Seminelí
‘Iuniti 15: ‘Aho 3, ʻAlamā 6–7


‘Iuniti 15: ‘Aho 3

ʻAlamā 6–7

Talateú

Hili hano akoʻi ‘e ‘Alamā ‘a e kakai ‘i Seilahemalá mo fokotuʻutuʻu maau ‘a e Siasí, naʻá ne ‘alu atu leva ki he kolo ko Kitioné. Naʻá ne ‘iloʻi ‘oku mālohi ange ‘a e tui ‘a e kakai ‘i aí ‘i he kakai ‘o Seilahemalá. Ko ia naʻá ne poupouʻi ai ‘a e kakai ‘o Kitioné ke hokohoko atu ‘enau falala ki he ‘Eikí pea nau feinga ke fakahoko ‘Ene Fakaleleí ‘i heʻenau moʻuí. ‘E lava ‘e he fakamoʻoni ‘a ‘Alamā kia Sīsū Kalaisí ‘o tokoniʻi ke mahino ange kiate koe hono taʻe fakangatangata ‘o e Fakalelei ‘a Sīsū Kalaisí, mo akoʻi atu kiate koe ‘a e founga ke ke maʻu ai ‘a e ngaahi tāpuaki ‘o ‘Ene Fakaleleí ‘i he ‘aho takitaha ‘i hoʻo fononga atu ‘i he hala ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá.

ʻAlamā 6

‘Oku fakamālohia ‘e ‘Alamā ‘a e Siasí ‘i Seilahemala pea ‘alu atu ‘o malanga ‘i Kitione.

Fakakakato ‘a e sētesi ko ‘ení: ‘Oku ou ‘alu ki he lotú koeʻuhí .

Fakakaukau ‘i hoʻo ako ‘a e ʻAlamā 6, ki he founga ‘oku lava ai ‘e he mahino kiate koe ‘a e ngaahi taumuʻa ‘o e ngaahi fakataha faka-Siasí ‘o ngaohi ke mahuʻingamālie ange kiate koe ‘a e ngaahi fakatahá.

Naʻe fakamālohia ‘e ‘Alamā ‘a e Siasí ‘i Seilahemala kimuʻa peá ne toki ‘alu mei aí. Lau ‘a e ʻAlamā 6:1–4, pea kumi ki ha kupuʻi lea ‘e ua pe tolu ‘a ia ‘oku nau fakamatalaʻi ‘a e ngaahi fatongia ‘o e kau taki lakanga fakataulaʻeiki ‘i he Siasí.

Ko ha tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ‘eni ‘oku tau ako mei he meʻa naʻe hoko kia ‘Alamaá: ‘Oku fokotuʻu ‘a e Siasí ‘i hotau ‘ahó ni kae ‘umaʻā ‘a e taimi ‘o e Tohi ‘a Molomoná, koeʻuhí ko e lelei ‘a e kakai kotoa pē. Lau ‘a e ʻAlamā 6:5–6, pea fakaʻilongaʻi ‘a e kupuʻi lea ‘e ua ko ‘ení: “ke fanongo ki he folofola ‘a e ‘Otuá” mo e “kau fakataha ‘i he ‘aukai pea mo e lotu lahi koeʻuhi ko e lelei ‘a e laumālie ‘o kinautolu ‘a ia naʻe ʻikai ‘iloʻi ‘a e ‘Otuá.” ‘Oku fakahā mai ‘e he ongo kupuʻi lea ko ‘ení ‘a e ngaahi founga ʻoku ‘omi ai ‘e he Siasí ha ngaahi faingamālie ki he kakai kotoa pē ke nau tupulaki mo tokoni ki he kakai kehé. Fakakaukau ki ha founga ne fakakakato ai ‘e he kāingalotu ‘o e Siasí ‘i Seilahemalá ‘a e sētesi naʻá ke fakakakato ‘i ‘olungá.

  1. Hiki ha ngaahi fakakaukau ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ‘o kau ki he founga ‘oku lava ai ‘e ho‘o ‘alu ki he lotú koeʻuhi ko e ngaahi ‘uhinga ‘oku fakahā mai ‘i he ʻAlamā 6:5–6 ‘o ngaohi ke kehe ‘a e meʻa ‘okú ke aʻusia ‘i he lotú.

‘Oku fakataumuʻa ‘a e ngaahi tāpuaki ʻo e mēmipa ‘i he Siasí ki he fānau kotoa ‘a e ‘Otuá. Naʻe akoʻi ‘e ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ‘o pehē.

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

ʻOku lotua ‘e he tokotaha kotoa pē ‘a e kau faifekaú. ‘Ofa ke pehē maʻu ai pē. ‘Oku totonu ke tau lotua ʻi he laumālie tatau foki ‘a kinautolu ‘a ia ‘oku nau (pe ‘oku fie maʻu ke) feʻiloaki mo e kau faifekaú. Naʻe fekauʻi ‘a e kāingalotu ‘i Seilahemalá ke nau ‘kau fakataha i he ‘aukai pea mo e lotu lahi’ [ʻAlamā 6:6] koeʻuhi ko kinautolu ‘oku ‘ikai te nau kau ki he Siasi ‘o e ‘Otuá. Te tau lava ‘o fai mo e meʻa tatau.

“Te tau lava foki ‘o lotua fakaʻaho ‘a ‘etau ngaahi ngāue fakafaifekau fakataautahá. Lotua ha tataki fakaʻotua ‘o e ngaahi meʻa peheé, ‘a hono teuteuʻi ‘o e faingamālie fakafaifekau ‘okú ke fakaʻamu ki aí ‘i he loto ‘o ha taha ‘oku fakaʻamu mo kumi ki he ongoongolelei kuó ke maʻú. ‘Oku ‘i ai ‘a e tokolahi ‘oku kei ‘i he māmaní … ‘oku kei taʻofi ʻa kinautolu mei he moʻoní koeʻuhí he ‘oku ‘ikai pē te nau ‘ilo ‘a e feituʻu ke ‘iloʻi ai iá’ [T&F 123:12]. Lotua ke nau lava ‘o ‘iloʻi koe. Peá ke tokanga, koeʻuhí he ‘oku tokolahi fau ‘a e kakai ‘i he māmaní ‘a ia ‘oku nau ongoʻi ha honge ‘i heʻenau moʻuí, ‘oku ‘ikai ko e honge mā, pe ko e fie inu vai, ka ko e fie fanongo ki he folofola ‘a e ‘Eikí [vakai, ʻĀmosi 8:11]” (“Witnesses unto Me,” Ensign, May 2001, 15).

Fakakaukau ke ke lotu ki he Tamai Hēvaní ke Ne tokoniʻi koe ke ke ‘iloʻi pea ngāue ki he ngaahi faingamālie fakafaifekau kuo teuteuʻi atu maʻaú, ke ke muimui ai ki he akonaki ‘a ‘Eletā Hōlaní. Kumi ki ha ngaahi faingamālie ke ke fakaafeʻi ai ha niʻihi ke mou ‘inasi ‘i he ngaahi tāpuaki ‘okú ke fiefia ai ‘i hoʻo hoko ko ha mēmipa ‘o e Siasí.

ʻAlamā 7:1–13

‘Oku akoʻi ‘e ‘Alamā ‘a e kakai ‘o Kitioné ‘o kau ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Fakakaukau ‘okú ke fetalanoaʻaki mo haʻo ngaahi kaungāmeʻa ‘oku nau mālohi ‘i he Siasí ‘o kau ki he fakatomalá. ‘Oku pehē ho ngaahi kaungāmeʻá kuo ‘ikai te nau fai ha ngaahi angahala mamafa pea nau fifili pe te nau aʻusia moʻoni fēfē ‘a e mālohi ‘o e Fakaleleí. Fakakaukau ki ha meʻa te ke lava ‘o fakamatalaʻi ki ho ngaahi kaungāmeʻa ko ‘ení. Manatuʻi ‘a e ngaahi fakakaukau ko ‘ení ‘i hoʻo ako ‘a e ʻAlamā 7:1–13.

Naʻe talanoa ‘a ‘Alamā mo e kakai ‘o Kitioné, hili ‘ene ‘alu atu mei Seilahemalá. Lau ‘a e ʻAlamā 7:3–6 ke ke ʻilo ki he tuʻunga fakalaumālie naʻe ‘amanaki ‘a ‘Alamā te ne vakai ki ai ‘i he kakai ‘o Kitioné. Hili ia peá ke lau ‘a e ʻAlamā 7:17–19 ke ke ‘iloʻi mei ai pe naʻe fakamoʻoniʻi ‘a e meʻa naʻe ‘amanaki ki ai ‘a ‘Alamaá pe ‘ikai. Fakamatalaʻi ‘i he ngaahi laine ko ‘ení ‘a e tuʻunga fakalaumālie naʻe ‘i ai ‘a e kakai ‘o Kitioné.

Lau ‘a e ʻAlamā 7:7–10, pea kumi ki he meʻa naʻe hoko ‘a ia naʻe pehē ‘e ‘Alamā ko e meʻa mahuʻinga taha ia ke ‘ilo ki ai ‘a e kakaí mo e meʻa ‘oku fie maʻu ke nau fai ke nau teuteu ai ki aí.

  1. Tali ‘a e fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá: ‘Okú ke pehē ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ‘e tala ai ‘e ‘Alamā ki ha kakai kuo nau ‘osi maʻu ha tui mālohí (vakai, ʻAlamā 7:17) ‘oku fie maʻu ke nau fakatomala koeʻuhi ke nau teuteu ai ki he hāʻele mai ‘a e Fakamoʻuí? (Vakai, Loma 3:23.)

Naʻe akoʻi ‘e ‘Alamā ‘a e tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ko ‘ení ki he kakai ‘o Kitioné: Naʻe mamahi ‘a Sīsū Kalaisí ke fakahaofi kitautolu mei he angahalá mo e maté peá ke tokoniʻi kitautolu ‘i he ngaahi ‘ahiʻahi ‘o e moʻui fakamatelié. Lau ‘a e ʻAlamā 7:11–13, pea fakaʻilongaʻi ‘i hoʻo folofolá ‘a e ngaahi tuʻunga naʻe finangalo ‘a e Fakamoʻuí ke Ne “toʻo kiate Ia” koeʻuhí he ʻoku lelei ia kiate kitautolu.

‘E ‘aonga kapau te ke ‘iloʻi ‘oku ‘uhinga ‘a e ngaahi vaivaí ki he ngaahi tōnounoú, taʻe lava ha meʻa, pe ngaahi mahakí—pea ʻoku kau ki he foʻi lea ko iá ha ngaahi palopalema lahi. ‘Oku ‘uhinga ‘a e foʻi lea tokoniʻí ke tokoniʻi ‘i he taimi ‘o e faingataʻaʻiá pe mamahí. Ko hono ʻuhinga ʻo e foʻi lea faka-Latina naʻe maʻu ia mei aí, ko e fakavave ke tokoniʻi ha taha, ‘a ia ‘oku hā mei ai ‘a e holi lahi ‘a e ‘Otuá ke tokoniʻi kitautolú.

Te ke lava ‘o hiki ‘i he tafaʻaki ‘o e ʻAlamā 7:11–13 ‘i hoʻo folofolá pe ko hoʻo tohinoa ako folofolá ‘a e lea ko ‘eni naʻe fai ‘e ‘Eletā Pulusi C. Haifeni ‘a ia naʻe hoko ko ha mēmipa ‘o e Kau Fitungofulú: “ʻOku ‘ikai ko e Fakaleleí maʻá e kau angahalá pē.” (“Beauty for Ashes: The Atonement of Jesus Christ,” Ensign, Apr. 1990, 7). (Ko ha veesi fakataukei folofola ‘a e (ʻAlama 7:11–13. Te ke lava ‘o fakaʻilongaʻi ia ‘i ha founga makehe, koeʻuhí ke faingofua haʻo kumi ki ai ‘i he kahaʻú.)

  1. ‘Oku kau ‘i he saati ko ‘ení ha ngaahi foʻi lea mei he ʻAlamā 7:11–13 ‘a ia ‘oku nau fakamatalaʻi ‘a e ngaahi tuʻunga naʻe toʻo ai ‘e he Fakamoʻuí kiate Iá. Tā ‘a e sātí ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, hili iá peá ke fili ha ngaahi foʻi lea ‘e niʻihi ‘o hiki ha ngaahi fakatātā ‘o ha founga kuó ke aʻusia ai pe ko ha niʻihi ‘okú ke ‘iloʻi, ‘a e ngaahi tuʻunga ko iá. Fakakaukau ki hono ‘uhinga ‘o e toʻo ‘e Sīsū Kalaisi kiate Ia ‘a e ngaahi meʻa ko ‘ení.

Ngaahi Mamahí

Ngaahi Meʻa Fakamamahí

Ngaahi ʻahiʻahí

Ngaahi mahakí

Maté

Ngaahi vaivaí

Ngaahi angahalá

Naʻe fai mai ‘e ‘Eletā Sefilī R. Hōlani ‘a e fakamoʻoni ko ‘ení ‘o kau ki hono toʻo atu ‘e he Fakaleleí ‘etau ngaahi haʻamongá meiate kitautolú:

“ʻOkú ke fepaki nai mo e pōpula ki ha meʻa—hangē ko e tapaká pe faitoʻo kona tapú pe pele paʻangá, pe ko hono kaungāmeʻa fakaʻauha ko e ponokalafí? ʻOku faingataʻaʻia nai hoʻo nofo malí pe faingataʻaʻia ha taha ‘o hoʻo fānaú? ‘Okú ke tālaʻa nai ki he tuʻunga fakatangatá mo fakafefiné pe ko haʻo fekumi ki he fakaʻapaʻapaʻi kitá? ‘Okú ke fehangahangai nai—pe ko ha taha ‘okú ke ‘ofa ai—mo ha mahaki pe loto-mafasia pe mate? Neongo pe ko e hā ha toe meʻa kehe te ke fai ke fakaleleiʻi ‘a e ngaahi meʻa ko ‘eni ‘okú ke hohaʻa ki aí, ʻuluaki haʻu ki he ongoongolelei ‘a Sīsū Kalaisí. Falala ki he ngaahi talaʻofa fakalangí. ‘I heʻene peheé ‘oku hoko ‘a e fakamoʻoni ‘a ‘Alamaá ko ‘eku fakamoʻoní ia, naʻá ne pehē “ʻOku ou ‘iloʻi , ‘ilonga ‘a kinautolu ‘e falala ki he Otuá ‘e tokoniʻi ‘a kinautolu ‘i honau ngaahi ‘ahiʻahí, mo honau ngaahi tuʻutāmakí’ [ ʻAlamā 36:3].

“ʻOku hoko ‘a e falala ki he natula ‘aloʻofa ko ‘eni ‘o e ‘Otuá ko e uho ia ‘o e ongoongolelei naʻe akoʻi ‘e Kalaisí. ‘Oku ou fakamoʻoniʻi ʻoku hanga ‘e he Fakalelei ‘a e Fakamoʻuí ‘o toʻo atu meiate kitautolu ‘o ‘ikai ko e haʻamonga ʻo ʻetau ngaahi angahalá pē, ka ko ‘etau ngaahi haʻamonga foki ‘o e loto-mamahí mo e ngaahi mamahí, pea mo ‘etau ngaahi ‘amanaki ta‘e hokó [vakai, ʻAlamā 7:11–12]. Talu pē mei he kamataʻangá, mo e hoko ‘a e falala ki he ngaahi tokoni ko iá ko ha meʻa ke tau maʻu ai ‘a e ‘uhinga mo e founga ke tau fakalakalaka aí, mo ha ‘uhinga ke tau tuku hifo ‘etau ngaahi haʻamongá pea toʻo hake hotau fakamoʻuí” (“Broken Things to Mend,” Ensign pe Liahona, May 2006, 70–71).

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ‘a e ngaahi ongo ‘okú ke maʻu ‘i ho lotó kia Sīsū Kalaisí mo e meʻa kuó Ne fai maʻau ‘i he Fakaleleí. Hili ia peá ke tali ha taha pe fakatouʻosi ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

    1. Ko e fē ha taimi kuo tokoniʻi ai koe ‘e he Fakaleleí ‘i ha taha ‘o e ngaahi founga naʻe fakamatalaʻi ‘e ‘Alamā ‘i he ʻAlamā 7:11–13? Naʻe tokoniʻi fēfē koe ‘e he Fakaleleí ‘i he taimi ko iá?

    2. ‘E lava fēfē ‘e he Fakalelei ‘a e Fakamoʻuí ‘o tokoniʻi koe ‘i ha faingataʻa ‘okú ke lolotonga fehangahangai mo ia? Ko e hā ha meʻa te ke fai ke ke falala ai ki he Fakaleleí ‘i hoʻo fehangahangai mo e faingataʻa ko iá?

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofolá— ʻAlamā 7:11–13

Neongo ko e veesi fakataukei folofola lōloa ‘a e ʻAlamā 7:11–13 , ka ‘oku kau ai ha ngaahi foʻi lea pau te nau lava ‘o tokoniʻi koe ke ke manatuʻi hono lahi mo hono mālohi ‘o e Fakaleleí ‘i hoʻo moʻuí kotoa. Koeʻuhí ke tokoniʻi koe ke ke ako maʻuloto ‘a e ngaahi foʻi lea mahuʻinga ko iá, toe hiki ‘a e ʻAlamā 7:11–13 ʻi ha laʻipepa kehe, pea ʻoua te ke hiki ‘a e ngaahi foʻi lea ko ia ‘oku kau ki he saati kimuʻa ange ‘i he lēsoni ko ‘ení. Lau mei hoʻo tatau naʻá ke toe hikí ‘a e ngaahi veesi ko ‘ení, kae ‘oua kuó ke lava ‘o fakafonu kotoa ki ai ‘a e ngaahi foʻi lea naʻá ke liʻakí, pea ‘oua naʻá ke sio ki hoʻo folofolá. Te ke lava ‘o toe fakamanatu ‘a e ngaahi veesi ko ‘ení ‘i he ngaahi ‘aho siʻi ka hokó ke tokoniʻi koe ke ke manatuʻi ‘a e meʻa ‘oku lava ‘e he Fakamoʻuí ‘o fai maʻau mo e kakai kehé ‘i hoʻo moʻuí kotoa. Siviʻi hoʻo ako maʻuloto ‘a e veesi fakataukei folofola ko e ʻAlamā 7:11–13 ‘aki haʻo lau maʻuloto leʻo lahi ia kiate koe pē pe ki ha mēmipa ‘o ho fāmilí pe ko haʻo kaungāmeʻa pe ko haʻo hiki ia ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

ʻĪmisi
Tokotaha Fungani Māʻolunga Tahá

ʻAlamā 7:14–27

‘Oku poupouʻi ‘e ‘Alamā ‘a e kakaí ke nau fononga atu ‘i he hala ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá.

Lau ‘a e ʻAlamā 7:19 ke ke manatuʻi ‘a e anga hono fakamatalaʻi ‘e ‘Alamā ‘a e tuʻunga fakalaumālie ‘o e kakai ‘i Kitioné. Naʻe akoʻi ‘e ‘Alamā ‘a e tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ko ‘ení: ʻI heʻetau moʻui ʻaki ‘a e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí, ‘oku tau fononga ai ‘i he hala ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá. (Ko e puleʻanga ‘o e ‘Otuá ‘a e puleʻanga fakasilesitialé.) Fakatotolo ‘i he ʻAlamā 7:14–16, pea laineʻi ‘a e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ‘oku nau fakahā mai ‘a e meʻa ‘oku fie maʻu ke tau faikoeʻuhí ke tau fononga ai ‘i he hala te ne taki atu kitautolu ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá. Hili ia pea fakatotolo ‘i he ʻAlamā 7:22–25, ‘o laineʻi ‘a e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ‘oku nau fakahā mai ‘a e meʻa ‘oku fie maʻu ke hoko koeʻuhí ke tau lava ai ‘o fononga ‘i he hala ko ‘ení.

  1. Tā ha hala ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá mei he tuliki toʻohema ki lalo ‘o ha peesi ki he tuliki toʻomataʻu ki ‘olunga ‘o e pēsí. Tohiʻi ‘a e Moʻui Fakamatelié ‘i he tafaʻaki ki lalo ‘o e halá, pea tohiʻi ‘a e Ko e Puleʻanga ‘o e ‘Otuá ‘i he tafaʻaki ki ‘olunga ‘o e halá. Tohiʻi ‘i he tafaʻaki ‘o e halá ‘a e meʻa ‘oku totonu ke ke fai mo e meʻa ‘oku totonu ke hoko kiate koe ‘a ia te ne tataki atu koe ki he puleʻanga ‘o e Otuá.

  2. Fili ha ngāue ‘e taha mei he halá, peá ke hiki ha fakamatala ki ha founga kuó ke mamata kuo fai ai ia ‘e ha taha. Hili ia peá ke fili ha ‘ulungaanga mei he halá, peá ke hiki ha fakamatala ki ha founga kuó ke mamata kuo fakahoko ai ia ‘e ha taha. Fokotuʻu ha taumuʻa te ne tokoniʻi koe ke ke fakalakalaka ‘i he tafaʻaki ‘e ua kuó ke filí koeʻuhí ke ke lava ai ‘i ha ‘aho ‘o hū ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá.

Lau ‘a e ʻAlamā 7:27, pea kumi ki he ngaahi tāpuaki naʻe ‘iloʻi ‘e ‘Alamā ‘e maʻu ‘e he kakaí kapau te nau fai atu ‘i he tui mo e ngaahi ngāue leleí. Manatuʻi, kapau te ke muimui faivelenga ki he hala ‘oku fakatau ki he puleʻanga ‘o e ‘Otuá, te ke lava ‘o maʻu ‘a e ngaahi tāpuaki ko iá.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘aho ní.

    Kuó u ako ‘a e ʻAlamā 6–7 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: