‘Inisititiuti
Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Maʻu Hoku Tuʻungá ʻi he Loto ʻĀ ʻa e Tauhisipi Leleí


“Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Maʻu Hoku Tuʻungá ʻi he Loto ʻĀ ʻa e Tauhisipi Leleí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
Ko Hoku Tauhí ʻa [e ʻEikí], tā ʻe Simon Dewey

Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Maʻu Hoku Tuʻungá ʻi he Loto ʻĀ ʻa e Tauhisipi Leleí

ʻI he taimi ʻokú ke ongoʻi tuenoa, hē, lotomamahi, pe liʻekina aí, ʻokú ke tafoki ki fē ke maʻu ha fakafiemālié? Naʻe pehē ʻe ʻEletā Keuli E. Sitīvenisoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku ou maʻu ha nonga lahi ʻi heʻeku ʻilo ‘ko hoku tauhí ʻa [e ʻEikí]’ [Saame 23:1; tānaki atu e fakamamafá] pea ʻokú Ne ʻafioʻi mo tokangaʻi kitautolu takitaha” (“Ko Hono Tauhi ʻo e Ngaahi Laumālié,” Liahona, Nōvema 2018, 111). ʻI hoʻo akó, fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo maʻu ʻa e “nonga lahi” ʻi haʻo ʻiloʻi ʻoku maʻu ʻe he Tauhisipi Leleí ha ʻofa fakatāutaha mo tuʻuloa kiate koe.

Konga 1

Te u lava fēfē ʻo ʻiloʻi ʻoku tokanga mai ʻa e Tauhisipi Leleí kiate au?

ʻI he kuonga ʻo e tohi tapú, naʻe ʻofa mo tokanga ha tauhisipi moʻoni ki heʻene fanga sipí. Naʻe lau mo fakahingoa ʻa e sipi takitaha. ʻE tataki fakaʻaho ʻe he tauhisipí ʻene fanga sipí ki he meʻakaí mo e vaí. ʻI he taimi naʻe hē ai e fanga sipi ʻa e tauhisipí, te ne kumi kinautolu. Naʻe tuku ʻa e fanga sipí ʻi he poʻulí ki ha feituʻu malu naʻe ui ko ha loto ʻā sipi. ʻE tokoto ʻa e tauhi sipí ʻi he matapā ʻo e loto ʻā sipí ke maluʻi ʻene fanga sipí mei he kau fakaʻauhá.

ʻĪmisi
ko ha tauhisipi ʻokú ne tataki ʻene tākangá

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe tokangaʻi ʻe ha taha unga ngāue ha tākanga sipi koeʻuhí pē naʻe totongiʻi ia ke fakahoko ia. Naʻe ʻikai ke ne ʻofa ʻiate kinautolu. ʻI he fakaʻilonga ʻo e fakatuʻutāmakí, ʻe liʻaki ʻe ha unga ngāue ʻa e fanga sipí (vakai, Sione 10:12–13).

ʻI hono fakaʻaongaʻi e fakatātā mahuʻinga ko ʻení, naʻe akoʻi ʻe Sīsū ko Ia ʻa e Tauhisipi Leleí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Sione 10:11, 14–16, pea fakakaukau ki he meʻa te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ko e Tauhisipi Leleí.

ʻI he taimi naʻe hā ai ʻa Sīsū Kalaisi ki he kau Leimaná mo e kau Nīfaí hili ʻEne Toetuʻú, naʻá Ne fakahā ange ko kinautolu ʻa e “fanga sipi kehe” naʻá Ne folofola ki ai ki he kakai ʻi Selusalemá (3 Nīfai 15:21). Naʻá Ne fakamatalaʻi ʻoku kei ʻi ai ha “fanga sipi kehe” te nau fanongo mo mamata foki kiate Ia (vakai, 3 Nīfai 16:1–3). Naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí, “ʻOku ou ʻilo ʻeku fanga sipí, pea kuo lau ʻa kinautolu” (3 Nīfai 18:31).

ʻĪmisi
Foki ki ʻApi, tā ʻe Yongsung Kim

ʻOku akoʻi lelei ʻa e ʻofa ʻa e Tauhisipi Leleí ki Heʻene fanga sipí ʻi he Saame 23. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku fakamanatu mai ʻe he saame ʻofeina ko ʻení ʻe hoko maʻu pē ʻa e ʻOtuá ko e ʻOtua ʻo e fakafoʻituituí pea ʻoku mātuʻaki fakataautaha ʻEne tauhí” (For Times of Trouble [2012], 206).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Saame 23:1–4, pea kumi e founga ʻoku fie tokangaʻi ʻaki koe ʻe he Tauhisipi Leleí mo kinautolu ʻokú ke ʻofa aí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ha ngaahi founga kuo fakahaaʻi ai ʻe he Tauhisipi Leleí ʻEne tokanga mo e hohaʻa kiate koé? ʻI hoʻo fakakaukauloto ki Heʻene ʻofá, fakakaukau ke lau pe fanongo ki he himi “Ko e ʻEiki ko e Tauhi-sipi” (Ngaahi Himí, fika 55).

Konga 2

Te u tokoni fēfē ʻi he ngāue ʻa e Tauhisipi Leleí?

Pau pē naʻe ongoʻi tuenoa ʻa e kau ʻAposetoló hili e mavahe honau Tauhisipí meiate kinautolu pea hāʻele hake ki he langí. Te ke lava ʻo fakakaukauloto ki heʻenau ʻohovale mo fiefia ʻi heʻenau toe mamata kiate Ia ʻamui ange ʻi he matātahí lolotonga ʻenau toutaí. ʻI heʻenau tūʻuta ki ʻutá, naʻa nau maʻu meʻatokoni fakataha mo Ia. ʻI he taimi ko iá, naʻe fehuʻi tuʻo tolu ʻe Sīsū kia Pita pe ʻokú ne ʻofa ʻiate Ia. Naʻe tali ʻio mai ʻa Pita ʻi he taimi kotoa pē. Pea ʻi he taimi kotoa pē naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Pita ke fafanga ʻEne fanga sipí pe fanga lamí (vakai, Sione 21:15–17).  

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Poni H. Kōtoni, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Kau Finemuí fekauʻaki mo e aʻusiá ni:

ʻĪmisi
Palesiteni Bonnie H. Cordon

Naʻe finangalo ʻa e Fakamoʻuí, ʻi heʻene tokanga ki Heʻene fanga sipí, ke fai ʻe Pita ʻa e meʻa naʻá Ne mei fai kapau naʻá Ne ʻi ai. Naʻá Ne kole kia Pita ke hoko ko ha tauhisipi.

Naʻe fai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni … ʻa e fakaafe tatau ke tau fafanga e fanga sipi ʻa ʻetau Tamaí ʻi ha founga māʻoniʻoni ange pea ke fakahoko ia ʻi he ngāue fakaetauhí [vakai, Russell M. Nelson, “Ko e Ngāue Fakaetauhí,” Liahona, Mē 2018, 100].

Kuo pau ke tau fakatupulaki ha loto fakatauhisipi mo mahino e ngaahi fie maʻu e fanga sipi ʻa e ʻEikí, ke tali lelei e fakaafe ko ʻení. ʻOku tau hoko fēfē leva ko e kau tauhisipi ʻoku finangalo ki ai e ʻEikí?

ʻI he ngaahi fehuʻí kotoa, te tau lava ʻo falala ki hotau Fakamoʻui, ko Sīsū Kalaisí—ko e Tauhisipi Leleí. (“Ko e Hoko ko ha Tauhisipí,” Liahona, Nōvema 2018, 75)

ʻI ha meʻa ʻe taha lolotonga e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he māmaní, naʻe fakaangaʻi ʻe he kau taki fakalotu Siú ʻa Sīsū ʻi heʻene maʻu meʻatokoni mo e kau angahalá. Naʻá Ne tali ki ai ʻo vahevahe e talanoa fakatātā ʻo e sipi heé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Luke 15:4–7, ʻo kumi e meʻa ʻe lava ke akoʻi atu ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení fekauʻaki mo hono fakatupulaki ha loto fakatauhisipí.

ʻĪmisi
Tauhisipi Angavaivaí, tā ʻa Yongsung Kim

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sitīvenisoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Gary E. Stevenson

Kāinga, ko hotau pole lahi tahá mo hotau pale lahi tahá, ʻe ala maʻu ia ʻi heʻetau ngāue fakaetauhi ki he fanga sipi heé. Ko e kāingalotu ko ia ʻo e Siasí ʻi he Tohi ʻa Molomoná naʻa nau “tokangaʻi honau kakaí, ʻo nau fafanga ʻa kinautolu ʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku kau ki he māʻoniʻoní” [Mōsaia 23:18]. Te tau lava ʻo muimui ʻi heʻenau ngaahi sīpingá ʻi heʻetau manatuʻi ko e ngāue fakaetauhí kuo pau ke “taki ʻe he Laumālié, … ala lava ke liliu, … ʻo fakafeʻunga mo e ngaahi fie maʻu ʻa e mēmipa takitaha” [“Ministering with Strengthened Melchizedek Priesthood Quorums and Relief Societies,” ministering.ChurchofJesusChrist.org]. (“Ko Hono Tauhi ʻo e Ngaahi Laumālié,” Liahona, Nōvema 2018, 112)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻe ala ongoʻi lavea, tuenoa, pe loto mamahi pe kuo hē atu mei he tākanga ʻa e Tauhisipi Leleí. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoni ki he tokotahá ni ʻaki e loto fakatauhisipí?

Konga 3

Ko e hā ʻoku totonu ke u fai kapau ʻoku ʻikai ke u ongoʻi ʻoku ou kau ki he loto ʻā ʻa e Tauhisipi Leleí?

Mahalo ʻe ʻi ai ha taimi ʻe ongoʻi ai ʻe ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke nau feʻunga mo e “sīpinga” ʻo ha mēmipa ʻo e Siasí pe ʻikai ke nau ongoʻi lata ʻi he lotú. (Mahalo te ke vakai ʻokú ke kau ʻi he faʻahinga ko ʻení.) ʻOku ongoʻi peheni ha niʻihi koeʻuhí ko ha kau mēmipa foʻou kinautolu, ʻoku nau ongoʻi mā ʻi he ngaahi fili he kuohilí, kehe honau valá pe fōtungá mei he niʻihi kehé, fefaʻuhi mo ha palopalema fakaʻekonōmika pe fakafāmili, hohaʻa ki he hōloa ʻenau fakamoʻoní, faingataʻaʻia fakaeʻatamai, aʻusia e fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné, pe mā, māmālohi, pe matakali tokosiʻi.

Kapau ʻokú ke ongoʻi feifeiʻavale, ʻikai fakakau, fakamāuʻi, pe liʻekina, tafoki ki he Fakamoʻuí ke maʻu ʻEne fakapapau ʻokú ke mahuʻinga kiate Iá pea ʻokú Ne finangalo ke ke kau ki Heʻene loto ʻaá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10; ʻAlamā 31:35; ʻĪsaia 43:4). Naʻe akoʻi ʻe Nīfai ʻoku fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí “ʻa kinautolu kotoa pē ke nau haʻu kiate ia ʻo maʻu ʻi heʻene angaleleí; pea ʻoku ʻikai te ne taʻofi ha tokotaha ʻoku haʻu kiate ia, pe ko ha ʻuliʻuli pe hinehina, pe ko ha pōpula pe tauʻatāina, pe ko ha tangata pe fefine … ʻoku tatau ʻa e kakai fulipē ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá” (2 Nīfai 26:33).

ʻĪmisi
tā fakatātā ʻo e ngaahi faikehekehe ʻi he Siasí

ʻOku tataki kitautolu ʻe Sisitā Seiloni ʻIupangikē, ko e tokoni ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá, ki he Fakamoʻuí ʻi he taimi “ʻoku tau ongoʻi ʻoku ʻikai ke tali pe fakahoungaʻi kitautolú”:

ʻĪmisi
Sisitā Sharon Eubank

ʻOku fakahā mai ʻe he Fuakava Foʻoú e ngāue lahi ne fai ʻe Sīsū ke aʻu ki he faʻahinga kakai kotoa pē: ʻa e kau kilia, tānaki tukuhau, fānau, kau Kālelí, kau paʻumutú, houʻeiki fafiné, kau uitoú, kau Samēliá, kau Fālesí, kau senituli Lomá, kau tonó, mo kinautolu ʻoku faiangahalá mo e kau taʻemaʻá. ʻI he meimei talanoa kotoa pē, ʻokú Ne tokoniʻi ha taha ne ʻikai ke tali lelei ʻe he sosaietí koeʻuhi ko e tukufakaholó. (“Ko Kalaisi ʻa e Maama ʻoku Ulo ʻi he Fakapoʻulí,” Liahona Mē 2019, 74)

ʻI hoʻo fakakaukau ki ho tuʻunga ʻi he loto ʻā ʻa e Tauhisipi Leleí, lau ʻa e fakamatala ʻi lalo ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá mo ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

ʻOku tau kau kotoa ki ha kolo ʻo e Kāingalotú, ʻoku tau fie maʻu ke fetokoniʻaki, pea ʻoku tau ngāue kotoa pē ki he taumuʻa tatau. ʻE lava ʻe ha taha pē ʻo kitautolu ʻo fakamavaheʻi kitautolu mei he fāmili fakauooti ko ʻení tuʻunga ʻi hotau ngaahi faikehekehé. Ka kuo pau ke ʻoua naʻa tau taʻofi pe fakamavaheʻi kitautolu mei ha ngaahi faingamālie koeʻuhí ko e ngaahi faikehekehe ʻoku tau fakakaukau ʻoku ʻiate kitautolú. Kae tuku ke tau vahevahe ʻetau ngaahi meʻafoakí mo e ngaahi talēnití mo e niʻihi kehé, ʻo ʻoatu ʻa e ʻamanaki leleí mo e fiefiá kiate kinautolu, pea ʻi hono fai iá, ʻoku hiki hake hotau laumālié. (“Belonging to a Ward Family,” Ensign, Mar. 1996, 16)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú