Laipelí
Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí


ʻĪmisi
tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki

Ako ʻo e Tokāteliné

Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

ʻI he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻoku fakahinohino ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e Siasí mo tataki hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi māmani fulipē. Naʻe foaki e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení kia ʻĀtama pea kuo ʻi he māmaní ia he taimi pē ne fakahaaʻi mai ai ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ongoongoleleí. Naʻe mole ia mei he māmaní lolotonga ʻa e Hē Fakaʻaufuli Meí he Moʻoní, ka naʻe fakafoki mai ia ʻi he 1829, ʻi he taimi naʻe foaki ai ia ʻe he Kau ʻAposetolo ko Pita, Sēmisi mo Sioné, kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé.

Vakai Fakalūkufuá

ʻI he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻoku fakahinohino ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e Siasí mo tataki hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi māmani fulipē. ʻOku fakahā ʻi he ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, “ʻa e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:20). Naʻe foaki e lakanga fakataulaʻeiki lahi ange ko ʻení kia ʻĀtama pea kuo ʻi he māmaní ia he taimi pē kuo fakahaaʻi mai ai ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ongoongoleleí. Naʻe ʻave ia mei he māmaní lolotonga ʻa e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní, ka naʻe fakafoki mai ia ʻi he 1829, ʻi he taimi naʻe foaki ai ia ʻe he Kau ʻAposetolo ko Pita, Sēmisi mo Sioné, kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé.

“ʻOku ʻi ai ʻi he siasí ʻa e ongo lakanga fakataulaʻeiki ʻe ua, ʻa ia ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:1). ʻOku māʻolunga ange ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻa ia ko e “Lakanga ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:3). ʻOkú ne “maʻu ʻa e totonu ʻo e lakanga fakapalesitení, pea ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi mo e mafai ki he ngaahi lakanga kotoa pē ʻi he siasí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:8). ʻOkú ne maʻu foki “ʻa e ngaahi kī ʻo e ngaahi tāpuaki fakalaumālie kotoa pē ʻo e siasí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:18). ʻOku tauhingoa ia ki ha taulaʻeiki lahi maʻongoʻonga naʻe moʻui lolotonga e kuonga ʻo e palōfita ko ʻĒpalahamé (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:2–4; vakai foki ki he, ʻAlamā 13:14–19).

Ko e ngaahi tuʻunga ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ko e ʻAposetolo, Fitungofulu, pēteliake, taulaʻeiki lahi, mo e kaumātuʻa. Ko e Palesiteni ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá ko e Palesiteni ia ʻo e Siasí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:64–66).

Kuo pau ke hoko ʻa e houʻeiki tangata ʻo e Siasí ko ha kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki moʻui taau kae lava ke nau maʻu honau ʻenitaumeni ʻi he temipalé pea silaʻi ki honau ngaahi fāmilí ki he taʻengatá. ʻOku nau maʻu ʻa e mafai ke faingāue ki he mahakí mo foaki ha ngaahi tāpuaki makehe ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí mo e niʻihi kehé. Te nau lava ʻo foaki ʻa e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo fakanofo ha houʻeiki tangata moʻui taau ki he ngaahi tuʻunga ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo Faka-Melekisētekí, ʻi hano fakamafaiʻi ʻe ha kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻoku pulé.

ʻI he taimi ʻoku maʻu ai ʻe ha tangata ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ʻokú ne kau leva ʻi he fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOkú ne fuakava ke faivelenga, fakaongoongoleleiʻi hono lakangá, “tokanga faivelenga ki he ngaahi folofola ʻo e moʻui taʻengatá,” pea “moʻui ʻo fakatatau ki he folofola kotoa pē ʻoku ʻalu atu mei he fofonga ʻo e ʻOtuá.” Ko kinautolu ʻoku nau tauhi ʻa e fuakava ko ʻení ʻe fakamāʻoniʻoniʻi kinautolu ʻe he Laumālié pea te nau maʻu ʻa e “meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe [he] Tamaí.” (Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44.)

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Ngaahi Tefito Fekauʻakí

Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné

Hē mei he Moʻoní

Siosefa Sāmita

Ngaahi Ouaú

Lakanga Fakataulaʻeikí

Ngaahi Folofolá

Ngaahi Fakamoʻoni Fakafolofolá

Sēnesi 14:18

Saame 110:4

Mātiu 16:17–19

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:57

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:123

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Ako Folofolá

 

Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Kaumātuʻa,” “Taulaʻeiki Lahi,”Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá,

Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

 

 

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakaakó.

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakalūkufuá

Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí,” Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, 7

 

   

 

 

 

 

Ngaahi Tohi Lēsoni Akó

 

 

 

Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí

Ngaahi Talanoá

 

Ngaahi ʻĪmisí