Na Uluvatu ni Noda Dauveivueti
Au vakadinadinataka ni o ira era maroroya na Nona ivakaro era na tubu ena vakabauta kei na inuinui. Ena soli vei ira na kaukauwa me ra vorata kina na veivakatovolei kece ni bula.
Ena vica na yabaki sa oti, keitou a gole vakamatavuvale ki Nauvoo e Illinois. A nodra idrodro mai na Yalododonu ena gauna e liu na vanua o ya. E vuqa vei ira a vakacacani nodra veivale kei na nodra iteitei, ka so era sa yali nodra daulomani ena levu ni vakacaca. Era soqoni vata e Nauvoo, ka ra tara e dua na siti vou ka rairai vinaka. Ia na veivakacacani sa qai levu cake ga, mai na 1846, era sa baci vakasaurarataki tale me ra biuta nodra veivale—na gauna oqo a lomadonu sara tikoga ni vulaibatabata. Era sa tuva nodra qiqi dreti ena gaunisala na Parley, ka waraka nodra gauna me ra takosova kina na waicevata ni Uciwai na Mississippi ki na dua na vanua e tawakilai.
Ni keitou sa tucake tu ena gaunisala na Parley ka raitayaloyalotaka tu nodra ituvaki e malele na mataqu ki na veitarataravi ni ivakatakilakila kau ka ra vakoti tu ena duru ni bai ka vakadomobula ra lavetaki mai na nodra ivolaniveisiga na Yalododonu era vakararawataki tu oqo. Ni keitou wilika na ka e volai yadua tu kina, keitou kurabuitaka, ni sega ni keitou kunea ena nodra vosa na nuiqawaqawa se yalolailai, ia na nuidei ga, kei na gugumatua ka vaka talega kina na reki. Era sa vakasinaiti ena inuinui, ia, na inuinui ka raitayaloyalotaki mai na veika era volai tu ena ivolaniveisiga ni Feperueri 1846 nei Sarah DeArmon Rich: “Me tekivutaki e dua na ilakolako ena vulaibatabata … ena rairai tautauvata na ilakolako ki na tarai vakabibi ni mate, ia e tu vei keimami na vakabauta … (kei) na neimami vakila na veimarautaki ena kena yaco mai na siga ni neimami vakabulai.”1
O ira na Yalododonu ena gauna e liu era sega dina sara tu ga ni vakavale, ia era sega ni yalolailai. E kavoro na utodra, ia e kaukauwa na yalodra. Era sa vulica e dua na lesoni e vakaraitaka na kena bibi. Era sa vulica ni inuinui, ka rau salavata mai na veivakalougatataki ni vakacegu kei na reki, e sega ni vakatau mai na ituvaki. Era sa qai kunea rawa ni ivurevure dina ni inuinui sa ikoya na vakabauta—vakabauta na Turaga o Jisu Karisito ena Nona Veisorovaki sega ni vakaiyalayala, sa ikoya e dua na yavudei me tarai cake kina noda bula
Edaidai e dua tale na ilawalawa ni ivuvu era vakaraitaka na ivakavuvuli bibi oqo. Ena Tusiti, na ika 12 ni Janueri, e dua na uneune vakaitamera e yavalata na vanua o Haiti. Na uneune ka vakacacana na koro turaga o Port-au-Prince. Na ka a yaco e veivakarusai—era lewe 1,000,000 na tamata era sa sega ni vakavale, ka sivia e 200,000 e ripotetaki ni ra sa mate.
Ni vakamuria na vuravura na sega ni tautauvata na kena saumi lesu mai e vuravura raraba e dua tale na sasaga ni veivakabulai vakasakiti ka veiuqeti a yaco mai e Port-au-Prince—na kena oqo e liutaki mai na dua na komiti e lewena na iliuliu ni Lotu vakaitaukei e Haiti ka tauyavutaki me vaka na ituvatuva ni matabete kei na kena cakacakataki ena ruku ni veivakauqeti. O ira na lewe ni komiti era okati kina, ena kedra maliwa eso tale, o rau na peresitedi ni rua na iteki kei rau na peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei ni iteki ruarua na e Port-au-Prince kei na peresitedi ni tabana ni kaulotu, e yabaki 30 ka veiliutaki tiko vei ira na lewe 74 na daukaulotu tudei ena Tabana ni Daukaulotu e Haiti Port-au-Prince. O ira taucoko nona daukaulotu era itaukei kei Haiti, ka veivakurabuitaki, ni sega ni dua vei ira e mavoa ena uneune veivakarusai oqo.
Ena ligadra na iliuliu vakaitaukei vakauqeti oqo a vakatikori kina na ivurevure ni Lotu, na ivurevure ka ra okati kina na isolisoli ena nomuni lomasoli e vuqa vei kemuni. Ena veisolisoli oqo, o ira na tamata e Haiti era vakaraitaka nodra vakavinavinaka vakalevu sara. Ena veiliutaki ni komiti, era sisinai mai na lori ena veika vakarautaki ka ra yaco mai ena Dominican Republic ena kena gauna totolo duadua. Ena loma ga ni vica na siga ni oti na uneune, era sisinai mai ena waqavuka, na kakana, iyaya ni vakasavasavataki ni wai, valelaca, itutuvi, iyaya ni veiqaravi vakavuniwai ka vakakina e dua na ilawalawa vuniwai.
E ciwa na noda valenilotu e loma kei na sauka kei Port-au-Prince era sega ni vakacacani—e dua tale na cakamana vakasakiti. Ena loma ni macawa ni oti na uneune, a yaco me ra idrodro ni sivia e 5,000 na lewenivanua e Haiti ka yavu ni vanua e vesoliyaki kina na kakana, wai, kei na veiqaravi vakavuniwai. E sotavi na veika gadrevi vakatotolo, ka sa tekivu me ra vakaivakarau tale mai na ituvaki veilecayaki.
E dina ga ni ra vakararawataki vakalevu sara na Yalododonu yalodina e Haiti, era vakasinaiti ena vakanuinui me baleta na gauna sa tu ki liu. Me vakataki ira ga na ivuvu ena gauna e liu ena yabaki 1846, e kavoro na utodra, ia e kaukauwa na yalodra. O ira talega era vakatavulici keda ni inuinui kei na marau kei na reki era sega ni vua ni ituvaki, ia ena vakabauta na Turaga.
Na parofita o Momani, vakaikoya e sega ni vulagi ena kena dredre na ituvaki, e kila ka vakatavulica vakamatata na ivunau oqo:
“Oi kemudou na wekaqu lomani, au na tukuna oqo vei kemudou na inuinui… .
“ … Raica au sa kaya vei kemudou, sa nomudou inuinui na isoro i Karisito … , ia dou sa rawata oqo ena vuku ni nomudou vakabauti Koya, me vaka na vosa ni yalayala.
“Ia kevaka e dua sa vakabauta, sa tu talega vua na inuinui, ia kevaka sa sega na vakabauta, sa sega talega na inuinui.”2
Na inuinui e lako mai na vakabauti Jisu Karisito. A sa vorata oti na vuravura ka yalataka ni na tavoya kecega na wai ni matada kevaka walega eda lako Vua ka vakabauta ka vakamuria. 3
Ena gauna sara ga oqo eso era nuiqawaqawa voli se vakayalolailaitaki era na taroga tiko me ra rawata tale vakacava na inuinui. Kevaka o iko e dua vei ira, nanuma ni inuinui e lako mai me vaka na isau ni nomu vakabauta. Kevaka meda tara cake noda inuinui, e dodonu meda tara cake noda vakabauta.
Na vakabauta na iVakabula e levu cake mai na vakadinata walega. E vakatavulica o Jemesa na iApositolo ni o ira mada ga na tevoro era vakadinata ka ra sautaninini.4 Ia na vakabauta dina ena gadreva me cakacakataki. Na duidui ena kedrau maliwa na tevoro kei ira na lewenilotu yalodina ni Lotu oqo e sega ni kena vakadinati ga—ia na kena cakacakataki. E tubucake kina na vakabauta ena kena maroroi ni ivakaro. E dodonu meda cakacakataka na kena maroroi na ivakaro. Mai na Dikisenari ki na iVolanikalou eda wilika kina ni: “caka mana e sega ni solia na vakabauta ia na vakabauta kaukauwa sa ikoya e bucini mai na talairawarawa ki na kosipeli i Jisu Karisito; dua tale na kena ivosavosa, na vakabauta e lako mai na bula savasava.”5
Noda tovolea meda maroroya na ivakaro ni Kalou, veivutunitaka noda ivalavala ca kei na noda yalataka meda saga vakaukauwa meda muria na iVakabula, eda sa tekivu meda tubucake ena nuidei, ni Veisorovaki, ena donu kina na veika kecega. Na veika eda vakila oqori era vakadeitaka na Yalo Tabu ka ra kauta mai vei keda na noda ivuvu tama kei na tina na veika era vakatoka me “[sasaga tawayaga].” E dina ni da vakatovolei, eda sa vakasinaiti ena noda vakila na vakacegu ka da vakila meda lagata vata na kena dina “ka talei.”6
Au sega ni vinakata meu vakalailaitaka na dina ni vakaleqai era sa dikevi oti tu mai. Vei ira eso, na iwali ni vakaleqai kei na gagadre ena rawa me kunei mai na veivakasalataki vata kei ira na kenadau. Ia e vuqa vei keda, na rarawa kei na rere era sa tekivu me waicala yani ka ra vakaisosomitaki ena mamarau kei na sautu ena noda laiva noda veivakabauti vei koya na iVakatekivu ni yavu ni marau kei na vakatuburi ni veivakabauti vua na Tui ni Sautu.
Wale tikoga oqo e dua noqu itokani voleka sara a takali yani ena kenisa. Eratou tamata vakabauta kaukauwa kei na nona matavuvale. Sa ka dina ni veivakauqeti na raici ni nodratou vakabauta ka vakauti ratou tiko ena gauna dredre ratou sotava. E vakasinaiti na lomadratou ena vakacegu ka tokoni ratou ka vakaukauwataki ratou tale tikoga. Mai na nodratou veivakadonui au na vinakata meu wilika na ivola mai vua e dua na lewe ni matavuvale ka volai mai ena vica na siga ni bera na takali nei tamana:
“Ena vica na siga sa oti e sa rui dredre sara ga vakalevu… . Ena neitou soqoni vata ena yasa ni idavodavo nei Ta ena bogi, a vakilai na Yalo ni Turaga ka cakava vakaidina kivei keitou na nona veivakacegui . Keitou sa vakacegu… . E sa qai dua na ka dredre me dua vei keitou me qai bau sotava, ia keitou vakila na vakacegu ena neitou kila ni … sa yalataka na Tamada mai Lomalagi ni da na lai bula vata tale me vaka e dua na matavuvale. Ni sa oti nona tukuna o vuniwai vei Ta ena valenibula ni sa sega tale ni dua na ka e vo me caka, a raici keitou taucoko mai ena maucokona ni vakabauta ka taro mai ena yalodei, ‘E dua e tiko ena rumu oqo e sega ni matata tiko vua na yavu ni veivakabulai?’ E sega ni dua vei keitou, ka keitou vakavinavinakataka e dua na tama kei na tina erau vakatavulici keitou me taucoko na neitou nuitaka tiko na yavu.”
Au vosa tiko vei kemuni kece na vakararawataki, kemuni kece na vakaloloku, kivei kemuni kece o ni sotava ena gauna oqo se ena dua na gauna mai muri na veivakatovolei kei na bolebole ena bula oqo. Noqu itukutuku kivei kemuni kece o ni lomaleqa tiko se rere se vakayalolailaitaki. Noqu itukutuku ena vaka ga e dua na voqa, ena kena dau talevi lesu nai ivakasala ni veivakacegui mai vua na Tamada dauloloma vei ira na Luvena mai na ivakatekivu kei vuravura.
“Mo drau nanuma mo drau tara na nomudrau yavu ena uluvatu ni noda Dauveivueti sa ikoya na Karisito na Luve ni Kalou, ia ni sa vakaliwava mai na tevoro na nona cagi kaukauwa kei na nona moto ena covulaca, ka sa yaviti kemudrau ena nona uca cevata kei na nona cagi laba, ena sega ni rawai kemudrau se dreti kemudrau sobu ki na i keli ni rarawa kei na yaluma ka tawamudu , ni sa dei sara na uluvatu drau sa tara kina; ia kevaka sa tara cake na tamata ena yavu oqo, ena sega ni bale rawa.”7
Au vakadinadinataki Koya, ni a sa vorata na vuravura, ni na sega vakadua ni guilecavi keda se biuti keda laivi tu baleta ni sa ceuti keda ena qeteqete ni Ligana.8 Au vakadinadinataka ni o ira era maroroya na Nona ivakaro era na tubu ena vakabauta kei na inuinui. Ena soli vei ira na kaukauwa me ra vorata rawa kina na veivakatovolei kece sara ni bula oqo. Era na sotava na vakacegu ni veika kecega e kilai rawa.9 Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.