Talateu ki he Hisitōlia ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní: 1815–1846 Nāunau ʻa e Faiakó (Lēsoni Fakalotu 341)

Ko ‘Etau Taumuʻá

ʻOku pehē ʻe he Kaveinga ʻo e Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú:

“Ko ʻetau taumuʻá ke tokoni ke mahino mo falala ʻa e toʻu tupú mo e kakai lalahi kei talavoú ki he ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, fakafeʻungaʻi kinautolu ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé, pea teuteuʻi kinautolu, honau fāmilí, mo e niʻihi kehé ki he moʻui taʻengata mo ʻenau Tamai Hēvaní” (Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí: Ko ha Tohi Tuʻutuʻuni maʻá e Kau Faiako mo e Kau Taki ʻi he Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú [2012], 1).

Ke aʻusia ʻetau taumuʻá, ʻoku tau akoʻi ki he kau akó ‘a e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí, ‘o hangē ko ʻene hā ‘i he folofolá mo e ngaahi lea ‘a e kau palōfitá. ‘Oku akoʻi ‘a e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ‘ení ‘i ha founga ‘e maʻu ai ‘a e mahinó pea mo ha fakamaama. ‘Oku tau tokoni ki he kau akó ke fakahoko honau fatongia ‘i he akó, mo teuteuʻi kinautolu ke akoʻi ‘a e ongoongoleleí ki ha niʻihi kehe.

Ke tokoni ke aʻusia e ngaahi taumuʻa ko ʻení, ʻoku poupouʻi koe mo e kau ako ʻoku ke akoʻí ke fakakau atu ʻa e Ngaahi Konga Mahuʻinga ʻo Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí ʻi he taimi ʻoku mou ako fakataha aí:

• “Akoʻi mo ako ʻi he Laumālié.

• “Fakatupulaki ha ʻātakai ʻo e akó ʻi he ʻofa, fakaʻapaʻapa, pea mo ha taumuʻa.

• “Ako fakaʻaho ʻa e folofolá pea lau ʻa e fakamatala ki he lēsoní.

• “ʻAi ke mahino ʻa e kaveinga mo e kakano ʻo e folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá.

• “Feinga ke ‘iloʻi, mahino, ongoʻi ʻa e moʻoni mo hono mahuʻinga, pea fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

• “Fakamatalaʻi, vahevahe, mo fakamoʻoniʻi e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí” (Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí, 10).

ʻOku fakataumuʻa e Ngaahi Konga Mahuʻinga ʻo Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí ke “poupouʻi foki ʻa e kau akó ke nau ngāue mālohi ʻi honau fatongia ke ako ʻa e ongoongoleleí pea fakatupulaki ai mo e malava ʻe he kau akó ke moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí mo akoʻi ia ki he kakai kehé.” (Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí,, 10). ʻOku ʻoatu ʻe he ngaahi fokotuʻu ʻi he ngaahi lēsoni ʻo e nāunau ko ʻeni ʻa e faiakó ha ngaahi founga ke ke aʻusia ai e ngaahi ola ko ʻení ʻi hoʻo faiakó.

ʻIkai ngata pē ʻi hono fakahoko mo aʻusia e ngaahi taumuʻa kuo ʻoatú, ʻoku totonu ke ke tokoni ki he kau akó ke nau tui faivelenga ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo ako ke ʻiloʻi ʻa e moʻoní mei he halá. Mahalo ʻe ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa e kau akó fekauʻaki mo e tokāteline, hisitōlia, pe ko e tuʻunga ʻo e Siasí ʻi he ngaahi meʻa fakasōsialé. Te ke lava ʻo teuteuʻi e kau akó ke nau fakahoko e ngaahi fehuʻi peheé ʻaki hono tokoniʻi kinautolu ke nau moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié pea ke fakatupulaki ʻenau taukei fakatokāteliné. (Vakai, Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné [2018].)

Naʻe ʻomi ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e faleʻi ko ʻení ke tataki e kau faiakó ʻi heʻenau feinga ke tokoniʻi e kau akó ke maʻu e tali ki heʻenau ngaahi fehuʻí:

M. Lāsolo Pālati

“Ke mahino kiate koe ʻa e kakano mo e ʻuhinga fakatokāteline mo fakahisitōlia ʻo e folofolá mo hotau hisitōliá, ʻe fie maʻu ke ke ako mei he ‘ngaahi tohi lelei tahá,’ ʻo hangē ko ia kuo fakahinohino ʻe he ʻEikí [vakai, TF 88:118]. ʻOku kau ʻi he ‘ngaahi tohi lelei tahá’ ʻa e ngaahi folofolá, ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita ʻo onopōní mo e kau ʻaposetoló, pea mo e ngaahi akoʻanga lelei taha ʻa e Siasí ʻoku lava ke maʻú. Te ke lava ʻi hoʻo ngāue faivelenga ke ako ʻi he akó pea ʻi he tuí, ke tokoni ki hoʻo kau akó ke ako ʻa e ngaahi taukei mo e tōʻonga fakakaukau ʻoku fie maʻu ke fakafaikehekeheʻi ʻaki e fakamatala falalaʻanga te ne hiki hake kinautolú pea mo e ngaahi moʻoni fakakongá mo e fakaʻuhinga hala ʻo e tokāteliné, hisitōliá, mo e ngaahi founga ngāué te ne tukuhifo kinautolú. …

ʻI hono akoʻi hoʻo kau akó mo hono tali ʻenau ngaahi fehuʻí, tuku ke u fakatokanga atu ke ʻoua te ke ʻoange ha ngaahi fakamahamahalo fakatupulaki ki he tuí pe taʻepau pe ngaahi ngaahi mahino mo e fakamatala ʻo hotau tokāteliné mo e founga ngāué mei he kuohilí. ʻOku fakapotopoto maʻu pē ke ngāueʻaki ia ko e fōtunga ngāue taaumaʻu ke ako e ngaahi lea ʻa e kau palōfita mo e kau ʻaposetolo moʻuí; tauhi ʻa e fakamatala fakamuimuitaha ʻi he ngaahi meʻa lolotonga ʻi he Siasí, ngaahi tuʻutuʻuni mo e ngaahi fakamatalá ʻi he mormonnewsroom.org mo e LDS.org; pea fekumi ki he ngaahi ngāue ʻo e kau ako ʻiloa, mohu fakakaukau mo faivelenga ʻo e Siasí ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai ke ke akoʻí ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai moʻoni, ʻosi hono taimí, pe ngali kehe mo makehe” (M. Russell Ballard,“Ko e Ngaahi Faingamālie mo e Fatongia ʻo e Kau Faiako ʻi he Potungāue Ako ʻa e Siasí ʻi he Senituli 21” [efiafi mo ha Taki Māʻolunga ʻo e Siasí, ʻaho 26 ʻo Fēpueli, 2016]).

Ngaahi Tafaʻaki Makehe ʻo e Koosi Ko ʻEní

ʻOku lahi ha ngaahi founga ʻoku kehe ai ʻa e Hisitōlia ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní: 1815–1846 (Lēsoni Fakalotu 341) mei he ngaahi koosi ʻinisititiuti kehé. ʻOku ʻikai fakatefito ia ʻi hono ako fakahokohoko ʻo ha tohi folofola (hange ko e Tokateline mo e Ngaahi Fuakava), pe fakatefito ʻi ha kaveinga ako fekauʻaki mo hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí (hangē ko e ngaahi kalasi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí [lēsoni fakalotu 225]). Ka ko e kalasi ko ʻení ko ha ako fakahokohoko ia ʻo e hisitōlia ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻo kamata ʻaki e ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe hokó ʻo aʻu ai pē ki hono fokotuʻu ʻo e Siasí ʻi he 1830, pea fakaʻosi ʻaki hono fakatapui ʻo e Temipale Nāvuú ʻi he 1846.

Neongo ‘oku fokotuʻutuʻu ʻa e koosi ko ʻení ke tokoni ki he kau akó ke nau ako mo fakahoungaʻi ʻa e hisitōlia ʻo e Siasí, ʻoku mahuʻinga ke nau manatuʻi ko e taumuʻa fisifisimuʻa ʻo e koosi ko ʻení ke aʻusia ʻa e Kaveinga ʻo e Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻoku ʻikai ko e taumuʻa pē ʻo e kalasi ko ʻení ke fakakau e kau akó ʻi ha ako fakaʻatamai fekauʻaki mo e hisitōlia ʻo e Siasí, ka ke tokoni foki kiate kinautolu ke nau ako mo moʻui ʻaki e ngaahi akonaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo fakaʻau ke nau hangē ko ʻenau Tamai Hēvaní.

ʻOku hoko e nāunau ko ʻeni ʻa e faiakó ko e tefitoʻi maʻuʻanga tokoni ia kiate koe ʻi hoʻo teuteu mo akoʻi lelei e ngaahi lēsoní. ʻOku ʻoatu ʻe he ngaahi lēsoni ʻi he Nāunau ʻa e Faiakó ha fakamatala fakahisitōlia ʻo hangē ko ia ʻoku maʻu ʻi he Kau Māʻoniʻoní: Ko e Talanoa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, Vōliume 1, Ko e Fuka ʻo e Moʻoní, 1815–1846; The Joseph Smith Papers; mo ha ngaahi piokālafi kehekehe, ngaahi manatu, ngaahi tohi, mo ha ngaahi tefitoʻi maʻuʻanga tokoni ne faʻu ʻe he niʻihi fakafoʻituitui naʻe kau ʻi he ngaahi meʻa ne hoko he hisitōlia ʻo e Siasí ʻi he kuonga muʻá. ʻOku maʻu kotoa e ngaahi laukonga ʻoku vahe ki he kau akó ʻi he koosi ko ʻení mei he Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1.

ʻOku akoʻi ʻi he lēsoni takitaha ʻa e meʻa naʻe lau ʻe he kau akó mei he Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1. Ka neongo ia, ʻe ʻi ai ha taimi ʻe niʻihi, he ʻikai akoʻi ʻi he ngaahi lēsoní ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he laukonga ko ia ʻi he Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1 pe te ne fakamamafaʻi e ngaahi meʻa ne hoko ʻoku ʻikai ʻasi ʻi he Kau Māʻoniʻoni: Vōliume 1 pe lave nounou pē ki ai. ʻI hono lau ʻe he kau akó ʻa e Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1 ʻi tuʻa he kalasí, ʻe lahi ha ngaahi vahe te nau lau ai ha ngaahi tefitoʻi fakamatala kehekehe. ʻE tokoni ʻeni ke mahino kiate kinautolu e hokohoko ʻo e talanoá fakalukufua pea mo e lahi ʻo e hisitōlia ʻo e Siasí. ʻE ako lahi ange e kau akó ʻi heʻenau ʻi he kalasí fekauʻaki mo e ngaahi fakamatala fakahisitōliá, ngaahi folofolá, tokāteliné, mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní pea nau maʻu ʻa e faingamālie ke fevahevaheʻaki ʻenau ngaahi fakakaukaú, aʻusiá, mo e ngaahi fakamoʻoní. ʻI hono fakahoko ʻe he kau akó e laukongá ʻi tuʻa he kalasí mo kau he fealēleaʻaki he kalasí, te nau maʻu ʻa e lelei mei he ongo founga ni fakatouʻosi.

Teuteuʻi ‘o e Lēsoní

Naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ko e ngaahi moʻoni ʻo ʻEne ongoongoleleí ʻe akoʻi ia ʻo “fakatatau ki hono fakahinohinoʻi ʻa kinautolu ʻe he Laumālié,” ʻa ia “ʻe foaki atu … ʻi he lotu ʻo e tuí” (TF 42:13–14). ʻI hoʻo teuteu e lēsoni takitaha, fekumi ʻi he faʻa lotu ke maʻu e fakahinohino ʻa e Laumālié.

Ako e laukonga ʻa e tokotaha akó ki he lēsoni takitaha ko ha konga ʻo hoʻo teuteú. ʻE tokoni ʻeni ke ke feangai ange ai mo ha niʻihi ʻo e fakamatala fakahisitōlia ʻoku akoʻi ʻi he lēsoni takitaha pea ʻe lava foki ʻo tokoni ke ke ʻamanaki atu mo teuteu ke tali e ngaahi fehuʻi ʻe ala maʻu ʻe he kau akó fekauʻaki mo e fakamatala ko iá.

Ko hono hokó, toe vakaiʻi fakalelei e Nāunau ʻa e Faiakó ʻoku ʻomi ki he lēsoni takitaha. ʻE lava ke tokoni kiate koe mo hoʻo kau akó e ngaahi fokotuʻu ki hono akoʻí, ke fakakau ha konga lahi ʻo e Ngaahi Meʻa Mahuʻinga ʻo hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí ki he lēsoni takitaha. Hangē ko ʻeni, naʻe fekau ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau akoʻi ʻEne ongoongoleleí ke “akoʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo ʻeku ongoongoleleí” (TF 42:12). ʻI he koosi ko ʻení, ʻoku toʻo e ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní mei he folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní, ka ʻoku toe toʻo foki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻoatú mei ha ngaahi maʻuʻanga tokoni fakahisitōlia kehekehe. ʻIkai ngata hono lava ʻe he kau akó ʻo ʻilo e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní, ʻoku mahuʻinga ke mahino ia ki he kau akó, ongoʻi hono moʻoni pea mo hono mahuʻingá ʻo fakafou he fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi heʻenau moʻuí.

ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi kotoa pe ko ha konga pē ʻo e ngaahi fokotuʻú ʻi ha lēsoni pau, pea te ke lava ʻo liliu e ngaahi fakakaukau ʻoku fokotuʻu atú fakatatau ki he fakahinohino ʻa e Laumālié mo e ngaahi fie maʻu mo e tūkunga ʻo e kau ako ʻokú ke akoʻí. ‘I he taimi ʻoku fulihi ai e ngaahi fokotuʻu ki hono akoʻí pe fetongi ʻaki ha ngaahi fakakaukau pē ʻaʻaú, fakapapauʻi ke fakakaukauʻi ʻa e ngaahi ola mahuʻinga ʻa ha faʻahinga fokotuʻu ʻoku fakataumuʻa ke fakahoko, pea fili ha fakakaukau fakafaiako ke ne ʻomi e ola tatau.

ʻI hoʻo palani e lēsoni takitaha, mahalo te ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai ke ke maʻu ha taimi feʻunga ʻi ha kalasi ʻe taha ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi fokotuʻu fakafaiako kotoa pē ʻi he nāunau ʻa e faiakó. Fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālié pea fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa hoʻo kau akó ʻi hoʻo fakapapauʻi ʻa e ngaahi konga ʻo e lēsoní ke fakamamafaʻí kae lava ke tokoni ki he kau akó ke nau ongo‘i ʻa e mo’oni mo e mahuʻinga ʻo e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí pea fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi heʻenau moʻuí. Kapau ʻoku nounou ʻa e taimí, mahalo ʻe fie maʻu ke ke liliu e ngaahi konga kehe ʻo e lēsoní ʻaki hano fakamatalaʻi fakanounou ha meʻa ne hoko, ngaahi veesi pe ko hono tataki ʻa e kau akó ke nau ʻiloʻi vave ha tefitoʻi moʻoni pe tokāteline kimuʻa pea hoko atu ki he konga hoko ʻo e lēsoní.

ʻI hoʻo fakakaukau ki he founga ke faiakoʻi ai e ngaahi meʻa ʻi he lēsoní, fakapapauʻi ʻokú ke muimui ʻi he faleʻi ko ʻeni meia Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

Tāleni H. ʻOakesi

“Palesiteni [Poiti K.] Kuo tuʻo lahi hono toutou akoʻi ʻe Palesiteni Peeka, ke tau ʻuluaki ohi mai, pea tau toki liliu. Kapau ʻoku tau tuʻu maʻu kakato ʻi he lēsoni kuo ʻomai ke tau akoʻí, te tau toki lava leva ʻo muimui ʻi he Laumālié ke Ne liliu ia” (“A Panel Discussion with Elder Dallin H. Oaks” [[fakamafola fakasatelaite ʻa e Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú, 7 ʻAokosi  2012]).

Lolotonga hoʻo teuteu e lēsoní, mahalo te ke fili ke fakaʻaongaʻi e meʻangāue ki he Ngaahi Fakamatalá ʻi he ChurchofJesusChrist.org, pe ʻi he Gospel Library ki he ngaahi telefoni toʻotoʻó. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi e meʻangāue ko ʻení ke fakaʻilongaʻi ʻa e folofolá, ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí, ngaahi fakamatala ʻi he ngaahi makasini ʻa e Siasí, pea mo e ngaahi lēsoní. Te ke lava foki ke tānaki atu pea seivi e ngaahi fakamatalá ke fakaʻaongaʻi lolotonga hoʻo lēsoní. Ke ako lahi ange fekauʻaki mo e founga hono fakaʻaongaʻi e meʻangāue ko ʻení, vakai ki he peesi tokoni Ngaahi Fakamatalá ʻi he ChurchofJesusChrist.org

Founga Hono Fokotuʻutuʻu e Nāunau Ko ʻEni ʻa e Faiakó

ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e Koosi Fakalotu 341 ke fakahoko ʻi ha semesitā ʻe taha. ʻOku ʻi he nāunau ko ʻeni ʻa e faiakó ha ngaahi lēsoni ʻe  28. ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e lēsoni takitaha ke akoʻi ʻi ha kalasi miniti ʻe 50. Kapau ʻoku fakahoko tuʻo ua hoʻomou kalasí ʻi he uike, te ke akoʻi ʻa e foʻi lēsoni ʻe taha ʻi he taimi takitaha. Kapau ʻoku fakahoko tuʻo taha pē hoʻomou kalasí ʻi he uike ʻi ha miniti ʻe 90 ki he 100 , ʻoku fokotuʻu atu ke ke akoʻi ha lēsoni ʻe ua mei he tohi lēsoní ʻi he taimi kalasi takitaha.

‘Oku kau e ngaahi meʻá ni ʻi he ngaahi lēsoni he nāunau ko ʻeni ʻa e faiakó:

Talateú mo e Fakahokohoko ʻo e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

ʻOku kamata ʻaki e lēsoni takitaha ha talateu nounou ki he hisitōlia ʻo e ngaahi meʻa ne hoko ʻi he Siasí ʻa ia ʻe akoʻi ʻi he lēsoni ko iá. ʻIkai ngata aí, ʻoku ʻoatu fakataha ʻa e talateu kotoa pē mo ha taimi tēpile. ʻE ʻoatu ʻe he taimi tēpilé ha vakai fakalukufua ʻo e ngaahi meʻa ne hoko he hisitōlia ʻo e Siasí ʻa ia ʻoku fekauʻaki mo e lēsoní.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

Makehe mei he lēsoni 1, ʻoku lisi atu e ngaahi laukonga maʻá e tokotaha akó ʻi he lēsoni takitaha ʻi lalo he talateú mo e taimi tēpilé. Poupouʻi e kau akó ke nau teuteu ki he kalasi takitaha ʻaki ʻenau fakakakato ʻa e ngaahi laukonga ki he kau akó mei he Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1 kimuʻa pea nau omi ki he kalasí. ʻE tokoni ʻeni ki he kau akó ke fakakakato honau ngaahi fatongiá ʻi heʻenau akó. ʻOku lahi ha ngaahi lēsoni ʻoku ʻoatu ai ha ngaahi fokotuʻutuʻu ʻo e founga ʻe lava ke ke muimuiʻi ai e ngaahi laukonga ʻa e tokotaha akó ʻaki hono fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau akó. ʻIkai ngata aí, ʻoku fakaʻosi ʻaki ʻe he lēsoni takitaha (tukukehe ʻa e lēsoni  28) ha fakaafe ki he kau akó ke nau teuteu ki he kalasi hokó ʻaki hono fakakakato e ngaahi laukonga ʻa e tokotaha akó.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻOku kau ʻi he tefitoʻi kakano ʻo e lēsoní ha fakahinohino mo ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke ke akoʻi ai ha ngaahi meʻa pau ʻi he ngaahi meʻa ne hoko he hisitōlia ʻo e Siasí, kau ai e fakamatala fakahisitōliá, ngaahi potufolofolá, fehuʻí, kupuʻi leá, mapé, ʻīmisí, fakatātaá, ʻekitivitií, mo e ngaahi lauʻipepa tufá. ‘Oku fakahaaʻi ʻe he ngaahi fakakaukau ko ʻení e founga ke fakakau ai e Fakavaʻe ʻo Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí ki hoʻo faiakó ke tokoni ke fakaloloto e ului ʻa e kau akó ki he ʻEikí mo ʻEne ongoongoleleí.

Fakamatala Fakanounou ʻo e Puipuituʻá

ʻOku faʻa vahevahe ʻa e fakamatala fakahisitōlia mo e ngaahi fakakaukau fakafaiako ʻoku ʻoatu ʻi he lēsoni takitaha ki ha fanga kiʻi vahe iiki ange. ʻOku kamata ʻaki ʻe he vahe takitaha ha ʻuluʻi tohi ʻokú ne ʻomi ha fakamatala fakanounou ʻo e puipuituʻa ʻo e ngaahi meʻa ʻa ia ʻoku ʻomi ʻi he vahe ko ia ʻo e lēsoní.

Tokāteliné mo e Ngaahi Tefitoʻi Moʻoní

ʻI he kakano ʻo e lēsoni takitaha, te ke ʻilo ai ʻoku fakaʻilongaʻi atu ha ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni mahuʻinga. ʻOku ʻoatu e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he nāunau fakalēsoní koeʻuhí ko e ngaahi moʻoni mahuʻinga ia ʻe lava ʻo tokoni ke fakamālohia ʻaki e vā fetuʻutaki ʻo e kau akó mo e ʻEikí, pe ʻoku nau fenāpasi moʻoni mo e ngaahi fie maʻu mo e ngaahi tūkunga ʻo e kau akó he ʻaho ní. Kuo fakahoko ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ha faleʻi ʻo pehē: “ʻI hoʻo teuteu ko ia ha lēsoní, kumi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakauluí. … Ko e tefitoʻi moʻoni fakauluí ʻa ē ʻoku fakaiku ki he talangofua ki he finangalo ʻo e ʻOtuá” [evening with a General Authority, Feb. 2, 1996], 1). Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻikai feinga e nāunau ko ʻeni ʻa e faiakó ke ne ʻoatu kotoa e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni ʻe ala akoʻi ʻi ha ako fekauʻaki mo e hisitōlia ʻo e Siasí.

ʻOku ʻoatu ʻe he ngaahi fokotuʻu ki hono akoʻi ʻi he nāunau ko ení ha faingamālie lahi ki he kau akó ke nau ʻilo ai e ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní. ʻOku fokotuʻu mai foki ʻi he lēsoní ʻa e ngaahi taimi kiate koe ko e faiakó ke fakaʻilongaʻi ha tokāteline pe tefitoʻi moʻoni. Tokanga ke ʻoua naʻá ke fokotuʻu atu ʻoku hala ʻa e tali ʻa e kau akó koeʻuhí pē ko e kehe ʻa e lea ʻoku nau fakaʻaongaʻí mei he ngaahi lea ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi he nāunaú pe koeʻuhí ʻoku nau ʻilo ha moʻoni ʻoku ʻikai ke ʻasi ʻi he nāunau fakalēsoní. Ka neongo iá, kapau ‘oku lava ke toe tonu ange ha fakamatala ʻa ha taha ako pe ‘oku hala fakatokāteline, fakamahinoʻi pe fakatonutonu ʻi he angaʻofa ʻa e meʻa ʻoku mahino ki aí lolotonga hoʻo tauhi ha ʻātakai ʻo e ʻofá mo e mahinó.

Ngaahi Tokoni ki hono Akoʻí

ʻOku fakakau ʻi he lēsoní ʻa e ngaahi tokoni ki hono akoʻí mo e ngaahi fokotuʻu ki hono akoʻí. ʻOku tokoni ʻa e ngaahi tokoni ki hono akoʻí ke fakamatalaʻi e Fakavaʻe ʻo Hono Akoʻi mo e Ako ʻo e Ongoongoleleí mo ʻoatu ha fakahinohino ki hono fakaʻaongaʻi lelei ʻo e ngaahi founga fakafaiako kehekehé, pōtoʻi ngāué, mo e founga ke fakahoko ʻakí. ʻI he kamata ke mahino kiate koe ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he ngaahi tokoni ki hono akoʻí, kumi ha ngaahi founga ke fakaʻaongaʻi maʻu ai pē kinautolu ʻi hoʻo faiakó.

Ngaahi Fakakaukau ʻOku Tānaki Atu ki hono Akoʻí

ʻOku ʻasi e Ngaahi Fakakaukau ʻOku Tānaki Atu ki hono Akoʻí ʻi he fakaʻosinga ʻo ha ngaahi lēsoni ʻe niʻihi. ʻOku ʻoatu heni ha ngaahi fokotuʻu ki hono akoʻi ʻo e ngaahi meʻa ne hokó, tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahalo he ʻikai ʻoatu pe fakamamafaʻi ʻi he sinoʻi lēsoní. Mahalo foki te nau ʻoatu ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe, hangē ko ha ngaahi foʻi vitiō ʻo ha ngaahi meʻa pau ne hoko ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí. ʻOku ʻikai fie maʻu ke ke ongoʻi haʻisia ke ngāue ʻaki ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻeni ʻoku tānaki atu ki hono akoʻí. Ka, ʻoku totonu ke ke fili pe te ke fie fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fokotuʻu ko ʻení ʻo fakatatau ki he taimí, ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó mo e fakahinohino ʻa e Laumālié.

Ngaahi Fie Maʻu ki he Maaka Fakalangilangí

Ke maʻu ha maaka ke ʻosi mei he ʻinisititiutí, ʻoku fie maʻu ke aʻu ki he pēseti 75 e maʻu kalasi ʻa e kau akó, lau e laukonga ki he kalasí (Kau Māʻoniʻoní: Vōliume 1), pea fakakakato ha Aʻusia Fakaako Fakalakalaka.

Ko Hono Fakafeʻungaʻi ʻo e Ngaahi Lēsoní Maʻanautolu ʻOku Faingataʻaʻia Fakaesinó.

ʻI hoʻo teuteu ke faiakó, manatuʻi ʻa e kau ako ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fie maʻu paú. Fulifulihi ʻa e ngaahi ʻekitivitií mo e ngaahi meʻa ʻoku fai ki ai e ʻamanakí ke tokoni ke nau lavameʻa. Fekumi ki ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai kinautolu ke ongoʻi ʻoku ʻofaʻi, tali, pea fakakau mai kinautolu. Fakatupulaki ha vā fetuʻutaki ʻo e falalá.

Ki ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi mauʻanga tokoni lahi ange, fetuʻutaki ki he peesi Maʻuʻanga Tokoni ʻa e Kau Faingataʻaʻiá ʻi he churchofjesuschrist.org/life/disabilitymo e konga ʻo e tohi tuʻutuʻuni ʻa e Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú ʻoku fakataumuʻa ko e “Ngaahi Kalasi mo e Ngaahi Polokalama Kuo Liliu ke Feʻunga mo e Kau Ako ʻOku Faingataʻaʻiá.”