‘Inisititiuti
Lēson 28: Ko e Fakakakato ʻe he Kāingalotú e Temipale Nāvuú, pea Maʻu ʻEnitaumeni mo Sila ha Kāingalotu Tokolahi


“Lēsoni 28: Ko Hono Fakakakato ʻe he Kāingalotú e Temipale Nāvuú, pea Maʻu ʻEnitaumeni mo Sila ha Kāingalotu Tokolahi,” Hisitōlia ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní: 1815–1846 Nāunau ʻa e Faiakó (2018)

“Lēsoni 28,” Hisitōlia ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní: 1815–1846 Nāunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 28

ʻOku Fakakakato ʻe he Kāingalotú e Temipale Nāvuú, pea Maʻu ʻEnitaumeni mo Sila ha Kāingalotu Tokolahi

Talateú mo e Fakahokohoko ʻo e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

Hili ha taimi nounou mei hono fakapoongi ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ne hoko atu hono langa ʻe he Kāingalotú e Temipale Nāvuú. Ne nau feilaulau mo ngāue faivelenga ke fakakakato e temipalé. ʻI Tīsema ʻo e 1845, naʻe kamata ke foaki ʻe he kau taki mo e kau mēmipa ʻo e Siasí ha ngaahi ʻenitaumeni temipale ki ha Kāingalotu kehe ʻi he fata ʻo e temipale ne teʻeki ʻosí. Ne nau ngāue taʻetūkua ke tokoniʻi ha niʻihi fakafoʻituitui ne laka hake he toko 5,500  ke maʻu honau ʻenitaumení, kimuʻa pea fakamālohiʻi ʻe he fakalalahi ʻa e fakafepakí mo e fakatangá e Kāingalotú ke nau mavahe mei Nāvuú. Naʻe fakahoko foki ʻe he kau Aposetoló e ngaahi ouau silá ke fakatahaʻi e ngaahi husepānití, uaifí mo e fānaú ki he taʻengatá. ʻI he ʻaho 4 ʻo Fēpueli, 1846, naʻe mavahe ai e fuofua kulupu Kāingalotu ʻo Nāvuú ki he Teleʻa Sōlekí.

8 Siulai, 1844Naʻe hoko atu ai e ngāue ʻa e Kāingalotú ki he Temipale Nāvuú.

30 Nōvema, 1845Naʻe fakatapui ai ʻe Pilikihami ʻIongi e fata ʻo e Temipale Nāvuú.

10 Tīsema, 1845Naʻe kamata fakahoko ai ʻe he Kāingalotú e ngāue ʻo e ouau ʻenitaumení ʻi he fata ʻo e Temipale Nāvuú.

4 Fēpueli, 1846Naʻe kamata ai e fononga ʻa e fuofua kulupu Kāingalotú mei Nāvuú.

30 ʻo ʻEpeleli–1 ʻo Mē, 1846Naʻe fakatapui ai e temipale ʻo Nāvuú kuo kakato.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

Kau Māʻoniʻoní: Ko e Talanoa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, Vōliume 1, Ko e Fuka ʻo e Moʻoní, 1815–1846 (2018), vahe 46

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Naʻe hoko atu e feinga ʻa e Kāingalotú ke fakakakato e Temipale Nāvuú

Kimuʻa pea kamata e kalasí, hiki e fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé: Naʻe mei fēfē nai hoʻo moʻuí kapau ne ʻikai ke tau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki heʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení. Te ke lava ʻo kole ki ha tokotaha ako ʻe taha pe ua ke vahevahe ʻena ngaahi talí mo e kalasí.

Fakamatalaʻi ange ʻi he taimi ne fakapoongi ai e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ne teʻeki maʻu ʻe he tokolahi taha ʻo e Kāingalotú e ngaahi ouau ʻo e temipalé, koeʻuhí ko e teʻeki kakato e Temipale Nāvuú. ʻI ʻOkatopa ʻo e 1844, naʻe pulusi ai ʻe he Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha tohi ki he Kāingalotú, fekauʻaki mo e uelofea ʻa e Siasí pea mo e mahuʻinga ke fakakakato e temipalé.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e konga ko ʻeni mei he tohí. Kole ki he kalasí ke nau fanongo ki he meʻa ne talaange ʻe he Kau ʻAposetoló ki he Kāingalotú.

“ʻI he hoko ʻa e temipalé ko ha ngāue maʻongoʻonga mo fakatokolahí, ʻoku fehokotaki ia mo hono fakakakato ʻo ʻetau ngaahi teuteú, mo e ngaahi ouaú, kaeʻumaʻá hotau fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, kae pehē ki hotau kāinga kuo pekiá, ʻoku hoko leva ia ko e meʻa mahuʻinga taha ke tau tokanga ki aí. …

“Tuku ke ʻoatu ʻe he kāingalotú he taimí ni ʻenau kau talavou ʻa ia ʻoku mālohí ke ngāue, fakataha mo ha paʻanga, ngaahi maʻuʻanga tokoni, vala, ngaahi meʻa ngāue, ngaahi timi, mo e ngaahi meʻa mahuʻinga kotoa pē, ʻo fakatatau mo e ngaahi meʻa ʻoku nau pehē te nau fie maʻu ʻi heʻenau aʻu ki aí, ʻi he taumuʻa ke pātoloaki e ngāue ko ʻení” (“An Epistle of the Twelve,” Times and Seasons, Oct. 1, 1844, 668).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne hoko ai e ngāue ki he temipalé ko ha meʻa mahuʻinga faufaua ki he Kāingalotú ʻi he taimi ko iá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ha konga ʻe taha mei he tohi tatau pē:

“ʻIo, kāinga, he vakai ʻoku mau ʻiloʻi mo fakamoʻoniʻi, ʻoku ʻiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki lahi, mo ha fakakoloa, pea mo e ngaahi kī ʻo e kakato ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea mo e ngaahi meʻa ʻoku fekauʻaki mo e moʻui taʻengatá, ʻo mateuteu maʻatautolu; pe maʻá e tokolahi taha ʻoku moʻui taau mo iá, ʻo vavé ni mai he kuo maau ha potu ʻi he māmaní ke tali ai. … ʻOua naʻa tuku ha meʻa … ke ne tohoakiʻi homou ngaahi fakakaukaú mei he ngāue mahuʻinga fau ko ʻení” (“An Epistle of the Twelve,” Times and Seasons, Oct. 1, 1844, 668).

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki mei he ʻOtuá ʻoku maʻu ʻi he ngaahi tempalé pē? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Ko e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha mei he ʻOtuá, kau ai ʻa e moʻui taʻengatá, ʻoku toki maʻu pē ia ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau ʻo e temipalé.)

  • ʻOku takiekina fēfē ʻe he mahino fekauʻaki mo e moʻoni ko ʻení e anga hoʻo vakai ki he mahuʻinga ʻo e temipalé ʻi hoʻo moʻuí?

Naʻe feilaulau e Kāingalotú ke fakakakato e Temipale Nāvuú pea ke maʻu honau ngaahi ʻenitaumení, neongo e fakalalahi ʻa e fakatangá.

ʻĪmisi
Temipale Nāvuú

Fakaʻaliʻali e fakatātā ko ʻeni ʻo e Temipale Nāvuú, pea fehuʻi ange:

  • Fakatatau ki hoʻo laukonga ʻi he vahe 46 ʻo e Kau Māʻoniʻoni: Vōliume 1, ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa naʻe fehangahangai mo e Kāingalotú ʻi hono langa ʻo e Temipale Nāvuú? (Naʻe fehangahangai e Kāingalotú mo ha ngaahi fakamanamana mo ha fakamamahi mei he kau fakatanga fakalotofonuá, pea naʻe siʻi e taimí mo e ngaahi maʻuʻanga tokoní.

Fakamatalaʻi ange ʻi he faʻahitaʻu fakatōlau ʻo e 1845, naʻe kamata ke mālohi ange hono toutou ʻohofi ʻe he kau fakatanga fakalotofonuá e kau mēmipa ʻo e Siasí. Naʻe taki ʻe Līvai Uiliami, ko ha taha ʻo e kau tangata naʻe hao ʻi he hopo ki hono fakapoongi ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ha kau fakatanga ko ha kau tangata ʻe toko uangeau ʻi hono tutu hokohoko e ngaahi faama mo e ngaahi ʻapi ʻo e Kau Māmongá. Naʻe kole ʻe he kau taki ʻo e Siasí ha kau ngāue tokoni ki hono fetukutuku e Kāingalotú mo ʻomi kinautolu ki Nāvuú.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa Pelikilini Sesoni, ko ha mēmipa ʻo e Siasí ne nofo ʻi Nāvū ʻi he taimi ko ʻení:

ʻĪmisi
Pelikilini Sesoni

“Naʻe taʻetūkua ʻa e Taú mo e moveuveú ʻi he māhina ko Sepitema mo ʻOkatopá, ʻo aʻu ki ha taimi naʻe mei taʻofi ai e ngāue ki he Temipalé, pea naʻe tokolahi ha kau ngāue ne nau ʻave mo kinautolu he taimi kotoa pē ha ngaahi mahafu tau, pea tuku ʻenau meʻafaná ʻi ha feituʻu ʻe faingofua haʻanau ala ki ai ʻi ha taimi fakatokanga fakatuʻupakē” (Perrigrine Sessions, in Exemplary Elder: The Life and Mission Diaries of Perrigrine Sessions, 1814–1893, ed. Donna Toland Smart [2002], 88–89; naʻe fakatonutonu ʻa e sipelá, fakaʻilonga leá, mo e kalamá).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá ne fakalotolahiʻi e Kāingalotú ke hoko atu ʻenau langa e temipalé neongo e fakatanga ko ʻení?

Fakamatalaʻi ange ʻi ʻOkatopa ʻo e 1845, naʻe alea e Kāingalotú mo e kau ʻōfisa ʻo e puleʻangá pea nau lototaha ai ke mavahe mei Nāvū ʻi loto ha māhina ʻe ono. Naʻe fanongonongo ʻe Pilikihami ʻIongi ʻi ha konifelenisi ʻa e Siasí ʻi he ʻaho  6 ʻo ʻOkatopá, ʻe mavahe e Kāingalotú mei Nāvū ʻo fononga fakahihifo. Neongo e loto ʻa e Kāingalotú ke nau mavahe ki he hihifó, ne nau ngāue fakamātoato ke fakakakato e temipalé koʻeuhí kae lava ke maʻu honau ʻenitaumení kimuʻa pea nau mavahé.

Vahevahe e kalasí ki ha ngaahi kulupu tautau toko ua pe tolu. ʻOange ki he kulupu takitaha ha taha ʻo e ngaahi laʻipepa tufa ko ʻení: Kole ki he ngaahi kulupú ke lau fakataha ʻenau laʻipepá mo aleaʻi ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi heʻenau laʻipepa tufá.

Laʻipepa tufa 1: Ko e Feilaulau ʻa e Kāingalotú ke Langa ʻa e Temipalé

Naʻe fili e Kāingalotu ʻi Nāvuú ke fakahoko ha ngaahi feilaulau lahi ke fakakakato e Temipale Nāvuú.

Naʻe pehē ʻe ha mēmipa ʻo e Siasí ko Luʻisa Pānesi Pālati:

ʻĪmisi
Luʻisa Pānesi Pālati

“Naʻe fakatukupaaʻi homau ngaahi nimá mo e lotó ke fakavaveʻi hono fakakakato ʻo e Temipalé. Naʻe iku ʻo loto e kau fineʻofá ke totongi taki sēniti ʻe 50 e tokotaha kotoa ki hono kumi ʻo e faʻó mo e sioʻatá. Ne u maʻu e lahi ʻo e paʻanga ko iá ʻi he lotolotonga ʻo e taimi feʻamokaki fakapaʻangá. Ne u fononga atu ʻi he tui ke ʻalu ki he ʻōfisi ʻo e Temipalé ke ʻoatu ʻeku foakí. Fakafokifā, lolotonga ʻeku fonongá, ne ʻākilota au ʻe ha fili. Ne u tuʻu maʻu. Ne u pehē ʻi heʻeku fakakaukaú, ko e ngaahi meʻa ʻe fiha ʻoku ou fie maʻu ki hoku fāmilí, pea ʻe lava ʻe he paʻanga ko iá ʻo feau ʻeku ngaahi fie maʻu lolotongá. ʻI he taimi pē ko iá ne u fakafisi mei he fakakaukau ko iá. Ne u pehē, ‘kapau ko ha momoʻi mā pē te u maʻú ʻi he ʻaho kotoa pē ʻi ha uike, te u totongi ʻa e paʻanga ko ʻení ki he tauhiʻanga koloá.’

“Ne u fononga fakavave atu leva ʻo totongi e paʻangá peá u foki ʻi he loto fiemālie. ʻI he pongipongi ʻe tahá ʻi heʻeku tangutu ʻo ofi ki hoku matapā ki muʻá, ne lue hake ha tamaioʻeiki ʻo ne lī mai ha foʻi paʻanga siliva ki hoku holoholoʻangá. … Ne u ongoʻi houngaʻia moʻoni. Ne u ʻalu ki he falekoloá ʻo fakatau mai e ngaahi meʻa ne u fuʻu fie maʻú” (Louisa Barnes Pratt, in The History of Louisa Barnes Pratt, ed. S. George Ellsworth [1998], 72–73).

Naʻe tohi ʻe he mēmipa ʻo e Siasí ko ʻElisapesi Kepi Heiuati ʻa e meʻá ni:

“ʻOku ʻikai ke u manatuʻi ha meʻa ne u mamahi ai ʻi heʻene mole meiate aú, tuku kehe pē ʻa e uasi ʻo [hoku husepāniti kuo mamaʻo atú]. Ko ia, ne u foaki ia ke tokoni ki hono langa ʻo e Temipale Nāvuú mo e meʻa kotoa pē te u lava ke foakí mo e paʻanga fakaʻosi ne u maʻu ʻi he māmaní, ʻa ia naʻe fakakātoa ko ha $50 nai” (toʻo mei he Carol Cornwall Madsen, In Their Own Words: Women and the Story of Nauvoo1994],  180).

Naʻe faʻa hohaʻa e kau taki ʻo e Siasí mo e kōmiti temipalé ʻe taʻofi e ngāue ki he temipalé koeʻuhí ko ha nounou fakaepaʻanga. Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi (1801–77) kimui ange ki he aʻusia ko ʻeni fekauʻaki mo Siosefa Tolonitō, ko ha kauvaka mei ʻĪtali ʻa ia ne papitaiso ʻi he 1843:

ʻĪmisi
Pilikihami ʻIongi

“Kuo mau fakahoko ʻeni ha konga lahi ʻo e ngāue ʻi he temipalé he taimi ko iá, pea naʻe faingataʻa ke maʻu ha mā ke mau kai. Naʻá ku talaange ki he … kōmiti ne nau tokangaʻi e ngaahi koloa ʻa e temipalé ke nau fakaʻaongaʻi kotoa e mahoaʻa ne nau maʻú pea ʻe fakalahi ange ia ʻe he ʻOtuá, pea ne nau fai ia, hili ha taimi siʻi mei ai kuo haʻu ʻa Misa Tolonitō ʻo ʻomi kiate au ha paʻanga koula ʻe ua-afe nimangeau. … Ne u talaange [ki he Pīsopé], ‘Sai, ʻalu leva ʻo fakatau ha mahoaʻa ki he kau tangata ngāue ʻi he temipale ko iá, pea ʻoua naʻa mou toe taʻefalala ki he ʻEikí, he te tau maʻu e meʻa ʻoku tau fie maʻú” (Brigham Young, in Wilford Woodruff, Wilford Woodruff’s Journal, ed. Scott G. Kenney [1984], 5:19–20; naʻe fakatonutonu e sipelá, mataʻitohi lahí, fakaʻilonga leá, mo e kalamá).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe vilitaki ai e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení ke fakahoko ha feilaulau lahi ki hono langa ʻo e Temipale Nāvuú?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e feilaulaú mei he ngaahi fakamatala ko ʻení?

ʻĪmisi
Laʻipepa tufa 1: Ko e Feilaulau ʻa e Kāingalotú ke Langa e Temipalé

Laʻipepa tufa 2: Ko e Feilaulau ʻa e Kāingalotú ke Fetokoniʻaki ke Maʻu Honau ʻEnitaumení

ʻI he ʻaho  30 ʻo Nōvema, 1845, naʻe fakatapui ai ʻe Pilikihami ʻIongi ʻa e fata ʻo e Temipale Nāvuú, pea ʻi he ʻaho  10 ʻo Tīsema, 1845, naʻe kamata ai hono foaki e ngaahi ʻenitaumeni temipalé.

Naʻe pehē ʻe ʻIlasitasi Sinou: “ʻI he ʻaho hongofulu mā ua ʻo Tīsemá, ne u maʻu ai mo hoku uaifi ko ʻAtimesiá, ʻa e fuofua ouau ʻo e ngaahi ʻenitaumení, pea ui ai kimaua ke ma ngāue ʻi he temipalé talu mei he taimi ko iá; pea ne ʻikai ke u mavahe mei he temipalé, poʻuli pe ʻaho, kae taʻetūkua hono fakahoko e ngaahi ngāué—mo e toko hongofulu mā uá mo ha niʻihi kehe ne fili ʻi he ʻuhinga ko ʻení—ʻo fakafuofua ki ha uike ʻe ono. Naʻe toe hoko atu ʻa Misisi Sinou … ʻi ha māhina nai ʻe taha” (“From Nauvoo to Salt Lake in the Van of the Pioneers: The Original Diary of Erastus Snow,” ed. Moroni Snow, Improvement Era, Feb. 1911, 285).

Naʻe tohi ʻe ʻIlisapeti Ane Uitenī ʻo pehē: “Ne u foaki ʻeku moʻuí, hoku taimí, mo ʻeku tokangá ki he ngāue ko iá. Ne u ngāue taʻe tuku ʻi he Temipalé he ʻaho kotoa pē kae ʻoua leva pē ke toki tāpuni” (“A Leaf from an Autobiography,” Woman’s Exponent, Feb. 15, 1879, 191).

Naʻe lekooti ʻe ʻAloʻofa Filitingi Tomisoni naʻe “uiuiʻi [au] ʻe Palesiteni ʻIongi ke u nofo ai [ʻi he temipalé] ʻo tokoni ʻi he tafaʻaki ʻo e kakai fefiné, ʻa ia ne u talangofua ki ai, ʻo ngāue ʻi he pō mo e ʻaho, ʻo tuku pē ʻeku kiʻi tamá mo au” (ʻi he Matthew S. McBride, A House for the Most High: The Story of the Original Nauvoo Temple [2007], 285).

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi: “Naʻe lahi pehē e loto vēkeveke ne hā mei he Kāingalotú ke maʻu e ngaahi ouau ʻo e ʻenitaumení, pea ne mau fai homau tūkuingatá ke nau [maʻu ia], ko ia ne u fakaʻaongaʻi kakato ai hoku taimí ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he Temipalé. Ne u meimei nofo [ʻi he temipalé] he pō mo e ʻAho kotoa pē, ʻo ʻikai toe lahi hake he houa ʻe fā mei he houa ʻe 24 he ʻahó ʻeku mohé—pea tātaaitaha haʻaku maʻu ha faingamālie ke u foki ki ʻapi tuʻo taha he uiké” (Brigham Young office files, Journal, Sept. 28, 1844–Feb. 3, 1846, 101–2, Church History Library, Salt Lake City; naʻe fakatonutonu ʻa e sipelá moe fakaʻilonga leá).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe loto vekeveke ai e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení ke feilaulauʻi ha ngaahi meʻa lahi ke tokoni ki he niʻihi kehé ke maʻu honau ʻenitaumení?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e feilaulaú mei he ngaahi fakamatala ko ʻení?

ʻĪmisi
Laʻipepa tufa 2: Ko e Feilaulau ʻa e Kāingalotú ke Fetokoniʻaki ke Maʻu Honau ʻEnitaumení

Hili ha taimi feʻunga, kole ki he ongo tamaiki ako ne na lau e laʻipepa tufa  1 mo e ongo tamaiki ako ne na lau e laʻipepa tufa  2, ke fakamatalaʻi fakanounou ki he kalasí e ongo talanoa ne nau lau ʻi heʻenau laʻipepa tufá.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e feilaulaú te tau lava ʻo ʻilo mei he ngaahi sīpinga ko ʻení? (ʻE malava ke lahi ha ngaahi tali tonu ʻe ʻomi ʻe he kau akó. Hili ʻenau talí, hiki e ongo moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai e mahuʻinga ʻo e ngaahi ouau ʻo e temipalé, te tau fai ha faʻahinga feilaulau pē ʻe fie maʻu ke maʻu kinautolu. ʻE tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau fai ha ngaahi feilaulau ke fakahoko Hono finangaló.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Tōmasi S . Monisoní (1927–2018):

ʻĪmisi
Tōmasi S. Monisoni

“ʻOku ʻiloʻi ʻe kinautolu ʻoku mahino ki ai ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengata ʻoku maʻu mei he temipalé, ʻoku ʻikai ha feilaulau ia ʻe fuʻu lahi, pe totongi ʻe fuʻu mamafa, ha faingataʻa ʻe fuʻu tōtuʻa, kehe pē ke maʻu e ngaahi tāpuaki ko iá. He ʻikai ha ngaahi maile ia ʻe fuʻu lahi ke fonongaʻiá, ngaahi fakafeʻātungia ke ikunaʻi pe taʻefiemālie ʻe taʻe lava ke kātakiʻí. ʻOku mahino kiate kinautolu ʻoku feʻunga pē ʻa e ngaahi feilaulau mo e ngāue kotoa ʻoku fai ke maʻu ai e ngaahi ouau fakamoʻui ʻoku maʻu ʻi he temipalé, ʻa ia te tau lava ai ʻi ha ʻaho ʻo toe foki ki heʻetau Tamai Hēvaní ʻi ha fetuʻutaki fakafāmili taʻengata pea fakakoloaʻi ʻaki e ngaahi tāpuaki mo e mālohi he langí” (Tōmasi S. Monisoni, “Ko e Temipale Māʻoniʻoní—ko ha Maama ki he Māmaní,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 92).

  • Ko e hā ha ngaahi feilaulau ʻe ala fie maʻu ke fakahoko ʻe he kakai ʻo e ʻaho ní ka nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé?

  • Kuo faitāpuekina fēfē koe ʻi haʻo fakahoko ha ngaahi feilaulau ke maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé mo moihū ki he ʻEikí ʻi he temipalé?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi heʻenau tohinoa akó ha meʻa te nau lava ʻo feilaulauʻi ke maʻu kakato ange ai mo fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki taʻengata ʻo e temipalé. Poupouʻi e kau akó ke nau ngāueʻi e meʻa ne nau hikí.

Ko e mavahe ʻa e Kāingalotú mei Nāvuú

Kole ki he kau akó ke nau kumi e vahe 46 ʻo e Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi hono lau leʻolahi e peesi 639, ʻo kamata ʻaki e palakalafi “ʻI he ʻaho  2  ʻo Fēpuelí…” pea fakaʻosi ʻaki ʻa e palakalafi ʻi he peesi 640 “ʻI he ngaahi ʻaho mo e uike ne hoko aí …”

Makehe mei hono lau e vahe 46 ʻo e Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1, fakakaukau ke huluʻi ha konga ʻo e foʻi vitiō “Endowed with Power” (12:17), ʻa ia ʻoku ʻasi ai e ngaahi ngāue ʻa Pilikihami ʻIongi ke foaki e ʻenitaumeni ʻo e Kāingalotú kimuʻa pea nau mavahe mei Nāvuú. Hulu e foʻi vitioó mei he taimi 0:00 ki he 4:13. ʻOku maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

  • Ko e hā ʻoku makehe kiate koe ʻi he talanoa ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke pehē ne teuteuʻi ʻe he ngaahi fuakava ne fakahoko ʻe he Kāingalotú ʻi Nāvuú, kinautolu, ki heʻenau fononga lōloa ki he Hihifó?

Fakamatalaʻi ange, ʻi he ʻaho  4 ʻo Fēpueli, 1846, naʻe mavahe ai mei Nāvū e ngaahi fuofua saliote ʻa e Kāingalotú. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa ha mēmipa ʻo e Siasí ko Sela Teʻamoni Pea Lisi. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he meʻa naʻá ne malava koeʻuhí ko e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé.

ʻĪmisi
Sela Teʻamoni Pea Lisi

“Ne lahi fau e ngaahi tāpuaki kuo mau maʻu ʻi he fale ʻo e ʻEikí, pea ne hoko ia ko e maʻuʻanga fiefia mo e fiemālie kiate kimautolu ʻi he uhouhonga homau ngaahi mamahí pea ne malava ai ke mau tui ki he ʻOtuá mo ʻiloʻi te Ne tataki mo poupouʻi kimautolu ʻi he fononga taʻe ʻiloa ʻoku hanga mai mei muʻá” (Sarah P. Rich, Autobiography and journal, 1885–1890, 66, Church History Library, Salt Lake City; naʻe fakatonutonu ʻa e mataʻitohi lahí).

  • Fakatatau ki he fakamatala ʻa Selá, naʻe teuteuʻi fēfē ʻe he ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé e Kāingalotú ki heʻenau fononga ki he hihifó?

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ngaahi ouau mo e fuakava ʻo e temipalé te tau lava ʻo ʻilo mei he fakamatala ʻa Selá? (Neongo ʻe malava ke kehekehe e ngaahi fakamatala ʻa e kau akó, ka ʻoku totonu ke nau maʻu ha foʻi moʻoni tatau mo ʻení: ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e temipalé ke tau aʻusia ʻa e fiefiá, fiemālié, pea fakatupulaki ʻetau tui ki he ʻOtuá lolotonga e ngaahi tūkunga faingataʻá.)

  • Kuó ke maʻu fēfē mei hoʻo moihū ʻi he temipalé ha fiefia, fiemālie, mo ha tui ʻoku lahi angé ke kātekina ʻaki ho ngaahi faingataʻá?

Fakamoʻoni ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e temipalé ke tau aʻusia ʻa e fiefiá, fiemālié, pea fakatupulaki ʻetau tuí lolotonga hotau ngaahi tūkunga faingataʻá. Toe vakaiʻi e ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení, pea poupouʻi e kau akó ke nau ngāueʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení.

ʻĪmisi
Laʻipepa tufa 1: Ko e Feilaulau ʻa e Kāingalotú ke Langa e Temipalé
ʻĪmisi
Laʻipepa tufa 2: Ko e Feilaulau ʻa e Kāingalotú ke Fetokoniʻaki ke Maʻu Honau ʻEnitaumení