Konifelenisi Lahi
Ko e Hala ʻo e Fuakavá: Ko e Hala ki he Moʻui Taʻengatá
Konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 2022


Ko e Hala ʻo e Fuakavá: Ko e Hala ki he Moʻui Taʻengatá

Ko e hala ki he fuakavá ʻa e hala ki he haohaoá, pea ko Sīsū Kalaisi ʻa e uho ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava kotoa pē.

Naʻe finangalo ha tuʻi mālohi ke pule hono fohá ki he taha ʻo hono ngaahi puleʻangá. Naʻe pau ke ako ʻa e pilinisí mo tupulaki ʻi he potó kae toki nofo ʻi he nofoʻa fakatuʻí. ʻI he ʻaho ʻe taha, naʻe talanoa ai ʻa e tuʻí mo e pilinisí ʻo vahevahe ange ʻene palaní. Naʻá na felotoi ʻe ʻalu ʻa e pilinisí ki ha kolo kehe ke maʻu ai ha ngaahi aʻusia. Te ne fepaki mo ha ngaahi faingataʻa pea fiefia foki ai ʻi ha ngaahi meʻa lelei lahi. Naʻe fekauʻi leva ʻe he tuʻí ʻa e pilinisí ki he koló, ʻa ia naʻe fie maʻu ke ne fakamoʻoniʻi ai ki he tuʻí ʻa ʻene faivelengá mo fakahaaʻi naʻá ne taau ke maʻu e ngaahi monū mo e ngaahi fatongia ne tokateu ʻe he tuʻí maʻaná. Naʻe tuku ki he pilinisí ʻa e tauʻatāina ke fili pe te ne maʻu ʻa e ngaahi monū mo e ngaahi faingamālié ni pe ʻikai, ʻo makatuʻunga ʻi heʻene ngaahi holí mo e faivelengá. ʻOku ou tui ʻoku mou fie ʻilo ki he meʻa naʻe hoko ki he pilinisí. Naʻá ne foki nai ke maʻu ʻa e puleʻangá?

Siʻi kāinga ʻofeina, ko kitautolu takitaha ko ha pilinisi pe pilinisesi. Kuo fekauʻi mai kitautolu ki he moʻui fakamatelié ʻe ha Tamai Hēvani ʻofa ke fiefia ʻi he tāpuaki ʻo ha sino ʻa ia ʻe hoko ʻo taʻe-faʻa-mate fakafou ʻi he Fakalelei mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻamanaki mai ke tau teuteu ke foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻaki hono fakamoʻoniʻi te tau “fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻe fekau ʻe he ʻEiki ko [hotau] ʻOtuá kiate [kitautolú]” (ʻĒpalahame 3:25).

Naʻe hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí ke tokoniʻi kitautolu, ke huhuʻi kitautolu mo huluhulu mai ʻa e hala ke foki ai ki he ʻOtuá. ʻOku fakaafeʻi ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá ke haʻu ki he Fakamoʻuí pea hoko ʻo haohaoa ʻiate Ia. ʻOku tau ʻilo ʻi he ngaahi folofolá kuo laka ʻi he tuʻo 90 hono toutou fakahoko mai ʻa e fakaafe ke tau haʻu ki he ʻEikí, pea ko e lahi tahá ko ha ngaahi fakaafe fakataautaha mei he ʻEikí Tonu. ʻOku ʻuhinga hono tali ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke maʻu ʻEne ngaahi ouaú pea tauhi ʻetau ngaahi fuakava mo Iá. Ko Sīsū “ʻa e halá, moʻoní, pea mo e moʻuí” (Sione 14:6), pea ʻokú Ne fakaafeʻi kitautolu “kotoa pē ke … haʻu kiate ia ʻo maʻu ʻi heʻene angaleleí; pea ʻoku ʻikai te ne taʻofi ha tokotaha ʻoku haʻu kiate ia” (2 Nīfai 26:33).

ʻOku hanga ʻe heʻetau ako mo akoʻi ʻo e ongoongoleleí ʻo fakaloloto ʻetau ului ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi mo tokoni ke tau hoko ʻo hangē ange ko Kinauá. Neongo kuo ʻikai fakahā mai ʻa e meʻa kotoa pē fekauʻaki “mo e taimi mo e founga pau ʻe maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e hakeakiʻí,” ka ʻoku fakapapauʻi mai ia kiate kitautolu (M. Russell Ballard, “ʻAmanaki Lelei ʻia Kalaisi,” Liahona, Mē 2021, 55).

Naʻe toe fakamatalaʻi ʻe ʻAlamā ko e taulaʻeiki lahí, ʻi heʻene akonaki ʻi he fonua ko Seilahemalá, ha fakaafe mahuʻinga meia Sīsū Kalaisi:

“Vakai, ʻokú ne ʻoatu ha fakaafe ki he kakai fulipē, he kuo mafao atu ʻa e toʻukupu ʻo e ʻaloʻofá kiate kinautolu, pea ʻokú ne folofola: Fakatomala, pea te u tali ʻa kimoutolu.

ʻIo, ʻokú ne folofola: Haʻu kiate au pea te mou maʻu ʻa e fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí” (ʻAlamā 5:33–34).

ʻOku fakaafeʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí Tonu ke haʻu kiate Ia pea toʻo ʻEne haʻamongá kiate kitautolu ke tau ʻilo ʻa e fiemālié ʻi he māmani moveuveú ni (vakai, Mātiu 11:28–29). ʻOku tau haʻu kia Kalaisi ʻaki ʻetau “tui [kiate Iá], fakatomala fakaʻahó, fai ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻi heʻetau maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, pea kātaki ki he ngataʻangá ʻaki hono tauhi e ngaahi fuakava ko iá” (Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 1.2.1, ChurchofJesusChrist.org). Ko e hala ki he fuakavá ʻa e hala ki he haohaoá, pea ko Sīsū Kalaisi ʻa e uho ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava kotoa pē.

Naʻe akoʻi ʻe he Tuʻi ko Penisimaní koeʻuhí ko e ngaahi fuakava ʻoku tau fakahokó, ʻoku tau hoko ai ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻo Kalaisi, ʻa ia kuó ne fakatupu fakalaumālie kitautolú, pea ʻoku fakatauʻatāinaʻi kitautolu ʻi Hono huafá he “ʻoku ʻikai ke ʻi ai mo ha toe huafa kehe kuo foaki ʻa ia ʻe maʻu ai ʻa e fakamoʻuí” (vakai, Mōsaia 5:7–8). ʻOku fakahaofi kitautolu ʻi heʻetau kātaki ki he ngataʻangá ʻaki ʻetau “faʻifaʻitaki ki he sīpinga ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí” (2 Nīfai 31:16). Naʻe akonaki ʻa Nīfai ʻoku ʻikai kakato ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he hū pē ki he hala fāsiʻi mo lausiʻí; ka kuo pau ke tau “vivili atu ki muʻa ʻi he tui mālohi kia Kalaisi, pea maʻu ʻa e ʻamanaki ʻoku mālohi haohaoa, mo ha ʻofa ki he ʻOtuá mo e kakai fulipē” (vakai, 2 Nīfai 31:19–20).

ʻOku tokoni ʻa e tokāteline ʻa Kalaisí ke tau ʻilo pea nofo maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá, pea ʻoku fokotuʻutuʻu pehē ʻa e ongoongoleleí ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí kuo talaʻofá ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava toputapú. Naʻe naʻinaʻi mai ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, ko e palōfita ʻo e ʻOtuá, ʻi heʻene pōpoaki ne fakamafola ʻi he ʻaho 16 Sānuali, 2018 ke tau “nofo maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá. ʻE hanga ʻe hoʻo tukupā ke muimui ki he Fakamoʻuí ʻaki hono fakahoko ha ngaahi fuakava mo Ia pea tauhi e ngaahi fuakava ko iá, ʻo fakaava e matapā ki he tāpuaki fakalaumālie mo e faingamālie kotoa pē ʻe lava ke maʻu ʻe he kakai tangata, fafine, mo e fānau he feituʻu kotoa pē. … Ko e ikuʻanga ʻoku tau takitaha fāifeinga ki aí, ke fakakoloaʻi kitautolu ʻaki ʻa e mālohi ʻi he fale ʻo e ʻEikí, silaʻi hotau fāmilí, faivelenga ʻi hono tauhi e ngaahi fuakava naʻe fai ʻi he temipalé ke tau feʻunga ai ke maʻu e meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ko e moʻui taʻengatá” (“ʻI Heʻetau Laka Fakataha Atu Kimuʻá,” Liahona, ʻEpeleli 2018, 7).

ʻE ʻikai siʻaki ʻe he ʻOtuá ʻEne vā fetuʻutakí, pe taʻofi ʻEne ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui taʻengata kuo talaʻofa maí mei ha, faʻahinga tokotaha pē ʻoku tauhi fuakava. Pea ʻi heʻetau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e ngaahi fuakava toputapú, ʻoku tau ʻunu ʻo vāofi ange ki he Fakamoʻuí. Naʻe akoʻi kitautolu ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻaneafi ʻoku ngāue ʻa e ngaahi fuakava mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí ʻo hangē ha kāpasa ke ʻomi ha fakahinohino ke tau haʻu kia Kalaisi mo hoko ʻo hangē ange ko Iá.

ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he ngaahi fuakavá ʻa e hala ke foki ai ki he ʻOtuá. ʻOku hanga ʻe he ngaahi ouau ʻo e papitaisó mo hono maʻu ʻo e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, mo e sākalamēnití, ʻo tataki kitautolu ki he temipale ʻa e ʻEikí ke maʻu ʻEne ngaahi ouau ʻo e hakeakiʻí.

ʻOku ou fie lave ki ha meʻa ʻe ua naʻe fakamamafaʻi mai ʻe hotau Fakamoʻuí ke tokoni ke tau tauhi faivelenga ʻa e ngaahi fuakavá:

  1. ʻE lava ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo akoʻi kitautolu, fakamanatu mai ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí, mo nofo mo kitautolu ʻo taʻengata (vakai, Sione 14:16, 26). Te Ne lava ʻo hoko ko hotau takaua maʻu pē ke fakahinohinoʻi kitautolu ʻi he hala ʻo e fuakavá. Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē “ʻi he ngaahi ʻaho ka hokó, he ʻikai lava ke tau moʻui fakalaumālie taʻe kau ai ʻa e tataki, fakahinohino, mo e ivi fakafiemālie, mo tatau maʻu pē ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní” (“Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2018, 96).

  2. Naʻe fokotuʻu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ouau ʻo e sākalamēnití, ke tau manatu maʻu ai pē kiate Ia pea ke ʻiate kitautolu ʻa Hono Laumālié. ʻOku fakaava ʻe he papitaisó ʻa e matapā ki he moʻui taʻengatá, pea ʻoku tokoni ʻa e sākalamēnití ke tau tui mālohi ʻo vivili atu ki muʻa ʻi he hala ʻo e fuakavá. ʻI heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻe hoko ia ko ha fakamoʻoni ki he Tamaí ʻoku tau manatu maʻu ai pē ki Hono ʻAló. Pea ʻi heʻetau manatu maʻu ai pē kiate Ia mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, ʻe ʻiate kitautolu ʻa Hono Laumālié. ʻI he tānaki mai ki he talaʻofá ni, ʻoku toe fakafoʻou ʻe he ʻEikí ʻa e talaʻofa ki he fakamolemole ʻo e angahalá ʻi heʻetau fakatomala loto-fakatōkilalo mei heʻetau ngaahi angahalá.

ʻI he tauhi pau ki heʻetau ngaahi fuakavá, ʻoku totonu ke tau feinga ke maʻu maʻu pē ʻa e Laumālié ke teuteuʻi kitautolu ke maʻu moʻui taau ʻa e sākalamēnití, pea ʻi he founga tatau, ʻoku tau maʻu maʻu pē ʻa e sākalamēnití ke ʻiate kitautolu maʻu ai pē ʻa e Laumālié.

ʻI he taʻu nima homa ʻofefiné, naʻe ʻi ai haʻane kiʻi kā fakamaka pea naʻe saiʻia ʻaupito hono fakalele holo ʻi falé. ʻI he efiafi ʻe taha, naʻá ne haʻu ai ʻo pehē mai, “Teti, ʻoku ʻikai ke toe lele ʻeku kaá. ʻE lava ke ta ʻalu ʻo ʻomai ha penisini mei hoʻo kaá ke ʻutu ki ai kae toe lava ʻo lele? Mahalo ʻoku fie maʻu ha penisini ki ai hangē ko hoʻo kaá kae lele.”

Ne u ʻilo kimui naʻe ʻosi ʻa e maká, ko ia naʻá ku talaange ʻe toe lele ia ʻi ha houa nai ʻe taha mei ai. Naʻá ne fiefia lahi mo talamai, “ʻIo! Te ta ō mo ia ki he pausá.” Naʻá ku palaki pē ʻa e maká ki he ʻuhilá ke fakafonu, pea hili ha houa ʻe taha naʻá ne lava ʻo toe fakalele ʻa e kaá, kuo fakaivia ʻe he maka ne fakafonú. Naʻá ne ako leva ai ʻoku mahuʻinga ke fakafonu maʻu pē ʻa e maká ʻaki hono palaki ki he ʻuhilá.

Hangē ko e ako ʻe hoku ʻofefiné ʻa e fekaungaʻaki ʻo e maká mo e mālohi ke fakalele ʻaki ʻene kā meʻavaʻingá, ʻoku pehē ʻa ʻetau ako kau kia Sīsū Kalaisí, ko e sākalamēnití, pea mo e Laumālié. ʻOku tau fie maʻu ʻa e Laumālié ke tokoni ke tau fononga ʻi he moʻui fakamatelié ʻi heʻetau tauhi faivelenga ʻa e ngaahi fuakavá, pea ʻoku tau fiemaʻu mo e sākalamēnití ke fakaivia ʻetau moʻui fakalaumālié. ʻI hono fakafoʻou ʻetau fuakava ʻi he papitaisó mo maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻokú ne fakaivia ʻetau faivelengaá ʻi he ngaahi fuakava kehe kotoa pē. ʻOku fakapapauʻi mai ha ikuʻanga fiefia ʻi heʻetau ako ʻi he faʻa lotu mo tali ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí pea fiefia ʻi Heʻene ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí. Naʻá Ne folofola ʻo pehē, “Pea ko e meʻa ke tauhi ai koe ke maʻa ange mei māmani, ke ke ʻalu ki he fale ʻo e lotú pea ʻohake ai hoʻo ngaahi ouau toputapu ʻi hoku ʻaho tapú” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:9).

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku talaʻofa ki he kau tauhi ʻo e ngaahi fuakavá te nau maʻu ʻa e “melino ʻi he māmani ko ʻení mo e moʻui taʻengata ʻi he maama kahaʻú” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:23). ʻOku ou fakamoʻoni ʻi hoʻo maʻu maʻu pē ʻa e sākalamēnití ko e fakataipe ʻo e Fakamoʻuí, te ke maʻu ʻa Hono Laumālié ke fakahinohinoʻi koe ʻi he hala ʻo e fuakavá pea tauhi pau ki hoʻo ngaahi fuakavá. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.