Umi sosieda oñesostenekuaáva
Heta ñande apytépe ha heta ñane vesinokuéra jajapyhýramo ñane decisión ha ñamboguata ñande rekove pe Tupã añeteguáre, umi virtu moral oñeikotevẽva opa sosiedápe oñembohetavéta.
Iporãitépa ko kóro opurahéiva Salvador porãitégui.
2015-pe, Naciones Unidas ojapyhy upe oñehenóiva “Ahénda 2030 Desarróllo Oñesostenekuaáva”. Oñemombe’u “peteĩ plan joja yvyporakuéra ha planeta-pe g̃uarã py’aguapy ha akãrapu’ãrã, ko’ág̃a ha ára oútavape”. Ahénda Desarróllo Oñesostenekuaávape oike umi 17 méta ikatútava ojehupyty áño 2030 peve: Mboriahu ñembopaha, Vare’a ñemonandi, Tekombo’e iporãva, Hénero joja, Y potĩ ha ñemopotĩ, ha Mba’apo desénte. 1
Pe desarróllo oñesostenekuaáva he’iséva ningo ipotapyrã ha iñimportánte. Ha katu, oñembopya’eveva’erã ha’e upe ipyrusuvéva umi sosieda oñesostenekuaávape. Mba’e ñemopyenda áripa oñemboguapy peteĩ sosieda ipotyjeráva, oguerukuaáva vy’apavẽ, ñeakãrapu’ã, py’aguapy ha upe ñeimeporã imiembrokuéra apytépe? Roguereko peteĩ registro bíblico mokõinte jepe umi oñeakãrapu’ãitévagui. Mba’e ikatu jaikuaa chuguikuéra?
Ymave, pe patriarca guasu ha profeta Enoc opredika tekojojáre ha “ojapo peteĩ táva oñehenóiva Santida Táva, oje’éva, Sión”. 2 Oñemombe’u “Ñandejára omboheraha itávape Sion, ha’e haguére hikuái peteĩnte ikorasõ ha iñapytu’ũme, ha oiko hikuái ñembojojápe; ha ndaipóri imboriahúva ijapytepekuéra”. 3
“Ha Ñandejára ohovasa pe yvy, ha ojehovasa umi yvyty ári ha umi tenda ijyvatéva ári, ha ipoty”. 4
Umi tavaygua peteĩha ha mokõiha siglo-pegua hemisferio occidental-pe ojekuaáva nefita ha lamanita-kuéra ramo, ome’ẽ ambue tembiecharã hechapyrãva peteĩ sosieda ipotyjerávagui. Upe Salvador oikovejeýva ministerio hechapyrã rire ijapytepekuéra, “ha katu ojegueraha hikuái tembiapoukapy oñeme’ẽva’ekue chupekuéra Ñandejára Itupãre rehe, ojesarekóvo ajúno ha ñembo’épe, ha oñembyaty pyʼỹi oñemboʼe ha ohendu hag̃ua Ñandejára ñeʼẽ. …
Ha ndaipóri potapy, ni joavy, ni japu, ni tekovai, ni añeteguaʼỹ, ni jejuka, ni mbaʼevéichagua tekotieʼỹ; ha añetehápe ndaikatúi oĩ tavayguakuéra ovyʼavéva opa tavayguakuéra Tupã po ojapovaʼekue apytépe.” 5 .
Umi sosieda ko’ã mokõi ehémplope, oñesostene umi yvagagua rovasapýre oúva umi devosiõ hembiecharãvagui, mokõi apoukapykuéra tuichaitépe: “Rehayhúta Ñandejára nde Tupãme opa ne korasõ reheve, ha opa ne ángare, ha opa ne apytu’ũre”, ha “Rehayhúta nde rapichápe nde rejehayhuháicha.” 6 Iñe’ẽrendu Tupãme hekovekuérape ha oñangareko umi ambuekuéra ñeimeporã físico ha espiritual-re. Doctrina ha Konveniokuéra ñe’ẽme he’iháicha, umíva hína umi sosieda oĩháme “peteĩ ohekahápe hapicha oipotáva ha ojapohápe opa mba’e omañávo upe Tupã gloria añórente”. 7
Po’a’ỹrã, Elder Quentin L. Cook he’iháicha ko pyhareve, pe sosieda ojeipotahaichaite Mormón Kuatiñe’ẽme oje’eháicha 4 Nefi-pe, ndahi’arevéi amo gotyove siglo mokõihágui. Upe ñemo’ãkuaa noĩrĩ garantisáda ha peteĩ sosieda oñakãrapu’ãva ikatu oñehundi ára ohasávo ohejárõ umi virtu cardinal ojokóva ipy’aguasu ha iñakãrapu’ã. Ko kásope g̃uarã, ojehejávo umi aña tentación-kuérape, tavaygua “oñepyrũ oñemboja’o klásepe; ha oñepyrũ omopu’ã tupaokuéra imba’erakuerarã, ohupyty hag̃ua mba’erepy, ha oñepyrũ onega Cristo Tupao añetegua”. 8
Ha ojehu ohasa rire trescientos ary, mokõivéva umi nefita ha lamanita tavayguakuéra hekoñañaiterei, peteĩva ambuéicha.” 9
Ambue siglo pahápe, millóne omanómakuri umi ñorairõguasu tetã ryepýpe ha upe tetã, peteĩ jey ipy’aguapyva’ekue, oiko chugui ava’aty oñorairõva.
Jajepy’amongetávo kóva ha ambue sosiedakuéra ehémplore, ipotyva’ekue peteĩ jey ha upéi oñehundi, arovia oĩporãha ja’e yvyporakuéra oñemombyrýramo Tupãgui ha oreko’ỹramo responsabilida hovake ha oñepyrũ ojerovia “kuimba’e jyváre”, pe desastre omañañemíma hína. Kuimba’e jyváre jajeroviáramo, jahechakuaa’ỹ pe derechos humanos ha dignida humana autor divino ha ñame’ẽ priorida tuichavéva umi mundogua mba’erepy, poder ha alabanza-re (py’ỹi oñembohory ha omuña aja umi ojapo ambuévare). Upe aja, umi oikóva sociedakuéra oñesostenekuaávape oheka, he’iháicha rréi Benjamín, “tokakuaa Ijapohare gloria jeikuaápe, térã pe hekojojoja ha añetegua jeikuaápe 10
Umi institución familia ha religión-gua iñimportantékuri ome’ẽ hag̃ua yvypóra komunidakuérapeicha avei umi virtu omopyendáva peteĩ sosieda hi’aréva. ko’ã virtu oñembohapóva Escritura-kuérape, oike integrida, responsabilida ha rendición de cuentas, poriahuvereko, ñemenda ha fidelida ñemendápe, ambuekuéra ñemomba’e ha imba’ekuérare, servicio ha mba’apóre tekotevẽ ha dignida, ambue apytépe.
Gerard Baker editor independiente ohai peteĩ kolúmna ko áño ñepyrũme, Wall Street Journal-pe, ohecharamóvo itúva, Frederick Baker-pe, ombotýva 100 áño. Baker okalkula umi mba’érepa itúva og̃uahẽ itujaite peve, ha katu upéi ombojoapy ko’ã pensamiento:
“Ikatúrõ jepe opavave jaikuaase upe tekove puku secreto, py’ỹi añandu iporãvetaha adedikave ára aikuaávo mba’épa ojapo peteĩ tekove taiporã, taha’e ha’éva upe período oñeme’ẽva ñandéve. Ko’ápe, aime seguro aikuaaha che ru secreto.
“Ha’e niko peteĩ époka upe tekove oñedefiniha principalmente pe deber-re, ndaha’éi deréchore; responsabilida social-kuérare, ndaha’éi umi privilegio personal-re. Pe principal principio omokyre’ỹva chupe isiglo pukukue ha’ékuri pe obligación sentido: ifamilia, Tupã, hetã.
“Peteĩ éra henyhẽva umi familia oñemboja’óva rembyrégui, che ru ha’eva’ekue peteĩ hembireko ména devóto 46 áño aja, peteĩ séi ta’yrakuéra ru ojededikáva. Araka’eve noĩvéiri presente ha ivitalve che rukuérape g̃uarã pe osufri javégui peteĩ ita’ýra je-perde tragedia oñeimo’ã’ỹva. …
“Ha peteĩ éra pe religión ha’evehápe peteĩ kuriosida, che ru oikove peteĩ católico fiel añetéicha, peteĩ fe inquebrantable-re Cristo promesa-kuérape. Upéicha, sapy’ánte apensa oiko hetavehague oĩporãve haguére preparado omano hag̃ua oimeraẽva che aikuaávagui.
“Che peteĩ kuimba’e ipo’áva, ojehovasáva peteĩ tekombo’e porãre, che familia iporãitéva, peteĩ éxito mundogua amerese’ỹvare. Heta che orgullóso ha agradecido haguére jepe, oñemo’ã pe orgúllo ha gratitu arekóvare upe kuimba’ére, pe ayvu’ỹ ni drama’ỹ rehe, recompensa expectativa’ỹre térã uvei jehechakuaa’ỹre, ohókuri tenonde, ojapo peteĩ siglo, umi deber símplere, obligasiõ ha, ipahaitépe, upe placer oguerúva ojeiko peteĩ tekove virtuoso”. 11
Pe importancia ojehecháva religión-pe ha pe jerovia religioso oñemomichĩve heta tetãme ko’ã áño pahápe. Peteĩ número hetavéva yvypóra ohecháva upe jerovia ha lealta Tupãre noñeikotevẽiha rectitu moral-pe ni umi yvypórape ni umi mundogua sosieda ko’ag̃aguápe. 12 Arovia opavave ñaimetaha de acuerdo umi ndorekóiva mba’evéichagua creencia religiosa ikatuha, ha py’ỹi ha’e yvypóra hekoporã ha hekopotĩva. Upeichavérõ, nañaimemo’ãi de acuerdo kóva ojehuha influencia divina’ỹre. Ha’e pe Cristo Resape. Salvador he’i: “Che ha’e tesape añete ohesapéva opa yvypóra oúva múndope”. 13 Tajaikuaa térã nahániri ramo, opa kuimba’e, kuña ha mitã, opa creencia, tenda ha ára henyhẽ Cristo resapégui, upévare, oreko pe iporãva ha ivaíva sentido py’ỹi ñahenóiva jepi conciencia. 14
Upeichavérõ, upe secularización oipe’a vove upe virtu cívica sentido de responsabilida Tupã rovakégui, oikytĩ hapógui pe ka’avo. Cultura jerovia ha tradición ha’eñónte ndohupytymo’ãi ojoko hag̃ua pe virtu sosiedápe. Peteĩ ndoguerekói ramo peteĩ tupã ijyvatevéva chugui ha ndohekái ramo peteĩ iporãvéva osatisfase hag̃ua ijapetito ha preferencia-kuéra, umi oguerúva ojehechaukáta hi’araitépe.
Peteĩ sosieda, ejemplo-rã, upe consentimiento individual ha’ehápe pe restricción ha’eño pe activida sexual-pe ha’e peteĩ sosieda ho’áva hína. Adulterio, promiscuida, memby ñemenda’ỹre, 15 ha umi aborto ojehekáva ha’e mbovymi umi yva iróva revolución sexual oikóva rehegua. Umi oútava uperire ñemo’ãkuaa ombohováiva peteĩ sosieda oñesostenévape, oike hetahetave mitã okakuaáva mboriahúpe ha isy ha itúa ñemoirũ porã’ỹre, sapy’ánte heta henerasiõ aja; umi kuña ojapyhy ha’eño umi responsabilida oñemboja’ova’erãmo’ãva; ha peteĩ ñehekombo’e ipererĩetéva, heta mbo’ehao ambue institución-kuéraicha, orekóva hembiaporãramo omyenyhẽ umi ógape oñeme’ẽ’ỹva. 16 Ko’ã mba’asy social-re oñembojoaju umi Káso jaikuaapa’ỹva jepy’apy ha py’aropu individual, apytu’ũ ha ñeñandukuaa ñehundi, ombohasýva umi kulpáblepe inocente-peicha avei.
Nefi oproklama:
“Ái pe ohendúva yvyporakuéra ombo’éva, ha onegáva Tupã puʼaka, ha pe Espíritu Santo don! …
“… Ha ipahápe, ái opavave umi oryrýiva, ha ipochýva pe Tupã añeteguáre!” 17
Ñembohováipe, vy’ápe ñane mensaje ñande mitãnguérape g̃uarã ha opa humanida-pe ha’e “pe Tupã añetegua” ohechauka peteĩ tape iporãvéva, térã he’iháicha Pablo, “peteĩ tape iporãitevéva”. 18 peteĩ tape vy’apavẽ personal ha ñeimeporã comunitario-pe g̃uarã ko’ág̃a, ha py’aguapy ha vy’a opave’ỹva amo gotove g̃uarã.
Tupã añetegua oñe’ẽ umi añetegua fundamental oikévare upe Iplan de felicidad Ita’yrakuérape g̃uarã ryepýpe. Ko’ã añetegua ha’e Tupã oikoveha; ha’eha ñande espíritu Ru Yvagagua; ohechaukávo imborayhu, ome’ẽvo ñandéve apoukapy ñandeguerahátava peteĩ vy’apavẽ pahápe hendie; Jesucristo ha’eha Tupã Ra’y ha ñane Redentor; ohasa’asy ha omanohague ombogue hag̃ua ñande pekado ñañearrepentívo; oikovejeyhague omanóva apytégui, omboajévo pe jeykovejey opa humanida-pe g̃uarã; ha opavave ñaimetaha Hovake jajehusga hag̃ua, oje’eháicha, ñame’ẽ hag̃ua kuénta ñande rekovégui. 19
Nuéve áño rire upe oñehenoiva’ekuégui “Huekuéra rreinado”, proféta Alma oheja henda hue yvatevéramo odedika hag̃ua opaite ára iliderazgo Tupaópe. Ipropósito oñe’ẽ pe orgúllo, ñemuña ha takate’ỹ okakuaáva hína ohóvo yvyporakuéra apytépe ha uvei umi tupao miembro-kuéra pytépe. 20 Élder Stephen D. Nadauld ohechaháicha peteĩ jey: “Pe decisión inspirada [Alma mba’éva] ndaha’éi ohasave ára oñeha’ãvo ojapo ha ojapouka umi regla omyatyrõ hag̃ua itavayguakuéra reko, sino oñe’ẽ chupekuéra Tupã ñe’ẽre, ombo’e pe doctrina ha o’entendeuka chupekuéra pe redensiõ plan ogueraháva chupekuéra okambia heko”. 21
Heta pe ikatúva jajapo vesíno ha conciudadano-háicha ñaipytyvõ hag̃ua umi socieda jaikohápe ñemo’ãkuaa ha éxito, ha ikatukuaa ñande servicio iporãve ha hi’arevéva ha’e, ñambo’e ha jaiko he’iháicha umi añetegua oĩva umi añetegua Tupã plan tuichaite rredensiõ rehegua ryepýpe. He’iháicha umi ñe’ẽ himno-pegua:
Ñande Rukuéra jerovia, jahayhúta
Amígo ha enemígo opa ñane ñorairõme,
Ha ropredika avei ndéve mborayhu oikuaaháicha.
Ñe’ẽ horyvévare ha tekove potĩre. 22
Heta ñande ha heta vesíno jajapyhýramo ñane decisión ha ñamboguata ñande rekove pe Tupã añeteguáre, umi virtu moral oñeikotevẽva opa sosiedápe oñembohetavéta.
Imborayhúpe, Túva Yvagagua ome’ẽ Ita’ýra Unigénito jareko hag̃ua tekove ijapyra’ỹva. 23
“[Jesucristo] ndojapói mba’eve ndahaʼéiramo yvóra mbaʼe porãrã; haʼe ohayhúgui yvórape, omeʼẽ meve hekove ogueru hag̃ua mayma yvypórape hendive. Upévare, avavépe haʼe ndeʼíri ani hag̃ua oike isalvasiõme.
“Péina ápe, osapukái piko haʼe peteĩme, heʼívo: Ejeíke chehegui? Péina ápe, haʼe peẽme Nahániri; ha katu heʼi: Peju cherendápe opa peẽ yvy opahágui, pejogua kamby ha eíra, pirapireʼỹre ha hepyʼỹre.” 24
Kóva rodeklara “Korasõ solemne reheve, py’aguapy espíritu-re”, 25 ha Jesucristo rérape, amén.