Laipelí
Lakanga Fakataulaʻeikí


ʻĪmisi
Ko hono fakanofo ʻe Sīsū ʻa e Kau ʻAposetoló

Ako ʻo e Tokāteliné

Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻOku ua ʻa e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataulaʻeiki . ʻUluakí, ko e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mālohi mo e mafai ʻo e ʻOtuá. Naʻe fakatupu mo puleʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi langí mo māmani ʻo fakafou ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. Ko hono uá, ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi mo e mafai ia ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá ki he tangatá ʻi he moʻui fakamatelié, ke nau ngāue ai ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ki hono fakamoʻui ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻatā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he taha kotoa pē ʻokú ne tali ʻa e ongoongoleleí.

Vakai Fakalūkufuá

ʻOku ua ʻa e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataulaʻeiki . ʻUluakí, ko e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mālohi mo e mafai ʻo e ʻOtuá. Naʻe ʻi ai maʻu pē ia pea ʻe kei ʻi ai maʻu ai pē ʻo ʻikai hano ngataʻanga (vakai, ʻAlamā 13:7–8; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:17–18). Naʻe fakatupu mo puleʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi langí mo māmani ʻo fakafou ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. Pea ʻi he mālohí ni, ʻokú Ne hakeakiʻi ai ʻEne fānau talangofuá, mo fakahoko ʻa e “moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá” (Mōsese 1:39; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:35–38).

Ko hono uá, ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi mo e mafai ia ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá ki he tangatá ʻi he moʻui fakamatelié, ke nau ngāue ai ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ki he fakamoʻui ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻatā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he taha kotoa pē ʻokú ne tali ʻa e ongoongoleleí (“Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, Ko Hono Puleʻi ʻo e Siasí).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Hingoa ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻI he faʻahitaʻu failau ʻo e 1835, naʻe maʻu ai ʻe Siosefa Sāmita ha fakahā ne fakamatalaʻi ai ʻa e hingoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí: “ʻOku ʻi ai ʻi he siasí ʻa e ongo lakanga fakataulaʻeiki ʻe ua, ʻa ia ko e, Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Līvaí. Ko e ʻuhinga ʻoku ui ʻa e ʻuluakí ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí koeʻuhí he ko e taulaʻeiki lahi maʻongoʻonga fau ʻa Melekisēteki. Kimuʻa ʻi hono ʻahó naʻe ui ia ko e Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapu ʻi he Lakanga ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Ka ko e meʻa pē ke fakaʻapaʻapa pe ʻapasia ai ki he huafa ʻo e ʻOtua Fakalevelevá, koeʻuhi ke ʻoua naʻa fuʻu tuʻo lahi ʻa hono lea ʻaki ʻo hono huafá, ko ia, naʻe ui ʻaki ai ʻe kinautolu, ʻa ia ko e siasí ʻi he ngaahi ʻaho fuoloá, ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ko iá ʻo tauhingoa kia Melekisēteki, pe ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Ko e ngaahi mafai pe ngaahi lakanga kehe kotoa pē ʻi he siasí, ko e ngaahi konga pē ia ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení. … ʻOku ui ʻa e lakanga fakataulaʻeiki hono uá ko e Lakanga Fakataulaʻeiki ʻo ʻĒloné, koeʻuhí he naʻe foaki ia kia ʻĒlone mo hono hakó, ʻi honau ngaahi toʻu tangatá kotoa pē. Ko e ʻuhinga ʻoku ui ai ia ko e lakanga fakataulaʻeiki siʻi angé koeʻuhi he ko e konga ia ʻo e lakanga fakataulaʻeiki lahi angé, pe ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, pea ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke ngāue ʻi he ngaahi ouau fakatuʻasinó” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:1–5, 13–14).

Ko Hono Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Naʻe mole ʻa e mafai ʻo e ʻOtuá ke fokotuʻu ʻa Hono Siasí mo fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí koeʻuhí ko e hē mei he moʻoní hili e pekia ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne kau ʻAposetoló ʻi he senituli ʻuluaki A.D. Ka neongo ia, naʻe fakafoki mai ia ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita ʻo fakafou ʻi he kau talafekau fakalangi lolotonga e senituli 19.

Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e totonu ia ke puleʻi mo tataki e ngaahi ngāue ʻa e Siasí ʻi ha feituʻu fakangatangata. ʻOku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kī kotoa pē ʻo e lakanga fakataulaʻeikí fekauʻaki mo Hono Siasí. Naʻá Ne ʻosi foaki ki Heʻene kau ʻAposetoló ʻa e ngaahi kī kotoa ʻoku fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá he māmaní. Ko e ʻAposetolo fuoloa taha ʻoku kei moʻuí, ko e Palesiteni ʻo e Siasí, ko ia toko taha pē ʻi he māmaní kuo ʻosi fakamafaiʻi ke ne ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Mafai mo e Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻOku ʻi ai ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku maʻu ʻa e mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí mei hano fakanofo. ʻOku maʻu ʻa e mālohí mei he māʻoniʻoni fakatāutahá.

ʻOku Fie Maʻu ʻe he Māmaní ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻOku ʻomi ʻe he Siasí ʻa e faʻunga pea mo e founga ki hono akoʻi ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ki hono kotoa ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá. ʻOku kau ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mafai ko ia ke fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí ki he kakai kotoa pē ʻoku loto-fiemālie mo moʻui taau ke maʻu iá. Ka ne taʻeʻoua ʻa e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi ouau ko iá, “ʻe fakaʻauha ʻo ʻosiʻosingamālie ʻa e māmaní kotoa” (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2:1–3; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:21–22).

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e sīpinga lelei taha ʻo e founga ki hono ngāue ʻaki ʻo e mafaí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke tokoniʻi mo faitāpuekina e niʻihi kehé. Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati, “Naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi hono fakatupu ʻe he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí e langí mo e māmaní, ka ko e mālohi pē ia naʻe ngāue ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻi Heʻene ngāue he māmaní ke fakahoko ʻaki e ngaahi maná, ke tāpuekina mo fakamoʻui e mahakí, fokotuʻu e maté, ʻi heʻene hoko ko e ʻAlo Tofu pē ʻe Taha ʻo ʻetau Tamaí ne Fakatupú mo kātekina ʻaki e mamahi kāfakafa ʻo Ketisemani mo Kalevalé—ʻo fakahoko ai e fono ʻo e fakamaau totonú ʻaki e ʻaloʻofá pea ʻomi ha Fakalelei taʻe-fakangatangata ke ne ikunaʻi e mate fakaesinó ʻi he Toetuʻú” (“Ko ʻEku Ngāué ʻEni mo Hoku Nāunaú,” konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 2013).

ʻOku Fakamālohia ʻe he Lakanga Fakataulaʻeikí ʻa e Fāmilí

Ko e fāmilí ko e tuʻutuʻuni ia ʻa e ʻOtuá. Ko e ʻiuniti mahuʻinga taha ia ʻi he moʻuí ni pea ʻi ʻitānití. Ko ha konga ʻo e palani ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ke fanauʻi mai kitautolu ʻi ha ngaahi fāmili. Naʻá Ne fokotuʻu ʻa e ngaahi fāmilí ke tau maʻu ai ʻa e fiefiá, ke tokoni ke tau ʻilo ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú ʻi ha ʻātakai ʻo e ʻofa, mo teuteuʻi kitautolu ki he moʻui taʻengatá. Ko e fatongia mahuʻinga ʻo e mātuʻá ke tokoni ʻi hono teuteuʻi ʻenau fānaú ke foki ki he Tamai Hēvaní.

ʻOku totonu ke feinga ʻa e husepāniti mo e tamai kotoa pē ʻi he Siasí ke taau ke ne maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. ʻOkú ne tataki ʻi he māʻoniʻoni mo e ʻofa, ʻo hoko ko ha taki fakalaumālie ʻo e fāmilí, fakataha mo hono uaifí ko hono hoa-ngāue tuʻunga tatau.

Kau Atu ʻa e Houʻeiki Fafiné ki he Ngāue ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati: “ʻI he palani lahi ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ʻokú Ne ʻoange ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he kakai tangatá, ʻoku maʻu ai ʻe he kakai tangatá ha fatongia makehe ke ngāue ʻaki e lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku ʻikai ko kinautolu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku kehekehe e fatongia ʻo e kakai tangatá mo e fefiné ka ʻoku mahuʻinga tatau pē. Hangē pē ko e ʻikai lava ha fefine ʻo maʻu ha fānau taʻe kau ai ha tangatá, ʻoku pehē pē ʻa e ʻikai lava ʻe ha tangata ke ne ngāue kakato ʻaki e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke fokotuʻu ha fāmili taʻengata, taʻe ʻi ai ha fefine. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻi he tuʻunga ʻo e taʻengatá, ko e mālohi ke fakatupú mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fevahevaheʻaki ia ʻe he husepānití mo e uaifí” (“Ko ʻEku Ngāué ʻEni mo Hoku Nāunaú,” konifelenisi lahi ʻo ʻEpe. 2013).

Ngaahi Tefito Fekauʻakí

Ngaahi Folofolá

Ngaahi Fakamoʻoni Fakafolofolá

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ako Folofolá

Ngaahi Pōpoaki mei he Kau Taki ʻo e Siasí

Ngaahi Pōpoaki Lahi Ange

Ngaahi Vitioó

“Ko e Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí”

“Mālohi ʻo e ʻOtuá”

“Fakamāʻoniʻoniʻi ʻa Kimoutolu”

 

 

“Ngaahi Tāpuaki ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí”

 

 

“Ko e Lakanga Fakataulaʻeikí, ko ha Faingamālie ke Tokoni”

“Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Kií ʻi he Ngāué”

 

“ʻAtā e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí ki he Tokotaha Kotoa”

“ʻE Lava e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻo Takiekina e ʻApí”

“ʻOku Lava e Tamaí ke Fakaʻaongaʻi e Lakanga Fakataulaʻeikí ke Tāpuekina Honau Fāmilí”

“ʻOku Ako e fānaú ʻi he fāmilí ʻo kau ki he Lakanga Fakataulaʻeikí”

“Ngāue Fakaetauhí”

“Ko e Lakanga Fakataulaʻeikí ko ha Meʻaʻofa”

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e Kuaea Tāpanekalé

Ngaahi Vitiō ʻa e Kuaea Tāpanekalé

Ye Elders of Israel (ʻA Kimoutolu ʻa e Kau Faifekau)

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakaakó

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakalūkufuá

 

Ngaahi Tāpuaki ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí maʻá e Kakai Kotoa pē: Ko ha Fehokotaki mo e Lakanga Fakataulaʻeikí ʻe ʻIkai Lava ke Veteki,” Ngaahi ʻOfefine ʻi Hoku Puleʻangá, vahe 8

ʻŪ Makasini ʻa e Siasí

 

ʻOku ʻAtā ki he Tokotaha Kotoa Pē ʻa e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Liahona, ʻOkatopa 2012

Hilary M. Hendricks, “Mateuteu ki ha Ngaahi Tāpuaki,” Liahona, Sune 2012

Elizabeth Ricks, “Remember,” Liahona, Sune 2007

Ngaahi Tohi Lēsoni Akó

 

 

Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí

Ngaahi Talanoá

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ki Hono Akoʻí

Ngaahi Fokotuʻutuʻu Ki Hono Akoʻí

 

 

Mītiá

Hivá