‘Inisititiuti
Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Fakamālohia ʻEtau Fakamoʻoni ki he Kalaisi Moʻuí


“Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Fakamālohia ʻEtau Fakamoʻoni ki he Kalaisi Moʻuí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó (2023)

“Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Ongoongolelei Taʻengatá – Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ʻĪmisi ʻo Kalaisí, tā fakatātaaʻi ʻe Heinrich Hofmann

Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Fakamālohia ʻEtau Fakamoʻoni ki he Kalaisi Moʻuí

Fakakaukauloto ki he mamahi mo e loto-mamahi naʻe ongoʻi ʻe he kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí ʻi heʻenau mamata ki Heʻene mamahi pea pekia ʻi he kolosí. Mahalo ʻi he ʻikai mahino kakato kiate kinautolu Hono misioná, naʻa nau ongoʻi puputuʻu mo tuēnoa ʻi heʻenau fakatokoto Hono sinó ʻi ha fonualotó. Te ke lava ʻo fakakaukauloto ki heʻenau fiefiá mo e ʻohovalé ʻi he hili pē ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai pea nau mamata ʻokú Ne moʻuí. Te nau lava ʻo fakamoʻoni he taimí ni ko Ia ʻa e Kalaisi moʻuí! ʻI hoʻo ako ʻa e naunau ko ʻení, fakakaukau ki hoʻo fakamoʻoni ki he Kalaisi moʻuí pea mo ʻEne ʻuhinga kiate koé.

Konga 1

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai hono lea ʻaki ʻo pehē “Ko Sīsū ʻa e Kalaisí”?

ʻI he kamataʻanga ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, naʻe fanongo ha ongo ākonga ʻa Sione Papitaiso ki he pehē ʻe Sione fekauʻaki mo Sīsū, “Vakai ki he Lami ʻa e ʻOtuá!” (Sione 1:36). ʻI heʻenau fanongo ki hení, naʻa nau muimui kia Sīsū. Ko e toko taha ʻiate kinautolu ko ʻAnitelū, naʻá ne ʻilo hono tokoua ko Saimone Pitá peá ne talaange, “Kuo mau ʻilo … ʻa e Kalaisí” (Sione 1:41).

ʻOku mahuʻinga ʻa e fakahā ko ia ʻe ʻAnitelū ko Sīsū ʻa e Kalaisí. ʻOku ʻuhinga e foʻi lea faka-Kalisi kia Kalaisí ko e “tokotaha kuo pani” pea ʻoku tatau ia mo e foʻi lea faka-Hepelū ki he Mīsaiá. “ʻI hono fakaʻaongaʻi ko e hingoa ʻo ha lakanga, ʻoku ʻuhinga ʻa e [Kalaisi pe Mīsaia] ki he Tuʻi mo e Fakahaofi ne tatali vēkeveke ʻa e kau Siú ki Heʻene hāʻele maí” (Bible Dictionary, “Messiah”).

Kimui ange ʻi he ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, naʻá Ne fehuʻi ange ki Heʻene kau ākongá pe naʻe fakakaukau ʻa e kakaí ko hai Ia. Naʻa nau tali ange ʻaki e hingoa ʻo ha kau palōfita ʻe niʻihi. Naʻe fehuʻi ange leva ʻe Sīsū, “Ka ʻoku pehē ʻe kimoutolú ko hai au?” (Mātiu 16:15).

ʻĪmisi
folofola ʻa Sīsū kia Pita
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Mātiu 16:16–17 ke ʻiloʻi e tali ʻa Pita ki he fehuʻi ʻa e ʻEikí.-------

ʻI he hoko ʻa Sīsū ko e Kalaisí, ko Ia naʻe “pani ʻe he Tamaí ke ne hoko ko e fakafofonga fakatāutaha … ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku kau ki he fakamoʻui ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tokotaha Kuo Pani”). Koeʻuhí ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko Ia pē ʻa e halá pea ko Hono huafá pē ʻe lava ʻo fakahaofi ai kitautolu mei he ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá mo e maté (vakai, Ngāue 4:12; Mōsaia 3:17).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fakaʻaongaʻi ha ngaahi miniti siʻi ke lau e ʻuluʻi fakamatala ko e “Sīsū Kalaisi” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org) pea kumi e ngaahi huafa mo e ngaahi fatongia kehekehe ne tuku kia Sīsū Kalaisí. Lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú, pea mateuteu ke vahevahe ia mo hoʻo kalasí.

Te ke lava foki ʻo lau pe fanongo ki he “This Is the Christ,” ko ha hiva naʻe faʻu ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi, ʻa ia naʻe ngāue ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí. Fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo vahevahe ʻi he kalasí fekauʻaki mo e meʻa naʻá ke fakakaukau mo ongoʻi fekauʻaki mo e hivá.

“This Is the Christ,” faʻu ʻe James E. Faust, Jan Pinborough, mo Michael Finlinson Moody; hivaʻi ʻe he Ko e Kuaea Tāpanekalé ʻi he Temipale Sikueá lolotonga e konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 2018

Konga 2

ʻE tākiekina fēfē nai ʻe he kau ʻAposetolo ʻa e ʻEikí ʻeku fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e Kalaisí?

ʻI he ngaahi feituʻu lahi ʻi he māmaní, ʻoku hōloa ai e tui ki he tuʻunga faka-ʻOtua ʻo Sīsū Kalaisí (vakai, Neil L. Andersen, “ʻOku Mau Lea ʻia Kalaisi,” Liahona, Nōvema 2020, 88). Mahalo kuó ke mātā tonu ha vaivai ʻo e tuí ʻi he feituʻu ʻokú ke nofo aí, mamata ki he mavahe ha taha ʻokú ke ʻofa ai mei he Fakamoʻuí mo Hono Siasí, pe aʻusia hoʻo fefaʻuhi mo e taʻe-tuí.

ʻOku ʻikai makehe ʻa e taʻe-tui kia Sīsū Kalaisí ʻi hotau kuongá. Hangē ko ʻení, naʻa mo e hili e mamata ʻa e kau Leimaná mo e kau Nīfaí ki he “ngaahi fakaʻilongá mo e ngaahi meʻa fakaofó” ʻi hono ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí, naʻe fakaʻau ke “siʻisiʻi ʻenau ofó … pea naʻa nau kamata ke taʻe-tui ki he meʻa kotoa pē kuo nau fanongo mo mamata ki aí” (3 Nīfai 2:1).

Ke tokoniʻi kitautolu takitaha ʻi heʻetau tui ki he ʻEikí, kuó Ne uiuiʻi ha Kau ʻAposetolo ke hoko ko ha kau fakamoʻoni makehe kiate Ia ki he kakai kotoa pē (vakai, Mātiu 28:19–20; 3 Nīfai 12:1; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:23).

ʻĪmisi
Ko Hono Fakanofo ʻe Kalaisi e Kau ʻAposetoló, tā ʻe Harry Anderson

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

ʻOku taʻe-hano-tatau honau uiuiʻí; ko e Kau ʻAposetolo kinautolu ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, naʻá Ne fili peá Ne fekauʻi. Kuo fekauʻi kinautolu ke nau fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo ʻEne moʻuí ʻaki e mālohi mo e mafai ʻo e tuʻunga fakaeʻaposetolo māʻoniʻoní. (“Special Witnesses of Christ,” Ensign, Apr. 2001, 4)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Fakakaukau ki he ngaahi taimi naʻá ke fanongo ai ki hono vahevahe ʻe he Kau ʻAposetolo ʻa e ʻEikí ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí. Kuo tākiekina fēfē nai ʻe heʻenau ngaahi fakamoʻoní hoʻo fakamoʻoni kiate Iá? Te ke lava ʻo mamata ʻi ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi fakamoʻoni ʻa e kau ʻAposetolo moʻui ʻa e ʻEikí mei he ngaahi vitiō “Kau Fakamoʻoni Makehe ʻo Kalaisí” (ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org).

Konga 3

ʻE lava ʻo liliu fēfē nai ʻeku moʻuí ʻi hono ako ʻa e “Ko e Kalaisi Moʻuí”?

ʻI he ʻaho 1 ʻo Sānuali 2000, naʻe pulusi ai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí ʻi ha fakamatala “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló” (ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org).

Naʻe pehē ʻe ‘Eletā Lōpeti D. Heili ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e fakamatala fakahisitōliá ni:

ʻĪmisi
ʻEletā Robert D. Hales

Naʻe teuteuʻi e “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló” kimuʻa ʻi he taimi te tau fie maʻu lahi taha aí. (“Konifelenisi Lahí: Ko e Fakamālohia ʻo e Tuí mo e Fakamoʻoní,” Liahona, Nōvema 2013, 7)

Naʻe pehē foki ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Kuo ako maʻuloto ʻe ha kāingalotu tokolahi hono ngaahi moʻoní. ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻoku ʻikai ke nau fuʻu ʻilo ʻoku ʻi ai ha meʻa pehē. ʻOku ou tapou atu ʻi homou feinga ke ʻilo lahi ange kia Sīsū Kalaisí, ke mou ako e “Ko e Kalaisi Moʻuí.” (“Ko Hono Tohoakiʻi mai e Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2017, 40)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau fakalelei ʻa e “Ko e Kalaisi Moʻuí” pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi konga ʻoku makehe kiate koé. Fakakaukau ke ke lotu kimuʻa peá ke kamatá koeʻuhí ke tokoniʻi koe ʻe he Laumālié ke ke ongoʻi ʻa e moʻoni mo e mahuʻinga ʻo e meʻa ʻokú ke akó.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngāue

Ngāue

ʻE lava ʻi hono ako maʻuloto e “Ko e Kalaisi Moʻuí” ʻo fakakakato e fiemaʻu ki hono Hikiʻi Hake e Akó ki he kalasi ko ʻení. Fakakaukau ke fokotuʻu ha taumuʻa ke ako maʻuloto kotoa pe ko ha ngaahi konga ʻo e fakamatala ko ʻení ʻi hoʻo feinga ke fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ki he Kalaisi moʻuí.