ʻi he taimi naʻá Ne kei valevale aí

kofu tōlofa

ko ha kofu tōlofa ʻoku tui ʻi tuʻa ʻi ha toe kofu kehe

ʻĪmisi
robe
kovi

ko ha meʻa ʻoku kovi pea ʻoku ʻikai mei he ʻOtuá

kui

ʻikai lava ʻo sio

Laka Atu

ko ha kātoanga makehe ʻoku manatu ai e kakai Siú ki he founga hono fakahaofi honau kakaí mei he kau ʻIsipité ʻi he taimi ʻo Mōsesé

lakanga fakataulaʻeikí

ko e mafai ke ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá

laumālie

taha ʻo e fānau ʻa e Tamai Hēvaní ʻokuʻ ikai ke ʻi ai hano sino kakano mo e hui

lavakiʻi

ke fehangahangai mo ha kaungāmeʻa pe ko hono tuku ia ki ha fili

lavea

ko ha lavea kovi ki ha sino ʻo ha taha

leʻó

ko ha tangata ʻokú ne leʻohi e kakai ʻi he fale pōpula; ke leʻohi ha taha, feituʻu, pe meʻa

liliu lea

ko e liliu e ngaahi lea ʻoku tohi pe lea ʻaki mei he lea fakafonua ʻe taha ki he lea fakafonua kehe ʻe taha kae kei ʻuhinga tatau pē

loi

ko e ʻikai tala e moʻoní

lotu

ke talanoa ki he ʻOtuá, fakamālō kiate Ia mo kole ha ngaahi tāpuaki

lotu

ko e meʻa ʻoku lea ʻaki ʻe ha taha ʻi he taimi ʻoku lotu aí

mafai

ko e totonu ke ngāueʻaki ʻa e mālohi hangē ko e lakanga fakataulaʻeikí pe ko e maʻu ʻa e totonu ke tauteaʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻikai talangofua ki he laó

malangá

ko ha talanoa ʻoku fai ki ha falukunga kakai ʻo kau ki he ongoongoleleí

malí

ko he kātoanga ʻoku fai ai e mali ʻa ha fefine mo ha tangata

mālohi

malava ke fai ha meʻa. Vakai foki lakanga fakataulaʻeikí

mamahi

ko e ongoʻi mamahi moʻoni

mana

ko ha meʻa makehe ʻoku hoko koeʻuhí ko e mālohi ʻo e ʻOtuá

manuki

ke fakakata ʻaki

maomaonganoa

ko ha feituʻu ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha fanga kiʻi kolo pe ngaahi kolo mo ha kiʻi kakai tokosiʻi pē ʻoku moʻui aí.

mata-meʻa-hā-mai

ko ha faʻahinga fakahā mei he Tamai Hēvaní

māʻoniʻoni

ko ha meʻa ʻoku maʻa mo masani pea ʻoku vaheʻi ia maʻá e ngāue ʻa e ʻOtuá

melemo

ko e mate mei ha fuʻu fuoloa ʻi lalo ʻi ha vaí

mēmipá

ko ha tokotaha ʻoku kau ki ha siasi pe kulupu

meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní

ko e totonu ke maʻu ʻa e tokoni ʻa e laumālie Māʻoniʻoní; ʻoku foaki ia ki ha taha hili e papitaisó ʻe ha tokotaha ʻokú ne maʻu e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

meʻa kuo ngaohi

ke ngaohi pe fakatupu ha faʻahinga meʻa

meʻa tā

ko ha afo tuʻoni iiki pe maea; ke ngāueʻaki ke taaʻi ha taha pe ha meʻa

ʻĪmisi
whip
meʻaʻofa

ko ha meʻa lelei ʻoku foaki mai maʻatautolu ʻe he ʻOtuá pe niʻihi kehé

mofuike

ko ha luluʻi mālohi ʻo e kelekelé

moʻoni

ko e meʻa ʻoku moʻoni mo totonu

moʻui taʻengatá

ko e hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai Hēvaní pea nofo fakataha mo Ia ʻo taʻengata

moʻunga

ko ha moʻunga pe tafungofunga lahi

muimui

ko e fai ha meʻa ʻoku fai ʻe ha taha

ngāue fakafaifekaú

ko ha taimi makehe ʻo e ngāue tokoní pea ʻalu ʻo akoʻi ʻa e kakaí ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo fakamālohia ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní

ngeʻesi honi

ko e nofoʻanga faʻu ʻe he honé. ʻOku fakafonu ʻe he fanga honé ʻa e fanga kiʻi nofoʻanga ko ʻení ʻaki ʻa e huʻa honé.

ʻĪmisi
honeycomb
ongoongoleleí

ko e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisi ki he founga ʻoku totonu ke moʻui ʻaki ʻe he kakaí koeʻuhí ke nau lava ʻo toe foki ʻo nofo fakataha mo e Tamai Hēvaní; ko e palani ʻo e fakamoʻuí ʻa e Tamai Hēvaní

pala

ko ha konga ʻo e sinó ʻoku mamahi pe toto

palōfita

ko ha tokotaha kuo uiuiʻi ʻe he ʻOtuá ke fakahā ki he kakaí ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá ke nau faí

palōmesi

ko e lea te ke fai ha meʻa

papitaiso [papitaiso]

ko ha ouau ʻoku fakauku hifo ʻe ha tokotaha ʻokú ne maʻu e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá ha tokotaha kehe ke puli ʻaupito ki lalo ʻi he vaí pea toe ʻohake ki ʻolunga. ʻOku fie maʻu ke te papitaiso ka te toki hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí. Vakai foki meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻĪmisi
baptism
paʻanga maka

ko ha paʻanga lafalafa, ukamea

ʻĪmisi
coin
pilīsoné

ko ha feituʻu ʻoku tauhi ai e kakai ʻoku nau maumauʻi e laó

poto

ko ha taha ʻoku fuʻu mataotao mo mahino ki ai e kakaí, laó, mo e folofolá; ko ha taha ʻoku palani ki muʻa

puke pōpula [naʻe puke pōpula]

ko e maʻu ha fonua pe ha taha ʻi he fakamālohi

puleʻanga ʻo e ʻOtuá

ko e Siasí pe ko e feituʻu ʻe nofo fakataha ai e kau māʻoniʻoní mo e Tamai Hēvaní hili e moʻuí ni

punou [naʻe punou]

ko e kiʻi tulolo ʻa e ʻulú ko e fakaʻapaʻapa

ʻĪmisi
bowed head
sākalamēniti

ko ha ouau ʻoku tāpuakiʻi ai ʻa e maá mo e vaí pea tufaki ki he kāingalotu ʻo e Siasí ke fakamanatu kiate kinautolu ʻa Sīsū Kalaisi pea tauhi ʻa e ngaahi fekaú. ʻOku fakahoko ʻa e ouaú ʻe he kau tangata ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí.

Sāpate

ko ha ʻaho makehe ʻo e uiké ʻoku lotu ai e kakaí ki he ʻOtuá ʻi heʻenau ō ki he lotú mo toe ako lahi ange kiate Ia

sino ʻo e kakano mo e toto

ko e ngaahi sino ʻoku maʻu ʻe he kakai ʻi he māmaní ʻoku ʻi ai ʻa e kili, ngaahi hui, ngaahi uoua mo e toto

sōtia

ko ha taha ʻokú ne fakahoko e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa ha tuʻi pe pule

taha fai angahalá

ko ha taha ʻoku ʻikai ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní

taha kaihaʻa [kau kaihaʻa]

ko ha taha ʻoku kaihaʻa mei he niʻihi kehé

takí

ko ha taha ʻokú ne fakahinohino pe fatongia ʻaki hano tokangaʻi ha kulupu

talangofua

ke fai e meʻa kuo kole atú pe fekauʻí

talanoa fakatātā

ko ha talanoa ʻokú ne akoʻi ha tefitoʻi moʻoni pe lēsoni

talatala

ko ha konga māsila mo muʻatōtao ʻo ha fuʻu ʻakau te ne lava ʻo fakalaveaʻi ha taha kapau ʻe ala ki ai

tamaioʻeiki

ko ha taha ʻoku tokoni pe ngāue ki ha taha kehe pe ki he ʻOtuá

tangata malí

ko ha tangata ʻoku mali

Tangata pe fefine anga māʻoniʻoni

ko ha mēmipa ʻo e Siasi moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí

tanu [naʻe tanu]

ko e tuku hifo ʻa e sino ʻo ha tokotaha kuo mate ʻi ha fonualoto pe ki he kelekelé pe tanu ʻaki e kelekelé; ke tuku ha meʻa ʻi he kelekelé ʻa ia ʻoku fakaʻamu ha taha ke fūfuuʻi

tāpuaki

ko ha lotu makehe ʻo kole ki he Tamai Hēvaní ke fakafiemālieʻi pe fakamoʻui ha taha; ko e tangata ʻokú ne fai ʻa e lotu ko ʻení ʻokú ne fai ia ʻi he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻokú ne maʻú. ʻOku tau maʻu ha faʻahinga tokoni pē mei he ʻOtuá.

tāpuakiʻi

ke foaki ha ngaahi meʻa lelei pe ke tokoniʻi ha taha

tataki

ke fakahinohinoʻi e niʻihi kehé

tau

ko ha fetāʻaki ʻi he vahaʻa ʻo ha ongo filí

tauhi fale tali-fonongá

ko ha taha ʻokú ne fakalele ha fale-tali-fononga

tauhi-sipi

ko ha taha ʻokú ne leʻohi e fanga sipí

ʻĪmisi
shepherd
taulaʻeikí

ko ha taki ʻi ha siasi

taʻengata

ko ha meʻa ʻoku ʻikai hano ngataʻanga; ʻoku ʻikai toe ngata

taʻengata

maʻu pē

temipalé

ko e fale ia ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní; ko e fale ke hū ai ki he ʻOtuá; ko e feituʻu māʻoniʻoni ʻoku fakahoko ai e ngaahi ouau toputapú

ʻĪmisi
temple
tēvoló

hingoa ia ʻe taha ʻo Sētane

toafa

konga fonua ʻoku siʻisiʻi ʻaupito ai e vaí mo e ʻakaú pe monumanú

toetuʻu

ko e toe fakatahaʻi hotau ngaahi sinó mo e ngaahi laumālié hili ʻetau maté

tokotaha fakalelei

ko ha tokotaha ʻokú ne tokoniʻi e kakaí ke ʻoua te nau feʻitangaki

tokotaha faleʻi

ko ha taha ʻoku tokoni pe fai ha akonaki ki ha taha kehe

tokotaha kilia

ko e tokotaha puke ʻoku pala kotoa hono sinó

toputapu

ko ha faʻahinga meʻa ne foaki mai kiate kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻoku totonu ke fakaʻapaʻapaʻi mo tauhi ke molumalu

tui

ke ongoʻi ʻoku tonu pe moʻoni ha meʻa

tui

ko e tui mo e falala kia Sīsū Kalaisi

tukuhaú

paʻanga ʻoku totongi ʻe he kakaí ki he puleʻangá

tuli

ʻikai lava ʻo fanongo

tutuki

ke tāmateʻi ha taha ʻaki hono tautau ia ʻi ha kolosi ʻakau ʻo hangē ko ia naʻa nau fai kia Sīsuú

tūʻulutui [naʻe tūʻulutui]

ke peluki ho tuí

ʻĪmisi
kneeling
uaine

ko ha inu ngaohi mei he kālepí

uitou

ko ha fefine kuo mate hono malí

vahehongofulu

paʻanga ʻoku foaki ki he ʻOtuá ke langa hake Hono Siasí

vaine

ko e sino lahi ʻo ha fuʻu ʻakau, hangē ko e kālepí, ʻoku tupu hake hono ngaahi vaʻá mei ai. ʻOku moʻui e ngaahi vaʻá mei he vainé

ʻĪmisi
vine
ʻahiʻahiʻi

feinga ke fakalotoa ha taha ke fai ha meʻa hala

ʻaiʻanga kai ʻo e manu

ko ha puha ʻoku tuku ai e meʻakai ʻa e fanga monumanú

ʻĪmisi
manger
ʻana

ko ha ava ʻi ha tafaʻaki moʻunga

ʻĪmisi
cave
ʻĀngelo

ko ha talafekau fakalangi mei he ʻOtuá

ʻAposetolo

ko ha taki ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻokú ne fakamoʻoniʻi ʻa Sīsū Kalaisi mo akoʻi ʻa e ongoongoleleí

ʻaukai

ko e ʻikai kai mo inu lolotonga e feinga ke maʻu ngaahi tāpuaki mei he Tamai Hēvaní

ʻōlitá

ko ha meʻa kuo faʻu hangē ha tēpile toputapu ʻi he temipalé ʻi he taimi naʻe kei moʻui ai ʻa Sīsuú. Naʻe ʻohake ʻe he kakaí e ngaahi feilaulau ki he ʻOtuá ʻi he ʻōlitá.

ʻĪmisi
altar