Seminelí
‘Iuniti 9: ‘Aho 3, Sēkope 1–2


‘Iuniti 9: ‘Aho 3

Sēkope 1–2

Talateú

Hili ‘a e pekia ‘a Nīfaí, naʻe kamata ‘a e kau Nīfaí “ke nau fiefia ‘i hono fai ‘o e ngaahi meʻa fakalieliá” ‘i he pule ‘a honau tuʻi foʻoú (Sēkope 1:15). Naʻe ‘osi fakanofo foki ‘a e ongo tehina ‘o Nīfaí, ‘a Sēkope mo Siosefa ke na hoko ko e ongo taulaʻeiki mo e akonaki ki he kakaí, pea naʻá na ngāue faivelenga ke fakalotoʻi ‘a e kakaí ke nau fakatomala pea haʻu kia Kalaisi. Naʻe talangofua ‘a Sēkope ki he fekau ‘a Nīfaí ke ne hiki ‘a e ngaahi akonaki toputapú, fakahaá, mo e ngaahi kikité ki he ʻū lauʻi peleti īkí. Naʻe fai pau ‘a Sēkope ki hono fatongia fakalangi naʻe tuku mai kiate iá, ko ia naʻá ne ui ai ki hono kakaí ke nau fakatomala, mo fakatokanga kiate kinautolu ke nau tokanga telia ‘a e ngaahi angahala ‘o e loto-hīkisiá, ‘ofa ‘i he koloá, mo e anga taʻemaʻa fakasekisualé. Naʻá ne akoʻi hono fakatuʻutāmaki mo e ngaahi nunuʻa ‘o e ngaahi angahala ‘e tolu ko ‘eni ‘oku mafola lahí.

Sēkope 1:1–2:11

‘Oku fakatokanga ‘a Sēkope ki he kakaí koeʻuhí ko ‘enau fai angahalá

Fakakaukau ki ha meʻa te ke lea ʻaki hili ha hoko ‘a e meʻa ko ‘ení: Naʻe fakahā ‘e ha taha ‘o e ngaahi kaungāmeʻa ‘i he Siasí ha ‘ulungaanga taʻefeʻunga ki heʻene kau taki lakanga fakataulaʻeikí ‘o ne pehē, “ʻOku hangē ‘oku ‘ikai mahino kiate kinautolu ‘a e māmaní mo e anga ‘o ‘ene ngāué. ‘Oku nau toutou fakatokanga mai ki he ngaahi fili ‘oku ‘ikai ke kei mahuʻingá. ‘Oku ou fakaʻamu ange ‘e au ‘e ‘ikai te nau fakamoleki ha taimi lahi pehē ‘i hono fakamatalaʻi mai kiate kitautolu ‘a e ngaahi kovi ‘oku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei aí. ‘Oku totonu ke nau talanoa pē ki he ngaahi meʻa ‘oku leleí.”

ʻĪmisi
Akonaki ʻa Sēkopé

Fakakaukau ki he ‘uhinga ‘oku faʻa fakatokanga mai ai he taimi ‘e niʻihi ‘a e kau taki lakanga fakataulaʻeikí ‘o kau ki he angahalá. Naʻe tohi ‘e Sēkope, naʻe kamata ‘a e kau Nīfaí ‘i he hili ‘a e pekia ‘a Nīfaí (vakai, Sēkope 1:9), ke nau fai ‘a e ngaahi meʻa fakalielia. Lau ‘a e Sēkope 1:15–16, pea kumi ki he meʻa naʻe fai ‘e he kakaí ‘a ia na‘e hohaʻa ki ai ‘a Sēkopé.

‘E lava ke ke siakaleʻi ‘a e foʻi lea ko e kamata ‘i he Sēkope 1:15–16. Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku hoko ai ko ha tāpuaki ‘ete maʻu ha kau taki lakanga fakataulaʻeiki ‘oku nau fakatokanga mai kiate kitautolu ki ha ngaahi palopalema neongo ‘oku teʻeki hoko ia?

Lau ‘a e Sēkope 1:6–8, pea feinga ke ‘iloʻi ‘a e ‘uhinga naʻe naʻinaʻi ai ‘a Sēkope mo hono kaungā takimuʻá ki he kakai ‘o Nīfaí ke nau tokanga telia ‘a e fai angahalá. ‘Okú ke pehē ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku fakatokanga mai ai ‘a e kau taki lakanga fakataulaʻeiki ‘i ho fāmilí, kae ‘umaʻā ‘a e kau taki lakanga fakataulaʻeiki fakalotofonuá mo fakakātoa ki he Siasí ke tau tokanga telia ‘a e angahalá pea akoʻi faivelenga mai kiate kitautolu ‘a e ongoongoleleí? ‘E lava ke ke fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea ‘i he Sēkope 1:7 ‘a ia ‘okú ne akoʻi ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení: ʻOku ngāue faivelenga ‘a e kau taki lakanga fakataulaʻeikí ke tokoniʻi kitautolu ke tau haʻu kia Kalaisi.

Lau ‘a e Sēkope 1:17–19, pea kumi ki ha ngaahi ‘uhinga kehe naʻe ngāue faivelenga ai ‘a Sēkope mo hono tokoua ko Siosefá ke akoʻi ‘a e kakaí.

‘Okú ke pehē ko e hā hono ‘uhinga ‘o ‘ete maʻu ha “fekau mei he ‘Eikí” ( Sēkope 1:17)?

‘E lava ke ke fakaʻilongaʻi ha ngaahi kupuʻi lea kehe ‘a ia ‘oku nau tokoni ke akoʻi ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení: ʻOku maʻu ‘e he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ha fatongia kuo foaki fakalangi mai ke nau akoʻi ‘a e folofola ‘a e ‘Otuá mo fakatokanga telia ‘a e angahalá.

Fakalaulauloto taimi siʻi ki he ‘uhinga ‘oku mahuʻinga ai ke te ‘iloʻi ‘e ‘ekeʻi mei he kau taki ‘o e Siasí ‘a ‘enau ngaahi feinga ke akoʻi kitautolu ‘o kau ki he meʻa ‘oku finangalo ‘a e ‘Eikí ke tau ‘iloʻí.

Kumi ‘i hoʻo lau ‘a e Sēkope 2:1–3, 6–7, 10–11, ki he ngaahi kupuʻi lea ‘oku fakahā mai ai ‘a e fakakaukau ‘a Sēkope ki heʻene ngāue faingataʻa ke ui ki hono kakaí ke nau fakatomalá.

  1. Fakakaukau ki he meʻa ‘oku akoʻi atu ‘e he ngaahi kupuʻi lea ko ‘ení ‘o kau ki he vēkeveke ‘a Sēkope ke fakakakato ‘ene ngāue faingataʻá: “ʻI he ‘ahó ni ‘oku ou mafasia lahi ange ‘i he holi mo e hohaʻa koeʻuhí ko e lelei ‘a homou laumālié” (Sēkope 2:3) mo e “Kuo pau pē ke u fai ‘o fakatatau ki he ngaahi fekau mamafa ‘a e ‘Otuá” (Sēkope 2:10). Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha tali ki he ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

    1. Ko e fē nai ha taimi kuó ke ongoʻi ai ‘a e ‘ofa mo e tokanga ‘a ha taki lakanga fakataulaʻeiki kiate koe?

    2. Ko e fē nai ha taimi naʻá ke ongoʻi ai naʻe ueʻi fakalaumālie hake ‘e he ‘Otuá ‘a e ngaahi lea pe ngaahi ngāue ‘a ha taki lakanga fakataulaʻeiki ke tokoniʻi koe?

Toe fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko ‘i he kamataʻanga ‘o e lēsoní. Fakakaukau ki ha founga te ke tali ai ki ho kaungāmeʻá ‘o makatuʻunga ‘i he meʻa kuó ke ako he ‘aho ní.

Sēkope 2:12–21

‘Oku valokiʻi ‘e Sēkope hono kakaí koeʻuhí ko e loto-hīkisiá

‘E tokoniʻi koe ke ke teuteu ke ako ki he meʻa naʻe fekau ‘e he ‘Eikí kia Sēkope ke ne akoʻí, fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki kuo foaki mai ‘e he ‘Eikí kiate koe ‘i he ngaahi tafaʻaki ko ‘ení: fāmilí, kaungāmeʻá, kau taki mo e kau faiako ‘o e Siasí, ngaahi poto fakaʻaati mo fakamūsiká, poto fakasipoti, talēniti, akó, ngaahi faingamālie ke tupulaki, ‘ilo ki he ongoongoleleí, mo e ngaahi koloá. Fakakaukau ki ha ngaahi founga kehe kuo tāpuakiʻi ai koe ‘e he ‘Eikí.

Lau ‘a e Sēkope 2:12–13, pea feinga ke ‘iloʻi ‘a e meʻa naʻe feinga ki ai ‘a e kau Nīfaí. Fakatokangaʻi ange naʻe akoʻi ‘e Sēkope kuo tāpuakiʻi ‘a e kau Nīfaí ‘e he “toʻukupu ‘o e māfimafí” ‘aki ‘a e ngaahi koloá. ‘Oku ‘uhinga ‘a e kupuʻi lea ko ‘ení ki he Tamai ‘i Hēvaní.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a e ‘uhinga ‘oku mahuʻinga ai ke ke manatuʻi kuo foaki atu ‘e he ‘Eikí ‘a e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi poto ‘okú ke maʻú.

Kapau he ‘ikai te tau tokanga, te tau lava ‘o tuku ke hiki hake kitautolu ‘i he hīkisiá hili ‘etau maʻu ‘a e ngaahi tāpuaki ‘oku tau feinga ki aí, ‘o hangē ko ia naʻe hoko ki he kau Nīfaí. ʻI he konga ‘oku fakaʻatā atu hení hiki ai hoʻo fakakaukau ki hono ‘uhinga ‘o e “kuo hīkisia ai homou lotó.”

Hangē ko ia kuo tohi ‘i he Sēkope 2:13, ko e hā ‘a e lau ‘a Sēkope ‘o kau ki he tupuʻanga ‘o e hīkisia ‘a e kau Nīfaí?

Fakakaukau ki ha tokotaha pe ha falukunga kakai ‘o e onopōní ‘oku nau fai angakovi, taʻe tokanga, pe fakatangaʻi ha niʻihi kehe koeʻuhí kuo nau “maʻu ‘o fuʻu lahi [ange] ‘aupito” ‘iate kinautolu ‘oku nau fai angakovi ki aí (Sēkope 2:13). Hangē ko ‘ení, koeʻuhí ‘oku ma‘u ‘e ha kakai ‘e niʻihi ha paʻanga lahi ange, tokolahi ange honau ngaahi kaungāmeʻá, pe lahi ange honau poto fakasipotí, pe lahi ange ‘enau ‘ilo ki he ongoongoleleí ‘i ha niʻihi kehe, ‘oku nau pehē ai tokua ‘oku nau lelei ange ‘i he niʻihi kehé pe ‘oku nau fakatangaʻi ‘a kinautolu. Fakalaulauloto ki ha taimi ‘i hoʻo moʻuí ‘a ia naʻá ke ‘ulungaanga hīkisia ai.

Lau ‘a e Sēkope 2:17–21, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ko ia te nau lava ‘o tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ‘a e hīkisiá.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá, ha kupuʻi lea ‘e ua pe lahi ange ‘i he ngaahi kupuʻi lea naʻá ke maʻu ‘i he Sēkope 2:17–21, peá ke fakamatala ki he ‘uhinga ‘e lava ai ‘e he ngaahi kupuʻi lea ko iá ‘o tokoniʻi koe ke ke ikunaʻi ‘a e hīkisiá. ‘E ‘aonga ke ke fakakaukauʻi ha niʻihi ‘o e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo fakakakato ‘a e ngāue ko ‘ení: ‘Okú ke pehē ko e hā hono ‘uhinga ‘o e kumi ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá? Ke maʻu ha ‘amanaki lelei ‘ia Kalaisi? ‘E tākiekina fēfē ʻe hoʻo kumi ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá mo e maʻu ha ‘amanaki lelei ‘ia Kalaisi ‘a hoʻo vakai mo hoʻo angafai ki he niʻihi kehé?

Fakakaukau ‘oku fehuʻi atu ‘e hoʻo faʻeé, tamaí, pe takimuʻá pe ko e hā ‘a e meʻa naʻá ke ako he ‘aho ní. Hiki ha tefitoʻi moʻoni mei he Sēkope 2:17–21 ‘a ia te ke lava ‘o ngāue ʻaki ke tali ‘enau fehuʻí.

Ko e tefitoʻi moʻoni ‘e taha ‘i he Sēkope 2:17–21 ko e: ʻOku totonu ke tau kumi ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá ‘o lahi ange ‘i he ngaahi meʻa kehe kotoa pē ‘oku tau tokanga ki aí.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha founga ‘e taha te ke lava ‘o ngāue ʻaki ai ‘a e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi faingamālie kuo foaki atu ‘e he ‘Eikí kiate koé, ke tokoni ki hono langa hake ‘o e puleʻanga ‘o e ‘Otuá mo tāpuekina ‘a e moʻui ‘a e kakai kehé.

Sēkope 2:22–30

‘Oku valokiʻi ‘e Sēkope hono kakaí koeʻuhí ko e anga taʻe maʻa fakasekisualé

Ko e fakamatala ‘eni naʻe fai ‘e Palesiteni ‘Eselā Tafi Penisoni. Mateʻi mai ‘a e foʻi lea ‘e ua ke fakakakato ‘aki ‘a e fakamatalá:

“Ko e angahala fakamalaʻia ‘o e toʻu tangata ko ‘ení ko e ” (“Cleansing the Inner Vessel,” Ensign, May 1986, 4; sio ki he ngataʻanga ‘o e lēsoní ke maʻu mei ai ‘a e tali totonú).

Lau ‘a e Sēkope 2:22–23, 28, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea naʻe ngāue ʻaki ‘e Sēkope ke ne fakamatalaʻi hono mamafa ‘o e anga taʻe maʻa fakasekisualé. ‘E tokoni kapau ‘e mahino ‘oku ‘uhinga ‘a e foʻi lea feʻauakí ki he ngaahi angahala fakasekisualé.

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

Naʻe fakamatalaʻi ‘e ‘Eletā Lisiate G. Sikoti ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ha ngaahi ngāue ‘oku nau maumauʻi ‘a e fono ʻa e ʻEikí ki he angamaʻá: “Ko e fetuʻutaki fakasekisuale kotoa pē ‘i tuʻa ‘i he ngaahi haʻi ‘o e malí—ko ‘eku ‘uhingá ki ha fetuʻutaki pē ‘aki ‘a e ngaahi kupu toputapu ‘o e sino ‘o e tokotaha kehe; ‘o tatau pē pe ‘oku vala pe taʻevala—ko ha angahala ia pea kuo tapui ia ‘e he ‘Otuá. Ko ha maumau-fono foki ha feinga ke fakaʻaiʻai ‘a e ngaahi ongo ko ‘ení ‘i hoto sino pē ‘oʻotá” (“Making the Right Choices,” Ensign, Nov. 1994, 38).

‘Oku toe maumauʻi foki ‘a e fono ‘a e ‘Eikí ki he angamaʻá ‘e he ngaahi tōʻonga homosekisualé mo e sio ‘i he ponokalafí.

Fakatokangaʻi ange ‘a e anga ‘o e feinga ‘a e kau Nīfaí ke fakatonuhiaʻi ‘enau ngaahi angahalá, ‘o hangē ko ia kuo tohi ‘i he Sēkope 2:23–24. ʻAi ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki he anga ‘o e feinga ‘a e kakaí ke fakatonuhiaʻi ‘a e anga taʻe maʻa fakasekisualé ‘i he ‘ahó ni.

Ko e taha ‘o e ngaahi angahala ‘a e kau Nīfaí ko ‘enau fai taʻe fakamafaiʻi ‘a e mali tokolahí. Naʻe akoʻi ‘e Sēkope ‘a e fekau ‘a e ‘Eikí, ‘oku totonu ke mali ‘a e tangatá mo ha uaifi pē ‘e toko taha (vakai, Sēkope 2:27). ‘Oku hoko hono maʻu ha uaifi tokolahi ‘oku ‘ikai fakamafaiʻi mai ‘e he ‘Eikí ‘i Heʻene kau taki lakanga fakataulaʻeiki kuo filí, ko e sīpinga ia ‘o e angahala fakasekisualé. ‘Oku mamafa ‘aupito ‘i he fofonga ‘o e ‘Otuá ‘a e ngaahi angahala fakasekisualé (vakai, ʻAlamā 39:5).

‘Oku fakamafaiʻi ‘a e kakai ‘o e ‘Eikí ke nau fai ‘a e mali tokolahí kapau kuo fekau ia ‘e he ‘Eikí (vakai, Sēkope 2:30). Naʻe fekau ‘e he ‘Eikí ‘a Hono kakaí ‘i ha taimi ‘e niʻihi ‘i he hisitōlia ‘o e māmaní ke nau fai ‘a e mali tokolahí. Hangē ko ‘ení, naʻe fai ‘a e mali tokolahí ‘i he taimi ‘o e Fuakava Motuʻá ‘e ‘Ēpalahame mo Sela (vakai, Sēnesi 16:1–3; T&F 132:34–35, 37) mo hona mokopuna ko Sēkopé (vakai, T&F 132:37), pea naʻe fai ia ‘i ha taimi ‘i he ngaahi ‘aho ‘o e kamata ‘a e Siasi kuo toe fakafoki maí ‘o kamata ‘i he Palōfita ko Siosefa Sāmitá (vakai, T&F 132:32–33, 53). Ka neongo iá, naʻe fekau ‘e he ‘Otuá ‘a ‘ene palōfita ko Uilifooti Utalafí ke fakangata hono fai ‘o e mali tokolahí (vakai, Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 ‘i he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá).

Lau ‘a e Sēkope 2:31–35, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ‘oku nau fakahā mai ha ngaahi kovi ‘o e angahala fakasekisualé.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    1. Ko e hā ha lau ‘a Sēkope ‘o kau ki he founga ‘oku uesia ai ‘e he anga taʻe maʻa fakasekisualé ‘a e ngaahi fāmilí?

    2. ‘E pehē ‘e ha toʻu tupu ‘e niʻihi ‘e lava pē ke nau anga taʻe maʻa fakasekisuale kinautolu he ‘oku ‘ikai te nau mali, ko ia ‘e ‘ikai te nau fai hala ai ki hanau mali, pea ‘oku ʻikai foki ke ‘i ai haʻanau fānau. ʻOku uesia fēfē ‘e he ngaahi meʻa ‘oku hoko ‘i he anga taʻe maʻa fakaangamaʻa ‘a ha toʻu tupu kiate ia mo hono fāmilí?

    3. ‘Okú ke pehē ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku lau ai ‘e he ‘Eikí ko ha angahala mamafa ‘a e anga taʻe maʻa fakaangamaʻá?

Toe lau ‘a e kamataʻanga ‘o e Sēkope 2:28, pea fakaʻilongaʻi ‘a e meʻa ‘oku fiefia ai ‘a e ‘Eikí. (Fakatokangaʻi ange, neongo ‘oku lau pē ‘a Sēkope ‘i he veesi ko ‘ení ki he kakai fefiné, ka ko e moʻoni ‘oku fiefia foki ‘a e ‘Eikí ‘i he angamaʻa ‘a e kakai tangatá.) ‘Oku akoʻi ‘e he veesi ko ‘ení ‘a e tefitoʻi moʻoni: ʻOku fiefia ‘a e ‘Eikí ‘i he angamaʻá.

Fakakaukau ki he ‘uhinga ‘oku fiefia ai ‘a e ‘Eikí ‘i he angamaʻa ‘a ‘Ene fānaú, ‘o fakatatau ki he meʻa kuó ke ako he ‘aho ní. Fakakaukau ki ho fāmilí, kae ‘umaʻā ‘a e fāmili ‘okú ke ‘amanaki ke maʻu ‘i he kahaʻú. ‘E tāpuekina fēfē koe mo kinautolu ‘e he anga hoʻo moʻui ‘o fakatatau ki he fono ʻa e ʻEikí ki he angamaʻá? Fakalaulauloto ki he founga ‘okú ke ngaohi ai ke fiefia ‘a e ‘Eikí ‘ i hoʻo fili ke ke angamaʻa mo maʻá.

Te ke lava ‘o tauhi koe ke ke maʻa maʻu pē. Kapau kuó ke fai angahala ‘i he fono ‘o e angamaʻá, te ke lava ‘o fakatomala peá ke toe maʻa ‘i he Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí. Fekumi ki he fakahinohino ‘a e Laumālie Māʻoniʻoní ‘i hoʻo fakakaukau ki ha founga ‘e taha pe lahi ange ‘a ia te ke lava ai ‘o maluʻi lelei ange koe mei hono maumauʻi ‘o e fono ‘o e angamaʻá. Kapau kuó ke fai ha maumau-fono fakasekisuale, fai ‘a e meʻa kotoa pē ‘e fie maʻú, kau ai hoʻo talanoa mo hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló, ke vete ‘a e meʻa kuó ke fai ‘i hono maumauʻi ‘o e fono ʻa e ‘Eikí ki he angamaʻá.

ʻĪmisi
ʻE Tamai ʻi Hēvani ē
  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘aho ní ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Sēkope 1–2 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Tali e ngaahi foʻi lea ʻoku pulia ‘i he lea he kamataʻanga ‘o e lēsoni ko ‘ení. Na‘e pehē ‘e Palesiteni Penisoni, “Ko e angahala fakamalaʻia ‘o e toʻu tangata ko ‘ení ko e anga taʻe maʻa fakasekisualé.