Seminelí
ʻIuniti 24: ‘Aho 4, 3 Nīfai 11:1–17


‘Iuniti 24: ‘Aho 4

3 Nīfai 11:1–17

Talateú

Naʻe hili ‘a e fuʻu fakaʻauha lahí mo e ‘aho ‘e tolu ‘o e fakapoʻulí, naʻe fakataha mai ai ‘i he temipalé ‘i he fonua ko Mahú ha kakai tangata, kakai fefine, mo e fānau ‘e toko 2,500 (vakai ki he 3 Nīfai 17:25). Naʻa nau fanongo ki ha leʻo ‘a ia naʻe ‘ikai ‘uluaki mahino kiate kinautolu. Ka naʻe toki mahino kiate kinautolu ‘i heʻenau feinga ke fanongo ki aí, tā ko e leʻo ia ‘o e Tamai Hēvaní ‘okú Ne fakafeʻiloaki mai Hono ‘Alo, ko Sīsū Kalaisí. Naʻe hā mai ‘a e Fakamoʻui ‘o e māmaní. Naʻe fakaafeʻi ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e kakaí ke nau fakamoʻoniʻi taki taha kuo fakapoongi Ia koeʻuhi ko e ngaahi angahala ‘a e māmaní, ‘i heʻenau haʻu ‘o ala ki he kafo ‘i hono vakavaká mo e ngaahi mataʻi faʻo ‘i hono ongo vaʻé mo e nimá.

3 Nīfai 11:1–7

‘Oku fanongo ‘a e kakaí ki he leʻo ‘o e Tamaí ‘okú Ne fakahā mai ‘a e hā mai ‘a Hono ‘Aló.

‘Alu ki tuʻa mo ha peni vahevahe mo e tohi fakahinohino ako ko ‘ení, peá ke fakafanongo ai ‘i ha sekoni ‘e 60. Hiki ‘a e ngaahi meʻa kotoa pē te ke fanongo ki ai ‘i he vahaʻataimi ko iá.

Tā ha kiʻi fetuʻu ‘i he tafaʻaki ‘o e leʻo kotoa pē ‘okú ke pehē ‘e faingataʻa ke ‘iloʻi pe ‘ikai te ke lava ‘o fakatokangaʻi kapau ‘e ‘ikai te ke feinga ke ke fanongo. Hili ia peá ke foki leva ki fale.

Naʻe fakataha mai ‘a e kakaí ki he temipale ‘i he fonua ko Mahú, hili ha kiʻi taimi siʻi mei he fuʻu fakaʻauha lahi mo e fakapoʻuli naʻá ne fakaʻilongaʻi ‘a e pekia ‘a Sīsū Kalaisí. Lolotonga ‘enau fealēleaʻaki ki he meʻa kuo hokó, naʻe hoko ai ha meʻa fakaofo ‘a ia naʻe ‘ikai ‘uluaki mahino kiate kinautolu. Lau ‘a e 3 Nīfai 11:1–3, pea kumi ki he meʻa naʻe faingataʻa ke mahino ki he kakaí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ‘a e anga hono fakamatalaʻi ‘o e leʻo ‘o e ‘Otuá mo e mālohi ‘o e leʻo ko iá ‘iate kinautolu naʻa nau fanongo ki aí.

Fakakaukau ‘i ha kiʻi taimi siʻi ki he ngaahi anga ‘oku tatau ai ‘a e leʻo naʻe fanongo ki ai ‘a e kakaí mo e ngaahi ueʻi fakalaumālie ‘oku tau maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e hā ha foʻi moʻoni ‘okú ke lava ‘o ako mei he 3 Nīfai 11:1–3 ‘o kau ki he anga ‘o e faʻa folofola mai ‘a e ‘Eikí pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolú? Ko e tokāteline ‘e taha ‘oku tau sio ki ai ‘oku fakaʻaliʻali mai ‘i he ngaahi veesi ko ‘ení, ko e: ʻOku faʻa folofola mai ‘a e Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu ‘i he kihiʻi leʻo siʻi ‘a ia ‘oku tau ongoʻi ‘i hotau lotó.

Naʻe fakamatalaʻi ‘e Palesiteni Poiti K. Peeka, Palesiteni ʻo e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ‘a e founga ‘oku ngāue ai ‘i heʻetau fakakaukaú mo hotau lotó ‘a e leʻo ‘o e ‘Eikí, ‘i he Laumālie Māʻoniʻoní:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“Mahalo ko e meʻa maʻongoʻonga taha kuó u ako mei hono lau e Tohi ʻa Molomoná, ʻoku hoko mai e leʻo ʻo e Laumālié ko ha ongo ki he lotó kae ʻikai ko ha meʻa ʻokú te fanongo ki ai. Hangē pē ko ʻeku akó, te mou ako foki ke “fakafanongo” ki he leʻo ko ia ʻokú te ongoʻi kae ʻikai ke te fanongo ki ai. …

“ʻE tataki mo maluʻi kimoutolu ʻe he meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, pea aʻu pē ki haʻane fakatonutonu hoʻomou ngaahi angafaí … Ko ha leʻo fakalaumālie ia ʻoku hū ki he ʻatamaí ʻo hangē ko ha ongo ʻoku hū ki homou lotó ” (“Faleʻi ki he Toʻu Tupú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 17–18).

  1. Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ai ‘a e leʻo ‘o e ‘Eikí pe ko e hoko mai ki ho ‘atamaí pe ko ho lotó ʻa e ngaahi ueʻi ‘a e Laumālié. Hiki ki hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ha fakamatala ‘o kau ki he meʻa naʻá ke aʻusiá pea mo e faʻahinga ongo naʻá ke maʻú.

Naʻe tuʻo ua hono ongoʻi ‘e he kau Nīfaí ‘a e leʻó mo e ‘ikai mahino ia kiate kinautolu. Lau ‘a e 3 Nīfai 11:4–7, pea kumi ki he meʻa naʻe kehe hono fai ‘e he kau Nīfaí ‘i he tuʻo tolu ‘ene ongo maí ke mahino kiate kinautolu ‘a e leʻó. ‘Okú ke pehē ko e hā hono ‘uhinga ‘o e fakaava ‘e he kakaí “honau telingá ke ongoʻi” ‘a e leʻó? 3 Nīfai 11:5

Naʻe fai mai ‘e Palesiteni Poiti K. Peeka ‘a e akonaki ko ‘ení ‘o kau ki he meʻa ‘oku totonu ke tau fai ke tau fanongo ai pea mahino kiate kitautolu ‘a e leʻo ‘o e ‘Eikí ‘i he Laumālie Māʻoniʻoní. Laineʻi ‘a e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ‘oku nau tokoniʻi koe ke ke ‘iloʻi ‘a e meʻa ke ke faí, pe ko e meʻa ke ke fakaʻehiʻehi mei ai, koeʻuhi ke ke ongoʻi lelei ange ai ‘a e leʻo ‘o e ‘Eikí ‘i he Laumālie Māʻoniʻoní.

“ʻOku ‘ikai ke maʻu ‘e he Laumālié ‘a ‘etau tokangá ‘aki haʻane kaila mai kiate kitautolu. ʻOku ʻikai pē te ne luluʻi kitautolu ‘aki ha nima mālohi. ‘Oku fanafana mai ‘a e Laumālié. ‘Okú ne fakafiemālieʻi hotau lotó, pea kapau ‘oku tau tokanga kitautolu ia ki ha meʻa kehe, ‘e ‘ikai pē te tau ongoʻi ia ‘e kitautolu.

“ʻOku ‘i ai ‘a e taimi ‘e niʻihi, ‘oku feinga mālohi pe tuʻo lahi mai ‘a e Laumālié ke tau tokanga ange, ka ‘oku hangē ko e meʻa kuó u aʻusiá, ‘oku ‘i ai ‘a e taimi lahi, kapau ‘oku ‘ikai te tau tokanga ki he ongo fakafiemālie ko iá, pea kapau ‘oku ‘ikai te tau ongoʻi ‘a e ngaahi ongo ko iá, ‘e mavahe leva ‘a e Laumālié ‘o tatali kae ‘oua ke tau kumi mo fanongo ange, ‘i hotau ‘ulungāngá mo ‘etau leá” (“How Does the Spirit Speak to Us?” New Era, Feb. 2010, 3).

Mahalo te ke fie hiki ‘a e tefitoʻi moʻoni ko ‘ení ki hoʻo folofolá ‘i he tafaʻaki ‘o e3 Nīfai 11:5–6 pea ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: Ko e taimi ko ia ‘oku tau ako ai ke fanongo ki he leʻo ‘o e ‘Eikí ‘i he Laumālie Māʻoniʻoní, ‘e lava ke mahino ai kiate kitautolu ‘a e fetuʻutaki ‘okú Ne fai mai kiate kitautolú.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    1. Ko e hā ha meʻa ‘okú ne tokoniʻi koe ke teuteuʻi ho ‘atamaí mo ho lotó ke ke fanongo pea mahino kiate koe ‘a e leʻo ‘o e ‘Eikí?

    2. Ko e fē nai ha taimi naʻe ‘ikai mahino ai kiate koe ha fetuʻutaki mei he ‘Eikí ‘a ia naʻe ‘ikai te ke mei ‘iloʻi kapau naʻe ‘ikai te ke feinga ke ke fanongo ki ai pe ongoʻi ia?

    3. Ko e fē nai ha taimi kuo tuʻo lahi ai haʻo maʻu ha ueʻi fakalaumālie mei he Laumālie Māʻoniʻoní pea toki mahino ia kiate koe peá ke muimui ki ai?

3 Nīfai 11:8–17

‘Oku hā mai ‘a Sīsū Kalaisi peá Ne fakaafeʻi ‘a e kakaí ke nau haʻu tahataha ‘o ala ki Hono ngaahi mata kafó

ʻĪmisi
ʻOku Hā Mai ‘a Sīsū Kalaisi ki he Kau Nīfaí

Feinga ke ke sio loto ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ‘i he 3 Nīfai 11:8–10 ‘i hoʻo lau iá.

  1. ‘I hoʻo fakakaukau ki he anga ‘o ha‘ate mamata ki he hā mai ‘a Sīsū Kalaisi kuo toe tuʻú ki he kakai ‘o e Tohi ʻa Molomoná, hiki ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá ‘a e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo naʻá ke aʻusia kapau naʻá ke ‘i ai tonu.

Naʻe lea ‘a ‘Eletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ‘o kau ki hono mahuʻinga ‘o e hā mai ‘a e Fakamoʻuí ki he kau Nīfaí.

“Naʻe hoko ‘a ʻene hā maí mo ʻene folofola ko iá ʻko e tefitoʻi meʻa mahuʻinga taha, mo e tumutumu ʻo e hisitōlia kotoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Ko e hā mai pea mo e tuʻutuʻuni fakalangi ko iá kuó ne tākiekina mo ueʻi hake ‘a e palōfita Nīfai kotoa pē ‘i he taʻu ‘e onongeau ki muʻá, kae ‘umaʻā ‘a e kakai ‘Isileli mo e kau Sēleti ‘i he ngaahi taʻu ‘e lau afe ki muʻa aí.

“Naʻe talanoa ‘a e kakai kotoa pē ‘o kau kiate ia, naʻa nau hiva ‘o kau kiate ia, pea nau misi ‘o kau kiate ia, pea nau lotua ‘ene hā maí—ka ko ia ‘eni kuo haʻele tonu mai. Ko e ‘aho ia ‘o e ngaahi ‘ahó! Kuo hokosia ‘a e hāʻele mai ‘a e ‘Otua ‘okú ne liliu ‘a e pō fakapoʻulí ko e maama ‘o e pongipongí” (Christ and the New Covenant: The Messianic Message of the Book of Mormon [1997], 250–51).

Manatuʻi naʻe aʻusia ‘e he kau Nīfai mo e kau Leimana naʻe toé, ha fakaʻauha mo e fakapoʻuli ‘aho ‘e tolu naʻe fakamanavahē ‘aupito . Lau ‘a e 3 Nīfai 11:10–12, pea kumi ki he meʻa naʻe finangalo ‘a Sīsū Kalaisi ke ‘iloʻi ‘e he kakaí ‘o kau kiate Ia mo e meʻa kuó Ne fai lolotonga ‘Ene ngāue fakafaifekau ‘i he moʻui fakamatelié. Ko e hā ha folofola ‘i he ngaahi folofola naʻe fai ‘e he Fakamoʻuí ‘okú ke pehē ‘e fakafiemālie taha kiate koe ke ke fanongo ki ai kapau naʻá ke ‘i ai tonu? Fakalaulauloto ki he ‘uhinga ‘e mahuʻinga lahi pehē ai ‘a e folofola ko iá kiate koé. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea ‘oku mahuʻingamālie taha kiate koé ‘i hoʻo folofolá.

Lau ‘a e 3 Nīfai 11:13–15, pea fakaʻilongaʻi ‘a e meʻa naʻe fakaafeʻi ‘e Sīsū Kalaisi ‘a e kakaí ke nau fai koeʻuhi ke nau maʻu ai ‘a e ‘ilo fakafoʻituitui naʻá Ne finangalo ke nau ‘iloʻi ‘o kau kiate Iá. Fakakaukau ki he ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ko ‘ení: Fakatatau ki he 3 Nīfai 11:14, ko e hā ‘a e meʻa naʻe finangalo ‘a e Fakamoʻuí ke ‘iloʻi ‘e he kakaí mei he meʻa naʻa nau aʻusia ko ‘ení? Koeʻuhi naʻe ‘i ai ha kakai ‘e toko 2,500 nai (vakai ki he 3 Nīfai 17:25), ko e hā nai hano fuloloa ‘o hano fai iá? Ko e hā ha meʻa ‘oku akoʻi mai ai kiate koe ‘o kau ki he Fakamoʻuí?

ʻĪmisi
‘Alu Atu Taki Taha
  1. Tali ‘a e ongo fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    1. ‘Okú ke pehē ko e hā nai ‘a e ‘uhinga naʻe finangalo ai ‘a e ‘Eikí ke sio mo ala “taki taha” 3 Nīfai 11:7ʻa e kakaí kiate Iá?

    2. Ko e ha nai ha meʻa ‘e hoko kiate koe ‘i haʻo ala ki he ngaahi mata kafo naʻe maʻu ‘e he Fakamoʻuí lolotonga ‘Ene fai ‘a e fakalelei ki hoʻo ngaahi angahalá?

Fakakaukau ke ke hiki ‘a e foʻi moʻoni ko ‘ení ‘i hoʻo folofolá ‘i he tafaʻaki ‘o e 3 Nīfai 11:11–15 pe ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: ʻOku fakaafeʻi au ‘e Sīsū Kalaisi ke u maʻu ha fakamoʻoni fakafoʻiuitui ko hoku Fakamoʻuí Ia.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    1. ‘Okú ke pehē ‘oku fēfē nai hono mālohi hoʻo fakamoʻoni fakafoʻituitui ki he Fakamoʻuí? ‘Oku fēfē ‘ene tupulaki mo ‘ene mālohi ange he konga ki muí ni maí?

    2. Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia ‘o ke maʻu ai haʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí, pe ko e hā ha meʻa te ke lava ‘o fai ke ke maʻu ai ha fakamoʻoni ʻoku mālohi angé?

    3. Te ke lava fēfē ‘o ‘iloʻi ʻoku ʻafioʻi fakafoʻituitui koe ‘e he Fakamoʻuí?

Lau ‘a e 3 Nīfai 11:16–17, pea kumi ki he meʻa naʻe fai ‘e he kakaí hili ‘a e meʻa naʻa nau aʻusia fakafoʻituitui ko ‘eni mo e Fakamoʻuí. ‘E ‘aonga kapau ‘e mahino kiate koe ko e “Hosaná” ko ha kalanga ia ‘o e fakafetaʻi ki he ‘Eikí.

Toe vakai fakalelei ange ki he 3 Nīfai 11:15, pea feinga ke ‘iloʻi ‘a e meʻa naʻe fai ‘e he kakaí ‘i he hili ‘enau ala fakataautaha ki he ngaahi kafo ‘o e Fakamoʻuí. Koeʻuhi naʻe ‘ikai te ke ‘i ai tonu ke ke ala fakafoʻituitui ki he ngaahi kafo ‘o e Fakamoʻuí, ‘o hangē ko e kakai ‘oku fakamatala ki ai ‘i he 3 Nīfaí, te ke lava fēfē ‘o ‘iloʻi ko Sīsū ‘a e Kalaisí? (Vakai ki he Sione 20:30–31; Molonai 10:3–7; T&F 46:13–14 ke maʻu ha ngaahi tali mei ai.)

Koeʻuhí ke fakatatau kiate koe ‘a e 3 Nīfai 11:15 fakakakato ‘a e fakamatala ko ‘ení: Ko e taimi ko ia ‘oku ou maʻu ai ha fakamoʻoni fakafoʻituitui kia Sīsū Kalaisí, ‘oku ‘i ai leva hoku fatongia ke .

Fakakaukau ki ha ngaahi founga ‘oku lava ai ‘e ha taha ‘okú ne maʻu ha fakamo’oni kia Sīsū Kalaisi ‘o “fakamoʻoniʻi” Ia.

Naʻe akoʻi ‘e Palesiteni Poiti K. Peeka ‘a e meʻa ko ‘ení ‘o kau ki he ngaahi fakamoʻoní: “ʻE ‘ikai te ke lava ‘o fakamālohiʻi ‘a e ngaahi meʻa fakalaumālié ke hoko. ‘Oku ‘ikai fakamālohiʻi mai ʻa e fakamoʻoní kiate koe, ko e meʻa ia ‘oku tupulaki. Pea ko ha fakamoʻoní ‘a e fakamoʻoní, pea ‘oku totonu ke fakaʻapaʻapaʻi, ‘o tatau ai pē pe ‘oku siʻisiʻi pe lahi ia. ‘Oku tau tupu ‘o māʻolunga ange ‘i heʻetau fakamoʻoní ‘o hangē pē ko e tupu ‘a hotau sinó ka ‘oku ‘ikai te tau fakatokangaʻi ‘ene hokó, koeʻuhí he ‘oku hoko mai ia ‘i heʻetau tupú” (“How Does the Spirit Speak to Us?” 3).

  1. Fakaʻosi ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘aki haʻo hiki hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá. Te ke lava ‘o fakakau ki ai ha meʻa naʻá ke fai ke ke maʻu ai ha fakamoʻoni pe ko ha meʻa ‘okú ke palani ke fai ke fakamālohia ai iá. Lau ia ki ha taha pe te ke fakaafeʻi ha taha ke ne lau ia, kapau ‘e ueʻi koe ‘e he Laumālié.

  2. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ki he ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e 1 Nīfai 11:1–17 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: