‘Inisititiuti
Vahe 33: ʻAlamā 43–51


Vahe 33

ʻAlamā 43–51

Talateú

ʻI he taimi ʻe niʻihi kuo pau ke tau ʻa e kakai māʻoniʻoní ke maluʻi ʻenau ngaahi totonu naʻe foaki ʻe he ʻOtuá. Naʻe ʻi ai ha taimi mahuʻinga lolotonga e hisitōlia ʻo e Tohi ʻa Molomoná, naʻe fokotuʻu ai ʻe he ʻEikí ʻa e ʻEikitau ko Molonaí mo ha kau tangata maʻongoʻonga kehe ke taki honau kakaí ke maluʻi ʻenau tauʻatāiná. Naʻe pehē ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni (1899–1994), ko e Palesiteni hono 13 ʻo e Siasí, “ ʻOku tau ako mei he Tohi ʻa Molomoná ʻa e founga moʻui ʻa e kau ākonga ʻa Kalaisí ʻi he ngaahi taimi ʻo e taú” (ʻi he Conference Report, Oct. 1986, 5; pe Ensign, Nov. 1986, 7).

Naʻe ueʻi e loto ʻo e kau Nīfaí ʻe honau kau takí ʻo nau ako ʻa e founga totonu ke tauʻi ai ʻa e ngaahi mālohi te nau fakaʻauha ʻenau tui fakalotú, tauʻatāiná, mo honau ngaahi fāmilí (vakai, ʻAlamā 46:12). ʻI hono fakafaikehekeheʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi taumuʻa mo e ngaahi founga ʻa e kau taki angatonu mo loto fakatōkilalo hangē ko e ʻEikitau ko Molonaí, mo e ngaahi taumuʻa pea mo e ngaahi founga ʻa e kau tangata angakovi mo fie maʻu mafai hangē ko ʻAmalekaiá, ʻe lava ke nau ako ai ke houngaʻia ʻi he ngaahi taumuʻa māʻoniʻoni ʻa honau kau taki faka-Siasí. ʻE lava foki ke nau ako ke “tuʻu maʻu ʻi he tui kia Kalaisí” (ʻAlamā 48:13) ʻi he taimi kotoa pē, naʻa mo e taimi ʻoku nau fehangahangai ai mo e taʻú pe ngaahi faingataʻa kehé.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau ako ʻa e ngaahi fakamatala ki he taú ʻi he Tohi ʻa Molomoná ke tau teuteu ki he ngaahi tau ʻo hotau kuongá ni (vakai, ʻAlamā 43–51).

  • Ko ha ongo mālohi fakatupu ʻauha ʻa e fakakikihí mo e fekeʻikeʻí (vakai, ʻAlamā 43:4–8; 46:1–10; 50:21–35; 51:1–27).

  • ʻOku maluʻi kitautolu ʻe heʻetau anga māʻoniʻoní mei he mālohi ʻo Sētané (vakai, ʻAlamā 48).

  • ʻOku ʻomi ʻe he tauhi faivelenga ki he ʻOtuá ʻa e fiefiá, naʻa mo e ʻi he lotolotonga ʻo e moveuveú (vakai, ʻAlamā 49:25–30; 50:1–23).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 43–51. ʻE Lava ke Tokoniʻi Kitautolu ʻe Heʻetau Ako ʻa e Ngaahi Fakamatala ki he Taú ʻi he Tohi ʻa Molomoná ke Tau Teuteu ki he Ngaahi Tau ʻo Hotau Kuongá ni

ʻOku fonu e ngaahi vahe ko ʻení ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tokoniʻi ai ʻa e Kāingalotu ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ke nau moʻui ʻo tatau mo ha kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he ngaahi taimi ʻo e taú. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he ngaahi fakamatala ko ʻeni ki he ngaahi tau fakamāmaní ki he tau fakalaumālie ʻoku fakahoko mo e faiangahalá.

ʻOku fakataumuʻa ʻa e ʻuluaki fakakaukau ke akoʻi ʻi he vahe ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke tataki kinautolu ʻi heʻenau tau fakaʻaho mo e ngaahi mālohi ʻo e tēvoló. ʻOku fakataumuʻa ʻa e fakakaukau hono uá ke tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke tataki kinautolú ʻo kapau te nau fehangahangai mo ha tau.

ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e 2 Nīfai 9:10, 12; ʻAlamā 42:9; Mātiu 10:28.

  • Ko e hā e faʻahinga mate ʻe ua ʻoku lau ki ai he ngaahi veesi ko ʻení?

  • Ko e hā ʻoku fuʻu fakatuʻutāmaki ange ai ʻa e maumau ʻoku hoko ki he laumālié ʻi he mate ʻa e sino fakamatelié?

Fakamatala ange ʻe lava ke tau ako ha ngaahi lēsoni fakalaumālie lolotonga ʻetau ako ko ia ʻa e ngaahi fakamatala kau ki he ngaahi tau fakatuʻasino ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Vahevahe ange ha sīpinga ʻo e founga ke tala ai ha ngaahi moʻoni fakalaumālie ʻoku akoʻi ʻi hano fakamatalaʻi fakatuʻasino. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ke kole ki ha taha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 43:19–20 mo e 50:1. Kole leva ki he kalasí ke nau kumi ha tefitoʻi moʻoni fakalaumālie ʻi he fakamatala ki hono teuteuʻi ʻe he ʻEikitau ko Molonaí ʻene kau taú ki he taú. Te ke ala fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e ngaahi founga ne teuteuʻi ʻaki ʻe he ʻEikitau ko Molonaí ʻa hono kakaí ke maluʻi kinautolú?

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ʻi he ʻaho ki he ʻaho ke tau mateuteu ai ki he ngaahi feinga tau fakalaumālié?

ʻOange ha faingamālie ʻo e kalasí ke nau fekumi ai ki he ngaahi moʻoni fakalaumālié ʻi haʻanau fakaʻaongaʻi e lisi ʻo e ngaahi potufolofola ʻi laló. Vahevahe e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu iiki. Fakahinohinoʻi ʻa e kulupu takitaha ke nau vahevahe tatau e lisí ʻiate kinautolu. ʻOku totonu ke ako ʻe he tokotaha ako takitaha ʻa e ngaahi potufolofola naʻe vahe ange kiate iá, peá ne kumi hake ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻi hotau kuonga ní. Kole ki he tokotaha ako takitaha ke ne vahevahe mo kinautolu he kulupú ha fakakaukau fakalaumālie ʻe taha. Hili e vahevahe ʻa e kau akó ʻi heʻenau ngaahi kulupú, kole ki ha niʻihi ʻe loto ki aí ke nau vahevahe mo hono toenga ʻo e kalasí ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e kulupú.

ʻAlamā 43:9; 48:10

ʻAlamā 46:11–13, 20

ʻAlamā 43:23–26

ʻAlamā 48:7–9

ʻAlamā 43:48–50

ʻAlamā 49:3–5

ʻAlamā 44:1–5

ʻAlamā 49:30

ʻAlamā 45:20–22

ʻAlamā 50:1–7

Hiki e ngaahi fehuʻi mo e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení he palakipoé:

Ko e hā e ngaahi ʻuhinga totonu ke fakatonuhiaʻi ʻaki ʻa e taú? (Vakai, ʻAlamā 43:9, 45–47; 48:14.)

Ko e hā e faʻahinga tōʻonga totonu fekauʻaki mo e lilingi toto? (Vakai, ʻAlamā 48:23–24; 61:10–11.)

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo e ngaahi veesi hoko atu he ongo fehuʻí. Hili ia pea fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he ongo fehuʻí.

Hanga ʻo fakamahinoʻi ange kuo pehē ʻe he kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ʻoku ʻi ai e fatongia ʻo e kakai angatonú he taimi ʻe niʻihi ke maluʻi honau ngaahi fāmilí pea mo e niʻihi kehé. ʻI ha konifelenisi lahi ʻe taha, naʻe lau ai ʻa Paleisteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008), ko e Palesiteni hono 15 ʻo e Siasí, mei he ʻAlamā 43:45–47 mo e 46:12–13 peá ne toki pehē:

“ ʻOku mahino mei he tohi ko ʻení mo ha ngaahi tohi kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e taimi mo e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻa ia ʻoku tonuhia ai ʻa e ngaahi puleʻangá, ʻio, ʻoku ʻi ai honau fatongia ke tau koeʻuhí ko e fāmilí, ko e tauʻatāiná, mo fakafepakiʻi ha pule fakamālohi, mo e fakamanamana mo e pule fakaaoao” (ʻi he Conference Report, Apr. 2003, 83–84; pe Liahona, Mē 2003, 80).

Naʻe fakamahinoʻi ʻe Palesiteni Hingikelī ʻoku ʻi ai ʻa e taimi kuo pau ke tau tau ai. Neongo ia, ke tokoniʻi e kau akó ke mahino kiate kinautolu ko e kimuʻa pea ʻalu atu ʻa e kakaí ki he taú, ʻoku totonu ke nau fekumi ki he ngaahi tafaʻaki kehekehe ke fai ha feinga ke ʻoua naʻa hoko ʻeni, vahevahe mo kinautolu ʻa e lea ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí he peesi 283–84 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

ʻAlamā 43:4–8; 46:1–10; 50:21–35; 51:1–27. Ko ha Ongo Mālohi Fakatupu ʻAuha ʻa e Fakakikihí mo e Fekeʻikeʻí

Fakamatala ange ʻoku ʻi he ngaahi folofolá ha ngaahi fakatokanga lahi kau ki he fakakikihí.

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku fie maʻu ke toutou fakatokanga kiate kitautolu fekauʻaki mo e fakakikihí?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai ngata pē hono ʻomi ʻe he ngaahi vahe ko ʻeni ʻi he Tohi ʻa Molomona ha fakatokanga fekauʻaki mo e fakakikihí, ka ʻoku nau toe fakahā mai foki e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e fekeʻikeʻí. Ko e ngaahi fekeʻikeʻi ko ia ʻoku fakamatala ki ai ʻi he ngaahi vahé ni ko e sīpinga ia ʻo e hē mei he moʻoní—ʻo e fakafepaki ʻa ha kakai ki he moʻoní pea mo e Siasí.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku felāveʻi ai ʻa e fekeʻikeʻí mo e fakakikihí?

Ke fakahaaʻi ʻa e mālohi fakatupu ʻauha ʻo e fakakikihí, vahevahe e kalasí ki he kulupu ʻe fā pea kole ki he kulupu takitaha ke nau lau ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení: (1) ʻAlamā 43:4–8; (2) ʻAlamā 46:1–10; (3) ʻAlamā 50:21–35; (4) ʻAlamā 51:5, 9, 12, 19, 22–23, 26–27. Kole ange ke nau fekumi ki he ngaahi tupuʻanga ʻo e fakakikihí mo honau ngaahi nunuʻá ʻi he potufolofola takitaha. ʻOsi pē ha ngaahi miniti siʻi pea kole ki ha taha mei he kulupu takitaha ke ne fakamatala fakanounouʻi e ngaahi fakakaukau ʻa e kulupú. Hiki e ngaahi tali ʻa e kau akó he palakipoé. ʻE anga peheni e lisí:

Potufolofolá

Ngaahi tupuʻanga ʻo e fakakikihí

Ngaahi nunuʻa ʻo e fakakikihí

ʻAlamā 43:4–8

Seilahemena, kau Sōlamí, mo e kau ʻAmalekaí

  1. Hokohoko atu ʻa e ngaahi taú he vā ʻo e kau Leimaná mo e kau Nīfaí

  2. Fakautuutu ʻa e ongoʻi tāufehiʻá mo e ʻitá ʻi he kau Leimaná mo kinautolu naʻe kau fakataha atu mo kinautolú

ʻAlamā 46:1–10

ʻAmalekaia mo hono kau muimuí

  1. Tafoki ʻa ha kakai tokolahi mei he kau Nīfaí mo e Siasí

  2. Fakautuutu ʻa e mālohi ʻo ʻAmalekaiá, ʻo ne taki atu ha kakai tokolahi ke nau fakangaloʻi e ʻEikí pea nau faiangahala

ʻAlamā 50:21–35

Molianitoni mo hono kakaí

  1. Ngaohikovia ʻe Molianitoni ha kaunanga

  2. Ko ha tau naʻe mate ai ha tokolahi

ʻAlamā 51:5, 9, 12, 19, 22–23, 26–27

Ko e kau tangata ʻa e tuʻí mo ʻAmalekaia

  1. Ko e mate ha toko 4,000 ne nau mavahe mei he Siasí mo ha kau tau Nīfai ʻoku ʻikai ʻiloʻi honau tokolahí; ʻoku lī mo ha niʻihi kehe ʻo kinautolu naʻe mavahé ki he fale fakapōpulá

  2. Ko e maʻu ʻe ʻAmalekaia ha kolo ʻo e kakai Nīfaí

ʻAi ke lau ʻe ha toko taha ako ʻa e 3 Nīfai 11:29 ki he kalasí.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku fakavaivaiʻi ai ʻe he fakakikihí ʻa e ngaahi fāmilí, tukui koló, mo e ngaahi puleʻangá?

  • Ko e hā ha meʻa naʻá ke maʻu ʻa ia ʻe tokoni ki he kakaí ke nau ikunaʻi ʻa e fakakikihí mo e fekeʻikeʻí?

ʻOku hā ha sīpinga ʻo e fekeʻikeʻí ʻi he ʻAlamā 47. Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻuluʻi fakamatala ki he ʻAlamā 47 pea ki ha taha kehe ke ne lau ʻa e ʻAlamā 47:36.

  • Ko e hā e meʻa ʻoku fakahā mai ʻe he ʻuluʻi fakamatala ʻo e vahé naʻe fie fakahoko ʻe ʻAmalekaia ke ne maʻu ai ʻa e mālohí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku faʻa “loto fefeka ange” ai ʻa kinautolu kuo nau tafoki mei he moʻoní ʻiate kinautolu kuo teʻeki ai pē ke nau ʻiloʻi ʻa e moʻoní? (Vakai foki, ʻAlamā 24:30.)

Vahevahe ʻa e lea ʻa ʻEletā Niila A. Mekisuele he peesi 289 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó.

  • Ko e hā ha ngaahi ʻilo naʻe vahevahe mai ʻe ʻEletā Mekisuele ʻo kau ki hono ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e fekeʻikeʻí?

ʻAlamā 48. ʻOku Maluʻi Kitautolu ʻe Heʻetau Anga Māʻoniʻoní mei he Mālohi ʻo Sētané

Kole ki he kau akó ke nau fakahā mai e hingoa ʻo ha kau moʻungaʻi tangata.

  • Ko e hā ha ngaahi ʻulungāanga mo ha ngaahi ngāue fakahelohelo ʻoku lava mo maʻu ʻe he kakaí ni? (ʻI hoʻo tataki e fealēleaʻaki ko ʻení, manatuʻi ko e taumuʻa ʻo e fakakaukau ke akoʻi ko ʻení ke fakamamafaʻi ʻa e tōʻonga mo e ngaahi ʻulungāanga lelei ʻo e ʻEikitau ko Molonaí ʻi heʻene hoko ko ha tokotaha muimui ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku totonu ke hiki vave ʻa e tokanga ki he ʻEikitau ko Molonaí.)

Fakamatalaʻi ange naʻe fili ʻa Molonai ʻi heʻene kei talavoú ke ne taki ʻa e kau tau kātoa ʻa e kau Nīfaí ke maluʻi hono kakaí mei ha fili mātuʻaki mālohi (vakai, ʻAlamā 43:16–17). Hiki ʻeni he palakipoé:

Kapau ʻoku tatau ʻa e kakai kotoa pē mo Molonai …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi ʻi he ʻAlamā 48:11–13, 17–18 pea talamai ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻoku hoko ai ʻa e ʻEikitau ko Molonaí ko e moʻungaʻi tangatá (pe tangata toʻa). Hiki ʻenau ngaahi talí he palakipoé.

Kole ki ha toko taha ako ke ne lau ʻa e ʻAlamā 48:14–16.

  • Naʻe tākiekina fēfē ʻe he tui ʻa Molonai kia Kalaisí ʻa hono ʻulungāangá? Naʻe tākiekina fēfē ʻe heʻene tuí ʻa ʻene ngaahi feinga ke maluʻi hono kakaí?

  • Naʻe pehē ʻe Molomona kapau naʻe tatau ʻa e kakai kotoa pē mo e ʻEikitau ko Molonaí, he “ʻikai maʻu ʻe he tēvoló ha mālohi ki [honau] lotó” (ʻAlamā 48:17). Ko e hā ʻoku moʻoni ai ʻení?

  • Fakatatau ki he ʻAlamā 48:19–20, naʻe fēfē ʻa Hilamani mo hono kāingá ʻi hono fakafehoanaki kinautolu kia Molonaí?

Hanga ʻo fakapapauʻi ange ki he kau akó ʻe lava ke nau moʻui foki mo kinautolu ʻi ha founga te nau malu ai mei he mālohi ʻo Sētané pea lava ke nau tokoniʻi mo kinautolu ʻoku nau ʻofa aí ke nau maʻu ʻa e malu tatau.

Fakaʻaongaʻi e saati he peesi 287–88 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó ke tataki ʻaki ha fealēleaʻaki. ʻOku fakafaikehekeheʻi ʻe he saati ko ʻení ʻa Molonai mo ʻAmalekaia. ʻI hono lau ʻe he kau akó ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku hiki ʻi he sātí, fakaafeʻi kinautolu ke nau talamai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke nau fakaʻaongaʻi ʻi heʻenau moʻuí. Aleaʻi ʻa e founga ʻoku maluʻi ai kitautolu mei he mālohi ʻo Sētané ʻi he taimi ʻoku tau moʻui ʻaki ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

ʻAlamā 49:25–30; 50:1–23. ʻOku ʻOmi ʻe he Tauhi Faivelenga ki he ʻOtuá ʻa e Fiefiá, Naʻa Mo e ʻi he Lotolotonga ʻo e Moveuveú

ʻAi ke lau ʻe ha toko taha ako ʻa e ʻAlamā 50:21–23. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi taimi fakafiefia taha ʻo ʻenau moʻuí.

  • Ko e hā e meʻa ʻokú ne fakapapauʻi mai ʻa e fiefiá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe lava ai ke fiefia ʻa e kau Nīfaí neongo ʻenau fehangahangai mo e teuteu ki he taú? (Lolotonga hono aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení, ʻe lava ke ke fokotuʻu ange ke nau fekumi ʻi he ʻAlamā 49:25–30; 50:1–23.)

  • Ko e hā mo ha toe ngaahi sīpinga ʻe niʻihi mei he folofolá ʻo ha kakai naʻa nau fiefia neongo ʻa ʻenau ʻi he lotolotonga ʻo ha ngaahi faingataʻa lahi? (Vakai, 2 Kolinitō 7:1–7; Mōsaia 24:10–15; T&F 127:2.)

  • Ko e hā ha ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he kakai tui faivelenga naʻa nau fiefia pē neongo ʻa e hoko mai ʻa e ngaahi ʻahiʻahí? (Lolotonga hono aleaʻi ʻe he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení, ʻe lava ke ke fokotuʻu ange ke nau lau ʻa e Sione 16:33; Loma 8:18; Hepelū 12:11; T&F 58:3–4; 121:33; 122:1–2, 7–9.)

ʻOange ha faingamālie ʻo e kalasí ke nau vahevahe ai ʻenau ngaahi ongo mo ha ngaahi meʻa ne nau aʻusia ʻo kau ki heʻetau fiefia neongo ʻa e ngaahi taimi ʻo e ʻahiʻahí. Fakaʻosi ʻaki hono fai hoʻo fakamoʻoní.