‘Inisititiuti
Lēsoni 5 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Hoko ko e Kakai ʻo e Fuakava ʻa e ʻEikí


“Lēsoni 5 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Hoko ko e Kakai ʻo e Fuakava ʻa e ʻEikí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 5 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
young man being baptized

Lēsoni 5 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Hoko ko e Kakai ʻo e Fuakava ʻa e ʻEikí

ʻOku fie maʻu ha falala mo e ʻofa lahi ke haʻi koe ki ha taha ʻi ha vā fetuʻutaki ʻi he fuakavá. Pea ʻoku fakatupulaki e falala ko iá ʻi he fakaʻau ke mo mahení. ʻI he tuʻunga ko ia hono fakahoko ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻoku haʻi ai koe kiate Iá, ʻokú Ne ʻosi ʻafioʻi lelei koe mo finangalo ke foaki atu ʻa e meʻa kotoa ʻokú Ne maʻú—ʻa ia kotoa pē ʻoku ʻAʻaná. ʻOkú Ne fakaafeʻi koe ke ke falala kiate Ia pea hū ki Hono hala ʻo e fuakavá. ʻE faitāpuekina lahi koe ʻi hoʻo fakahoko iá, he “ko Hono ʻalungá, ko e hala ia ʻoku fakatau ki he fiefia ʻi he moʻui ko ʻení pea mo e moʻui taʻengata ʻi he maama ka hoko maí” (“Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló,” ChurchofJesusChrist.org).

Konga 1

Ko hai ʻa Sihova, pea ko e hā te u lava ai ʻo falala kiate Iá?

ʻOku akoʻi mai ʻe he “Ko e Kalaisi Moʻuí” ko “[Sīsū Kalaisi] ko e Sihova Maʻongoʻonga ia ʻo e Fuakava Motuʻá.” Naʻe maʻu mei fē ʻa e huafa Sihová, pea ko e hā te ne lava ʻo akoʻi atu fekauʻaki mo e Fakamoʻuí?

Hili e nofo pōpula ʻa e fānau ʻa ʻIsilelí ʻi ʻIsipite ʻi he ngaahi taʻu lahi, naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Mōsese ke “ʻomi [kinautolu] mei ʻIsipite” (ʻEkesōtosi 3:10; vakai foki, veesi 1–9). Naʻe ongoʻi taʻe-feʻunga ʻa Mōsese ke fakahoko ʻa e ngāué ni. Naʻá ne fehuʻi ki he ʻEikí Hono huafá koeʻuhí ke ne lava ʻo fakahā ki he kau ʻIsilelí e tokotaha naʻá ne fekauʻi iá (vakai, ʻEkesōtosi 3:11–13).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e ʻEkesōtosi 3:13–14, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e huafa naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Mōsesé.

ʻĪmisi
Ko e Mamata ʻa Mōsese kia Sihová, tā ʻe Joseph Brickey

ʻOku ʻuhinga e huafa Ko Aú “ko Ia” pe “ʻokú Ne ʻi ai” pea ʻoku fekauʻaki tonu ia mo e hingoa faka-Hepelū ko e Yahweh, pe Sihova. ʻOku ʻuhinga e Sihová ko e “Tokotaha Taʻe-feliliuaki” (Bible Dictionary, “Jehovah”). Ko e ʻaʻapa naʻa nau ongoʻi ki he huafa ʻo Sihová ʻa e ʻuhinga naʻe tali fakafekiki pehē ai ʻa e kau Siu naʻe lau ki ai ʻi he fakamatala he Fuakava Foʻoú ʻi he taimi naʻe fakahā ange ai ʻe Sīsū Kalaisi kiate kinautolu, “Kimuʻa ʻia ʻĒpalahamé, ʻoku ou ʻi ai au” (Sione 8:58). ʻOku tatau pē hono fakaʻaongaʻi ʻe Kalaisi ʻa e foʻi lea “ko aú” mo ia ʻi he ʻEkesōtosi 3:14 ʻi Heʻene folofola, “Ko au ko e ko au.”

ʻĪmisi
ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻa Sīsū

Naʻe lea ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

Ko ha talaki fakahangatonu mo māsila ʻeni ʻo e tuʻunga fakalangí kuo faifaiangé pea fakahoko pe kuo lava ke fai ʻe ha taha. “Kimuʻa ʻia ʻĒpalahamé, naʻá ku ʻi ai au ko Sihova.” ʻA ia ko e pehē, “Ko e ʻOtua Māfimafí au, ko e KO AU Lahí. Ko au ko e Tokotaha Taʻengata, ʻoku ou moʻui ʻiate au pē. Ko au ko e ʻOtua hoʻomou ngaahi tamaí. Ko hoku hingoá ko: KO AU KO E KO AU.” (Doctrinal New Testament Commentary [1965], 1:464)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

ʻE uesia fēfē nai hoʻo falala kia Sīsū Kalaisí ʻi hono ʻiloʻi ko Ia ʻa e Sihova Lahí—ko e ʻOtua ʻo e Fuakava Motuʻá, ʻa Ia ʻoku ʻi aí pea ʻoku taʻe-feliliuakí? Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi huafá ni fekauʻaki mo ʻEne malava ke fakahoko mo tauhi e ngaahi palōmesi kiate koé?

Konga 2

Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke faitāpuekina ai ʻeku moʻuí ʻi hono fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava mo Sihová?

Neongo ʻoku māfimafi mo taʻe-feliliuaki ʻa e ʻEiki ko Sihová, ka ʻokú Ne fakaafeʻi kitautolu mo ʻEne Tamaí ki ha vā fetuʻutaki mo Kinaua ʻi he fuakavá. ʻOku kau ʻi he vā fetuʻutaki ʻi he fuakava ko ʻení ha ngaahi tāpuaki he ʻikai lava ʻo maʻu ʻi ha toe founga kehe.

Mahalo te ke manatuʻi ko e fuakavá “ko ha felotoi toputapu ʻi he vā ʻo e ʻOtuá mo ha taha pe falukunga kakai. ʻOku fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ha ngaahi meʻa pau, pea ʻokú Ne talaʻofa ke tāpuakiʻi kitautolu ʻi he taimi te tau talangofua ai ki he ngaahi meʻa ko iá. ʻI he taimi ʻoku tau fili ai ke taʻe-tauhi e ngaahi fuakavá, he ʻikai ke tau lava ai ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí, pea ʻi he ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku tau tofanga leva ʻi ha tautea ko e nunuʻa ia ʻo ʻetau talangataʻá” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Fuakavá,” topics.ChurchofJesusChrist.org).

Ko ʻĒpalahamé ko ha sīpinga maʻongoʻonga ia ʻo ha taha naʻá ne fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava mo e ʻEikí. Neongo e lotu tamapuá mo e tā sīpinga kovi e kakai tokolahi naʻa nau feohí, ka naʻe fakaʻamu ʻa ʻĒpalahame ke hoko “ko ha tokotaha ʻoku muimui lahi ange ki he māʻoniʻoní” (ʻĒpalahame 1:2). Naʻe fakapaleʻi e ngaahi holi ʻa ʻĒpalahamé ʻi he taimi naʻe fakahoko ai ʻe Sihova ha fuakava mo iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Ko e meʻa ko ia ʻoku faʻa ui ko e “fuakava faka-ʻĒpalahamé” ʻoku kau ai e ngaahi talaʻofa ʻoku foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu hono kotoá. Ako ʻa e ʻĒpalahame 2:8–11 ke ke maheni ange mo e konga ʻo e fuakava faka-ʻĒpalahamé, pea fakakaukauloto ki he folofola atu ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi talaʻofá ni kiate koe pea pehē kia ʻĒpalahame. Te ke lava ʻo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻokú ke maʻú.

ʻĪmisi
Ko e Hā ʻa e ʻEikí kia ʻĒpalahamé, tā ʻe Keith Larson

ʻOku kau ʻi he fuakava faka-ʻĒpalahamé ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengata kotoa pē ʻoku maʻu mei he ongoongolelei ʻa e ʻEikí, ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, mo e mali fakasilesitialé. ʻOku kamata ʻa e hala ko ʻení ʻaki ha fuakava naʻe fai ʻi he papitaisó pea hokohoko atu ki he temipalé pea ope atu ai ʻi heʻetau talangofua ki he ngaahi fuakava kuo tau fakahokó.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni fekauʻaki mo e fuakava faka-ʻĒpalahamé:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

ʻOku maʻu e ngaahi tāpuaki taupotu taha ʻo e fuakava faka-ʻĒpalahamé ʻi he ngaahi temipale toputapú. … ‘Oku malava ʻo fakahoko e fuakava faka-ʻĒpalahame he kuongamuʻá koeʻuhí pē ko e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Ko Ia ia ʻoku malava ai ke tau nofo mo e ʻOtuá, mo Ia, pea mo hotau fāmilí ʻo taʻengatá. (ʻI he “Special Witnesses of Christ,” Ensign, Apr. 2001, 7)

ʻĪmisi
ongo meʻa mali ʻoku sio ki he temipalé

Lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofāsoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he ʻaʻeva ʻi he hala ʻo e fuakava ʻa e Fakamoʻuí:

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

Ko e hā ʻa e hala ʻo e fuakavá? Ko e hala pē ia ʻe taha ʻoku fakatau ki he puleʻanga fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá. … ʻI he fonongaʻanga ʻo e hala ʻo e fuakavá (ʻa ia ʻoku ope atu ʻi he moʻui fakamatelié), ʻoku tau maʻu ai e kotoa ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻoku fie maʻu ki he fakamoʻuí mo e hākeakiʻí.

Ko ʻetau tukupā fakafuakava fisifisimuʻá ke fakahoko e finangalo ʻo e ʻOtuá “pea talangofua ki heʻene ngaahi fekaú ʻi he meʻa kotoa pē te ne fekau kiate [kitautolú]” [Mōsaia 5:5]. …

… ʻOku mahulu hake e ngaahi meʻa ʻoku fakahoko ʻe he ngaahi fuakava ʻoku fakahoko ʻe he ʻOtuá mo ʻEne fānaú, ʻi hono tataki pē kitautolú. ʻOku nau fakatahaʻi kitautolu kiate Ia, pea mo Ia kiate kitautolu, te tau lava ʻo ikunaʻi e meʻa kotoa pē. …

… ʻOku tuku mai ʻe he ʻOtuá ha meʻafoaki taʻe-mafakamatalaʻi ke tokoni kiate kinautolu ʻoku fakahoko ha fuakavá ke nau hoko ko ha kakai tauhi fuakava: ʻa ia ko e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e meʻafoaki ko ʻení ko e totonu ia ki hono maʻu maʻu pē ʻa e takaua, maluʻi mo e tataki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. …

ʻOku tau maʻu foki ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻa e ngaahi tāpuaki fungani ʻo e fakamolemolé mo e fakamaʻa mei he angahalá. …

ʻOku maʻu ʻe kinautolu ʻoku tulifua ki he hala ʻo e fuakavá ha ngaahi tāpuaki makehe ʻi ha ngaahi fakatahaʻanga fakalangi kehekehe kuo fokotuʻú. … [Ko] hano tānaki fakataha ʻo e faʻahinga ʻo ʻIsileli kuo fakamoveteveteʻí … ʻoku lolotonga fakahoko … hono tānaki fakataha ʻo e kakai ʻo e fuakavá ki he Siasí. … ʻOku ʻi ai foki ha tānaki fakataha fakauike ʻo e kakai ʻo e fuakavá … ke maʻu ʻa e mā mo e vai sākalamēnití ʻi hono fakamanatua ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. …

ʻOku tānaki fakataha foki e kakai ʻo e fuakavá ki he temipalé, ko e fale ʻo e ʻEikí, ke maʻu ʻa e ngaahi ouau, tāpuaki mo e fakahā makehe ʻoku malava ke maʻu aí. …

Ko hono fakaʻosí, ʻoku toki maʻu pē e ngaahi tāpuaki ʻo ʻĒpalahame, ʻAisake, mo Sēkopé, ʻa e ngaahi tāpuaki fungani ʻo e fakamoʻuí mo e hākeakiʻí ʻa ia ʻoku ʻa e ʻOtuá pē taha ke Ne foakí, ʻi he taimi ʻoku tau tulifua ai ki he hala ʻo e fuakavá. (“ʻUhinga e Hala ʻo e Fuakavá,” Liahona, Mē 2021, 116, 118)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngāue

Ngāue

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “Ko e meʻa lelei taha ʻe lava ke maʻu ʻi he moʻuí ni ko e hoko ko ha tokotaha tauhi fuakava” (“Ngaahi Fuakavá,” Liahona, Nōvema 2011, 89). Feinga ke ʻiloʻi ha ngāue ʻe taha te ke kamata fakahoko he uiké ni ke ke laka ai ki muʻa ʻi he hala ʻo e fuakavá. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ai ʻa Sīsū Kalaisi—ʻa Sihova, ko e Tokotaha Taʻe-feliliuakí—ʻo tokoniʻi koe ke ke aʻusia hoʻo taumuʻá. Fakakaukau leva ki he founga te ke ala tokoniʻi ai e niʻihi kehé ʻi honau halá.