‘Inisititiuti
Lēsoni 8 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Tali ʻa Sīsū Kalaisi ko e Mīsaia Kuo Talaʻofa Maí


“Lēsoni 8 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Tali ʻa Sīsū Kalaisi ko e Mīsaia Kuo Talaʻofa Maí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 8 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
Ako fekauʻaki mo Sīsū, tā ʻe Dan Burr

Lēsoni 8 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Tali ʻa Sīsū Kalaisi ko e Mīsaia Kuo Talaʻofa Maí

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke aʻusia ai ha faʻahinga faingataʻa fakatuʻasino, fakaʻatamai, fakaeloto, pe fakalaumālie. Naʻá ke kumi tokoni nai ki fē? Naʻe fakamoʻoni ʻa e kau palōfita ʻo e kuonga muʻá ʻe hāʻele mai ʻa e Mīsaiá ke fakafiemālieʻi, fakamālohia, mo fakamoʻui kitautolu. ʻI hoʻo ako ha niʻihi ʻo e ngaahi kikite toputapu ko ʻení, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ʻe Sīsū Kalaisi, ko e Mīsaiá.

Konga 1

ʻE lava fēfē nai ʻo fakamoʻui au ʻi hono tali ʻa Sīsū Kalaisi ko e Mīsaiá?

Hangē pē ko ʻetau tatali ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e ʻEikí, naʻe tatali loto vēkeveke ʻa e kakai ʻo e fuakavá ʻi he Fuakava Motuʻá ki he ʻuluaki hāʻele mai ʻa e Mīsaiá, ko e fakamoʻuí. Fakatatau ki he kau palōfita ʻo e Fuakava Motuʻá, ʻe hoko ʻa e Mīsaiá ko ha hako ʻo e Tuʻi ko Tēvitá pea te Ne fakatauʻatāinaʻi Hono kakaí. “ʻOku ui ʻa Sīsū ʻi he Fuakava Foʻoú ko e Kalaisí, ʻa ia ko e foʻi lea faka-Kiliki ia ʻoku ʻuhinga tatau mo e Mīsaiá” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Mīsaiá”).

Naʻe tohi ʻe ʻĪsaia ha ngaahi kikite lahi fekauʻaki mo e Mīsaiá pea mo Hono misioná (vakai, ʻĪsaia 9:6; 7:14–15; 11:1–9; 35:5; 51:4–8; 52:9–10).  

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e ʻĪsaia 61:1–3, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e Mīsaiá mo Hono misioná. (Fakatokangaʻi ange: ʻI he kuonga muʻá, naʻe afuhi ʻa e efuefú ʻi he ʻulú ke fakahaaʻi ʻa e mamahí ʻi he taimi ʻo e fakamamahí mo e tengihiá. Naʻe hoko ia ko ha anga fakafonua ke teuteu ki he ngaahi kātoanga fakafiefiá ʻaki hono tākai ʻaki ʻa e loló mo tui ha teunga ki he kātoangá. Naʻe faʻa fakaʻaongaʻi e ʻuluʻakaú ko ha fakataipe ʻo e kakaí.)

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e ʻĪsaia 61:1–3, “ʻE kau ʻa e ngaahi veesi ko iá ʻi he mālie mo ʻuhingamālie taha kuo tohí, tautautefito ki honau ʻuhinga moʻoni ki he Mīsaiá” (Christ and the New Covenant [1997], 89).

ʻĪmisi
ʻOku kikiteʻi ʻe he Palōfita ko ʻĪsaiá Hono ʻAloʻi ʻo Kalaisí, tā ʻe Harry Anderson

Neongo naʻe ʻomi ʻe he ngaahi kikite peheé ʻa e ʻamanaki lelei mo e fakatuʻamelie ki he kakai Siú ki he fakahaofí, ka ko e tokolahi ʻi he ngaahi kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú “naʻa nau nofo pē ʻo ʻamanaki ki ha tokotaha fakahaofi mei he mālohi ʻo e kau Lomá, pea ki ha tuʻumālie fakapuleʻanga lahi ange” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Mīsaiá”). ʻI he taimi naʻe ʻikai feau ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi fiemaʻu ko ʻení, naʻe fakasītuʻaʻi ʻe he tokolahi ʻa ʻEne pehē ko Ia ʻa e Mīsaia kuo talaʻofa fuoloa maí.

ʻĪmisi
Ko Sīsū ʻi he Falelotu ʻi Nāsaletí, tā ʻe Greg K. Olsen

Hangē ko ʻení, ʻi he kamataʻanga ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, naʻá Ne foki ki Hono kolo tupuʻanga ko Nāsaletí ʻo ʻalu ki he falelotu lahí ʻi he ʻaho Sāpaté. Naʻá Ne tuʻu ke lau mei he folofolá, fakaava ʻa e takainga tohí, pea lau leʻolahi ʻa e ʻĪsaia 61:1–2. Naʻá Ne fakahā leva naʻe fakahoko ʻiate Ia ʻa e kikite faka-Mīsaia ko ʻení (vakai, Luke 4:16–21). Naʻe ʻohovale ʻa kinautolu naʻe ʻi aí, ʻo nau ʻita, pea feinga ke tamateʻi Ia (vakai, Luke 4:22–30).

Te ke lava ʻo mamata ʻi he meʻa ko ʻeni naʻe hokó ʻi hono fakahaaʻi ʻi he vitiō “Fakahā ʻe Sīsū Ko Ia ʻa e Mīsaiá” (3:23).

Hangē ko e kakai ʻi Nāsaletí, kuo pau ke tau takitaha fili pe te tau tali ʻa Sīsū ko e Mīsaiá. ʻI he fakamoʻoni ʻa ʻEletā Kēleti W. Kongo ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he natula fakatāutaha ʻo e misiona faka-Mīsaia ʻa e ʻEikí, naʻá ne pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Gerrit W. Gong

ʻOkú Ne moʻui—ʻo ʻikai ʻi he kuohilí pē, ka ʻi he lolotongá ni; ʻo ʻikai maʻa ha niʻihi pē, kae maʻá e taha kotoa. Naʻá Ne hāʻele mai ke fakamoʻui ʻa e loto mafesí, fakatauʻatāinaʻi ʻa e pōpulá, fakaʻā ʻa e kuí, mo vete ange ʻa kinautolu kuo laveá [vakai, Luke 4:18]. Ko kitautolu kotoa ia. ʻOku fakahoko ʻEne talaʻofa huhuʻí, neongo pe ko e hā hotau kuohilí, hotau lolotongá, pe ko ʻetau hohaʻa ki hotau kahaʻú. (“Hosana mo Haleluʻia—Ko e Sīsū Kalaisi Moʻuí: Ko e ʻElito ʻo e Fakafoki Mai e Ongoongoleleí mo e Toetuʻú,” Liahona, Mē 2020, 53)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Kuo tokoniʻi fēfē nai koe ʻe he Mīsaiá ʻi ha taimi naʻá ke ongoʻi loto-mafesifesi ai pe aʻusia ha kafo ʻo e laumālié? Kapau ʻoku ʻikai ke ke fakapapauʻi e founga ke tali ʻaki e fehuʻi ko ʻení, fakakaukau ki he ʻuhinga ʻe ala mahuʻinga ai ke kumi ki Heʻene tokoní mo e mālohi faifakamoʻuí ʻi hoʻo moʻuí.

Konga 2

Ko e hā naʻe fakahoko ʻe he Mīsaiá ʻokú Ne lava ai ʻo fakamoʻui mo tokoniʻi aú?

ʻOku ngalingali te ke ʻilo mei hoʻo aʻusia fakatāutahá ha kiʻi meʻa siʻi fekauʻaki mo e faingataʻaʻiá mo e mamahí. Pea mahalo kuó ke mamata ai ʻi he moʻui ʻa e niʻihi kehe ʻoku mou feohí. Feinga ke ke fakakaukauloto pe naʻe fēfē nai hono aʻusia ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e faingataʻaʻia kotoa ʻo e tangatá—ʻa e mamahi fakatuʻasino, fakaeloto, mo fakalaumālie, maʻá e kakai kotoa pē ʻi he kuonga kotoa pē, kau ai koe.

Ko e ʻĪsaia 53 ko e taha ia ʻo e ngaahi fakahā mahuʻinga taha ʻi he folofolá fekauʻaki mo e mamahi ʻa Sīsū Kalaisi maʻatautolú. Ko hono moʻoní, naʻe pehē ʻe ʻEletā Hōlani “ko e talaki fakalangi, lōloa, mo fakapunake taha ia ʻo e moʻui, pekia, mo e feilaulau fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí” (Christ and the New Covenant [1997], 89).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e ʻĪsaia 53:3–6, 8, 11–12, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e meʻa naʻe aʻusia ʻe he Mīsaiá kae lava ke Ne fakamoʻui mo huhuʻi koé. (Ke maʻu ha toe tokoni ke mahino e ʻĪsaia 53, te ke lava ʻo lau e “The Gathering of Israel and the Coming of the Messiah: Isaiah 48–54,” mei he Old Testament Student Manual.)

ʻĪmisi
Ko Hono Manukiʻi ʻo Kalaisí, tā ʻe Carl Heinrich Bloch

ʻI he taimi naʻe malanga ai ʻa e palōfita ko ʻAlamā ko e Siʻí ki he kakai Nīfaí, naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e lahi mo e mafatukituki ʻo e mamahi ʻa e Mīsaiá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e ʻAlamā 7:11–12, pea fakakaukau fakalelei ki he mamahi ʻa Sīsuú pea mo hono ʻuhingá. (Fakatokangaʻi ange: ʻOku ʻuhinga ʻa e tokoní “ke lele ki he, pe lele ʻo tokoni; ko ia, ke tokoni pe fakafiemālieʻi ʻi he taimi ʻo e faingataʻá, fie maʻú pe loto-hohaʻá; ke tokoni pea fakahaofi mei he mamahí” (Websterʻs Dictionary [1828].)

ʻĪmisi
fefine matuʻotuʻa kei talavou ʻoku fofonga mamahi

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sini B. Pingihemi, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Kau Fineʻofá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Jean B. Bingham

ʻI he ngaahi taʻu ʻe 33 ʻo [e] moʻui fakamatelie [ʻa Sīsū Kalaisí], naʻá Ne fepaki mo e fakasītuʻaʻí, fakatangaʻí, fiekaia fakatuʻasinó, fieinuá, mo e ongosiá; tuēnoá; leakoviʻí mo e ngaohikovia fakatuʻasinó; pea fakaʻosí, ko ha mate fakamamahi ʻi he nima ʻo e kau tangata angahalá. ʻI he Ngoue ko Ketisemaní pea ʻi he kolosi ʻo Kalevalé, naʻá Ne ongoʻi kotoa ʻetau ngaahi mamahí, faingataʻá, ʻahiʻahí, mahamahakí, mo e faingataʻaʻiá.

Ko Ia ʻa e tupuʻanga ʻo e fakamoʻuí, tatau ai pē pe ko e hā e faingataʻa kuo tau fouá. ʻOku lava ke fakahaohaoaʻi kinautolu ʻe he Huhuʻi ʻo e māmaní neongo kuo nau aʻusia ha faʻahinga ngaohikovia, mole fakamamahi, mahaki tauhi pe faingataʻaʻia fakaesino, tukuakiʻi loi, fakatanga fakamamahí, pe maumau fakalaumālie mei he angahalá pe taʻefemahinoʻakí. Ka he ʻikai te Ne hū mai taʻe fakaafeʻi. Kuo pau ke tau haʻu kiate Ia pea fakaʻatā Ia ke fakahoko ʻEne ngaahi maná. (“Ke Kakato Ai Hoʻomou Fiefiá,” Liahona, Nōvema 2017, 86)

ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí, naʻe pehē ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluaki:

ʻĪmisi
Palesiteni Dallin H. Oaks

Tuʻunga ʻi Heʻene Fakaleleí, kuo maʻu ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mālohi ke fakafiemālieʻi—ke tokoni—ki he mamahi mo e faingataʻaʻia fakamatelie kotoa. ʻOku fakamoʻui he taimi ʻe niʻihi ʻe Hono mālohí ha mahaki, ka ʻoku akoʻi ʻe he folofolá mo ʻetau ngaahi aʻusiá ʻokú Ne fakafiemālieʻi pe tokoni he taimi ʻe niʻihi ʻaki Haʻane foaki mai ʻa e ivi pe kātaki ke kātekina hotau ngaahi mamahí. (“Fakamālohia ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí,” Liahona, Nōvema 2015, 62)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke ʻilo ʻoku fefaʻuhi mo ha tūkunga faingataʻa. Fakakaukau ke hiki ha pōpoaki te ke lava ʻo vahevahe mo ia fekauʻaki mo e malava ʻe Sīsū Kalaisi ke fakamālohia mo fakahaofi kitautolú. Vahevahe ia mo ia kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke fai pehē.