Potutusi
Lesona 78: Ioane 18-19


Lesona 78

Ioane 18–19

Folasaga

Ina ua uma ona pu’e faapagotaina e taitai Iutaia ma suesueina Iesu, sa latou auina atu o Ia ia Pilato e faamasinoina ma tausalaina ai. Sa ioe Pilato i le Faasatauroga o Iesu, e ui ina sa faatalitonuina o ia i le taumamaina o Iesu. A o i ai i luga o le satauro, sa tuu atu e le Faaola Lona tina i le vaaiga a le Aposetolo o Ioane. Ina ua maea ona faasatauroina Iesu, sa tuuina Lona tino i se tuugamau.

Fautuaga mo le Aoaoina Atu

Ioane 18:1–32

Ua pue faapagotaina Iesu ma suesueina e taitai Iutaia, o e na latou tuuina atu o Ia i luma o Pilato

Tusi le fesili lenei i luga o le laupapa:

O le a se taimi e sili ona faigata ai ona tausia le soifua manuia o isi?

Valaaulia ni nai tamaiti aoga e faamatala mai pe o le a faapefea ona latou tali atu i fesili o loo i luga o le laupapa.

Faamatala atu na filifili e Iesu Keriso ma le kovana Roma o Pilato e faamuamua, pe faatauaina, ni mea eseese i le taimi o mea na tutupu i le Ioane 18–19. Tusi popolega o Keriso ma le popolega o Pilato i itu faafeagai o le laupapa. Valaaulia tamaiti aoga e vaavaai mo se upumoni a o latou suesueina le Ioane 18–19 lea e mafai ona fesoasoani latou te iloa ai pe o a popolega e tatau ona faamuamua i o latou olaga.

Otooto le Ioane 18:1–3 i le faamatala atu, ina ua uma ona mafatia Iesu i le Faatoaga o Ketesemane, sa taunuu atu Iuta le Sekara ma taitai o le aufaitaulaga sili ma le au Faresaio e pue faapagotaina Iesu.

  • Afai na e iloa le lalata atu o se au faaauupegaina e pue faapagota oe ma iu ai ina fasiotia oe, mata o a ni au taga e fai?

Valaaulia ni tamaiti aoga e feauauai i le faitauina leotele o le Ioane 18:4–11 ma le Luka 22:50–51. Fai i le vasega e mulimuli ai, ma vaavaai pe na faapefea ona tali atu Iesu ina ua taunuu atu lena vaega.

  • O le a le fetalaiga a Iesu ia i latou o e na o atu e pue faapagota o Ia? (Atonu e te manao e faamatala atu o upu nei i le Ioane 18:8 ma le latou i le Ioane 18:9 e faasino i Aposetolo sa faatasi ma Iesu.)

  • E tusa ai ma nei fuaiupu, o le a le mea na popole i ai Iesu Keriso? (A o tali mai tamaiti aoga, lisi ia fuaitau nei i luga o le laupapa i lalo o le “Popolega o Iesu Keriso”: puipuia o Ana Aposetolo; faamaloloina o le taliga o le auauna; faia o le finagalo o le Tama Faalelagi.)

Fai i se tamaitiiti aoga e faitau leotele le aotelega lea o le Ioane 18:12–32:

Na faatagaina e Iesu ia taitai e puefaapagotaina o Ia. Na latou avatu o Ia ia Ana, o se tasi o taitai Iutaia, ona sosoo ai lea ma Kaiafa, le faitaulaga sili o le na saili e faasalaina Iesu i le oti. Na mulimuli atu Peteru ma se tasi soo ia Iesu. Ina ua fesili atu ni tagata eseese e toatolu ia Peteru pe o ia o se tasi o soo o Iesu, sa faafiti Peteru na te le iloa o Ia i taimi taitasi. Ina ua uma ona fesiligia e Kaiafa ia Iesu, sa avatu o Ia e taitai Iutaia ia Pilato, o le kovana o le itumalo o Roma o Iutaia, e faamasinoina ai ma faasalaina. E na o tagata Roma e i ai le pule e faataunuu ai se faasalaga o le oti i Ierusalema.

Faamatala atu, o lenei faamasinoga atonu na faia i le Olo o Anetonia e lata ane i le malumalu. (Atonu e te fuafua e valaaulia le vasega e sue i le Faafanua o le Tusi Paia 12,“Ierusalema i ona Po o Iesu,” i le faaopoopoga o le Tusi Paia ma vaavaai mo le Antonia Fortress [vaaiga 3 i le faafanua].)

(Ioane 18:33–19:16

Ua faamasinoina Iesu Keriso i luma o Pilato

Valaaulia ni tamaiti aoga se toalua e faitau leotele upu a le Faaola ma Pilato, o loo tusia i le Ioane 18:33–37. (E mafai ona e valaaulia nei tamaiti aoga a o lei amataina le vasega e sue laina o le a la faitauina.) Fuafua e faatino le matafaioi a le faamatala, pe valaaulia se tasi tamaitiiti aoga e avea ma tagata faamatala. A o faitau e tamaiti aoga nei a latou vaega, fai i le vasega e mulimuli ai, ma vaavaai po o le a le mea na manao Pilato e iloa e uiga ia Iesu.

  • E tusa ai ma le Ioane 18:33, o le a le mea na manao Pilato e iloa e uiga ia Iesu?

Faamatala atu, sa tuuaia e taitai Iutaia ia Iesu fai mai o ia o le tupu o Iutaia aua a faapea mai Iesu o ia o se tupu, e mafai ona latou molia o Ia i le fouvale, po o le faatupu faalavelave i le malo o Roma (tagai Ioane 19:12), o se solitulafono e mafai ona faasalaina i le oti.

  • O le a le mea na faamatala atu e Iesu ia Pilato? (O Lona malo e ”le mai le lalolagi nei” [Ioane 18:36], ma ua maliu mai o Ia i le lalolagi e ”molimau i le upumoni” [Ioane 18:37].)

Fai i tamaiti aoga e faitau lemu le Ioane 18:38–40, ma vaavaai mo le faaiuga a Pilato e uiga ia Iesu.

  • O le a le faaiuga a Pilato ia Iesu? (Fai mai a ia sa le mafai ona ia maua ”se mea e sala ai o ia”[fuaiupu 38].)

  • E tusa ai ma le fuaiupu 39, o le a le mea na fai e Pilato e taumafai ai ia tatala Iesu?

Otooto le Ioane 19:1–5 i le faamatala atu sa faatigaina e fitafita Roma ma tauemuina Iesu. Ona tuuina atu lea e Pilato ia Iesu i luma o tagata.

Valaaulia tamaiti aoga e faitau lemu le Ioane 19:4, 6, ma vaavaai mo mea na fai faafia atu e Pilao i tagata Iutaia (”Ou te le iloa se mea e sala ai o ia”).

  • E fua i le tauanau atu pea o Pilato e na te le iloa se mea e sala ai Iesu, o le a le mea na foliga mai na talitonu Pilato o le mea sa’o lea e fai?

Valaaulia se tamaitiiti aoga e faitau leotele le Ioane 19:7. Fai atu i le vasega e mulimuli i le faitauga, ma vaavaai po o a mea na ta’u atu e taitai Iutaia ia Pilato e uiga ia Iesu.

Valaaulia tamaiti aoga o e na faitauina upu a Pilato ma Iesu, ma le tagata faamatala e amata a latou matafaioi ma faitau leotele mai le Ioane 19:8–11. Fai i le vasega e mulimuli ai, ma vaavaai mo le tali a Pilato ina ua ia faalogo atu ua fai mai Iesu o Ia o le Alo o le Atua.

  • Na faapefea ona tali atu Pilato ina ua ta’u atu ia te ia e taitai Iutaia ua fai mai Iesu o Ia o le Alo o le Atua?

  • Ana fai sa e i ai i le tulaga o Pilato, mata o a ni ou lagona ina ua e faalogo atu ua fai mai Iesu e uiga i lou mana o se kovana? Aisea?

Faamatala atu, o le fetalaiga a Iesu o loo tusia i le fuaiupu 11 e uiga i taitai Iutaia ua ”tele le leaga” ua ta’u mai ai ua gauai atu Pilato i le talosaga a tagata ma poloaiina ai Iesu ia faasatauroina, o le a tausalaina Pilato i le agasala, ae e le tutusa ma le tulaga o i latou o e sa matuai saili e fasiotia Iesu.

Valaaulia tamaiti aoga e faitau lemu le Mataio 27:19, ma vaavaai po o le a le mea na fautua atu le ava a Pilato ia te ia e fai. Fai i tamaiti aoga e lipoti mai mea latou te maua.

Valaaulia se tamaitiiti aoga e faitau leotele le Ioane 19:12–15. Fai i le vasega e mulimuli ai, ma vaavaai mo mea na saili Pilato e fai e tusa ai ma le tali mai a Iutaia ia Iesu.

  • E tusa ai ma le fuaiupu 12, o le a le mea na saili Pilato e fai?

  • O le a le mea na fai atu ai taitai Iutaia ia Pilato ina ua latou iloa sa manao o ia e tatala ia Iesu?

Faamanatu i tamaiti aoga o Kaisara o le kovana o le malo Roma o le sa tuuina atu ia Pilato lona tofiga o se koavana o Iutaia. E tele taimi talu ai, sa poloaiina ai e Pilato fitafita Roma e fasiotia tagata Iutaia, ma sa ia faaleagaina nisi o a latou uputuu faalelotu paia. Sa logoina faatinoga a Pilato ia Kaisara, ma sa aoa’ia e Kaisara ia Pilato (tagai mataupu. 34, note 7, i le James E. Talmage, Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 648–49).

  • Mata o le a se mea e tupu ia Pilato pe ana faapea e logo atu e Iutaia faapea e le o ia o se ”uo” a Kaisara” (fuaiupu 12)? (Ana fai e masalomia e Kaisara ia Pilato i le le faamaoni ia te ia, semanu e aveesea e Kaisara mai ia Pilato lona tulaga ma le pule o se kovana.)

Ta’u i ai na filifili ia Pilato i le va o le puipuia o ona lava manaoga ma le tatalaina o le Faaola, o le sa ia iloa e taumamaina.

Valaaulia se tamaitiiti aoga e faitau leotele le Ioane 19:16. Fai atu i le vasega e mulimuli i le faitauga, ma vaavaai po o le a le mea na filifili Pilato e fai.

  • O le a se mea na filifili Pilato e fai?

  • O le a se mea o ta’u mai i lenei filifiliga e uiga i le mea sa foliga mai na sili ona popole i ai Pilato? (A o tali mai ia tamaiti aoga, tusi ia fasifuaitau nei i luga o le laupapa i lalo o le ”O popolega o Pilato”: ia te ia lava; lona tulaga ma le malosi.)

  • O le a le mataupu faavae e mafai ona tatou aoao mai i le faaiuga a Pilato e tuu ona lava manaoga e faamuamua i le tatalaina o le Faaola, o le ua ia iloa e taumamaina? (A uma ona tali mai tamaiti, tusi le mataupu faavae lenei i luga o le laupapa: O le faamuamua o mea tatou te fiafia i ai nai lo le faia o le mea sao o le a taitai atu ai i tatou i le agasala.)

  • O a ni nai tulaga e ono tofotofoina ai i tatou e faamuamua o tatou manaoga i lo le faia o le mea tonu?

  • O le a se mea e mafai ona tatou faia e faatoilalo ai tofotofoga ma tuu ai o tatou manaoga e faamuamua i lo le faia o le mea tonu?

Valaaulia tamaiti aoga e vaavaai mo mea e mafai ona latou aoao mai e uiga i le uiga o Keriso e faatusatusa i le uiga o Pilato a o latou suesueina taimi faaiu o le soifuaga faaletino o Iesu Keriso.

Ioane 19:17–42

Ua faasatauroina Iesu, ma ua tuuina Lona tino i se tuugamau

Otooto le Ioane 19:17–24 i le faamatala atu e faapea sa tauave e Iesu Lona satauro i Kolokota, i le mea sa faasatauroina ai o Ia.

Valaaulia se tamaitiiti aoga e faitau leotele le Ioane 19:25–27. Fai i le vasega e mulimuli ai, ma vaavaai po o ai na i ai ina ua faasatauroina Iesu.

  • O ai na tutu i autafa o le satauro ina ua faasatauroina Iesu? (A uma ona tali mai tamaiti aoga, faamatala o le fasifuaitau ”o le soo … ua alofaina [e Iesu] [fuaiupu 26] e faasino i le Aposetolo o Ioane, ua igoa foi o Ioane le Soo Pele.)

  • E tusa ai ma fuaiupu 26–27, o ai na popole i ai Iesu a o tautau o Ia i luga o le satauro? O le a le mea na Ia faatonuina Ioane e fai? (Ia vaai faalelei Lona tina ia faapei o lona lava tina. I luga o le laupapa i lalo o le “O popolega o Iesu Keriso,” tusi ai le soifua manuia o Lona tina.)

Afai e mafai, tuu atu i tamaiti aoga se kopi o le saunoaga lenei a Elder David A. Bednar o le Korama a Aposetolo e Toasefululua. Fai atu i se tamaitiiti aoga e faitau leotele le saunoaga.

Ata
Elder David A. Bednar

Ua faaalia le uiga … i le mana e iloatino ai le mafatiaga o isi tagata pe a tatou mafatia i tatou lava; i le tomai e iloa ai le fia aai o isi pe a tatou fia aai; ma le mana e aapa atu ai ma tuuina atu le mutimuti alofa mo le tiga faaleagaga o isi pe a tatou i ai i le totonugalemu o o tatou lava faanoanoaga faaleagaga. O le mea lea, e faaalia le uiga i le vaavaai atu ma le aapa atu i fafo atu pe a oo ina mitiia e oe lava ma liliu ane i totonu le tali faalenatura i le taimi lava lea. Afai o se vaega lea o sea gafatia o le uiga faaletagata, ona avea lea o le Faaola o le lalolagi ma faataitaiga atoatoa o lena uiga e tumau ma e moni le alofa” (“The Character of Christ” [Brigham Young University–Idaho Religion Symposium, Jan. 25, 2003], 2–3).

  • E fua i mea sa tatou aoao mai le Ioane 18–19 e uiga i le uiga o le Faaola, o le a se mea ua mafai ona tatou faia e mulimuli ai i Lana faataitaiga? (A uma ona tali mai tamaiti aoga, tusi le upumoni lenei i luga o le laupapa: E mafai ona tatou mulimuli i le faataitaiga a le Faaola e ala i le filifili e fesoasoani atu i isi e tusa lava pe o tatou mafatia foi i tatou lava.)

  • E mafai faapefea ona tatou faatoilaloina le manao ia popole muamua ia i tatou lava ma filifili e fesoasoani i isi tusa pe o tatou manaomia foi e i tatou lava le fesoasoani?

  • O le a se taimi na e vaai ai i se tasi o mulimuli i le faataitaiga a le Faaola e ala i le filifili e fesoasoani i isi tusa lava pe sa manaomia foi e ia le fesoasoani?

Atonu e te manao e faasoa lau molimau ia Iesu Keriso ma le faataitaiga atoatoa na Ia faia o le faamuamua o manaoga o isi i lo Ia lava. Valaaulia tamaiti aoga e tusi i a latou api o le vasega po o api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia, se mea o le a latou faia e mulimuli ai i le faataitaiga a le Faaola.

Otooto le Ioane 19:28–42 i le faamatala atu faapea, ina ua mavae le maliu o Iesu, sa talosagaina e Iosefa le Arimataia ia Pilato na te ave le tino o Iesu. Ona saunia lea e Iosefa ma Nikotemo le tino o le Faaola ma tuu i se tuugamau, lea na ofo atu e Iosefa.

Tala ma Faamatalaga o Talaaga

Ioane 18:5–8. ”O A’u lenei”

”O nei upu [’O A’u lenei’] na faaliliu mai le fasifuaitau Eleni o le egō eimi,sa faaaoga i le tele o isi nofoaga i le Ioane e faasino atu ai i le paia o Iesu Keriso. …Ina ua uma ona fetalai atu e le Faaola nei upu, ona tuumuli ai lea o i latou, ua pauu foi i le eleele’ (Ioane 18:6), ‘ua manino ua le mafai ona latou faaaogaina le pule ia Iesu sei vagana ua faatagaina e faia’ (Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary, 1:780). ’O le mamalu ma le agamalu faatauvaa ae o se malosiaga maoae o le i ai o Keriso na faamaonia ai le tosinaga e sili atu ona malosi nai lo lima malolosi ma auupega o sauaga’ (James E. Talmage, Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 615). Ua faaalia i lenei faamatalaga ua i ai i le Faaola le mafai e faavaivaia ai i latou na pueina o ia ae na ia tuuina atu o ia e ave faapagotaina ma faasatauroina” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], 256).

Ioane 19:12, 16. Aisea na faia ai e Pilato se faaiuga na ia iloa e sese?

Na tuuina mai e Elder James E. Talmage o le Korama a Aposetolo e Toasefululua le malamalamaaga aoga lenei i le mafuaaga na faia ai e Pilato se faaiuga na ia iloa e sese:

”O gafea le mafuaaga o le vaivaiga o Pilato? O ia o le sui o le tupu, o le ua i ai le pule e faasatauro ai pe faasao; i se tulaga aloaia o ia lava o loo i ai le pule. O lona talitonuga maumaututu i le leai o se mea e sala ai Keriso ma lona manao e laveai o Ia mai le satauro e le mafesiligia. Aisea na lemautonu ai Pilato, faatuatuai, faalotolotolua, ma iu ai ina faamatuu atu e faasaga i lona lotofuatiaifo ma lona loto? Aua, o le mea moni, sa o se pologa o ia ae le o se tagata saoloto. Sa saisaitia o ia i lona talaaga. Sa iloa e ia afai e i ai ni faitioga e faasaga ia te ia i Roma, o lona fai mea piopio ma le agaleaga, o lona le faamaoni i le fasiotiga o le tauamiotonuina sa ia matua’ia o le a toe aumaia uma faasaga ia te ia. O ia o le taitai o Roma, ae o tagata o loo i lalo o lana puleaga sa fiafia e vaai atu ua faatoilaloina o ia, pe a latou faapaina ma le inaina i luga o lona ulu, le sasa o se lipoti taufaamatau e uiga ia te ia i lona pule sili, o Tiperia” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 641).

Na matauina foi e Elder Talmage faapea ”sa iloa e Pilato le mea sa’o ae e lei ia te ia le lototoa moni e fai ai” (mataupu 34, note 7 i le Jesus the Christ, 648).

Ioane 19:31–36. ”Ona … faatoga atu lea o Iutaia ia Pilato ia gauia o latou vae”

O tagata e faasatauro o nisi taimi e tele aso e ola tigaina ai a’o le’i feoti. A maliliu tagata sa faasatauro, e masani ona tuu ai e tagata Roma ia tino i luga o satauro e faasegisegi ai isi e ono solitulafono. Peitai, o le tulafono a Mose sa faasa ai ona moea se tino e faatautau i luga o se laau (tagai Teuterenome 21:22–23). E le gata i lea, o le fasatauroga o Iesu, o le aso na sosoo ai o le Sapati. O le mea lea na mananao ai taitai Iutaia e aveese mai tino mai satauro a o lei amata le Sapati i le goto o le la, sa latou sailia ai e faanatinati ona oti alii e toatolu sa i luga o le satauro e ala i le gauia o o latou vae. O lena mea o le a mafatia ai tagata sa faasatauro i le fetina’i o fatafata ma ua tapulaa ai le manava aua ua le toe mafai ona faaaoga o latou vae e tauaveina lo latou mamafa. Ina ua uma ona gaui vae o le isi toalua, sa maua e fitafita Roma ua maliu lava Iesu ma o lea na le tau gauia ai Ona vae.

O lenei taimi taua i luga o le satauro na faataunuu ai se valoaga mai le Feagaiga Tuai: “E leoleoina e Ia o Ona ivi uma; e le gau lava se tasi” (Salamo 34:20). E le gata i lea, na faatonuina e le Alii ia Isaraelu o le tamai mamoe o le Paseka, lea na muaifaamalumalu mai ai le taulaga a Iesu Keriso o le Tamai Mamoe a le Atua, e le gauia o latou vae (tagai Esoto 12:46).