‘Inisititiuti
Vahe 18: Mōsaia 1–3


Vahe 18

Mōsaia 1–3

Talateú

Ne taki ʻa e kakai ʻo Seilahemalá, ʻa ia ne nau hoko ʻo ʻiloa ko e kau Nīfaí, ʻi ha ngaahi taʻu lahi ʻe ha tuʻi angatonu naʻe hingoa ko Penisimani. ʻI he fakaʻau ke motuʻa ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, naʻá ne fekauʻi ʻa hono foha ko Mōsaiá ke ui e kakai ke nau fakataha mai. Naʻá ne pehē ʻi heʻene malanga fakaʻosí te ne fokotuʻu ha tuʻi foʻou. Te ne foaki foki ki he kakaí “ha hingoa ʻe ʻikai ai pē ke tāmateʻi, kae ngata pē ʻi he maumaufonó” (Mōsaia 1:12). ʻI he konga kimuʻa ʻo e malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, naʻá ne fakahā ʻe hoko ʻa hono foha ko Mōsaiá ko e tuʻi ki he kakaí. Naʻá ne fakamoʻoniʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻi he kotoa ʻo ʻene malangá, ko hono teuteuʻi e kakaí ke nau tali ʻa e hingoa te ne foaki kiate kinautolú.

Ko e ngaahi fakamatala hokó ʻoku nofo taha ia ʻi he fakamoʻoni ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ki he Fakamoʻuí ʻo hangē ko hono hiki ʻi he Mōsaia 2–3. ʻOkú ne ʻoatu ha faingamālie ke ke fakamanatu ai ki he kau akó ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻuí ʻoku fakafou mai ʻia Sīsū Kalaisi mo e Fakaleleí. Te ke lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau vakai ki hono ikunaʻi ʻe he Fakaleleí ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hingá mo totongi huhuʻi ki he vaivai fakamatelié, pea mo hono mahuʻinga ʻo e loto fakatōkilaló mo e loto houngaʻiá ʻi heʻetau faifeinga ke tauhi ʻetau ngaahi fuakava mo e ʻOtuá. ʻI hoʻo kalasi hoko mo e kau akó, te mou aleaʻi ai ʻa e Mōsaia 4–6, ʻa ē ʻoku foaki ai ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ki hono kakaí ʻa e hingoa naʻá ne talaʻofa ʻakí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku tau haʻisia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he founga ʻoku tau tokoni ai ki he niʻihi kehé (vakai, Mōsaia 2:1–18).

  • ʻOku tau moʻua ki he ʻOtuá ʻo taʻengata (vakai, Mōsaia 2:19–41).

  • ʻOku fakafou mai ʻa e fakamoʻuí ʻia Sīsū Kalaisi pē (vakai, Mōsaia 3).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:12–18; Mōsaia 1. Ko ha Taki Angatonu ʻa e Tuʻi ko Penisimaní

Pukepuke hake ha fakatātā ʻo e Tuʻi ko Penisimaní ʻi hono funga tauá. (ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 74, pe fakatātā he peesi 83.) Kole ki he kau akó ke nau talaatu ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he fakatātaá.

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻomai ʻe he Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:12–18 mo e Mōsaia 1 ʻa e fakamatala puipuituʻa ki he lea ʻa e Tuʻi ko Penisimaní. Ke vahevahe ʻa e fakamatala puipuituʻa ko iá, kole ki he tokotaha ako takitaha ke ne tohiʻi ʻa e fika 1 ki he 5 ʻi ha laʻipepa. Hili iá pea lau leva ʻa e fakamatala ʻe nima ʻi laló, ʻikai kau ai ʻa e fakamatala ʻoku haʻi atú. Kole ki he kau akó ke nau tohiʻi ʻa e Moʻoni pe Loi ki he fakamatala takitaha. Hili hono hiki ʻe he kau akó ʻenau ngaahi talí, kole ange ke nau lau ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku nau fehoanakí pea aleaʻi pe ʻoku moʻoni pe loi ʻa e fakamatala takitaha.

  1. Naʻe tauʻi ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ʻa e kau Leimaná ʻaki ʻa e heletā ʻa Lēpaní. (Moʻoni; vakai, Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:13; vakai foki, ʻAmenai 1:24.)

  2. ʻI he taimi kotoa ʻo e pule ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, naʻe ʻofa pea mo tali ʻe he kakai kotoa ʻa ʻene faleʻí. (Loi; vakai, Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:16; neongo ia, vakai foki, Mōsaia 1:1.)

  3. Naʻe fokotuʻu toko taha pē ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ʻa e māʻoniʻoní ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí. (Loi; vakai, Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:17–18.)

  4. Naʻe akoʻi ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ki hono ngaahi fohá ʻa e lea ʻa ʻene ngaahi tamaí koeʻuhí ke nau lava ʻo fakatotolo ʻi he folofolá pea ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa lilo ʻa e ʻOtuá. (Moʻoni; vakai, Mōsaia 1:2–4.)

  5. Naʻe ui ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ke fakataha mai ʻa hono kakaí ke nau fanongo ki heʻene leá ko ha ʻuhinga fakapolitikale mo fakalaumālie. (Moʻoni; vakai, Mōsaia 1:10–11.)

Fakamatala ange ko e taimi ko ia ʻoku tau ʻiloʻi ai e founga naʻe fokotuʻu ʻaki ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ʻa e melinó mo e māʻoniʻoní, ʻoku toe lahi ange ai ʻetau houngaʻia ʻi he loloto ʻo ʻene ngaahi akonakí mo e fakamoʻoní.

Mōsaia 2:1–18. ʻOku Tau Haʻisia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he Founga ʻOku Tau Tokoni ai ki he Niʻihi Kehé

Fakamatala ange naʻe fakatahataha mai ʻa e kau Nīfaí ki he tafaʻaki ki tuʻa ʻo e temipale ʻi Seilahemalá ke fanongo ki he lea ʻa e Tuʻi ko Penisimaní. Naʻa nau fokotuʻu honau ngaahi tēnití pea fakahanga ʻa e ngaahi matapaá ki he temipalé koeʻuhí ke nau lava ʻo fanongo ki he ngaahi lea ʻa Penisimaní. Naʻe kole ʻe he tuʻí ke langa ha taua koeʻuhí ke tokolahi ange ʻa e kakai ʻe lava ke fanongo kiate iá. Naʻá ne toe kole foki ke tohi ʻene ngaahi leá maʻá e kakai naʻa nau kei fuʻu mamaʻo ke fanongo kiate iá. (Vakai, Mōsaia 2:1–8.)

Tohiʻi he palakipoé ʻa e ʻOku tau haʻisia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ki he founga ʻoku tau tokoni ai ki he niʻihi kehé.

Lau mo e kau akó ʻa e Mōsaia 2:9–18. ʻE lava ke ke tokanga makehe ki he Mōsaia 2:17 . Kole ki he kau akó ke nau kumi ha fakamoʻoni naʻe tui ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ʻoku tau haʻisia ke tokoni ki he niʻihi kehé.

  • Ko e hā e ʻuhinga naʻe ʻoange ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ki heʻene tokoní?

  • Ko e hā e ngaahi founga kuó ke ongoʻi ai ko hoʻo ngaahi tokoni ki he niʻihi kehé ko hoʻo tauhi ai pē ia ki he ʻEikí?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Malioni G. Lomenī (1897–1988) ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí (ʻoku maʻu atu foki ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A):

“ ʻI heʻetau tokoniʻi mo hikiʻi hake ʻa e niʻihi kehé … ʻoku tau aʻusia ai ʻa e fiefia moʻoni mo tolongá. ʻOku ʻikai ko e tokoní ko ha meʻa ʻoku tau fakahoko ʻi he māmaní ka tau lava ʻo maʻu ʻa e totonu ke moʻui ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. Ko e ngāue tokoní ko e uho ia ʻoku faʻu ʻaki ha moʻui hakeakiʻi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.

“ ʻI heʻetau ʻiloʻi ʻoku hōifua ʻa ʻetau Tamai ʻi Hēvaní ki heʻetau ngāue tokoní, pea tau ʻiloʻi ʻoku tau fie nofo ʻi he feituʻu ʻokú Ne ʻafio aí pea hangē ko Iá, ko e hā leva ʻoku toki fekauʻi ai kitautolu ke tau fetauhiʻakí? ʻOiauē, ʻa e ʻaho nāunauʻia te tau fai ai ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa taʻefekauʻi kitautolu koeʻuhí pē ko e maʻa hotau lotó. ʻI he ʻaho ko iá he ʻikai toe fie maʻu ha fekau he kuo tau ʻosi aʻusia tonu ʻo ʻiloʻi ʻoku tau toki fiefia moʻoni pē ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ha tokoni taʻesiokitá” (ʻi he Conference Report, Oct. 1982, 135; pe Tūhulu, Nōv. 1982, 93).

  • Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke muimui ai ki ha ueʻi ʻa e Laumālié ke ke tokoni ki ha taha. Ko e hā hoʻo ongó ʻi hoʻo fai ki he ueʻi ko ʻeni ʻa e Laumālié?

  • Fakalaulauloto ki he lea ko ia ʻa Palesiteni Lomenī ʻoku “tau toki fiefia moʻoni pē ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ha tokoni taʻesiokitá.” ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku moʻoni ai ʻení?

Mōsaia 2:19–41. ʻOku Tau Moʻua ki he ʻOtuá ʻo Taʻengata

Fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi ha laʻipepa ha tāpuaki ʻe nima pe ono kuo nau maʻu ʻa ia ʻoku nau houngaʻia lahi ai. Hili hono hiki ʻe he kau akó ʻenau lisí, fakaafeʻi kinautolu ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 2:19–24. ʻAi ke nau kumi ke ʻiloʻi mei heʻenau lisí lolotonga ʻenau laukongá, ha faʻahinga meʻa naʻe fokotuʻu mai ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ʻoku totonu ke tau fakamālō ai. Fakaafeʻi takitaha e kau akó ke nau tafoki atu ki ha tokotaha ako kehe ʻo na aleaʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa ia ʻoku totonu ke tau houngaʻia aí.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke tau fakahā ʻaki ʻetau houngaʻiá ki he ʻEikí?

Kole ki he kau akó ke nau toe vakai ki he veesi 22, ʻo kumi ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻakí. Fehuʻi ange pe ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí meiate kitautolu kae lava ke tau maʻu e ngaahi tāpuaki ko iá.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu pe maʻu ʻe ho fāmilí ko e tupu mei he talangofua ki he ngaahi fekaú?

ʻOmi ki he kalasí ha faʻahinga meʻa ʻoku ʻilonga ʻene efua ʻa e tafaʻaki ki tuʻá. Hanga ʻo tafiʻi ʻaki ho tuhú ʻa e tafaʻaki ki tuʻa ʻo e meʻá pea hiki hake ho tuhú ke sio ki ai e kalasí.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga angé—ko e efu ʻi hoku foʻi tuhú pe ko au?

Kole ki he kau akó ke nau aleaʻi ʻa e fehuʻi ko ʻení, fakaafeʻi ha taha ke ne lau ʻa e Mōsaia 2:25–26. Kole ki he kau akó ke nau fakamatala ki he ʻuhinga ʻa Penisimaní ʻi heʻene pehē ko ia mo hono kakaí naʻe ʻikai ke nau “mahuʻinga tatau mo e efu ʻo e māmaní.”

Hiki he palakipoé ʻa e ongo fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení:

ʻOange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau lau ai mo fakaʻilongaʻi ʻa e ongo potufolofolá ni. Fakamahinoʻi ange ʻoku pehē ʻe he potufolofola ʻe taha ʻoku ʻikai ke tau “mahuʻinga tatau mo e efu ʻo e māmaní,” kae pehē ʻe he tahá ia ʻoku tau kiʻi “māʻulalo siʻi [pē] ʻi he [kau] ʻāngeló.”

  • ʻOku fakatou moʻoni fēfē ʻa e ongo fakamatalá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Mōsaia 2:34. Fakaafeʻi kotoa e kau akó ke nau fakafanongo ki ha kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi mai ha faʻahinga meʻa fekauʻaki mo hotau vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā haʻo moʻua ki ha taha?

  • Ko e hā e meʻa kuo foaki ʻe he ʻOtuá maʻatautolú?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke manatuʻi ʻokú ke moʻua ki he ʻEikí ʻo taʻengatá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Mōsaia 2:36–41. Fakaafeʻi e kalasí ke nau lau ʻo muimui ai ʻo kumi ʻa e ngaahi faikehekehe ʻi he kakai ʻoku nau tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mo e kakai ʻoku ʻikai te nau tauhi e ngaahi fekaú.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e ngaahi nunuʻa ʻoku hoko ki he kakai ʻoku ʻikai talangofua ki he ngaahi fekaú pea ʻoku ʻikai fakatomalá?

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku tauhi ʻa e ngaahi fekaú?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻetau ongoʻi loto houngaʻia ʻi he Tamai Hēvaní ke tau talangofua ai ki Heʻene ngaahi fekaú? ʻOku anga fēfē ʻene tupu ʻa e talangataʻá mei he loto taʻehoungaʻiá?

Poupouʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki honau moʻua ki he ʻEikí.

Mōsaia 3. ʻOku Fakafou ʻa e Fakamoʻuí ʻia Sīsū Kalaisi pē

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

“ ʻOku fie maʻu ke tau tui kia [Sīsū Kalaisi] mo ʻofa kiate Ia. Kuo pau ke tau ʻiloʻi Ia pea ʻokú Ne moʻui. Te tau ʻofa kiate Ia ʻi heʻetau ʻiloʻi Iá” (ʻi he Conference Report, Apr. 2006, 16; pe Liahona, Mē 2006, 17).

  • Ko e hā te tau ʻofa lahi ange ai ki he Fakamoʻuí ʻi heʻetau ʻiloʻi Iá?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Mōsaia 3 ʻa e ngaahi lea naʻe lea ʻaki ʻe ha ʻāngelo ki he Tuʻi ko Penisimaní. Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi naʻe fakafou ʻi he fakahā ʻa hono fakangofua ke ʻiloʻi ʻe he kau Nīfaí ʻa e ngaahi fakamatala fakaikiiki fekauʻaki mo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí pea mo e taumuʻa ʻo Hono misioná ʻi he taʻu ia ʻe 100 kimuʻa pea toki ʻaloʻí. Ko e meʻa tatau pē, ʻe lava ke tau ʻiloʻi ʻa hono moʻoni ʻo e pōpoaki ʻa e ʻāngeló ʻi he hili ia ha taʻu ʻe 2,000 tupu mei ai, ʻi he laumālie ʻo e fakahaá. ʻI he fakamoʻoni ʻa e Laumālié, ʻoku tau ʻiloʻi mo ʻofa ʻi he Fakamoʻuí, pea fakatupulaki ai ha tui ʻoku lahi angé kiate Ia.

Vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe nima. Vahe ha taha ʻo e ngaahi konga folofola ko ʻení ki he kulupu takitaha:

ʻI hono ako ʻe he ngaahi kulupú ʻenau ngaahi konga folofolá, kole ange ke nau kumi ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi kikite ki he ngāue mo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí pea mo e ngaahi fakamatala ki he founga ʻoku lava ke maʻu ai ʻa e fakamoʻuí ʻi he huafa ʻo Kalaisí. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ke aleaʻi ai ʻe he ngaahi kulupú e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú, tuku ke nau lipooti ia ki he kalasí fakakātoa.

Fakakaukauʻi hano fai ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení, ʻo fakatatau mo e ngaahi fie maʻu ʻa e kau akó:

  • Mei he meʻa kuó ke lau ʻi he vahe ko ʻení, ko e hā ʻoku toki maʻu ai pē ʻa e fakamoʻuí ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí?

  • Lau he peesi 160 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó, ʻa hono fakamatalaʻi ʻo e kupuʻi lea ko e “tangata fakakakanó.” Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e tui kia Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí ko e founga pē ʻe taha te tau liʻaki ai ʻa e tangata fakakakanó pea hoko ko ha kau māʻoniʻoní?

  • ʻOku talamai ʻi he veesi 19, ʻoku totonu ke tau hoko ʻo anga tatau “mo ha tamasiʻi siʻi.” Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koé?

  • ʻOku fakamoʻoniʻi fēfē ʻe he vahe ko ʻení ʻa ʻetau fie maʻu ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoní ki he ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí. Fakakaukau ke fai mo hoʻo fakamoʻoni ʻaʻaú.

ʻĪmisi
Ko e malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní