‘Inisititiuti
Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Fakataipé ke Mahino Lelei Ange ʻa e Mālohi Huhuʻi ʻo Kalaisí


“Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Fakataipé ke Mahino Lelei Ange ʻa e Mālohi Huhuʻi ʻo Kalaisí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ʻĀtama mo ʻIvi ʻokú na ʻOatu ha Ngaahi Feilaulau, tā ʻe Keith Larson

Lēsoni 6 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Fakataipé ke Mahino Lelei Ange ʻa e Mālohi Huhuʻi ʻo Kalaisí

Kuó ke fakatokangaʻi nai ʻa e tuʻo lahi hono fakaʻaongaʻi ʻe he folofolá ʻa e ngaahi fakataipé ke akoʻi kitautolu fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí? Hangē ko ʻení, ʻoku fakahoa Ia ki he vaí (vakai, Sione 4:14), mā (vakai, Sione 6:48), maama (vakai, Sione 8:12), ko ha maka (vakai, Hilamani 5:12), ko e laʻā (vakai, Malakai 4:2), mo ha tauhisipi (vakai, Saame 23:1). Naʻa mo e taimi kimuʻa pea ʻaloʻi ʻa Sihová, naʻá Ne fakaʻaongaʻi ha ngaahi fakataipe ke tokoni ki Hono kau muimuí ke nau nofo ʻamanaki ki Heʻene hāʻele maí mo Hono mālohi huhuʻí. ʻI hoʻo ako ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻi he lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ʻe he ngaahi fakataipe fakafolofolá ʻo fakaloloto hoʻo mahino mo e ʻofa ki ho Huhuʻí.

Konga 1

Ko e hā te u lava ʻo ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí ʻo fakafou ʻi he fakataipe ʻo e feilaulau ʻaki e monumanú?

Hangē ko e fakamatala ʻe taha ki he mālohi ʻo e fakataipé: “Ko e fakataipe ʻi he ongoongoleleí ʻe lava pē ko ha meʻa, meʻa ʻoku hoko, ngāue, pe akonaki ʻokú ne fakafofongaʻi ha moʻoni fakalaumālie. … ʻʻOku hanga ʻe he ngaahi fakataipé ʻo ʻai ke tau lava ʻo ʻomi ha faʻahinga fakakaukau ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo ʻe ala faingataʻa ai e mālohi ʻo e ngaahi leá. ʻOku nau ʻave kitautolu ʻo ope atu ʻi he ngaahi leá mo ʻomi ha founga lelei ki hono fakahaaʻi ʻo e ngaahi ongó’ [Joseph Fielding McConkie and Donald W. Parry, Guide to Scriptural Symbols (1990), 1]” (“Why Symbols?,” Ensign, Feb. 2007, 13, 14).

Ko e taha ʻo e ngaahi ʻuluaki fakataipe mālohi ʻo e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi folofolá, ko e feilaulau ʻaki e monumanú. Hili hono kai ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e fua tapú pea pau ai ke na mavahe mei he Ngoue ko ʻĪtení, naʻe fekau ke na hū ki he ʻEikí pea foaki ha lami ko ha feilaulau kiate Ia.

ʻĪmisi
ko ha tangata ʻokú ne fua ha lami
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Mōsese 5:4–8, pea fakalaulauloto ki he meʻa ʻe lava ke akoʻi mai ʻe he fakataipe ʻo hono feilaulau ʻaki ha kiʻi lami mui taʻehalaiá, ʻo kau ki he ʻofa ʻa e ʻOtuá mo e feilaulau ʻa Sīsū Kalaisí. (Fakatokangaʻi ange: Ko e tataú ko ha faitatau, fakafehoanaki, pe fakataipe.)

ʻI hono fakaʻaongaʻi e fakataipe ʻo e feilaulau ʻaki e monumanú, naʻe fakamoʻoni e ʻAposetolo ko Pitá ʻe toki lava pē ʻo huhuʻi kitautolu “ʻi he taʻataʻa maʻongoʻonga ʻo Kalaisí, ʻo hangē ha lami taʻe-hano ʻila, pea taʻe-hano mele” (1 Pita 1:19; vakai foki, ʻAlamā 34:36).

ʻĪmisi
Ko ʻĀtama mo ʻIvi ʻokú na Fai ha Ngaahi Feilaulau, tā ʻe Del Parson

Naʻe tauhi ʻe he kakai ʻo e fuakava ʻa e ʻEikí ʻa e fono ʻo e feilaulau ʻaki e monumanú ko ha fakataipe ia ʻo e feilaulau ʻa Sīsū Kalaisí—pea naʻe hoko e feilaulau ko iá ko ha fakamanatu te Ne fakalelei maʻa ʻenau ngaahi angahalá. Naʻe tokoni ia ke nau nofo ʻamanaki atu ki he ʻaho ko iá.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

ʻI hono foaki ʻe ʻĀtama mo hono hakó ʻa e fanga kiʻi lamí ko e fakataipe [ʻi] he fakamatelié, naʻa nau fakahaaʻi e mahino pea mo [ʻenau falala] ki he feilaulau fakalelei ʻa Sīsuú ko e Tokotaha Kuo Pani. (“Vakai ki he Lami ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2019, 44–45)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

ʻE fakaloloto fēfē nai hoʻo ʻofa mo e houngaʻia ʻi he feilaulau fakalelei ʻa Sīsū Kalaisi maʻaú ʻi he mahino kiate koe ʻa e fakataipe ʻo e feilaulau ʻaki e monumanú?

Konga 2

ʻE lava fēfē nai ʻe he ngaahi fakataipe ʻo e Lakaatú ʻo ueʻi au ke u fekumi ki he mālohi huhuʻi ʻo e Fakamoʻuí ʻi heʻeku moʻuí?

Naʻe hokohoko atu hono feilaulauʻi ʻo e veloaki ʻo e fanga lamí ʻi he kotoa e vahaʻataimi ʻo e Fuakava Motuʻá. Naʻe fuʻu mahuʻingamālie ʻa e foungá ni ki he kakai ʻIsilelí ʻi he taimi naʻe fakatauʻatāinaʻi ai kinautolu mei heʻenau nofo pōpula ki he kau ʻIsipité.

ʻE lava ke tokoni ʻa e talanoa ki hono fakahaofi ʻo ʻIsileli mei he nofo pōpula ʻi ʻIsipité ke mahino kiate kitautolu ʻa e founga ʻoku fakahaofi ai kitautolu ʻe he ʻEikí mei he ngaahi founga kehekehe ʻo e nofo pōpulá ʻoku tau aʻusiá. Neongo ko e nofo pōpula ʻa e kakai ʻIsilelí ko ha sīpinga ia ʻo e pōpula fakatuʻasinó, ka naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē te tau lava foki ʻo aʻusia e nofo pōpulá koeʻuhí ko e faiangahalá, maʻunimaá, pe tui ki he ngaahi fakakaukau halá (vakai, “Ko e Tangilaulau ʻa Selemaiá: Tokanga Telia e Nofo Pōpulá,” Liahona, Nōvema 2013, 88–91).

Naʻe nofo pōpula ʻa e kakai ʻIsilelí ʻi ʻIsipite ʻi ha taʻu nai ʻe 400. Ka naʻe ʻikai ke fakangaloki kinautolu ʻe he ʻEikí. Naʻá Ne ʻafioʻi ʻenau mamahí peá Ne fanongo ki heʻenau ngaahi tangí. Naʻá Ne hāʻele mai ke fakahaofi kinautolu pea ui ʻa Mōsese ke tokoni. ʻI he efiafi kimuʻa pea fakahaofi ʻa ʻIsilelí, naʻe fakafeʻiloaki ʻe he ʻEikí ʻa e Lakaatú, ʻa ia naʻe fonu ʻi he ngaahi fakataipe naʻe fakataumuʻa ke akoʻi ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke fakahaofi ʻa kinautolu kotoa pē ʻe muimui ʻiate Iá.

ʻĪmisi
lami
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e ʻEkesōtosi 12:3–13 (pea kapau ʻe lava, mamata ʻi he foʻi vitiō ko e “The Passover” [3:07]), pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi fakataipe ʻoku akoʻi ai fekauʻaki mo e mālohi fakahaofi ʻo Sīsū Kalaisí mo e founga ke maʻu aí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Lekooti ʻi he tēpile hokó ʻa e meʻa ʻokú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e ngaahi fakataipe takitaha ʻo e Lakaatú. Fakakaukau ki he meʻa ʻe ala akoʻi mai ʻe he ngaahi fakataipé ni fekauʻaki mo e mālohi huhuʻi ʻo e Fakamoʻuí mo e founga ke maʻu aí. Mahalo te ke fie ako ʻa e ngaahi potufolofola poupoú ke maʻu ha toe ngaahi fakakaukau.

Fakataipe ʻo e Lakaatú

Veesi

Fakataipé

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Veesi

3

Fakataipé

Naʻe feilaulauʻi ʻe he fale takitaha ha lami

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ko e mālohi huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí maʻá e kakai kotoa pē.

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

2 Nīfai 26:25–28, 33

Veesi

5

Fakataipé

Ko e lami tangata taʻe-hano mele

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Sione 1:29; Hepelū 5:8–9

Veesi

7

Fakataipé

Naʻe vali toto ʻa e kau matapā ʻo e fale takitaha

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Mōsaia 4:2; ʻAlamā 5:21

Veesi

8

Fakataipé

Mā taʻe-fakalēvani (mā ʻoku ʻikai ngaohi ʻaki ha ʻīsite, ʻa ia ʻoku fakatupu ai ke kovi pea tuʻunga fulufulua ʻa e maá)

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

Sione 6:35, 48, 57–58; 1 Kolinitō 5:7–8

Veesi

8

Fakataipé

Louʻakau kona

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

ʻAlamā 41:11; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:18

Veesi

11

Fakataipé

Nonoʻo e kongalotó, tui sū, tokotoko ʻi he nimá, kai fakavavevave

Ngaahi ʻUhinga ʻe Ala Maʻú

Ngaahi Potufolofola Poupoú*

ʻAlamā 34:32–33

  • Fakatokangaʻi ange: ʻOku fakataumuʻa ʻa e ngaahi potufolofola poupoú ke ʻomi ha ʻilo lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi fakataipe naʻe fakaʻaongaʻi ʻi he Lakaatú pea ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke ʻomi ha ngaahi fakaʻuhinga pau kiate kinautolu.

ʻE lava ke tokoni atu ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e founga ke fakaʻuhingaʻi ʻaki e ngaahi fakataipe fakafolofolá:

  • Feinga ke mahino ʻa e fakataipé ʻi he puipuituʻa ʻo e potufolofolá.

  • Fakaʻaongaʻi e ngaahi tokoni ki he akó, hangē ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.

  • Kumi ke ʻiloʻi pe kuo lea ha kau palōfita ʻo e kuonga muʻá pe ʻi onopooni kau ki he ngaahi vēsí mo honau ngaahi fakataipé.

  • Fakakaukau, fakalaulauloto, mo lotua ʻa e potufolofolá mo hono ngaahi fakataipé.

 

Konga 3

Ko e hā mo ha toe ngaahi fakataipe kehe ʻi he Fuakava Motuʻá te nau lava ʻo akoʻi mai fekauʻaki mo e mālohi huhuʻi ʻa e Fakamoʻuí?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

Ko e ouau pe ngāue fakalangi kotoa pē naʻe tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá, ʻa e feilaulau, fakataipe, mo e tatau kotoa pē … [naʻe] fokotuʻu ia … ke fakamoʻoni kia [Sīsū Kalaisi]. …

ʻOku mahuʻinga fau mo feʻunga ke tau fekumi ki he ngaahi faitatau ʻo Kalaisí ʻi he feituʻu kotoa pē pea ke toutou fakaʻaongaʻi kinautolu ʻaki haʻatau manatuʻi maʻu pē Ia mo ʻEne ngaahi fonó. (The Promised Messiah: The First Coming of Christ [1978], 28, 453)

ʻĪmisi
tokotaha ʻokú ne ako e folofolá
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

ʻOku fonu e Fuakava Motuʻá ʻi he ngaahi fakataipe fakaʻofoʻofa lahi ʻoku nau fakamoʻoni ki he mālohi huhuʻi ʻo e Fakamoʻuí. Ke fakaloloto hoʻo mahinó, lau ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ʻi laló pea fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ako ʻoku hoko mai aí.

Ngaahi Fehuʻi ke Ako Mei Aí

  • Ko e hā ha ngaahi fakataipe ʻo Sīsū Kalaisi (ʻi hono fakalea ʻe tahá, ko e hā ha meʻa, meʻa naʻe hoko, tūkunga, pe kakai ʻoku tataki pe fakafofongaʻi Ia) ʻi he potufolofolá ni?

  • Ko e hā ʻe ala fakafofongaʻi mo akoʻi mai ʻe he ngaahi fakataipe ko ʻení fekauʻaki mo e misiona fakalangi ʻo Sīsū Kalaisí?

  • ʻE fakamālohia fēfē nai ʻeku tui kia Sīsū Kalaisi mo Hono mālohi ke fakahaofi aú ʻi he mahino kiate au ʻa e ngaahi fakataipe ko ʻení?