‘Inisititiuti
Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Fanongo ki he Leʻo ʻo e ʻEikí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní


“Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Fanongo ki he Leʻo ʻo e ʻEikí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
tokotaha lahi kei talavou ʻoku fiefia

Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Fanongo ki he Leʻo ʻo e ʻEikí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní

Kuo fifili ha kakai tokolahi pe ʻoku kei folofola mai pē ʻa e ʻOtuá kiate kitautolu. Mahalo te ke fifili he taimi ʻe niʻihi pe te Ne folofola atu kiate koe. ʻI heʻetau ʻilo ki hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí, te tau lava ai ʻo kalanga “ʻIo!” ʻOku hokohoko atu hono tataki kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau ako ke fanongo kiate Iá. ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, vakai ki he founga kuo ako ai ʻe Siosefa Sāmita mo e niʻihi kehe ʻi hotau kuongá ke ʻiloʻi ʻa e leʻo ʻo e Fakamoʻuí. Tuku ha taimi ke fakatupulaki ai hoʻo malava ke fanongo kiate Ia ʻi hoʻo moʻuí.

Konga 1

ʻE tokoniʻi fēfē e fakamoʻoni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke u fanongo mo ʻiloʻi lelei ange ai ʻa Sīsū Kalaisí?

ʻI he kei talavou ʻa Siosefa Sāmitá, naʻá ne fuʻu hohaʻa fekauʻaki mo e lelei ʻa hono laumālié pea mo e siasi ʻoku totonu ke kau ki aí. Naʻe hoko ʻa e “moveuveú mo e fekeʻikeʻi ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi kautaha lotu kehekehe” ʻi hono koló ke ne taʻepauʻia ai pe “ko hai ʻoku totonú pea ko hai ʻoku halá” (vakai, Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:8–10).

ʻI hono ueʻi ʻa Siosefa ʻe he faleʻi ʻi he Tohi Tapú ke “kole ki he ʻOtuá” (Sēmisi 1:5), naʻá ne ʻalu ki ha vao ʻakau ke lotu. Naʻá ne maʻu e talí ʻi ha meʻa-hā-mai nāunauʻia. Naʻe pehē ʻe Siosefa, “Naʻá ku mamata ki ha pou maama feʻunga tonu mo hoku ʻulú, naʻe lahi ange hono ngingilá ʻi he laʻaá, ʻa ia naʻe maliu māmālie hifo kae ʻoua kuo tō ia kiate au. … Naʻá ku sio ki he Tangata ʻe toko ua, ʻa ia ko hona ngingilá mo e nāunaú ʻoku ʻikai faʻa lava ke mafakamatalaʻi, ʻokú na tuʻu mai ʻi ʻolunga ʻiate au ʻi he ʻataá. Naʻe folofola mai ʻa e toko taha kiate au, ʻo ne ui au ʻaki hoku hingoá, ʻo ne tuhu ki he tokotahá ʻo pehē—Ko hoku ʻAlo ʻOfaʻangá ʻeni. Fanongo kiate Ia!” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:16–17).

ʻĪmisi
ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, tā valivali ʻe Walter Rane

Makehe mei he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, naʻe mamata ʻa Siosefa Sāmita ki he Tamai Hēvaní pe ko e Fakamoʻuí ʻi ha ngaahi taimi kehe ʻe valu (vakai, Sarah Jane Weaver, “President Nelson at Mission Leadership Seminar: How to Receive Divine Tutoring like the Prophet Joseph Smith,” Church News, June 27, 2020, thechurchnews.com). Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení ko e taimi naʻe ngāue ai ʻa Siosefa mo Sitenei Likitoni ʻi hono liliu fakalaumālie ʻo e Tohi Tapú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76). Naʻe hoko mai ha toe meʻa ʻe taha ʻi he hā mai ʻa e Fakamoʻuí ʻo folofola kia Siosefa mo ʻŌliva Kautele ʻi he Temipale Ketilaní (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:22–24 mo e 110:2–4, ʻo kumi e meʻa te ke lava ʻo ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
ʻOku Hā Mai ʻa Kalaisi ʻi he Temipale Ketilaní, tā fakatātaaʻi ʻe Walter Rane

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī fekauʻaki mo e fakamoʻoni ʻa Siosefa Sāmita ki he Fakamoʻuí:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

Ko e tamaioʻeiki ia ʻa e ʻEikí he ngaahi ʻaho kimui ní naʻe fili ke fakamoʻoni foʻou ki he Kalaisi kuo toetuʻú.

Naʻe fakamoʻoni taʻe toe veiveiua ʻa Siosefa Sāmita ki ha māmani naʻe tālaʻa ʻi he moʻoni ʻo e Toetuʻú, ʻo kau ki he Kalaisi toetuʻu moʻuí. … Naʻe hoko ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko ha fakamoʻoni mahuʻinga ki he Kalaisi moʻuí. (“What Hath God Wrought through His Servant Joseph!,” Ensign, Jan. 1997, 2)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻokú ne ʻai ʻa Siosefa Sāmita “ko ha fakamoʻoni mahuʻinga ki he Kalaisi moʻuí?   Kuo tākiekina fēfē hoʻo fakamoʻoní ʻe he fakamoʻoni ʻa Siosefa ki he Fakamoʻuí? Kapau ʻokú ke ongoʻi taʻepauʻia ʻi hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, ʻe tokoni fēfē hano ako ʻi he faʻa lotu e ngaahi fakahā ʻa Siosefa Sāmitá ke fakamālohia ho tuí? (vakai, D. Todd Christofferson, “3 Ways Joseph Smith Reveals Jesus Christ to Us,” New Era, Mar. 2020, 2–5).

Konga 2

Te u lava fēfē ʻo fakatupulaki ʻeku malava ke fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí?

Manatuʻi e ngaahi fuofua folofola ʻa e Tamai Hēvaní kia Siosefá, “Ko Hoku ʻAlo ʻOfaʻangá ʻEni. Fanongo Kiate Ia!” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:17). Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “ʻI he foʻi lea ko iá—‘Fanongo kiate Iá’—ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e sīpinga ke lavameʻa, fiefia, mo nēkeneka ʻi he moʻui ko ʻení” (“Fanongo kiate Ia,” Liahona, Mē 2020, 89).

ʻOku ʻikai faingofua maʻu pē ke fakatokangaʻi e taimi ʻoku folofola mai ai e ʻEikí kiate kitautolú. Naʻe pau ke ako ʻe Siosefa Sāmita mo e kau taki kehe ʻi he kamakamata ʻa e Siasí e founga ke ʻiloʻi ai Hono leʻó. Ka naʻe akoʻi kinautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ʻofa—pea te Ne akoʻi kitautolu—ʻi heʻetau feinga ke fanongo kiate Iá.

Lolotonga e nofo ʻa ʻŌliva Kautele (ʻo totongi ha loki) ʻi he ʻapi ʻo Siosefa Sāmita ko e Lahí, naʻá ne ʻilo ai fekauʻaki mo e ngāue ʻa e Palōfitá. Naʻe lotua ʻe ʻŌliva ʻa e meʻá ni pea naʻá ne maʻu e nonga fekauʻaki mo e meʻa naʻá ne fanongo ki aí.

ʻĪmisi
Ko hono maʻu ʻe ʻŌliva Kautele ʻa e fakahaá

Naʻa mo e taimi naʻe fili ai ʻa ʻŌliva ke fononga ʻi ha maile ʻe 300 (fakafuofua ki he 480 km) ke tokoni ki he Palōfitá, naʻe ʻikai ke ne tala ki ha taha ʻa ʻene aʻusia lolotonga ʻene lotú. Hili ha ngaahi ʻaho lahi ʻo e hoko ʻa ʻŌliva ko e tangata tohi ʻa Siosefa ki hono liliu ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻe kei ʻi ai pē haʻane ngaahi fehuʻi. Hangē ko ha tokolahi ʻo kitautolu, mahalo naʻá ne fifili pe ko ʻene ngaahi fakakaukaú mo e ongó mei he ʻOtuá pe meiate ia pē. Naʻe maʻu ʻe Siosefa ha fakahā kia ʻŌliva ʻa ia naʻá ne akoʻi kiate ia ha moʻoni fakaʻofoʻofa fekauʻaki mo e fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:14–15, 22–23, pea fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo ako mei he aʻusia ʻa ʻŌlivá ʻo fekauʻaki mo e fanongo ki he ʻEikí.  

Hangē ko ʻŌlivá, te ke lava ʻo fakatokangaʻi ange e leʻo ʻo e ʻEikí ʻi hoʻo moʻuí. Ka te tau ʻalu ki fē ke tau fanongo ai kiate Iá? Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Nalesoni ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni te tau lava ʻo fanongo ai ki he leʻo ʻo e ʻEikí:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Te tau lava ʻo ō ki he folofolá. … ʻI heʻetau keinanga fakaʻaho he folofola ʻa Kalaisí, ʻe fakahā mai ʻe he folofola ʻa Kalaisí e founga ke tau tali ʻaki e ngaahi faingataʻa naʻe ʻikai ke tau lavelaveʻiloa te tau fehangahangai mo iá.

Te tau lava foki ʻo fanongo kiate Ia ʻi he temipalé. … ʻOku tau ako ʻi ai e founga ke fakaava e veilí mo fetuʻutaki mahino ange mo e langí. …

ʻOku tau toe fanongo kiate Ia foki ʻo lelei ange ʻi heʻetau fakaleleiʻi ʻetau malava ko ia ʻo fakatokangaʻi e fanafana ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. …

… ʻOku tau fanongo kiate Ia ʻi heʻetau talangofua ki he lea ʻa e kau palōfitá, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahaá. ʻOku fakamoʻoniʻi maʻu pē Ia ʻe he Kau ʻAposetolo ʻa Sīsū Kalaisi kuo fakanofó. (“Fanongo kiate Ia,” Liahona, Mē 2020, 90)

ʻĪmisi
fefine kei talavou ʻoku fakalaulauloto

Neongo te tau lava ʻo lau e folofola ʻa e Fakamoʻuí pea fanongo ki Heʻene kau palōfitá, ka ʻoku ʻikai ke tau faʻa fakatokangaʻi Hono leʻó ʻaki hotau ngaahi ongoʻanga fakatuʻasinó. Naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí kia Siosefa mo ʻŌliva, “Te u fakahā kiate koe ʻi ho ʻatamaí pea ʻi ho lotó, ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. … Vakai, ko ʻeni ʻa e laumālie ʻo e fakahaá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 8:2–3). ʻOku mahuʻinga ʻa e Laumālié ki hono fakaaʻu e leʻo ʻo e ʻEikí ki hotau ʻatamaí mo e lotó. Fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke fakaafeʻi e ʻEikí ke folofola atu kiate koé mo e meʻa te ke lava ʻo fai ke fanongo ai ki Hono leʻó.

ʻOku ʻomi ʻe Sisitā Mīsela D. Keleki, ko ha tokoni ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí, ha ngaahi fokotuʻu ʻe lava ʻo tokoni atu ke fakalahi hoʻo malava ko ia ke fanongo ki he ʻEikí:

ʻĪmisi
Sisitā Michelle D. Craig
  1. Loto Moʻoni ke Fokotuʻu ha Taimi mo ha Feituʻu ke Fanongo ai ki he Leʻo ʻo e ʻOtuá

    ʻI hoʻo fakaʻaongaʻi hoʻo tauʻatāina ke filí ke tukupau ai ha taimi ʻi he ʻaho kotoa ke ke ʻunu ofi ange ai ki he leʻo ʻo e ʻOtuá, tautautefito ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ʻe fakaʻau ke mahino ange mo ke maheni ange ai mo Hono leʻó. …

    ʻOku fie fakamāvahevaheʻi kitautolu ʻe Sētane mei he leʻo ʻo e ʻOtuá ʻaki ʻene taʻofi kitautolu mei he ngaahi potu lōngonoa ko iá. …

  2. Ngāue ʻo ʻikai Toloi.

    ʻI hoʻo maʻu e ngaahi ueʻí mo ngāue ʻi he loto moʻoní, ʻe lava leva ke meʻangāue ʻaki koe ʻe he ʻEikí. Ko e lahi ange hoʻo ngāué, ko e lahi ange ia hoʻo maheni mo e leʻo ʻo e Laumālié. …

  3. Maʻu Hoʻo Fekaú mei he ʻEikí

    Ko e lotu ʻoku ngali vēkeveke ʻa e Tamai Hēvaní ke talí, ko ʻetau tautapa ko ia ke tataki kitautolu ki ha taha ʻokú ne fie maʻu ʻetau tokoní. …

  4. Tui mo Falala

    … ʻI hoʻo hoko ko ʻEne ākonga faivelengá, te ke lava ʻo maʻu ha tataki fakafoʻituitui mo ha fakahā ʻoku fenāpasi mo ʻEne ngaahi fekau ʻoku fakapatonu kiate koé. (“Ivi Fakalaumālié,” Liahona, Nōvema 2019, 19, 20, 21)

ʻĪmisi
tokotaha lahi kei talavou ʻoku tohi ʻi ha tohinoa
ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

ʻI hoʻo fakalaulauloto ki he faleʻi meia Palesiteni Nalesoni mo Sisitā Kelekí, fakakaukau ki he founga ʻoku faʻa folofola atu ai ʻa e ʻEikí kiate koé. Lekooti ha aʻusia kuó ke fanongo ai ki he leʻo ʻo e ʻEikí. Te ke lava foki ʻo fanongo ki ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻi heʻenau “Fanongo kiate Iá!” (ChurchofJesusChrist.org