Seminelí
‘Iuniti 28: ‘Aho 3, Molomona 3–6


‘Iuniti 28: ‘Aho 3

Molomona 3–6

Talateú

Naʻe toe teuteu pē ‘a e kau Nīfaí ki he tau hili ‘enau toe maʻu mai honau ngaahi fonuá mei he kau Leimaná. Naʻe tautapa ‘a Molomona ki he kau Nīfaí ke nau fakatomala, ka naʻa nau kei pōlepole pē ‘i honau ivi pea nau fakapapau te nau sāuni ki honau ngaahi tokoua kuo tō taú. Ka koeʻuhi kuo taʻofi ‘e he ‘Eikí ‘a Hono kakai ke ‘oua te nau fai sāuni ki ha taha, naʻe fakafisi ai ‘a Molomona ke ne taki ʻenau kau taú, pea naʻe ikunaʻi ‘a kinautolu. Naʻe lilingi hifo ‘e he ‘Otuá ‘a ‘Ene ngaahi tauteá ki he kau Nīfaí ‘i heʻenau kīkīvoi pē ‘i he fai angahalá, pea kamata ke tafiʻi atu ‘a kinautolu ‘e he kau Leimaná mei he māmaní. Naʻe faifai pē pea toe foki mai ‘a Molomona ke taki ‘a e kau Nīfaí ‘i he tau, ka koeʻuhí naʻa nau kei fakafisi pē ke fakatomala, naʻe fakaʻauha kinautolu ‘e he kau Leimaná. Naʻe tengihia ‘e Molomona ‘enau toó mo e ‘ikai te nau fie foki kia Sīsū Kalaisí. Naʻá ne kikiteʻi ‘e ‘omi ‘a e ngaahi lekooti ‘o e kakaí ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí, peá ne poupouʻi ʻa kinautolu te nau lau iá ke nau fakatomala mo teuteu ki honau fakamāu’i ‘i he ‘ao ‘o e ‘Otuá.

Molomona 3–4

Koeʻuhí ko e fakautuutu ‘a e fai angahala ‘a e kau Nīfaí, ne fakafisi ai ‘a Molomona ke ne taki ‘enau ngaahi kau taú, pea kamata ke tafiʻi atu ‘e he kau Leimaná ‘a e kau Nīfaí mei he māmaní.

Kuo ‘i ai nai ha taimi ne ke ongoʻi naʻe finangalo ‘a e ‘Eikí ke ke liliu ha faʻahinga meʻa ‘i hoʻo moʻuí? ‘Okú ke pehē nai kuó Ne poupouʻi pe tokoniʻi koe ke ke liliu ha meʻa ‘i hoʻo moʻuí ka naʻe ‘ikai te ke fakatokangaʻi ia?

Lolotonga ‘a e taimi ‘o Molomoná, naʻe ‘ikai ke fakatokangaʻi pe fakahoungaʻi ‘e he kau Nīfaí ‘a e anga hono takiekina ‘e he ‘Eikí ‘a ‘enau ngaahi tau mo e kau Leimaná. Hili hono fai ‘e he kau Nīfaí ha aleapau melino mo e kau Leimaná mo e kau kaihaʻa ‘a Katianetoní, naʻe tuku leva ‘e he ʻEikí ke nau nofo fiemālie ‘i ha taʻu ‘e 10. Naʻa nau teuteuʻi fakatuʻasino kinautolu lolotonga ‘a e taimi ko iá ki ha ngaahi ‘ohofi ‘e fai mai (vakai, Molomona 2:28; 3:1).

Lau ‘a e Molomona 3:2–3, pea kumi ki ha founga mahuʻinga ange ‘a ia naʻe finangalo ‘a e ‘Eikí ke teuteuʻi ai ‘e he kau Nīfaí ‘a kinautolu ki ha ngaahi ʻohofi ʻe fai mai ‘ehe kau Leimaná. Naʻe tali fēfē ia ‘e he kau Nīfaí? Fakatatau ki he Molomona 3:3, ko e hā ‘a e ‘uhinga naʻe fakahaofi ai ‘e he ‘Eikí ‘a e kau Nīfaí ‘i heʻenau ngaahi tau naʻe toki faí, neongo ‘enau fai angahalá?

Fakatatau ki he Molomona 3:4–8, naʻe tuʻo ua hono maluʻi ‘e he ‘Eikí ‘a e kau Nīfaí ‘i he taú. Ko e moʻoni fakatokāteline ‘e taha te tau lava ‘o ako mei he ngaahi fengāueʻaki ‘a e ‘Eikí mo e puleʻanga Nīfai fai angahalá, ‘oku fakahā mai ‘e he ‘Eikí ‘a ‘Ene ‘aloʻofá kiate kitautolu ‘i Heʻene foaki mai ha ngaahi faingamālie feʻunga ke tau fakatomala ai mei heʻetau ngaahi angahalá. ‘Oku hoko ‘a e ngaahi faingamālie ko iá ko e fakamoʻoni ia ki he faʻa kātaki mo e angaʻofa ‘a e ‘Otuá mo Hono finangalo ke moʻui ‘a ‘Ene fānaú kotoa ‘i ha founga ‘e fakafeʻungaʻi ai kinautolu ke nau maʻu ‘a e ngaahi tāpuaki kotoa ‘o e Fakaleleí.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá (te ke lava ‘o tali ia ‘i hoʻo tohinoa fakatāutahá kapau ‘oku toputapu pe ‘oku ‘ikai totonu ke fakahāhāholo ‘a e ngaahi talí):

    1. Kuo poupouʻi fēfē koe ‘e he ʻEikí ke ke fakatomala pea ‘oatu ha ngaahi faingamālie ke ke fakahoko ai ia? Ko e hā ha meʻa ‘oku akoʻi mai ai ‘o kau ki Hono ʻulungāngá?

    2. Ko e hā ha meʻa te ke lava ‘o fai ke taʻofi ai hoʻo taʻetokanga pe fakafefeka ho lotó ki he poupou ko ʻení ‘o hangē ko ia naʻe fai ‘e he kau Nīfaí ‘i he Molomona 3:3?

Mahalo he ‘ikai te ke fakatokangaʻi hono lahi ‘o e ngaahi faingamālie mo e ngaahi fakaafe kuo fai atu ‘e he ‘Eikí ke ke fai ha ngaahi liliu ‘i hoʻo moʻuí. Hangē ko ‘ení, ‘oku lava ke hoko mai ia ‘i he taimi ‘okú ke maʻu ai ‘a e sākalamēnití pe ko e taimi ‘okú ke ongoʻi ai ha ueʻi ‘a e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakaleleiʻi hoʻo moʻuí pe tokoni ki he niʻihi kehé. Ko e taimi ko ia te ke kumi ai ki he ngaahi faingamālie ko iá peá ke tali ia ‘aki haʻo fakahoko leva ha ngaahi liliú, te ke fakaafeʻi mai ai ki hoʻo moʻuí ‘a e mālohi ‘o e ‘Eikí ke huhuʻí. Lau ‘a e Molomona 3:9–10 ke tokoni ke fakamahino kiate koe ‘a e anga ‘o e fakafepakiʻi ‘e he kau Nīfaí ‘a e ngaahi feinga ‘a e ‘Eikí ke tokoniʻi kinautolú, peá ke kumi ai ki he meʻa naʻa nau fai ko e tali ia ki he ngaahi ikuna naʻa nau fai ʻi he kau Leimaná. (‘E tokoni ‘i hoʻo laú ke ke ‘iloʻi ko hono ‘uhinga ‘o e foʻi lea ko e sāuni ‘i he veesi 9 ko e fetongi ha kovi ne fai mai ‘e ha taha.)

Naʻe tali fēfē ‘e he kau Nīfaí ‘enau ngaahi ikunaʻi ‘o e kau Leimaná? Lau ‘a e Molomona 3:11–13, pea kumi ki he tali ‘a Molomona ki he fuakava ‘a e kau taú ke nau sāuni ‘a e meʻa kuo hokó.

Kuo taki ‘e Molomona ‘a e ngaahi kau tau ‘a e kau Nīfaí ‘i ha taʻu ‘e 30 tupu, neongo ‘a e mahino ‘aupito ‘enau fai angahalá. Ko e hā ha meʻa ‘oku akoʻi mai ‘e he fakafisi ‘a Molomona ‘i he taimi ko iá ke ne taki ‘a e kau taú, ‘o kau ki hono mamafa ‘o e feinga sāuní?

Lau ‘a e Molomona 3:14–16, pea fakaʻilongaʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ‘oku nau fakahā mai ‘a e meʻa naʻe akoʻi ‘e he ‘Eikí kia Molomona ‘o kau ki he sāuní (pe feinga ke fetongi ki he kovi ne fai maí). Ko e moʻoni ‘e taha ‘oku tau ako mei he ngaahi veesi ko ‘ení ko e taʻofi ‘e he ‘Eikí ke ‘oua te tau feinga ke sāuni.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Kuo ‘i ai nai ha taimi naʻá ke feinga ai ke sāuni pe fetongi ‘a e meʻa naʻe fai mai ‘e ha taha kiate koe? ʻOkú ke pehē ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ʻoku fakatuʻutāmaki pe hala ai ‘eni ke ke tali ‘aki ha meʻa ‘oku fai mai ‘e ha tahá? ‘Okú ke pehē ko hai nai ‘e fakatuʻutāmaki taha ki ai hoʻo feinga sāuní?

    2. Ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ‘oku totonu ai ke tau tuku ‘a e fakamāú mo e sāuní ki he toʻukupu ‘o e ‘Eikí, kae ‘ikai ke tau feinga ke tau fai ia ‘e kitautolú?

Neongo te tau ‘iloʻi ‘oku totonu ke tau liʻaki ‘a e ngaahi loto sāuní pea tau maʻu mo e holi ke fai iá, ka ‘e faingataʻa he taimi ‘e niʻihi ke tau ikunaʻi ‘a e ngaahi ongo ko iá ‘i he taimi ‘oku hoko mai aí. ‘I hoʻo lau ‘a e akonaki ko ‘eni meia Palesiteni Sēmisi E. Fausi ‘o e Kau Palesitenisī ‘Uluakí, laineʻi ‘a e ngaahi kupuʻi lea ko ia ‘oku nau tokoniʻi koe ke ke ‘iloʻi ‘a e meʻa te ke lava ‘o fai ke ke ikunaʻi ‘a e ngaahi loto sāuní ‘i he taimi ‘okú ke fehangahangai ai mo iá.

ʻĪmisi
Palesiteni James E. Faust

“ʻOku fie maʻu ke tau ‘iloʻi mo tala ʻoku tau ongoʻi ‘itá. ʻE fie maʻu ha loto fakatōkilalo ke fakahoko ʻaki ʻeni, ka ‘o kapau te tau tūʻulutui ‘o kole ki he Tamai Hēvaní ke tau ongoʻi ha loto fakamolemole, te Ne tokoni mai leva. ʻOku finangalo ‘a e ‘Eikí ke tau ‘fakamolemoleʻi ‘a e kakai kotoa pē’ [T&F 64:10] ke tau lelei ai he ‘oku hanga ʻe he loto tāufehiʻá ʻo taʻofi ‘a ʻetau tupulaki fakalaumālié’ [Orson F. Whitney, Gospel Themes (1914), 144]. Ko e taimi pē te tau huʻihuʻi atu meiate kitautolu ‘a e loto-taaufehiʻá mo e loto-‘itá ‘e toki tuku ai ‘e he ‘Eikí ke hū mai ‘a e fiemālié ki hotau lotó.

“… ʻI he taimi ‘oku hoko mai ai ‘a e faingataʻá, ‘oku ʻikai totonu ke tau tali ia ‘aki haʻatau sāuni fakafoʻituitui, ka tau tuku ke fai ‘e he fakamaau totonú ʻa ‘ene tafaʻakí pea tau tukuange leva ia. ‘Oku ‘ikai faingofua ke tukuange pea taʻofi mei hono fakaili ʻi hotau lotó ʻa e ongo tāufehiʻá. Kuo foaki mai ‘e he Fakamoʻuí kiate kitautolu kotoa pē ha melino pelepelengesi ʻo fakafou ‘i Heʻene Fakaleleí, ka ʻe lava ke toki hoko pē ʻeni ʻi heʻetau loto fiemālie ke toʻo atu ʻa e ongoʻi loto ʻitá, tāufehiʻá, pe sāuní. ʻOku ʻomi ʻe he Fakaleleí ha melino mo ha fakafiemālie kiate kitautolu kotoa pē ʻoku tau fakamolemoleʻi ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku faihala maí [Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Mātiu 6:13], ʻo aʻu pē kiate kinautolu kuo nau fai ha hia mamafá (“Mālohi Faifakamoʻui ʻo e Loto Fakamolemolé,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 69).

Fakalaulauloto ki ha founga te ke lava ai ‘o fakahoko ‘a e akonaki ko ‘ení pea liʻaki ‘a e ngaahi loto-tāufehiʻá, ‘ita, pe taʻe‘ofa ki he niʻihi kehé.

Hili ‘a e fakafisi ‘a Molomona ke ne taki ‘a e ngaahi kau tau ‘o e kau Nīfaí, naʻá ne tafoki leva ‘o tokanga ki heʻene tohí maʻanautolu te nau lau ‘ene ngaahi leá ‘i he ngaahi ‘aho fakaʻosí. Naʻá ne fie maʻu ‘a kitautolu takitaha ke tau fakatomala mo teuteu ke tau “tuʻu kotoa pē ‘i he nofoʻanga fakamaau ‘o Kalaisí” (vakai, Molomona 3:18–22).

Lau ‘a e Molomona 4:1–2, pea kumi ki he meʻa naʻe hoko ki he kau tau ‘a e kau Nīfaí ‘i heʻenau feinga ke sāuni ki he kau Leimaná. Lau ‘a e Molomona 4:4, pea kumi e ‘uhinga naʻe ‘ikai mālohi (ikuna) ai ‘a e ngaahi kau tau ‘o e kau Nīfaí. Lau ‘a e Molomona 4:5, pea kumi ki ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ngaahi ola ‘o e kīkīvoi ‘i he fai angahalá. Ko e hā ha ngaahi meʻa naʻá ke maʻú?

Ko e taha ‘o e ngaahi moʻoni naʻe totonu ke ke sio ki aí, ko e pau ke tō mai ‘a e ngaahi tautea ‘a e ‘Otuá ki he kau fai angahalá. ‘Oku faʻa “fou ‘i he kau angahalá hono tauteaʻi ‘o e kau angahalá” (Molomona 4:5). ‘Oku ‘ikai tali ‘e he kau angahalá ‘a e tokoni ‘a e ‘Otuá pea ‘ikai te nau fie kumi ki he maluʻi fakalangí. Lau ‘a e Molomona 4:11–14, 18, pea kumi e founga hono lilingi hifo ‘o e ngaahi tautea ‘a e ‘Otuá ki he kau Nīfaí.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ‘Okú ke pehē ko e hā ‘a e konga fakamamahi taha ‘o e tuʻunga naʻe ‘i ai ʻa e kau Nīfaí ‘i he Molomona 3–4?

    2. ‘Oku fekauʻaki fēfē ‘a e ngaahi tokāteline mo e ngaahi moʻoni kuó ke ako ki ai ‘i he ‘aho ní? (Fakakaukau ki he fekauʻaki ‘a e fakatomalá, sāuní, mo e ngaahi fakamaau ‘a e ‘Otuá.)

Fakalaulauloto ki ha meʻa ‘e finangalo ʻa e ‘Eikí ke ke fai ke fakahoko ai ‘a e ngaahi moʻoni ko ‘ení.

Molomona 5–6

ʻOku fakakaukau ‘a Molomona ke ne toe taki ‘a e kau tau Nīfaí, ka ʻoku kei ikuna pē ‘a e kau Leimaná. ‘Oku tengihia ‘e Molomona ‘a e fakaʻauha ‘o hono kakaí.

‘Oku ‘i ai nai hano faikehekehe ‘o e mamahi ‘oku hoko fakataha mo e mate ‘a ha taha naʻe moʻui māʻoniʻoní mo ha taha naʻe mate lolotonga ‘ene moʻui fai angahalá? ‘Okú ke pehē ko e hā hona faikehekehé?

Hili ‘a e fakafisi ‘a Molomona ‘i ha taʻu ‘e 13 tupu ke ne taki ‘a e ngaahi kau tau ‘a e kau Nīfaí, naʻá ne toe tali ke ne hoko ko e taki. Ka neongo iá, naʻá ne taki ‘a kinautolu ka naʻe ‘ikai ha ‘amanaki lelei tuʻunga ‘i he fakafisi ‘a e kakaí ke nau fakatomala mo ui ki he ‘Eikí ke maʻu ‘Ene tokoní. Naʻe hola ‘a e kau Nīfaí hili haʻanau fakafepakiʻi ha ngaahi ‘ohofi naʻe fai ʻe he kau Leimaná. Naʻe fakaʻauha ‘a kinautolu naʻe ‘ikai vave feʻunga ‘enau holá. Naʻe fai ai ‘e Molomona ha tohi ki he tuʻi ‘o e kau Leimaná ‘o kole ki ai ha taimi ke fakataha ai ‘a e kau Nīfaí ke teuteu ki haʻanau tau fakaʻosi (vakai, Molomona 5:1–7; 6:1–6).

Lau ‘a e Molomona 6:7–11, pea feinga ke mahino kiate koe ‘a e ‘uhinga ‘o e mamahi ‘a Molomona ‘i heʻene mamata ki hono fakaʻauha ‘o hono kakaí. ‘Okú ke pehē ko e hā nai ‘a e ‘uhinga ‘oku fakamanavahē ai ‘a e maté kiate kinautolu ‘oku moʻui fai angahalá?

  1. Lau ‘a e Molomona 6:16–22, pea tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá.

    1. Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku faivelenga ai ‘a e kau palōfitá, kau takimuʻa, mo e ngaahi mātuʻá ‘i hono poupouʻi kitautolu ke tau fakatomalá?

    2. ‘Oku anga-fēfē hano tokoniʻi koe ke ke fakatomala ‘i hoʻo ‘amanaki atu ki haʻo feʻiloaki mo e ‘Eikí? (vakai, Molomona 6:17).

Fakalaulauloto pe ‘oku ‘i ai nai ha faʻahinga meʻa ‘i hoʻo moʻuí ‘oku finangalo ‘a e ‘Eikí ke ke fakatomala mei ai. Te ke lava ‘o hiki ‘eni ki hoʻo tohinoa fakafoʻituituí pea fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ke ke fakahoko ia.

  1. Hiki ‘a e fakamatala ko ‘ení ‘i lalo ‘i he ngaahi ngāue ke fai he ‘ahó ni ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Molomona 3–6 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ‘oku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: