Vosota Tikoga
Na lesoni eda vulica mai na dau vosota ena vakabulabulataka na noda itovo ni bula, laveti keda cake, ka vakalevutaka na noda marau.
Ena loma yabaki ni 1960, a tekivuna kina e dua na parofesa ena Univesiti e Stanford, e dua na ivakarau ni vakatovotovo ena kena vakatovolei na nodra lewa e loma na gone yabaki va. A biuta e matadra e yadua na masimelo levu ka tukuna vei ira ni rawa ni ra sa kania sara se, kevaka era na wawa vakalailai me 15 na miniti se sivia, e rawa ni rua na kedra masimelo.
A qai biuti ira na gone ka laki saravi ira toka mai ena dua na iloilo ka rawa ni raibasikati mai yasana ruarua. Eso na gone era kania na masimelo ena gauna vata ga oqori; eso era a rawa ni wawa me vica na miniti era sa rawai ena veitemaki. E 30 ga na pasede a rawa ni ra wawa.
Oqo e dua na vakatovotovo taleitaki malumu ka mani toso yani na parofesa ki na so tale na vanua ni vakadidike, ni qai tukuna ena nona vosa, “ni so walega na ka e rawa ni da cakava me baleti ira na gone era tovolea tiko me ra kakua ni kana masimelo.” Ia ni sa toso tiko na gauna, sa raimuri ira tiko na gone ka tekivu me raica e dua na isema taleitaki: o ira na gone e a sega ni rawa ni ra wawa era a dau sotava na dredre ena veigauna e muri ni nodra bula ka vuqa na leqa era sotava ena vuku ni nodra itovo, o ira era dau wawa a yaco me uasivi ka dau vakauqeti vakavinaka cake, e vinaka cake na nodra rawa ka vakavuli kei na kedra isau, ka bulabula cake na kedra isema.
Na vakatovotovo rawarawa a tekivutaki me baleti ira na gone kei na masimelo sa yaco me ivakatakilakila ka tukuna ni noda rawata me da wawa—meda dau vosota—sa dua na itovo vinaka ni bula ka na rawa ni yalataki kina na qaqa ena veigauna ni bula mai muri.1
E Rawa ni Dredre na Wawa
E rawa ni dredre na wawa. Era kila vinaka na gone, ka vakakina na qase. Eda bula ena dua na vuravura ni veivalenikana ni kakana vakarautaki vakatotolo, na sala ni vakau itukutuku totolo, na iyaloyalo e rawa ni raici ena gauna vata ga, kei na isau totolo ni veika sega soti ni bibi se ni veitaro bibi vakalevu sara. Eda sega ni dau taleitaka me da wawa. Eso era dau vakila ni tubu na nodra dra ni berabera na toso ni nodra laini mai vei ira era wavoliti ira tu ena sitoa.
Na dau vosota—na noda rawa ni biuta tu vakawawa na noda gagadre me dua na gauna—sa dua na ivakarau ni bula savasava taleitaki ka kunekune dredre. Sa dau raibaleti vakalevu baleta ni da sega ni dau taleitaka. Eda vinakata na veika eda vinakata ka da vinakata sara ga ena gauna oqo. O koya, sa dau vaka me dragali kina ka gaga na vakasama ni dau vosota.
Ia, ni sega na dau vosota, eda na sega ni rawa ni vakamarautaka na Kalou; ena sega ni rawa ni taucoko na noda vinaka. Io, na dau vosota sa dua na ivalavala ni veivakavinakataki ka na vakasavasavataka na noda kila ka, vakatitobutaka na marau, vakataudonutaka na noda ivalavala, ka solia na inuinui ki na bula vakacegu.
Ni da itubutubu eda kila ni sega ni vinaka me da vakadonuya na veika kecega era gadreva na luveda. Ia e sega ni o ira walega na gone era na vakatavulici vaka ca ni soli vakalevu vei ira na veika vinaka. E kila tu na Tamada Vakalomalagi na veika ena yaco me ra kila na itubutubu vivinaka ni toso tiko na gauna: kevaka me ra na yaco me matua cake na gone ka rawata na veika e dodonu me ra rawata, sa dodonu me ra vulica me ra dau wawa.
Na Dau Vosota e Sega Walega ni Kena Waraki e Dua na Ka
Niu yabaki 10, a tiko vakaise ni ivalu na noqu matavuvale ena dua na vanua vou. Au dau gonevuli vinaka e koronivuli—oqori, me yacova na gauna keitou tadu yani kina ki na Ra kei Jamani. E kea, a laki veisau sara kina vakalevu na noqu vuli. E vou vei au na jiokaravi keimami vulica ena noqu koronivuli. E duidui sara talega vakalevu na itukutuku makawa keimami vulica. E liu, au a vulica tiko na vosa vaka-Rusia me ikarua ni noqu vosa; ena gauna oqo sa vosa Vakavalagi. Oqo e dua dina na bolebole levu vei au. E dina, ena so na gauna au sa vakabauta dina sara ga ni a sega ga ni buli na yamequ me vosa Vakavalagi.
Ena vuku ni levu sara na lewenivuli e vou kau vulagi kina, au sa mani lutu sara ki muri. Sa qai kena imatai ni gauna ena noqu bula sa tekivu kina meu vakataroga deu sega ga ni uluvinaka ena vuli.
Kalougata ni dua na noqu qasenivuli a vakatavulica vei au meu dau vosota. E vakatavulica vei au ni lomadei kei na cakacaka tikoga e veigauna—na dauvosota gugumatua—ena vukea na noqu vuli.
Ni toso na gauna sa matata mai na veilesoni dredre—na vosa Vakavalagi sara mada ga. Sa tekivu meu raica mai vakamalua ni kevaka au na toso tikoga, ena rawa niu vuli. A sega ni totolo mai , ia na dau vosota tikoga, sa qai yaco mai.
Mai na veika a sotavi oqori au vulica kina ni dau vosota e sega walega ni kena waraki tiko e dua na ka me yaco—na dau vosota e gadrevi kina, na cakacakataka tiko na sasaga ni veika yaga, ka sega ni yalolailai ni sega ni basika vakatotolo mai na veika eda namaka ka sega kina na sasaga.
E dua na vakasama bibi e toka eke: na dau vosota e sega ni, noda tu wale ka wele tu, e sega talega ni o koya na noda tu wale ena vuku ni rere. Na dau vosota sa ikoya na wawa ka cakacaka tiko ka vosota vakadede. E kena ibalebale na noda cakava tiko e dua na ka ena noda vakayacora tiko na veika kece eda rawa ni rawata—na cakacaka, vakanuinui, kei na cakacakataki ni vakabauta; sotava na dredre ena yaloqaqa, kevaka sara mada ga e bera tiko mai na veika e gadreva na lomada. Na dau vosota e sega walega ni noda vosota vakadede, sa ikoya na vosota vakadede vakavinaka!
Na sega ni dau vosota, ena yasana kadua, e ivakatakilakila ni yalokocokoco. Sa ikoya na nodra ivakarau ni bula era dau nanumi ira ga. E vu mai na ituvaki ni bula kilai levu oqo ka vakatokai na mate ni “eda ka bibi duadua e vuravura,” ka dau vakavuna na nodra vakabauta eso ni vuravura oqo e baleti ira ga, ka ra veitokoni wale tu ga o ira na tani ena iyaloyalo ni bula oqo ni ra kena tamata bibi duadua ga kina o ira.
Sa dua na ka na kena duidui oqo, kemuni na taciqu lomani, mai na nona ivakatagedegede na Turaga ka sa biuta koto vei keda ni da matabete.
Na Dau Vosota: e dua na iVakavuvuli ni Matabete
Ni da matabete ka matataka na Turaka o Jisu Karisito, sa dodonu me da dau qaravi ira na tani ena kena iwalewale e salavata kei na Nona ivakaraitaki. E tiko na vuna ena dau basika kina ena dua na gauna na veilesoni kece sara ni veiliutaki ni matabete ki na ika 121 ni iwase ni Vunau kei na Veiyalayalati. Ena vica na tikina, sa vakarautaka kina na Turaga e dua na lesoni bibi ena veiliutaki ni matabete. “Sa sega sara ni kilikili me vakayacori na cakacaka vakabete ena ivakarau kaukauwa se vakasaurara, ia me vakayacori ga ena veivakauqeti, na vosota vakadede, na yalomalua, na yalo malumalumu, kei na loloma e sega ni veivakaisini.”2
Na ivakarau ni bula kei na ivalavala e vakamacalataki ena veitikina oqo sa ikoya na yavu ni dau vosota e vakalou ka semati vakadodonu ki na kena mana na matabete kei na veiqaravi vakapeteriaki. Era na solia vei iko na igu kei na yalomatua mo qarava kina vakavinaka na nomu itavi, ena kena vunautaki na kosipeli, ena nodra vakatakatai tiko na lewe ni kuoramu, kei na noda vakayacora na veiqaravi bibi duadua ni matabete, sa ikoya dina na veiqaravi ni loloma e dau vakayacori ena loma ni noda veivale.
Me da nanuma tiko ni dua vei ira na vuna sa solia kina na Kalou vei keda na matabete, me vukea na noda vakarautaki ki na veivakalougatataki tawamudu ena kena vakasavasavataki na noda bula mai na dau vosota e gadrevi ena veiqaravi ni matabete.
Me vaka ni sa dau vosoti keda na Turaga, me da dau vosoti ira talega eda qaravi ira tiko. Me da kila ni o ira, me vakataki keda, e sega ni taucoko na nodra vinaka. O ira, me vakataki keda era dau cala. O ira, me vakataki keda, era dau vinakati ira na tani me ra dau vakasamataki ira vakavinaka.
Kakua ni soro ena vukuna e dua. Oqori e oka kina na kakua ni soro ena vukumu.
Au vakabauta ni o keda yadua ena dua na gauna e rawa ni da kunei keda vata kei koya a dinau ena nona italanoa vakaibalebale na Karisito o koya a vakatakekere vua na tui ka kaya, “Kemuni na Turaga, ni vosoti au mada ga.”3
Na Sala kei na Gauna ni Turaga
Era a wawa na Luvei Isireli me 40 na yabaki ena lekutu ni bera ni ra qai curuma yani na vanua yalataki. A waraki Rejieli ko Jekope me vitu na yabaki balabalavu. Era a wawa na Jiu mai Papiloni me 70 na yabaki ni bera ni qai rawa ni ra lesu ka tara na valetabu. Era a waraka na Nifai e dua na ivakatakilakila ni nona sucu na Karisito, ni ra sa kila tu ni kevaka ena sega ni basika mai na ivakatakilakila era na rusa. Na vakatovolei nei Josefa Simici ena Valeniveivesu e Liberty a vakavuna na nona lomatarotaro na parofita sara mada ga ni Kalou, “A cava na kena dede?”4
Ena veigauna yadua, a tiko na kena inaki e gadreva kina na Tamada Vakalomalagi me ra wawa na Luvena.
O keda vakayadua eda sa dau kacivi me da wawa ena noda dui sala. Eda dau waraka na isau ni masu. Eda dau waraka na veika eso, eda dau nanuma ni sa dodonu ka vinaka sara vei keda, ka sega kina ni da vakasamataka rawa na vuna e vakabera tiko kina o Tamada Vakalomalagi na kena isau.
Au nanuma na gauna au a vakavakarau tiko kina meu vulica meu pailate ni waqavuka ni vala. E levu na gauna ni tereni vakaivalu ni vakavakarau sa dau vakayacori kina na tereni ni vakaukauwa yago. Au se bera tikoga ni kila vakavinaka sara na vuna a nanumi kina ni tiki bibi ni vakavakarau ki na pailate me keimami dau cici tikoga. Ia, keimami dau cici ka cici tikoga.
Niu dau cici tiko sa tekivu meu raica e dua na ka, sa dina, au a lomaleqa kina. Ena veigauna eso era dau cici siviti au kina na dau vakatavako, gunu, ka cakava na ivalavala kecega e veisaqasaqa kei na kosipeli, vakauasivi, kei na Vosa ni Vuku.
Au nanuma niu a vakasama vakaoqo, “Wawa mada vakalailai! E sega li ni dodonu meu cici tiko ka sega ni malumalumu mai?” Au sa oca, ka ra sa cici siviti au tiko na tamata sa kilai tu ni ra sega ni muria tiko e dua na ka e semati ki na Vosa ni Vuku. Au vakatusa niu a lomaleqa kina ena gauna ko ya. Au a tarogi au, “E dina beka na yalayala se sega?”
A sega ni yaco mai ena gauna vata ga oqori na kena isau. Ia au a qai kila ni nona yalayala na Kalou e sega ni dau vakayacori vakatotolo se ena sala eda namaka tiko beka; era dau yaco me vaka na Nona gauna kei na Nona sala. Ena veiyabaki e muri, au rawa ni raica na ivakadinadina ni veivakalougatataki vakayago ena yaco vei ira era rokova na Vosa ni Vuku—me ikuri ni veivakalougatataki vakayalo ena yaco vakatotolo mai ena talairawarawa ki na dua ga na nona lawa na Kalou. Niu raica lesu, au sa qai kila deivaki ni nona yalayala na Turaga, kevaka beka e sega ni dau totolo, era sa dei tu.
E Gadrevi na Vakabauta ena Dau Vosota
E vakatavulica o Brigham Young ni basika eso na ka e sega ni dau kila sara vakavinaka, ena kerea vua na Turaga, “Ni vakavurea vei au na yalovosota me yacova na gauna au sa qai kila rawa kina vakaiau.”5 Ka oti ena qai dau tomana tiko o Brigham me masu me yacova ni sa kila rawa.
Sa dodonu me da vulica ni ena nona ituvatuva na Turaga, sa dau yaco mai na kila “na vunau ena vunau, kei na vosa ena vosa.”6 Na kena ivakalekaleka, ena yaco mai na kila ka kei na vuku me isau ni dau vosota.
Ena veigauna eso ena dau kilai vakavinaka na veibuca titobu ni noda gauna oqo ni da sa laki raici ira lesu mai na veiulunivanua ni veika eda na qai sotava ena veigauna mai muri. E vakavuqa ni da sega ni dau raica rawa na ligana na Turaga ena noda bula me yacova ni sa oti e dua na gauna balavu mai na veivakatovolei. E vakavuqa ni veigauna dredre duadua ni noda bula sa dau yaco me ra yavu yaga sara ni noda itovo ni bula ka caramaka na sala ki na veimadigi, na kila ka, kei na marau ni veigauna mai muri.
Na Dau Vosota, e Vua ni Yalotabu7
Na dau vosota e dua na itovo ni bula vakalou ka na rawa ni vakabula na yalo, dolava na iyautalei ni kila ka kei na vuku, ka veisautaki ira na turaga kei na marama wale me ra Yalododonu ka agilosi. Na dau vosota sa ikoya e dua na vua dina ni Yalotabu.
Na dau vosota e kena ibalebale me da tikoga ena dua na ka me yacova ni sa oti. E kena ibalebale me vakadaroi mada na vakavinavinakataki vakatotolo ni veivakalougatataki ena qai muri mai. E kena ibalebale me lewai na yalocudrucudru, ka kubuta tu na vosa e sega ni rogo vinaka. E kena ibalebale me vorati na ca, kevaka sara mada ga era vutuniyau tiko kina eso.
Na dau vosota e kena ibalebale me ciqomi na veika e sega ni rawa ni veisautaki ka da sotava ena yaloqaqa, ena loloma va-Karisito, kei na vakabauta. E kena ibalebale me da “talairawarawa ki na veika kece sa lewa vei [keda] na Turaga, me vaka na gone sa talairawarawa vua na tamana”8. Me kena ilutua, na dau vosota e kena ibalebale me da “tudei ka sega ni yavalati rawa ena nomu muria na vunau ni Turaga”9 ena veiauwa ni veisiga, kevaka sara mada ga e dredre me da cakava vakakina. Ena nona vosa o Joni na Dauvakatakila: “Oqo gona na nodra vosota na tamata yalosavasava: sa tu eke ko ira sa vakabauta na vosa ni Kalou ka … vakabauti Jisu.”10
Na dau vosota sa ikoya e dua na ivalavala ni veivakavinakataki sara. E kaya na iVakabula Vakaikoya ni dou na maroroya na yalomudou ni dou sa dau vosota.11 Se, me da vakayagataka e dua tale na ivakavakadewa ni malanivosa va-Kirisi, ena nomu vosota o na rawata kina mo dau lewa na yalomu.12 Na dau vosota e kena ibalebale me da duavata ena vakabauta, ka da kila tiko ena so na gauna ni da dau tubu vakalevu duadua ena noda dau wawa ka sega ena noda ciqoma. A dina oqo ena nona gauna na iVakabula. E dina talega ena noda gauna oqo, ni da sa vakaroti ena veigauna e muri oqo me da “Vosota ka gumatua tikoga me yacova ni dou sa vinaka sara.”13
Sa Dau Vakalougatataki Keda na Turaga ena Noda Dau Vosota
Meu vakatotomuria mada na Daunisame ena gauna makawa, kevaka eda na waraka na Turaga ena yalovosota, ena gole mai ka vakatu daligana vei keda. Ena rogoca na noda tagi. Ena tuberi keda tani mai na ikeli rerevaki ka vakatura na yavada ena dela ni uluvatu. Ena vakacuruma ki na gusuda e dua na sere vou, ka da na vakavinavinaka vua na noda Kalou. Era na raica na le vuqa era wavoliti keda, ka ra na vakararavi vua na Turaga.14
Kemuni na taciqu lomani, na cakacaka ni dau vosota e vakaoqo: muria na ivakaro; vakararavi vua na Kalou, na Tamada Vakalomalagi; qaravi Koya ena yalomalua kei na loloma e Vakarisito; cakacakataka na vakabauta ka vakanuinui vua na iVakabula; ka kakua ni soro. Na lesoni eda vulica mai na dau vosota ena vakabulabulataka na noda itovo ni bula, laveti keda cake, ka vakalevutaka na noda marau. Era na vukei keda me da yaco me da matabete bula kilikili ka tisaipeli yalodina ni noda iVakavuvuli, o Jisu Karisito.
Sa noqu masu me na yaco me keda ivakatakilakila o keda eda taura tu na matabete ni Kalou Kaukauwa na dau vosota; ni da na vakararavi ena yaloqaqa ki na Nona yalayala kei na Nona gauna na Turaga; me da dau raici ira na tani ena dau vosota kei na yalololoma vata ga eda vakasaqara me baleti keda me yacova na gauna sa taucoko kina na noda vinaka. Ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.