Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 15 Ko e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻoniʻoní


Vahe 15

Ko e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻoniʻoní

ʻOku ou ʻofa ʻi he lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Siasi ko ʻení. Ko ha me’a ʻoku mahuʻinga mo moʻui. Ko e uho moʻoni ia mo e ivi ʻo e ngāué ni. Ko e mālohi mo e mafai ia ʻoku fakahoko ʻaki ʻe he ʻOtua, ko ʻetau Tamai Taʻengatá, ʻa ʻEne ngāue ʻi māmaní.

Mei he Moʻui ʻa Kōtoni B. Hingikelií

Naʻe kau ʻa ʻEletā Kōtoni B. Hingikelī mo hono uaifi ko Māsilií ʻi he 1980 ʻi ha folau uike tolu ki ʻĒsia, ʻo lea ʻi ha ngaahi konifelenisi fakaʻēlia pea mo kau ʻi he fakatapui ʻo e Temipale Tōkiō Siapaní. Kimuʻa peá na fokí, naʻá na folau ki he Misiona Siapani Senitaí, ʻo tokangaʻi ai ʻe ʻEletā Hingikelī e fokotuʻu ʻo e ʻuluaki siteiki he misioná. Naʻe talanoa ʻa ʻEletā Hingikelī ki he palesiteni fakamisioná, Kiosi Sakai, ki muʻa pea fai e fakataha mo e kau palesitenisī fakasiteiki foʻoú. “Naʻá ne ʻeke ange kia Palesiteni Sakai pe ʻoku ʻi ai haʻane lolo faingāue peá ne toe pehē ange, ‘ʻOku ou fuʻu ongosia; te ke lava ʻo faingāue mai kiate au?’ Naʻe manatuʻi ʻe Palesiteni Sakai, ‘Naʻá ku fuʻu tailiili mo ongoʻi fuʻu vaivai ke tāpuakiʻi ha ʻAposetolo ʻa e ʻEikí. Naʻá ku talaange he ʻikai ke u lava ʻo fai e faingāué he lea faka-Pilitāniá. Ne talamai ʻe ʻEletā Hingikelī ʻe sai pē lea faka-Siapaní. Ko ia naʻá ku kamata leva mo ʻEletā Hitosi Kasikula, ko e Fakafofonga Fakavahelahí, ke fakahoko.’ Naʻe pehē mai ʻe ʻEletā Hingikelī, ʻi he ʻosi ʻo e faingāué, ‘Mālō, mālō ʻaupito. Te u lava heni ke foki ʻa pongipongi.’

“Naʻe fotu mālohi mo moʻui lelei ʻa ʻEletā Hingikelī ʻi he pongipongi hokó, pea ko e taimi naʻe ʻeke ange ai ʻe Palesiteni Sakai pe ʻoku fēfeé, naʻá ne tali ange, ‘Dai Jobu, sai ʻaupito. ʻOku ou sai.’ ʻOsi ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai kuo maʻu ʻe Palesiteni Sakai ha tohi fakamālō meia ʻEletā Hingikelī, naʻe pehē: ‘… ʻOku ou fakamālō lahi ʻi he faingāue naʻá ke fai kiate aú. Naʻá ku kamata ongoʻi sai ʻi heʻene ʻosí pē. Naʻe vave ʻaupito ʻeku fakaakeaké. ʻOkú ma fakamālō lahi mo Sisitā Hingikelī ʻi he faingamālie ke nofo ʻi homou ʻapi misioná.’”1

Naʻe faʻa fakamoʻoni ʻa Palesiteni Hingikelī ki he ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mei he fakaofo kae taimi nounou ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻui fakatuʻasinó ki he tāpuaki taʻengatá, ʻa e ngaahi tāpuaki mahino ʻi he ngaahi ouau fakatemipalé. Naʻá ne pehē, “ʻOku ou tui ʻoku ʻi Hono lakanga fakataulaʻeikí e mafai fakalangí—ʻa e mālohi ke tāpuakiʻí, ʻa e mālohi ke fai fakamoʻuí, ʻa e mālohi ke puleʻi e ngaahi ngāue ʻi māmani ʻa e ʻOtuá, ʻa e mālohi ke nonoʻo ʻi he langí ʻa e meʻa ʻoku nonoʻo ʻi māmaní.2

ʻĪmisi
woman receiving blessing

“ʻI he [lakanga fakataulaʻeikí], ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe taʻemalava ʻi hono paotoloaki e ngāue ʻo e puleʻanga e ʻOtuá.”

Ngaahi Akonaki ʻa Kōtoni B. Hingikelií

1

Kuo ʻosi fakafoki mai ʻe he ʻOtuá e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi kī e puleʻanga ʻo e langí.

Naʻe foaki e mālohi mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki ha kau tangata he kuonga muʻá. Naʻe foaki ʻa e mafai siʻi angé ki he ngaahi foha ʻo ʻĒloné ke nau fakahoko ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻasinó pea pehē ki ha niʻihi ʻo e ngaahi ouau fakalotu toputapú. Naʻe foaki ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻolunga angé ʻe he ʻEikí tonu pē ki Heʻene kau ʻAposetoló, ʻo fakatatau mo ʻEne fakahā kia Pitá: “Pea te u ʻatu kiate koe ʻa e kī ʻo e puleʻanga ʻo e langí: pea ko ia kotoa pē te ke nonoʻo ʻi māmaní, ʻe nonoʻo ia ʻi he langí; pea ko ia te ke veteki ʻi māmaní, ʻe veteki ia ʻi he langí” (Mātiu 16:19).

Naʻe kau ʻi he fakafoki kakato mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e haʻu ʻa Sione Papitaisó … pea mo Pita, Sēmisi, pea mo Sioné. … Naʻe kau ai ʻa Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā, ʻo nau takitaha ʻomi ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke kakato ʻa e ngāue ki he fakafoki mai kotoa ʻo e ngaahi ngāue mo e ngaahi ouau ʻo e ngaahi kuonga fakakosipeli kimuʻá ʻi he kuonga fakakosipeli maʻongoʻonga mo fakaʻosi ko ʻeni ʻi he kakato ʻo e ngaahi kuongá.

ʻOku ʻi heni ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. … ʻOku tau ʻiloʻi, he kuo tau mamata, ki he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení. Kuo tau mamata ki he fakamoʻui ʻo e mahakí, ki he ʻeveʻeva ʻa e pipikí, pea mo e hoko mai ʻa e māmá mo e mahinó kiate kinautolu naʻe ʻi he fakapoʻulí.3

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá [ʻa e lakanga fakataulaʻeikí] ʻi he taimi ʻe taha ʻaki e ngaahi lea ko ʻení: “Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko ha tefitoʻi moʻoni taʻengata, pea naʻe ʻi ai ia mo e ʻOtuá mei ʻitāniti, pea ʻe pehē ai pē ki ʻitāniti, ʻo ʻikai ha kamataʻanga ʻo hono ngaahi ʻahó pe ngataʻanga ʻo hono ngaahi taʻú.” (History of the Church, 3:386.)

Ko hono moʻoní ko e mālohi ia ʻo e Fungani Māfimafí kuo foaki ki he tangatá ke ngāue ʻi Hono huafá pea mo fakafofongaʻi Ia. Ko ha foaki ia ʻo e mafai fakalangí, ʻoku kehe mei he kotoa ʻo e ngaahi mālohi mo e ngaahi mafai ʻi he funga ʻo māmaní. ʻOku siʻi ha ofo ʻi hono fakafoki mai ki he tangatá ʻe ha kau tangata kuo toetuʻu naʻa nau maʻu ia ʻi he kuonga muʻá, ke ʻoua naʻa toe fehuʻia hono mafaí mo hono moʻoní. Ka ne ʻikai ia, ʻe ʻi ai pē ha siasi mo e hingoá ʻataʻatā pē, kae ʻikai ha mafai ke ngāue ʻi he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá. Ka ʻi heʻene ʻi aí, ʻoku hala ha meʻa ʻe taʻemalava ʻi hono fakahoko e ngāue he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Ko hono natulá ʻoku fakalangi. ‘Oku fakatou fakatuʻasino mo taʻengata hono mafaí. Ko e mālohi pē taha ia ʻi he māmaní ʻoku fakalaka atu ʻi he veili ʻo e maté.4

2

Ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia mo e mālohi ʻoku fakahoko ai ʻe he ʻOtuá ʻEne Ngāué.

ʻOku ou ʻofa ʻi he lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Siasi ko ʻení. Ko ha me’a ʻoku mahuʻinga mo moʻui. Ko e uho moʻoni ia mo e ivi ʻo e ngāué ni. Ko e mālohi mo e mafai ia ʻoku fakahoko ʻaki ʻe he ʻOtua, ko ʻetau Tamai Taʻengatá, ʻa ʻEne ngāue ʻi māmaní.5

ʻOku ʻi he lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní ʻa e mafai ke puleʻi e ngaahi ngāue ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá he māmaní. ʻI he ngaahi fakahā ʻa e ʻEikí, kuo pau ke puleʻi e Siasí ʻe he kau taulaʻeiki lahi pule ʻe toko tolu. Kuo pau ke tokoniʻi kinautolu ʻe ha fakataha alēlea ʻo ha Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Ua, ʻa ia ʻe tokoni ki ai e … Kau Fitungofulú. ʻOku ʻi ai ha Kau Pīsopeliki Pule ʻe toko tolu ʻoku nau fatongiaʻaki e ngaahi ngāue fakatuʻasinó ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kau Palesitenisií. Ko e ngaahi tuʻunga kotoa ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e mālohi kuo foaki fakalangí ko e mafai ia ʻoku nau puleʻi ʻakí. ʻOku pehē pē ʻi he ngaahi siteikí mo e ngaahi uōtí ʻo ʻi ai ha kau palesitenisī mo ha kau pīsopeliki. ʻOku pehē pē ʻi he ngaahi kōlomú. ʻOku fakahoko ʻe he kau ʻōfisa ʻo e ngaahi houalotú ʻa ʻenau ngāué ʻi he malumalu mo e mafai ʻoku foaki mei he lakanga fakataulaʻeikí. Ka ʻikai maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí, mahalo ʻe ʻi ai ha meʻa hangē ha siasí, kae ʻikai ko hono uho moʻoní. Ko e siasi ʻeni ʻo Sīsū Kalaisi, pea ʻoku puleʻi ia ʻaki e mafai “ʻi he Lakanga ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.” (T&F 107:3).6

3

ʻOku ʻatā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke maʻu ʻe he taha kotoa.

[Ko e lakanga fakataulaʻeikí] … ko ha konga ia ʻo e palani ʻa e ʻOtua ko ʻetau Tamai Taʻengatá ke tāpuekina e moʻui Hono ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻo e toʻu tangata kotoa pē.7

ʻOku kau ʻi he lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní ʻa e mālohi ke tāpuakiʻi. Ko kinautolu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku ʻi ai ʻa e mafai ke ʻoange ki he kakaí ʻa e fakataipe ʻo e sino mo e taʻataʻa ʻo e ʻEikí, ʻa ia naʻá Ne foaki ʻEne moʻuí ko e feilaulau maʻá e tokotaha kotoa. Ko e sākalamēnití mo hono maʻu ʻo e fakataipe ko ʻení ko e ʻelito tonu ia ʻo e lotu he Sāpaté. ʻOku kau ai hono fakafoʻou ʻo e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá. ʻOku ʻi ai hono talaʻofa ke ʻiate kitautolu Hono Laumālie Māʻoniʻoní. Ko ha tāpuaki ia ʻoku ʻikai fakatokangaʻi ke maʻu ʻe he taha kotoa pea mo fakafaingmālieʻi ʻi he mafai kuo foaki ki he kau talavou moʻui tāú. …

ʻOku ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e mafai ke foaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Hono ʻikai ko ha tāpuaki maʻongoʻonga ke maʻu e ivi tākiekina ʻo ha mēmipa e Toluʻi ʻOtuá, ʻi hono maʻu e meʻafoakí he nima ʻo kinautolu ʻoku nau ngāue mo e mafai fakalangí. Kapau te tau hoko atu ʻo ʻaʻeva ʻi he angamaʻa, te tau ala aʻusia hono fakahoko ʻo e talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí ʻi Heʻene folofola: “ʻE hoko ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ko ho takaua maʻu ai pē, pea ko ho tokotokó, ko e tokotoko taʻe-faʻa-liliu ʻo e māʻoniʻoni mo e moʻoni; pea ko hoʻo pulé ʻe hoko ia ko e pule taʻengata, pea ʻe tafe mai ia kiate koe taʻe ʻi ai ha fakamālohiʻi ʻo taʻengata pea taʻengata.” (T&F 121:46.)

ʻOku kau ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mālohi ke tāpuakiʻi ʻa e mahakí. ʻOku ʻi ai nai ha taha ʻokú ne ongoʻi hoku leʻó kuo teʻeki ai ke ne fakaʻaongaʻi pe ongoʻi e mālohi fakalangi ko iá? ʻE lava nai hatau taha ʻo toe veiveiua ʻi hono ʻaongá? ʻOku tau lava ʻo fakamatala ki he ngaahi mana, toputapu mo e fakaʻofoʻofa, kuo tau mātaʻia ʻi heʻetau aʻusia tonú. …

ʻOku ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e mālohi ke faingāue ʻi he kikite, ke fakafiemālieʻi, ke poupouʻi, mo tataki. ʻOku tau maʻu ha kau pēteliake ʻi hotau lotolotongá, ʻoku nau fakahā ʻa e hakó mo fai ha ngaahi tāpuaki ko hotau tataki, ʻi he mafai ʻoku nau maʻú. ʻE ala hoko ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení ko ha taula te tau lava ʻo piki ai ke tau hao ʻi he ngaahi afā ʻo e moʻuí.

Ko hono fakamatalaʻi lelei tahá, ʻoku ʻi he lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní ʻa e mafai ke silaʻi ʻi māmani pea ʻai ke ʻaonga ʻa e sila ko iá ʻi he langí. ʻOku makehe mo fakaʻofoʻofa. Ko e mafai ia ʻoku ngāue ʻaki ʻi he ngaahi temipale ʻo e ʻOtuá. ʻOku kaunga ia ki he moʻuí mo e maté fakatouʻosi. Ko e uho moʻoni ia ʻo ʻitānití. Ko e mālohi fakalangi ia ne foaki ʻe he Fungani Māfimafí ko e konga ʻo ʻEne palani maʻongoʻonga ki he moʻui taʻefaʻamate mo e mo’ui taʻengata ʻa e tangatá.

Hono ʻikai mahuʻinga e meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá kuo tau maʻú.8

4

Kuo pau ke faitotonu ʻa e ngaahi foha ʻo e ʻOtuá ʻoku nau maʻu Hono mafai fakalangí ʻaki honau lelei tahá.

ʻOku lava ʻa e tangata kotoa pē, tatau ai pē pe ko e tangataʻi fonua fē, hono matakalí, pe ha toe meʻa, ke ne maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. Ko ʻene talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingá. Ko hono foakí ʻe makatuʻunga ia ʻi he tuʻunga taau he ʻao ʻo e ʻEikí. …

Ko e fakaofo ia ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení. ʻOku ʻikai ko e meʻa mahuʻingá e koloá. ʻOku ʻikai ko e meʻa mahuʻingá e akó. ʻOku ʻikai ko ha meʻa mahuʻinga e fakalāngilangi ʻa e tangatá. Ko e meʻa mahuʻingá ko hono tuʻunga tali ʻe he ʻEikí.9

Kuo hokosia ʻa e taimi ke fakakaukau kotoa ai kitautolu kuo ʻosi fakanofo ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné pe Melekisētekí, pe ki ha taha ʻo e ngaahi tuʻunga ʻi aí, ki heʻetau moʻuí, ke vakaiʻi ʻetau tōnounoú, pea fakatomala ʻi heʻetau ngaahi tōʻonga ʻoku taʻetaau mo e fekau māʻolunga mo māʻoniʻoni kuo tau maʻú. …

ʻOku ʻikai totonu ke ʻi ai ha taha, talavou pe motuʻa, … kuo ʻosi … fakanofo, ʻe taʻetokanga ki he meʻa ʻokú ne maʻú. ʻOku kaungā ngāue mo e ʻOtuá pea kuo hilifaki ki ai ha tufakanga lahi mo toputapu ke ne moʻui taau ko ha taha ke lea mo ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá ko Hono fakafofonga feʻunga.10

Neongo ʻoku hilifaki e nima ʻo kinautolu ʻoku nau maʻu e mafaí ki hotau ʻulú ʻo fakanofo kitautolu, te tau lava ʻi hotau ʻulungāngá ke fakataʻeʻaongaʻi mo tukuange ha faʻahinga totonu ke ngāue ʻi he mafai fakalangi ko ʻení.

… “ʻOku ʻikai lava, pe ʻoku ʻikai totonu, ke ngāue ʻaki ha mālohi pe ivi ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, kae ngata pē ʻi he feifeingaʻi ʻi he faʻa kātaki fuoloa, ʻi he angavaivai mo e angamalū pea mo e ʻofa taʻe-mālualoi;

“ʻI he angaʻofa, mo e ʻilo haohaoa, ʻa ia ʻe fuʻu fakafuofuolahi ʻa e laumālié taʻe ʻi ai ha mālualoi pea taʻe-ha-kākā” (T&F 121:41–42).

Ka, ʻe hoku ngaahi tokoua, ko e ʻātakai ia kuo pau ke hāsino ai ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení. ʻOku ʻikai ko ha pulupulu ke tau tui mo toʻo faʻiteliha. ʻOku tatau ia, ʻi he taimi ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻi he māʻoniʻoní, mo ha kakano hotau sinó, ko hatau konga he taimi kotoa pē pea ʻi he tūkunga kotoa pē.11

Kuo pau ke tau faitotonu ʻi he lelei taha ʻoku tau lavá. Ko e ngaahi foha kitautolu ʻo e ʻOtuá ʻoku lāngilangiʻia ke maʻu Hono mafai fakalangí. Ka ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani ʻo e kovi. ʻOku ʻi ai ha mālohi tuʻuloa, ʻokú ne fusi hifo kitautolu, mo fakaafeʻi ke tau kau ʻi he ngaahi meʻa ʻoku taʻetaau kakato mo e lakanga taulaʻeiki fakalangi ʻoku tau maʻú. …

ʻOku ou fai kiate kimoutolu kakai tangatá ha tukupā. Hola mei he taʻau ʻo e angaʻulí te ne ala ikunaʻi kimoutolú. Hola mei he kovi ʻo e māmaní. Mateakiʻi ange koe. Mateakiʻi ʻa e lelei taha ʻoku ʻiate koé. Faivelenga mo faitotonu ki he ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá.12

Ki he ʻōfisa, mo e faiako kotoa pē ʻi he Siasí ni ʻoku ngāue ʻi ha tuʻunga he lakanga fakataula‘eikí, ʻoku ʻi ai e fatongia toputapu ke fakahoko totonu e uiuiʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko iá. ʻOku tau takitaha fatongia ʻaki e tuʻunga lelei mo e tupulaki ʻa e niʻihi kehé. ʻOku ʻikai ke tau moʻui maʻatautolu pē. Kapau te tau fakahoko totonu hotau uiuiʻí, ʻoku ʻikai totonu ke tau moʻui maʻatautolu pē.13

ʻOku tokolahi ha kakai tangata ʻoku hangē ʻoku nau fakakaukau kuo ʻosi fakanofo kinautolu, ʻoku ʻanautolu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí pea te nau kei fakaʻaongaʻi fakatatau mo ʻenau filí. ʻOku nau pehē te nau kei lava pē ʻo maumauʻi ha fuakava mo ha fekau ʻi heni pea ʻi hē, pea faiangahala ʻi heni pea ʻi hē, ka ʻoku nau kei maʻu pē ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea ʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa ʻoku nau leaʻaki ʻi Hono huafa māʻoniʻoní pea ʻi he huafa ʻo e Huhuʻí. ʻOku hoko ʻeni ko e manuki, pea ʻoku ou tui, ʻi he faʻahinga meʻa peheé, ʻoku nau takuanoa ai e huafa ʻo e ʻOtuá. ʻOku nau taʻefakaʻapaʻapa ki he huafa ʻo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá. ʻOku nau taʻefakaʻapaʻapaʻi ʻa e meʻaʻofa naʻe fou mai he fakanofó, pea mo e mafai naʻe mole meiate kinautolu ʻi he maumaufonó. …

… ʻOku ou fakahoko atu ha fakatokanga ki he fānau tangata mo e kakai tangata lalahí kotoa, ke taʻofi ʻa e faiangahalá. ʻOku ʻikai fenāpasi ʻa e maumaufonó mo e mafai fakalangí. Fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí ʻo hangē haʻo fakaʻehiʻehi mei ha mahaki fakaʻauha. Fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga tuʻunga pē ʻo e angahala fakasekisualé. Taʻofi ʻa e taʻefaitotonú mo e kākaá. ʻOku ou kōlenga atu ke mou mapuleʻi ha faʻahinga ʻelemēniti pē ʻo e hīkisiá pe holi taʻeʻaongá. ʻOku ou kole atu ke mou vakaiʻi homou lotó ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai ha fakakaukau fiepule pe fakamālohi ki homou uaifí pe ko hoʻomou fānaú. …

… ʻOku ou tui ʻoku ʻikai hōifua ʻetau Tamai ʻi he Langí ʻi ha tangata pe tamasiʻi ʻokú ne tali e fakanofó pea fakahōhōloto ʻi he koví. ʻI heʻene tali ko ia ʻa e fakanofó, ʻokú ne fai ai ha fakapapau mo ha fuakava ʻiate ia mo e ʻOtuá.14

ʻOku ʻikai ha taha, ʻo tatau ai pē pe ko e toʻu tupu pe motuʻa, ʻokú ne moʻui ʻaki e ngaahi tuʻunga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, kapau ʻokú ne tukuhifo pe toʻo maʻamaʻa e tuʻunga fakaefefiné, ʻo ʻikai ke ne fai e fakaʻapaʻapa ko iá ki he ngaahi ʻofefine ʻo e Tamai ʻi he langí ʻo hangē ʻoku finangalo ki aí.15

ʻAi ke tau hoko ko e ngaahi husepāniti mo e ngaahi tamai lelei. Ka ai ha tangata ʻoku pule fakaaoao ʻi hono ʻapí ʻoku ʻikai taau ia mo e lakanga fakataulaʻeikí. He ʻikai lava ia ʻo hoko ko ha meʻangāue taau ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí kapau ʻoku ʻikai ke ne fakahaaʻi e fakaʻapaʻapa mo e angaʻofa pea mo e ʻofa ki hono hoa ne ne filí. Ko e meʻa tatau pē, ka ai ha tangata ʻoku hoko ko ha sīpinga kovi ki heʻene fānaú, ʻoku ʻikai ke ne lava ʻo mapuleʻi ʻene ʻitá, pe ʻoku taʻefaitotonu pe angaʻuli, te ne fakatokangaʻi kuo fakataʻeʻaongaʻi e mālohi hono lakanga fakataulaʻeikí.16

ʻE hoko ho uaifi ʻokú ke filí ko ho tatau. … ʻOku ʻikai ko haʻo sevāniti ia, pe ko haʻo pōpula, pe ha faʻahinga meʻa pehē. Ko ha meʻa fakamamahi mo mātuʻaki palakū ʻa e ngaohikovia ʻo e uaifí. Ka ai ha tangata ʻi he Siasí ni ʻokú ne ngaohikovia hono uaifí, ʻo tukuhifo ia, ʻo leakoviʻi, ʻo pule taʻemāʻoniʻoni ki ai, ʻoku ʻikai taau mo ia ke ne maʻu e lakanga fakataulaʻeikí. Neongo naʻe ʻosi fakanofo, ka ʻe mahuʻi atu ʻa e langí, ʻe mamahi e Laumālie ʻo e ʻEikí, pea ko hono ngata ia ʻo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e tangata ko iá. Ka ʻi ai ha tangata ʻoku kau ʻi he faʻahinga tōʻonga ko ʻení ʻoku ʻikai taau ia ke ne maʻu ha lekomeni temipale. …

… Kapau ʻoku ʻi ai ha taha … ʻoku halaia ʻi he faʻahinga ʻulungaanga ko iá, ʻoku ou kole atu ke ke fakatomala. Tūʻulutui ʻo kole ki he ʻEikí ke fakamolemoleʻi koe. Lotu kiate Ia ke maʻu ha mālohi ke ke mapuleʻi ho ʻeleló pea mo ho nima taá. Kole fakamolemole ki ho uaifí mo hoʻo fānaú. …

ʻOku ou tui ko e taimi te tau tuʻu ai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻe siʻi ha lave ki he lahi ʻo ʻetau koloa ne tānaki ʻi heʻetau moʻuí pe ki ha faʻahinga fakalāngilangi ne tau maʻu. Ka ʻe ʻi ai ha ngaahi fehuʻi loloto fekauʻaki mo ʻetau fetuʻutaki fakaʻapí. Pea ʻoku ou tui pau ko kinautolu pē kuo nau fonongaʻia e moʻuí ʻi he ʻofa mo e fakaʻapaʻapa pea mo fakahoungaʻi honau hoá mo e fānaú, te nau maʻu mei he lea ʻa hotau fakamaau taʻengatá, “Mālō, ko e tamaioʻeiki lelei mo angatonu: … hū koe ki he fiefiaʻanga ʻo hoʻo ʻeikí” (Mātiu 25:21).17

5

ʻE lava ke hoko ha kōlomu fakataulaʻeiki ko ha ivi ki hono kau mēmipá.

ʻOku ou tui naʻe fakataumuʻa ʻe he ʻEikí e kōlomu lakanga fakataulaʻeikí ke mahulu hake ʻi ha kalasi pē ʻi he ako fakalotu he pongipongi Sāpaté. ʻIo, ko hono langa ʻo e tuʻunga fakalaumālié mo e fakamālohia e fakamoʻoní ʻo fou ʻi hono akoʻi lelei ʻo e ongoongoleleí, ko ha fatongia fakataulaʻeiki mahuʻinga ia. Ka ko e konga pē ʻeni ia ʻo e ngāue ʻa e kōlomú. Kuo pau ke hoko ʻa e kōlomu kotoa pē ko ha feohiʻanga fakatokoua ʻoku ngāue ai e kau mēmipá kotoa kapau ʻoku fie maʻu ke ʻiloʻi hono taumuʻá. …

… Ko e kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e houalotu ʻa e ʻEikí maʻá e kakai tangata ʻo e Siasí, ʻo hangē ko e Fineʻofá, ko e houalotu ia ʻa e ʻEikí maʻá e kakai fefine ʻo e Siasí. ʻOku kau ʻi hona takitaha fatongiá, ʻi he tefitoʻi ʻuhinga ʻo ʻene ʻi aí, ʻa e tokoniʻi ʻo kinautolu ʻoku masivá.

Ko e taimi naʻe fokotuʻu ai ʻa e Fineʻofá, naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefá fekauʻaki mo e kakai fefine ʻo e Kautahá: “Te nau ʻoatu … ki hono tokoniʻi ʻo e mulí; te nau lilingi ha lolo mo ha uaine ki he loto kuo kafo ʻo e taha faingataʻaʻiá; te nau holoholoʻi ʻa e loʻimata ʻo e tamai maté pea mo fakafiefiaʻi ʻa e loto ʻo e uitoú” [Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 524]. ʻOku ou fakatauange ʻe lava ke fai e lea tatau ki he kau tangata ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

ʻE hoko ia ko ha ʻaho fakaofo … ʻa e taimi ʻe hoko ai e ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko ha taula pe ivi ki he tangata kotoa pē ʻoku kau ki ai, ʻi he taimi ʻe lava ai ʻa e tangata takitaha ʻo pehē, “Ko ha mēmipa au ʻo ha kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. ʻOku ou tuʻu teu pē ke tokoniʻi hoku kāingá ʻi heʻenau ngaahi fie maʻú kotoa, ʻo hangē ko ʻeku tui ʻoku nau tuʻu teu pē ke tokoniʻi aú. Te tau tupulaki fakalaumālie ko e ngaahi foha fuakava ʻo e ʻOtuá, ʻi heʻetau ngāue fakatahá. Te tau lava ʻo tuʻu ʻi heʻetau ngāue fakatahá, ʻo ʻikai mā pe ilifia, ke fehangahangai mo e matangi kotoa ʻo e faingataʻá ʻe angi maí, tatau ai pē pe ko e meʻa faka‘ekonōmika, fakasōsiale, pe fakalaumālie.”18

ʻĪmisi
ward council meeting

ʻOku ngāue fakataha ʻa e kau taki mo e kāingalotu ʻo e Siasí—ʻa tangata mo fafine fakatouʻosi—ke fakahoko ʻenau ngāué ʻi he malumalu mo e mafai ʻoku foaki mei he lakanga fakataulaʻeikí.”

6

ʻOku ngāue fakataha ʻa tangata mo fafine ʻi he ʻapí mo e Siasí ke paotoloaki ki muʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻIo, ʻoku maʻu ʻe he houʻeiki tangatá ʻa e lakanga fakataulaʻeikí Ka ko hoku hoá ʻa hoku uaifí. ʻI he Siasí ni, ʻoku ʻikai muʻomuʻa ʻa e tangatá ʻi hono uaifí pe muimui ʻi hono uaifí, ka ʻi hono tafaʻakí. ʻOkú na tuʻunga tatau ʻi he moʻuí ni ʻi ha ngāue maʻongoʻonga.19

ʻOku ʻikai ha mālohi mo ha ivi lahi ʻi he houʻeiki fafine ʻo e Siasi ko ʻení. ʻOku ʻi ai e tuʻunga fakatakimuʻá mo e fakahinohinó, ha laumālie mahino ʻo e tauʻatāiná, pea ʻoku ʻi ai mo e fiemālie lahi ʻi he hoko ko ha konga ʻo e meʻá ni, ko e puleʻanga ʻo e ʻEikí, pea ngāue fetākinima mo e [kau maʻu] lakanga fakataulaʻeikí ke ʻunuakiʻi ia kimuʻa.20

ʻOku ou fakafetaʻi ki heʻeku Tamai Taʻengatá ʻi he fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní, ke lava ʻa e “tangata kotoa ʻo lea ʻi he huafa ʻo e ʻOtua ko e ʻEikí, ʻa ia ko e Fakamoʻui ʻo e māmaní” (T&F 1:20.) Kuó u ʻosi mamata ʻi he fakaʻofoʻofa mo e fakaofo ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko iá, ʻi heʻene puleʻi e siasi fakaofó ni. Kuó u ʻosi ongoʻi e tafe atu hono mālohí ʻiate au ke ne tāpuakiʻi mo fakamoʻui ʻa e mahakí. Kuó u ʻosi sio ʻi he anga fakaʻeiʻeiki kuo hoko ki ha kau tangata kuo ui ki ha fatongia maʻongoʻonga mo mamafa. Kuó u mamata ai ʻi heʻenau lea ʻi he mālohi mo e mafai mei ʻolunga ʻo hangē naʻe folofola ʻa e ʻOtuá ʻo fou ʻiate kinautolú.

ʻOku ou fakafetaʻi ki he ʻEikí ʻi he fakamoʻoni kuó Ne foaki kiate au ki he kakato ʻo e ongoongoleleí, ʻa hono maokupú mo e lōloá pea mo hono lolotó. ʻOku fokotuʻutuʻu ia ke ne tāpuekina e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine ʻo e toʻu tangata kotoa pē ʻo taimí—ʻo e moʻuí mo e maté fakatouʻosi.21

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Ako mo Akoʻí

Ngaahi fehuʻi

  • Toe fakamanatu e ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Hingikelī ʻi he konga 1 fekauʻaki mo e fakafoki mai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ne tokoniʻi koe ke maʻu haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ko ʻení?

  • Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Hingikelī, “ʻOku ʻi he lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní ʻa e mafai ke puleʻi e ngaahi ngāue ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá he māmaní” (konga 2). ʻOku founga fēfē hono ngāue ʻaki e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he ngaahi siteikí mo e ngaahi uōtí? ʻi he kōlomú? ʻi he Fineʻofá? ʻOku fakamālohia fēfē ʻe he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí hoʻo ngāue ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

  • Fakamanatu ʻa e ngaahi tāpuaki te tau lava kotoa ke maʻu ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ʻoku ʻi he konga 3. Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke aʻusia ai ʻa e mālohi mo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Hingikelī fekauʻaki mo e faikehekehe e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí? (Vakai ki he konga 4.) ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “faitotonu [ha taha maʻu lakanga fakataulaʻeiki] ʻaki ʻene lelei tahá? Ko e hā kuo pau ai ke “ʻoua naʻa moʻui siokita ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí”?

  • Ko e hā ʻokú ke mālieʻia ai ʻi he fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Hingikelī e ngaahi kōlomu lakanga fakataulaʻeikí mo e Fineʻofá ʻi he konga 5? Ko e hā te tau lava ʻo fai ʻi hotau uōtí pe koló ke muimui ʻi heʻene faleʻí

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke ngāue fakataha ʻa tangata mo fafine “tuʻunga tatau” ke fakahoko e ngāue ʻa e ʻEikí? (Vakai ki he konga 6.)

Ngaahi Potufolofola Fekauʻaki

Hepelū 5:1–4; 1 Nīfai14:12–14; ʻAlamā 13:1–9; T&F 84:33–44; 88:133; 112:30–32

Tokoni Fakafaiako

“Fai ha ngaahi fehuʻi ʻoku fie maʻu ai e kau akó ke nau kumi e talí ʻi he folofolá mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita he ngaahi ʻaho ki mui ní” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [1999], 68.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Sheri L. Dew, Go Forward with Faith: The Biography of Gordon B. Hinckley (1996), 377.

  2. “The Father, Son, and Holy Ghost,” Ensign, Mar. 1998, 5.

  3. “Four Cornerstones of Faith,” Ensign, Feb. 2004, 6–7.

  4. “Priesthood Restoration,” Ensign, Oct. 1988, 71.

  5. “Why We Do Some of the Things We Do,” Ensign, Nov. 1999, 54.

  6. “Priesthood Restoration,” 72.

  7. Teachings of Gordon B. Hinckley (1997), 475.

  8. “Priesthood Restoration,” 72.

  9. “The Stake President,” Ensign, May 2000, 49.

  10. ʻI he “News of the Church: Priesthood Restoration Honored,” Ensign, July 1983, 76.

  11. “Personal Worthiness to Exercise the Priesthood,” Ensign, May 2002, 52.

  12. “Loyalty,” Ensign pe Liahona, May 2003, 58–59.

  13. “Magnify Your Calling,” Ensign, May 1989, 47.

  14. “Only upon Principles of Righteousness,” Ensign, Sept. 1992, 70.

  15. ʻI he “News of the Church: Priesthood Restoration Honored,” 76.

  16. “Reaching Down to Lift Another,” Ensign, Nov. 2001, 52.

  17. “Personal Worthiness to Exercise the Priesthood,” 53–54.

  18. “Welfare Responsibilities of the Priesthood Quorums,” Ensign, Nov. 1977, 86.

  19. “This Thing Was Not Done in a Corner,” Ensign, Nov. 1996, 49.

  20. “Women of the Church,” Ensign, Nov. 1996, 68.

  21. “My Testimony,” Ensign, Nov. 1993, 52.