‘Inisititiuti
Lēsoni 22 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Kau mo Sīsū Kalaisi ʻi he Hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí


“Lēsoni 22 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Kau mo Sīsū Kalaisi ʻi he Hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 22 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
kau talavou ʻi tuʻa ʻi ha temipale

Lēsoni 22 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Kau mo Sīsū Kalaisi ʻi he Hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí

Kuó ke fakakaukau nai ki he ʻuhinga naʻe fekauʻi mai ai koe ʻe he Tamai Hēvaní ki he māmaní ʻi he taimi ko ʻení? Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene hoko kimuʻa ko ha tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻoku hokohoko atu e Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí ʻi hotau kuongá pea ʻoku tau moʻui ʻi he “taha … ʻo e ngaahi vahaʻataimi fakaofo taha he hisitōlia ʻo māmaní!” (“ʻOkú Ke Mohe Nai Lolotonga Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí?,” Liahona, Mē 2014, 59). ʻOku hokohoko atu hono tataki ʻe he Fakamoʻuí Hono Siasí pea ngāue ki hono fakamoʻui ʻo e tokotaha kotoa pē ʻi he māmaní. ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ke kau fakataha ai mo Ia ʻi Heʻene ngāue maʻongoʻongá.

Konga 1

Ko e hā hoku fatongia ʻi he hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí?

Naʻe toe fakafoki mai ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo toe fokotuʻu Hono “siasi moʻoni mo moʻuí” ʻi he māmaní (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:30). Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lekalanite R. Ketisi ko e Siʻí ʻo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
‘Eletā LeGrand R. Curtis Jr.

Hangē ko e maʻongoʻonga ʻa e ngaahi meʻa naʻe fakahā mai ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻia Siosefa Sāmitá, naʻe ʻikai kakato ʻa hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí ʻi he vahaʻataimi ne moʻui ai ʻa Siosefá. Naʻe fakafou mai ʻi he kau palōfita ʻi hono tuʻá e ngaahi meʻa hangē ko e hokohoko atu hono fakatupulaki e ngāue fakatemipalé; ngaahi folofola kehe ne tānaki maí; ko hono liliu ʻo e folofolá ki he ngaahi lea fakafonua kehé; ko hono ʻave ʻo e ongoongoleleí ki he funga ʻo e māmaní; [mo] hono fokotuʻu ʻo e Lautohi Faka-Sāpaté, Kau Finemuí, Palaimelí, mo e ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. …

Kuo pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “Ko ha kau fakamoʻoni kitautolu ki he ngāue ʻo hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí. Kapau ʻokú ke pehē kuo kakato hono fakafoki mai ʻo e Siasí, ko e kamataʻangá pē ʻeni ʻokú ke vakai ki aí. ʻOku kei lahi fau ha ngaahi meʻa ke hoko mai.” (“Ko e Hokohoko Atu Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí,” Liahona, ʻEpeleli 2020, 19–20)

ʻĪmisi
lotu ʻa e kau faifekaú mo ha tangata mo e fefine

ʻI he hokohoko atu hono fakahā ʻe he ʻEikí ʻEne ngāué, ʻoku mahuʻinga ke tau takitaha fakakaukau ki he founga te tau lava ai ʻo kau ki aí. Naʻe fehuʻi ʻe Palesiteni ʻUkitofa:

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

ʻI he kakato ko ia hotau taimi ʻi he moʻui fakamatelié, ko e hā leva ha ngaahi taukei te tau lava ʻo vahevahe ke fakamatalaʻi ʻetau tokoni ki he vahaʻataimi mahuʻinga ko ʻeni ʻo ʻetau moʻuí pea mo hono paotoloaki e ngāue ʻa e ʻEikí? …

ʻOku lahi ʻaupito ʻa e meʻa ʻe mole fakafoʻituitui meiate kitautolu, hotau fāmilí, pe ko e Siasi ʻo Kalaisí ʻo kapau he ʻikai foaki kakato hotau lotó ki he ngāue toputapú ni.

Ko ʻete hoko ko ha ākonga ʻa Kalaisí ʻoku ʻikai ko ha ngāue pē ia ʻi ha uike ʻe taha pe ʻaho ʻe taha. …

Tau ʻāʻā pea ʻoua naʻa fiu ʻi he faileleí, he ʻoku tau “ʻa ia ʻa e tuʻunga ʻo e ngāue lahi” [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:33], ʻa ia ko e teuteu ki he foki mai ʻa e Fakamoʻuí. (“ʻOkú ke Mohe Nai Lolotonga Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí?,” Liahona, Mē 2014, 59, 62)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Fakakaukau ki ha ngaahi akonaki kimuí ni mei he kau taki ʻo e Siasí, ngaahi liliu ʻi he tuʻutuʻuni ʻa e Siasí, pe ngaahi fanongonongo fakalūkufua ki he Siasí ʻoku hoko ko e konga ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí. Fakakaukau ki ha ngaahi meʻa ʻoku akoʻi ʻi he konifelenisi lahí, tuku hake ʻi he uepisaiti ʻa e Siasí (ChurchofJesusChrist.org), pe fanongonongo ʻi he Church’s Newsroom (newsroom.ChurchofJesusChrist.org). Ko e hā nai ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e ngaahi akonaki pe ngaahi liliu ko ʻení?

Konga 2

Te u lava fēfē ʻo kau ki he hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí?

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoni ko e founga ʻe taha te tau lava ai ʻo kau ʻi he hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí ko ʻetau tokoni ki hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí. Naʻá Ne pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Ko e tānaki ko iá, ʻa e meʻa mahuʻinga taha ʻoku hoko ʻi he māmaní ʻi he ʻaho ní. ʻOku ʻikai ha toe meʻa te ne fakatataua hono mālohí, ʻikai ha toe meʻa ʻe fakatataua ki hono mahuʻingá, pea ʻikai ha toe meʻa ʻe fakatataua ki hono fakaʻeiʻeikí. …

… Te ke fie kau nai ki he pole māʻongoʻonga taha,taumuʻa māʻongoʻonga taha, mo e ngāue māʻongoʻonga taha ʻi he māmaní he ʻaho ní?

ʻOkú ke loto ke ke tokoni hono tānaki fakataha ʻo ʻIsileli ʻi he ngaahi ʻaho fakaofo kimui ní? Te mou lava nai, ʻa kimoutolu kuo filí, ʻo loto fiemālie ke tokoni ʻi hono kumi ʻo e kakai fili ʻa ia kuo teʻeki ke nau fanongo ki he pōpōaki ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí? (Russell M. Nelson mo Wendy W. Nelson, “ʻAmanakiʻanga ʻo ʻIsilelí” [fakataha lotu fakamāmani lahi ʻa e toʻutupú, 3 Sune 2018], fakalahi ki he New Era mo e Ensign, 8, ChurchofJesusChrist.org)

ʻOku mahuʻinga lahi hono tānaki ʻo ʻIsilelí koeʻuhí he ʻoku fakaʻatā ai ʻa e ngaahi fuakava mo e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ki he hako ʻo ʻĒpalahame, ʻAisake, mo Sēkopé ki he kakai kotoa pē (vakai, Sēnesi 26:3–4; 35:11–12; ʻĒpalahame 2:8–11).

ʻI he kuonga muʻá, naʻe maumauʻi ʻe he fale ʻo ʻIsilelí, ʻa e kakai fuakava ʻa e ʻOtuá, ʻa ʻenau ngaahi fuakavá mo fakafisingaʻi ʻa e ʻEikí. Naʻe fakamoveteveteʻi kinautolu “ki he ngaahi puleʻanga kotoa pē” (1 Nīfai 22:3; vakai foki, veesi 4–5). Ka neongo ia, naʻe kikiteʻi ʻe he kau palōfitá ʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ha “ngāue fakaofo” (1 Nīfai 22:8) ʻi he lotolotonga ʻo ʻIsilelí mo e ngaahi faʻahinga kotoa pē ʻo e māmaní. Te Ne tānaki fakataha ʻa ʻIsileli kuo fakamoveteveteʻí pea fakahā mai ʻEne ngaahi fuakavá (vakai, 1 Nīfai 15:12–16; 22:8–10).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e 1 Nīfai 22:11–12, pea kumi ʻa e founga ʻe lava ke tāpuekina ai e kakai kotoa pē ʻi hono tānaki ʻo ʻIsilelí.

Naʻe toe lea ʻaki foki ʻeni ʻe Palesiteni Nalesoni fekauʻaki mo hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

ʻOku ʻikai ko e taumuʻa aofangatukú ʻa hono tānaki ʻo ʻIsilelí. Ko e kamataʻangá pē ia. Ko e ikuʻanga ʻoku tau kātaki ke aʻu ki aí ʻoku kau ai ʻa hono maʻu ʻo e ʻenitaumení mo e ngaahi ouau sila ʻi he temipalé. ʻOku kau ai ʻetau kau atu ki ha faʻahinga vā fetuʻutaki ʻoku kau ai ha fuakava mo e ʻOtuá ʻa kinautolu ʻi he hako tonú pe ohi maí pea nofo mo Ia mo hotau ngaahi fāmilí ʻo taʻengata. Ko e nāunau ia ʻo e ʻOtuá ʻa ia ko e—moʻui taʻengatá maʻa ʻEne fānaú. (“Ko e Tohi ʻa Molomoná, ko hono Tānaki ʻo ʻIsilelí, mo e Hāʻele ʻAngauá,” Liahona, Siulai 2014, 29)

ʻĪmisi
kau fefine kei talavou ʻi muʻa ʻi ha temipale

ʻI hoʻo fakakaukau ki he lahi ʻo hono tānaki ʻo ʻIsilelí, mahalo te ke fifili pe ko e hā te ke lava ʻo fai ke kau ai ki aí. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “Ko ha taimi pē ʻoku tau fai ai ha faʻahinga meʻa ʻoku tokoni ki ha taha—ʻi ha tafaʻaki pē ʻo e veilí—ke ne fakahoko mo tauhi ʻene ngaahi fuakava mo e ʻOtuá, ʻoku tau tokoni ai ke tānaki ʻa ʻIsileli” (“Tuku ke Lāngilangiʻia ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Nōvema 2020, 93).

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poni H. Kōtoni ʻo e Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí ʻa e founga te ke lava ai ʻo ʻiloʻi ho fatongia ʻi he tānakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Bonnie H. Cordon

Fehuʻi ʻi he faʻa lotu ki he Tamai Hēvaní pe ko e hā te ke lava ʻo fai ke ke kau ai he tānaki ko ʻení, ʻi hono ʻomi e niʻihi kehé kia Kalaisí. Hiki hoʻo ngaahi ongó, pea loto-toʻa ʻo ngāueʻi kinautolu! ʻOku kehekehe pē ʻa e ngaahi faingamālié ʻo hangē ko kitautolú. ʻOku ou houngaʻia ʻi ha palōfita ʻokú ne fakatukupaaʻi kitautolu ke tau tuʻu hake ki ha tuʻunga māʻolunga ange. (Facebook, June 3, 2018, facebook.com/YWPresident)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ha founga ʻe taha pe ua te ke lava ai ʻo tokoni ki hono tānaki ʻo ʻIsilelí. Faʻu pea lekooti ha palani ke ngāueʻi e ngaahi ongo ʻokú ke maʻú.  

Konga 3

Te u lava moʻoni nai ʻo fakahoko ha meʻa makehe?

Mahalo te ke ongoʻi taʻefeʻunga he taimi ʻe niʻihi ʻi hoʻo fāifeinga ke fai e ngāue ʻa e ʻEikí. ʻI hoʻo ongoʻi peheé, ʻoku mahuʻinga ke ke manatuʻi ʻoku ʻikai ke ke teitei fakahoko toko taha ʻa ʻEne ngāué.

ʻI he talanoa fakatātā ʻo e ʻulu ʻōlivé, naʻe fakafehoanaki ʻe he palōfita ko Seinosí ʻa e ngoue vainé ki he māmaní. ʻOku fakafofongaʻi ʻa e fale ʻo ʻIsilelí ʻe ha fuʻu ʻōlive kolo, pea fakafofongaʻi ʻa e kau Senitailé ʻe he ʻōlive vaó. ʻI he ofi ke ʻosi ʻa e talanoá, ʻoku fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ko e ʻEiki ʻo e ngoue vainé, ʻa e meʻa kotoa pē ʻi Hono mālohí ke tokoniʻi e ʻakau kotoa pē ke fua lelei (vakai, Sēkope 5:47).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau fakalelei ʻa e Sēkope 5:70–72, pea kumi e vā fetuʻutaki ʻo e ʻEikí mo ʻEne kau tamaioʻeikí ʻi heʻenau ngāue ʻi he ngoue vainé.

Fakakaukau ki hono ʻuhinga kiate koe ke ngāue mo e ʻEikí. Naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí ki he Kāingalotu ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻo pehē: “Pea ʻilonga ia ʻe tali ʻa kimoutolú, te u ʻi ai foki mo au, he te u muʻomuʻa ʻi homou ʻaó. Te u ʻi homou nima toʻomataʻú pea ʻi homou toʻohemá, pea ʻe ʻi homou lotó ʻa hoku Laumālié, pea ʻe takatakai ʻa kimoutolu ʻe heʻeku kau ʻāngeló, ke poupouʻi hake ʻa kimoutoluʻ (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:88).

ʻĪmisi
ongo toʻukupu ʻo e Fakamoʻuí

Lolotonga e hoko ʻa ʻEletā Kimi B. Kalake ko ha mēmipa ʻo e Kau Fitungofulú, naʻá ne lea kau ki he tokoni ʻa e Fakamoʻuí ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Kim B. Clark

Ka mou kātaki ʻo manatuʻi e ngaahi lea ko ʻeni ʻa e Fakamoʻuí: “ʻOku ʻikai te u toko taha pē, he ʻoku ʻiate au ʻa e Tamaí” [Sione 16:32]. ʻOku pehē pē mo kitautolu. ʻOku ʻikai ke tau tuenoa. ʻOku ʻofa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu, pea ʻoku tau kau mo Kinaua. Koeʻuhí naʻe hanga ʻa Sīsū Kalaisi ki Heʻene Tamaí mo fakahoko e feilaulau fakalelei maʻongoʻongá, ʻe lava mo kitautolu ʻo hanga kia Sīsū Kalaisi mo ʻilo pau te Ne tokoniʻi kitautolu. (“Hanga kia Sīsū Kalaisi,” Liahona, Mē 2019, 56)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, aleaʻi

Aleaʻi ke Teuteu ki he Kalasí

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ai hono tokoniʻi koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo fai ʻEne ngāué. Fakakaukau foki ke kole ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻá ke ne vahevahe ha sīpinga mei heʻene moʻuí. Haʻu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe.